Campagne voor asielkat of hond
Rijp en Groen
Wisseling van wacht
Stekken van hortensia
p u
Moeder weet wat het beste is
VRIJDAG 10 SEPTEMBER 1999
160/960
REDACTIE MARGOT KLOMPMAKER EN SASKIA STOELINGA
Het wordt zo langzamerhand tijd om de zomerbol-
len te vervangen voor de voorjaarsbollen. Planten
die uit bollen groeien hebben kennelijk een lange
rustperiode nodig. De zomerbollen brengen we
daarom tot rust. In elk geval voor begin oktober,
want ze kunnen geen graadje vorst verdragen. Van
de Tigridas knippen we het groen tot op de grond
af. Gladiolen en hoe ze allemaal mogen heten tot
op tien centimeter. Dan halen we ze voorzichtig uit
de grond om ze dan op een luchtige plaats goed
droog te laten worden. Opbergen gaat in kistjes of
dozen met droog turf op een plek met een tempe
ratuur tussen de vijf en tien graden.
Pas rond half maart nemen we weer een kijkje,
want in de tussentijd kunnen de oude grote bollen
en de kleintjes, die pas over twee of drie jaar weer
gaan bloeien, uitrusten. Maar nu is het de beurt
aan de voorjaarsbollen. Die kunnen de grond in op
plaatsen die vrijkomen als het eenjarig spul of de
zomerbollen eruit zijn. Hebben we nog geen goede
plek of weten we niet meer waar we vorig jaar blij
vende bollen hebben gezet, dan kunnen een aantal
bollen in een zogenaamd bollenmandje wachten
tot we weten waar we ze willen hebben.
Die bollenmandjes zijn overal te koop. We vullen
ze met iets goede grond, dan komen de gewenste
bollen erin, weer goede grond en dan vooral een
geschikte plek zoeken om ze in te graven. Dat dient
een beschut plaatsje te zijn. De bollenmandjes
moeten zo diep de grond in dat er zeker vijf centi
meter grond overheen ligt. Eventueel kunnen we er
nog wat blad over doen of ander afdekmateriaal,
voor als het hard vriest. Het aardige van deze bol
lenmandjes in reserve nu is dat we er in het voor
jaar naar wens lege plekken mee op kunnen vullen.
Dat is vaak een groot succes als we vroeg in het jaar
wat extra kleur willen geven aan de tuin.
En nu de balkonbezitters. Die kunnen ook bollen
zelf tot bloei brengen in het voorjaar, al kost het
wat meer moeite. Plant de gewenste bollen in
schalen of potten, redelijk dicht bijelkaar. Zet ze
wel in goede aarde. Crocussen moeten altijd afge
dekt zijn met een laagje aarde. Van de grotere bol
len mogen eventueel de neuzen gelijk komen met
de grond, al is een dun laagje afdekaarde welkom.
En nu komt het: als we geen donkere koele kast
hebben waar de temperatuur niet boven de tien
graden uitkomt, zetten we de bollen op het balkon.
Niet zomaar uiteraard. We zoeken een kist die
groot genoeg is om alle potten en schalen te her
bergen en minstens veertig centimeter hoog is. We
isoleren veiligheidshalve de kist met noppenfolie,
ook aan de onderkant. Daarna gaan de schalen en
potten onderin. Eventueel ook een mooi mandje
dat we van binnen met folie hebben bekleed en
daarna gevuld met bollen naar wens en goede
grond.
Als alles op zijn plaats staat, wordt de kist verder
aangevuld met een laag turfmolm die minstens
vijftien centimeter boven de potten, schalen en
eventuele mandjes moet komen. Op deze manier
kunnen de bollen ook op een balkon tot groei ko
men. De eerste weken vooral niet kijken. Pas na
ongeveer acht of tien weken toch maar kijken of er
al groei is. Als tussen de groene spruiten ook de
bloemknop zichtbaar is, mogen de bollen lang
zaam wennen aan iets hogere temperaturen. Voor
al geduldig laten wennen en pas in de warme ka
mer als de bloemknop kleurt.
Wilde
zwanen
en andere
natuur
Ter gelegenheid van haar
honderdjarig jubileum zocht
Vogelbescherming Neder
land een manier om een van
de internationaal belangrijke
vogelgebieden onder de aan
dacht te brengen en te laten
zien dat vogels een niet weg
te denken onderdeel van het
landschap vormen. Twintig
kunstenaars waren bereid
zich te laten inspireren door
de IJssel en zijn vele vogels.
Het accent ligt op de flora,
fauna, landschaps- en cultu
rele elementen van de rivier
de IJssel.
Het landschap langs de IJssel
bestaat afwisselend uit gras
landen, open water, moeras
sen, kleine bossen, bloemrij
ke graslandvegetaties en
boerderijen met erfbeplan-
ting. De rivier heeft sterk wis
selende waterstanden en
overstroomt haar uiterwaar
den in de winter en in het
vroege voorjaar regelmatig.
Vooral door deze afwisseling
is het stroomgebied van de
IJssel voor vele soorten vo
gels een internationaal be
langrijk wetland. Nergen in
Nederland pleisteren meer
wilde en kleine zwanen.
Broedende moeras- en riet
vogels komen vooral in na
tuurreservaten die ongeveer
twintig procent van de uiter
waarden beslaan.
De fotografen, grafici, beed-
houwers, schilders, tekenaars
en een muzikant laten de ar
tistieke resultaten van hun
inspanningen zien op ver
schillende locaties in Neder
land. Het Noordbrabants Na
tuurmuseum in Tilburg
opent van 24 september tot
en met 14 november de
reeks. Het museum is ge
opend op dinsdag t/m vrij
dag van 10.00 tot 17.00 uur;
in het weekeinde van 13.00
tot 17.00 uur.
Onkruid
wieden
De Landbouw Universiteit
Wageningen heeft een me
chanische schoffel ontwik
keld als alternatief voor het
handmatig wieden van on
kruid. Het belang van derge
lijk alternatief is groot voor
het milieuvriendelijk produ
ceren. Dit maakt het mogelijk
voor suikermaatschappijen
om op grote schaal biologi
sche suikerbieten te telen
voor de productie van EKO-
suiker. De schoffel kan het
onkruid met een snelheid
van 3.6 kilometer per uur
verwijderen tussen planten
die op rij zijn gezaaid. Tussen
de rijen kan het onkruid met
schoffelmessen achter een
trekker worden weggeno
men. Na het uittesten van
een prototype in het najaar,
gaat de universietit van Wa
geningen een mechanische
schoffel maken voor zes rij
en. Dit gebeurt in samenwer
king met een werktuigenfa
brikant en enkele suikerbie
tentelers in de Flevopolder.
'Baasjes pochen graag met piranha's'
Aquariumdistributiecentrum,
een groothandel in aquarium-
en vijverproducten die onder
meer piranha's in Nederland
verkoopt. Precieze cijfers over
de afzet kan hij niet geven,
maar ruwe schattingen wijzen
op enkele duizenden verkochte
piranha's per jaar. De meeste
daarvan worden in Azië en
Oost-Europese landen ge
kweekt en een deel komt uit de
wildvang.
Opvallend is dat de verkoop
van de vissen vrij stabiel is, ter
wijl de belangstelling voor een
aquarium al jarenlang daalt.
Woordvoerder Bleijenberg van
de Dierenbescherming meent
dat menigeen voornamelijk met
deze vissen wil pochen. „De
baasjes vinden het stoer om
een piranha te hebben en hou
den de dieren niet uit liefde.
Bovendien worden ze vaak in
een impuls gekocht zonder dat
de eigenaars zich in de verzor-
gingseisen verdiepen."
Wie piranha's als huisdier wil,
dient er een aantal tegelijk te
nemen, want het zijn groeps-
dieren die zich alleen tussen
soortgenoten op hun gemak
voelen. Als voedsel kunnen on
der meer guppies, goudvissen
en muizen dienen. Verder is de
afmeting van het aquarium be
langrijk: om pakweg vier vol
wassen exemplaren een geluk
kig leven te bieden, moet de
bak minimaal 250 liter water
bevatten met een gemiddelde
temperatuur van 25 graden.
Een andere eis is om in het
aquarium voldoende schuil
plaatsen van bijvoorbeeld plan
ten aan te leggen, want de pi
ranha is vrij schuw en verstopt
zich graag.Zwemt de vis een
maal uit zijn schuilplaats, dan
levert dat een adembenemend
gezicht op", zegt de Limburgse
piranhaliefhebster Noor Oost
endorp, een trotse baas van
twee exemplaren. „De dieprode
buik, donkere rug en daartus
sen de glinsterende schubben
op een gespierd en krachtig li
chaam blijven mij imponeren.
Wellicht word ik onbewust ook
door de gevaarlijke uitstraling
aangetrokken, maar ik geniet
voornamelijk van hun indruk
wekkende verschijning in mijn
aquarium."
Jeugdige
werpmole
m
Het animo voor hengele
kelt gestaag af. Een eigei
werpmolen voor jongen
de markt keren. De
de RAR werpmolen wee]
paar honderd gram, is vi
centimeter lang en acht
meter hoog. Opvallende!
fraaie vormgeving waan
jongeren het vissen moe
varen als een 'spannend
menspel tussen mens, n
en techniek', zo meldt d
kant wervend.
Deze ambitie vertaalt zit
bijvoorbeeld de speciale
knop waarmee de weers
van de vislijn is in te stel Sr
Het merendeel van de ruim twintig verschillende soorten piranha's heeft alleen planten op het menu staan,
zoals deze Pacu of wel Colossoma Brachypomum. foto gpd
stand van de knop geeft
dien aan hoe sterk de wi
stand is, wat bij andere
molens niet is te zien. Vi
de bediening voor het 0|
mechanisme - de zogem
anti-reverseknop - op e<
dere plaats dan gebruikf
Kortom, zowel jongere
dere sportvissers kunne
de werpmolen uit de voi
De prijs van de RAR wei
bedraagt ruim tachtig gi
Info: Silstar, Etten-Leur,
telefoon 076 - 504.27.32
ALEX VAN HOOF
Steek je hand in een aquarium
met piranha's en binnen luttele
seconden is het vlees tot op het
bot weggevreten. Het behoort
tot de onuitroeibare mythen,
maar het is onzin. Alleen een
werkelijk uitgehongerde piran
ha zou een hapje kunnen pro
beren. Ook in het Amazone
gebied, waar de vissen van na
ture voorkomen, heeft men in
normale omstandigheden niets
van deze dieren te vrezen.
Niettemin is het vooral de my
the, plus het toch wel angstaan
jagende uiterlijk - wrede kop
met vlijmscherpe tandjes - die
de piranha populair maakt als
aquariumvis. De belangstelling
voor aquariumvissen daalt al
jarenlang, maar de piranha
blijft gewild.
Waarom een exotisch huisdier
zoals een piranha in huis ne
men, terwijl er duizenden hom
den en katten in overvolle asie
len op een nieuw baasje wach
ten, zo waagt de Dierenbe
scherming zich al enige tijd af.
Vandaar dat deze organisatie
vlak voor Werelddierendag op 4
oktober een campagne begint
om het houden van onder meer
reptielen, amfibieën en piran
ha's te ontmoedigen en dat van
asielhonden en -katten te sti
muleren.
De Dierenbescherming doet
nog meer: ze oefent druk op de
landelijke politiek uit om de
handel en verkoop van nogal
wat diersoorten te verbieden.
„Medio volgend jaar beslist de
Tweede Kamer over wat voor
soort dieren nog wel en welke
niet meer mogen worden ver
kocht", zegt de woordvoerder
van de Dierenbescherming,
Mattheus Bleijenberg.
„Wij verwachten dat er een be
knopte lijst van toegestane
soorten komt en daarop staat
vrijwel zeker geen piranha.
Heeft de liefhebber al een
exemplaar, dan mag hij dat
houden. Nieuwe piranha's aan
schaffen wordt echter verbo
den. Het is overigens wij lo
gisch om de handel en verkoop
van deze vissen aan banden te
leggen", verklaart de woord
voerder. „De redelijk forse die
ren zwemmen in scholen, ver
eisen een bijzonder groot aqua
rium en zijn moeilijk te verzor
gen. Bovendien staan ze als
zeer agressief bekend en ze
kunnen levensgevaarlijke situa
ties veroorzaken. Enkele maan
den geleden is bijvoorbeeld een
piranha in een Fries meer ont
dekt."
Anders dan Bleijenberg doet
voorkomen was het ontsnapte
exemplaar -een zogenoemde
rode pacu - wij onschuldig,
want het diertje is een planten-
eter. Naast de rode pacu be
staan er nog 23 andere soorten
piranha's die allemaal verwant
zijn aan de karperzalm en
waarvan het merendeel alleen
planten op het menu heeft
staan. Nogal wat overdreven
verhalen en films scheren ech
ter alle piranha's over een kam:
nietsvermoedende zwemmers
in een rivier met deze vissen
worden in rap tempo tot op het
bot verscheurd.
Zoiets is niet onmogelijk, maar
een geoefende zwemmer zon
der wonden loopt doorgaans
weinig gevaar. Dat komt, omdat
de dieren - net als haaien, - op
de geur van bloed en gespartel
in het water afkomen. Het zijn
signalen van een dier in nood
en die wekken de eetlust van
bepaalde soorten piranha's op,
tenminste wanneer zij hongerig
zijn.
Vlijmscherpe tanden
Drie soorten piranha's kunnen
gevaarlijk zijn en vooral de
minst agressieve daarvan wordt
in aquariums gehouden: de zo
genoemde serrasalmus natte-
rei. Deze soort heeft een blauw-
tot bruingrijze rug, rode buik' en
keel, zwarte staartvin en kan
pakweg 25 centimeter lang
worden. Net als zijn vleeseten
de soortgenoten, bezit de natte-
rei een fors aantal vervaarlijke
en vlijmscherpe tanden. Met
die tanden scheuren ze vlees in
stukken dat ze zonder te kau
wen in één keer naar binnen
werken. Sommige aquarium-
liefhebbers kunnen van dit
schouwspel geen genoeg krij
gen.
„Piranha's zijn vanwege hun
gedrag net iets aantrekkelijker
dan veel andere soorten vis
sen", zegt een bioloog van het
Mysterie opg i9t
Vooral de vleesetende piranhasoort Serrasalmus Natterei wordt in aquaria gehouden.
Vraag antwoord
Henk J. J. Smit uit Oegstgeest heeft
helaas een groot stuk tuin dat over
woekerd is door een cypergras met
veel ondergrondse uitlopers. Hierte
gen is naar mijn mening maar één re
medie en dat is alles met zorg omspit
ten, alle ondergrondse uitlopers met
zorg verwijderen en in de vuilnisbak,
zeker niet op de compost. Daarna
weer de oorspronkelijke beplanting
aanbrengen en blijven opletten of er
nog ergens een stukje gras opkomt.
Elk ondergronds deeltje kan weer uit
lopen. Helaas kan ik niets anders advi
seren.
H. M. van der Steen uit Leiden is se
dert enige tijd trotse bezitter van een
balkon en nu komen de wagen. Kan
aarde, die dit seizoen gebruikt is, vol
gend jaar weer in bakken en potten. Ik
zou zeggen, alleen als men deze
mengt met nieuwe potgrond of com
post. Bijvoorbeeld in een verhouding
van één deel oud, twee delen nieuw.
Ook zou ik de oude aarde in zakken op
het balkon zetten zodat alles goed
doorwiest en eventuele schadelijke
kiemen en ongewenst ongedierte de
winter niet overleeft.
De vingerhoedskruid en stokrooszaai
lingen zullen volgend jaar bloeien en
heel groot worden. Nu de potjes in een
grotere bak buiten laten staan, eventu
eel bij zeer harde vorst beschermen Of
de éénjarige papaver het volgend jaar
zal doen, betwijfel ik en de rode haze
laar die weer groen geworden is, blijft
een probleem. Was het een zaailing.
Zaailingen zijn niet kleurvast. Te wei
nig zon kan eventueel ook de reden
zijn. Als een lezer een beter antwoord
weet dan graag.
Een hortensia kan eventueel ge
scheurd worden als de struik zich
daartoe leent. Ook kan men stekken,
nu een eenjarige tak afsnijden vlak on
der de aanzet van een blad. Een stuk
van rond de twintig cm. Bovenste
zachte deel weg, onderste bladeren
weg en dan heel diep in de grond zet
ten op een beschutte plaats. Dat noe
men we zomerstek en als het goed
gaat zijn er volgend voorjaar piepklei
ne wortels zichtbaar aan de plant als
er groei in komt. Dit is mijn antwoord,
bestemd voor mewouw C. van Leeu
wen uit IJmuiden.
De palm van Annette Sacharow uit
Leiden heeft geen schimmel. De fijne
witte draden op de aarde zijn haar
wortels en die horen erbij. Niet be
schadigen dus. De hapjes en gaatjes in
de avocadoblaadjes worden gemaakt
door een kevertje, haantje in de volks
mond. Afdoende en milieuwiendelijk
werkt Plantschoon of Spruzit De avo
cado Persica americana in het Latijn
wordt in het land van herkomst, tro
pisch Zuid Amerika, een grote boom.
dat verklaart zijn groeiwijze.
De tien jaar oude Schefflera van me
vrouw Boxman Wesseling uit Haar
lem bloeit met mooie witte bloemtros
sen en dat is zeldzaam. Gefeliciteerd.
Normaal bloeit deze plant alleen in
het land van oorsprong, Australië.
PETER DE JAEGER
Moeders met tegenspoed leve
ren nakomelingen die beter be
stand zijn tegen levensbedrei
gende ongemakken. Dat is aan
getoond bij planten en insecten
in een studie van de universiteit
van Californië in Davis. „Nor
maal wordt ervan uitgegaan dat
erfelijke aanleg en de omgeving
bepalen hoe een individu eruit
ziet en handelt. Maar tot onze
verrassing laat deze studie dat
de omgeving van de moeder
niet alleen haar eigen ontwikke
ling beïnvloedt, maar ook die
van haar kinderen", zegt eco
loog Anurag Agra wal.
De vondst kan gevolgen heb
ben voor het gebruik van insec
ticiden in de landbouw. Zaden
van met gif bespoten planten
zijn minder gehard dan zaden
van planten die een zekere ma
te van aantasting moesten ver
duren. „Er is altijd gedacht dat
planten die zijn aangetast door
insecten minder gezonde zaden
voortbrengen dan onbescha
digde planten. Maar deze stu
die toont het tegenovergestel
de", zegt Agrawal.
In een parallelstudie is gekeken
of die overdracht ook opgaat in
het dierenrijk. Sagrawal onder
zocht dit bij de watervlo. De
kleine watervlo ontwikkelt bij
gevaar een helm-achtige struc
tuur, die hem als prooi minder
aantrekkelijk maakt. De water
vlo ontwikkelt deze helm als hij
wordt blootgesteld aan
monen, door belagers
scheiden stoffen. De oi 0
kers vonden dat nakon
van watervlooien die o| yj N
den in een omgeving n 041-
monen grotere helmen
dan de kroost van moe )S-L
waren grootgebracht ii oog c
schoon milieu. 3R0
„Planten en dieren bez 3cht2
nen die oproepbare ah
temen in gang kunnen
Het is mogelijk dat de 1
deze genen al bij de ov
activeert, bij voorbeeld
bepaalde chemische sti
de eieren of zaden te p
denkt Agrawal. „Inzeki t2
weet zij bij voorbaat ws
beste is voor haar kroo C
Cryptogram
Horizontaal:
1Deels een knappe meid (4); 4. Met dit hars wordt vader omarmd door een heks (5); 7. Mooi
exemplaar om te draaien (7); 8. Drank voor graven (3); 9. Geld voor de glasteelt (3);
10. Een spits bits behandelen (7); 12. Voorstelling van een japon (7).
Verticaal:
2. Mondgeluid (4); 3 Afnemers van neergeslagen journalisten (6); 4. Vleiende aanduiding van
Jacobus (8); 5. Ouder in dubbel opzicht (4); 6. Onlangs stond je onderaan de ranglijst (6);
9. Daaronder moet je het weten (4); 11Been van een vis (3).
Oplossing van donderdag:
Horizontaal:
1 Csardas, 7. el; 8. ja; 10. rat; 13. Let; 15. er; 16. cel; 18 te; 19. wand, 21. aver; 23. ba; 24. en;
25. Beta; 27. erts; 29. as; 30. rag; 32. je; 33. aks; 35. rel; 36. af; 38. be; 39. crashen.
Verticaal:
2. Set; 3. al; 4. dj; 5. aal, 6. crew; 9. ster; 11. arabesk; 12. re; 14. etentje; 16. cd; 17. la; 20. nat;
22. ver: 25. baan; 26. ar; 27. eg; 28. sela, 31. af; 34. sar; 35. ree; 37. fa; 38. bh
Jammer dat taxonooml
us niet meer leeft. Zijn c
king in 1742 van een biz
vormde plant op een eil
Stockholm stelde hemv
raadsel. De plant leek oj
vlasleeuwenbek (Linari.
ris), maar de bloemen v f>?n
anders. Een normale vit ^lnc
wenbek heeft een bloen
buis met een sterk welvs
onderlip. De bloemblad
staan gegroepeerd in ee
venste en een onderste
Maar bij deze variant st<
alle blaadjes in één cirl
naeus noemde de bloer
ria, Grieks voor monstei
Wetenschappers van he
Innes Centre in het Eng
Norwich hebben nu om im.
dat het hier gaat om ei
tie van een gen dat de
trie van bloemvorming
Met deze vondst, beschilevt
Nature van 9 septembe
mysterie van tweehom
tig jaar oud opgelost. Cieest
Linnaeus was in de 18e
bedenker van de classil
van het plantenrijk. Vo| Juni
zijn systeem,
bloemstructuur, moest
wijkende plant een niei kei.
soort zijn. Linnaeus coi
deerde daarom dat dez< mr
vorm kwam door een
matie' van gewone vlas k(
wenbek naar de nieuweling
Dat was een radicaal id os
een tijd dat soorten als
anderlijk werden besch
haa
Nac
en
:e J
'5j;
lat
'0<
