Vrouwen, vrouwen en nog eens vrouwi
Woody Allen in topvorm met 'Sweet and Lowdown'
Mulisch genomineerd
voor Publieksprijs
Cultuur Kunst
Laatste festival Nuchelmans werd stijlvol afscheid
'Tristan und Isolde' b
niveau van 'Parsifal'
MAANDAG 6 SEPTEMBER 1999
Porno-kunstwerk verwijderd uit kerk
utrecht Een kunstwerk waar beelden uit een pornofilm deel
van uitmaakten, heeft het einde van een driedaagse kunstten
toonstelling in de Utrechtse Janskerk niet gehaald. Het kerkbe
stuur verbood het gebruik van de beelden op grond van het
huurcontract met de organisatie van de tentoonstelling. Daarin
staat dat activiteiten in de kerk moeten voldoen aan de alge
meen erkende normen en inzichten van het christendom. Por
no valt daar volgens een woordvoerder van de kerk buiten. Het
kunstwerk waarom het gaat, heet De Piketkamer'. De installatie
verbeeldt een kamertje in een ziekenhuis, bestemd voor een
arts in de nachtdienst. Op de televisie in het kamertje draaide
een video, met een continue herhaling van een negen seconden
durende pornoscène tussen een arts en een patiënte. De kun
stenares, M. Houtbraken, had het kunstwerk gemaakt na een
negatieve ervaring met een arts.
Half miljoen vöor Cobracollectie
Schiedam Schiedam krijgt van de Europese Commissie 550.000
gulden subsidie voor de conservering en presentatie van zijn
Cobracollectie. Die bestaat onder meer uit schilderijen, sculptu
ren en grafieken van Karei Appel, Corneille en Constant. Schie
dam heeft de collectie voor het grootste deel aangelegd in de
periode 1954-1963. Ze is nog in goede staat, maar volgens de di
rectie van het Stedelijk Museum is voor een goed beheer drin
gend meer geld nodig dan de gemeente heeft. Een afvaardiging
van Schiedammers werd tijdens een bezoek aan Straatsburg in
februari op de subsidiemogelijkheid gewezen. De 550.000 gul
den is de helft van het bedrag dat Schiedam voor onderhoud en
tentoonstellen nodig heeft. De museumdirectie denkt dat het
dankzij de subsidie van Europa nu makkelijker wordt andere
fondsen aan te boren.
Red Hot Chili Peppers in Den Haag
delft De Amerikaanse popgroep Red Hot Chili Peppers geeft
woensdag 10 november een eenmalig concert in Den Haag.
Plaats van handeling is de Statenhal. De Red Hot Chili Peppers
hebben onlangs een nieuw album uitgebracht, 'Californication',
dat hoog in de Nederlandse hitlijsten staat. De kaartverkoop be
gint zaterdag 11 september.
Concert Suede in Vredenburg
utrecht Suede speelt op 3 december in muziekcentrum Vre
denburg in Utrecht. Het is het eerste echte concert dat Brett An
derson en de zijnen dit jaar in Nederland geven. Begin juni was
er wel een miniconcert voor honderd fans in Amsterdam. Suede
staat volop in de belangstelling na het verschijnen van het al
bum Head Music', waarop de karakteristieke sound (een wat
glijerige glamrock) met moderne computergeluiden werd aan
gevuld.
amsterdam anp
Harry Mulisch is genomineerd
voor de Trouw Publieksprijs
1999. Dat heeft de Stichting
Collectieve Propaganda van het.
Nederlandse Boek bekendge
maakt. Mulisch is in de race
met het boek 'De procedure'.
Daarmee won hij eerder dit jaar
de Libris Literatuurprijs. Het
boek staat ook op de longlist
voor de Generale Bankprijs. Of
hij daarvoor ook genomineerd
wordt, hoort Mulisch op 3 okto
ber.
Andere genomineerden zijn
Yvonne Keuls (Mevrouw mijn
moeder), J.J. Voskuil (De moe
der van Nicolien), Isabel Allen-
de (Fortuna's dochter), Youp
van 't Hek (FAX), Mart Smeets
(Opgeruimd), Appie Baantjer
chef jan rijsdam. 071-5356444, plv chef annet van aarsft
Twee grote retrospectieven rond impressionist Isaac Israels
Hij portretteerde Mata Hari en Aletta Jacobs. Verkeerde
in toonaangevende literaire kringen en reisde de zon
achterna. En tussendoor gaf hij hoog op over Mussolini
en werd een tentoonstelling met zijn werk bezocht door
Hitier. Zaterdag werden in de Kunsthal in Rotterdam en
het Kröller-Müller Museum in Otterlo twee grote over
zichtstentoonstellingen geopend over de schilder Isaac
Israëls, de Hollandse impressionist en chroniqueur van
het vlietende leven.
otterlo/rotterdam
(De Cock en de dood in antiek),
Tom Clancy (Uur van de waar
heid) en John Grisham (Het tes
tament).
Op de lijst staan verder Ni
cholas Evans, Marianne Fre-
driksson, Henk Davidse, John
Gray, Ans Herenius-Kamstra en
H.M. Kuitert.
De lijst met genomineerden
is samengesteld door een comi
té van boekverkopers. In onge
veer zeshonderd boekwinkels
en bibliotheken worden op 29
en 30 oktober kieshokjes neer
gezet waarin bezoekers hun
stem op een van de vijftien boe
ken kunnen uitbrengen. Op
donderdag 4 november wordt
de uitslag bekendgemaakt. De
winnaar gaat met een beeldje
van Jeroen Henneman en
15.000 gulden naar huis.
Het millennium uitluiden met
twee uitputtende exposities in
nationale musea, er zijn Neder
landse grootmeesters die het
met minder moeten doen.
Maar Isaac Israëls (1865-1934),
de man die zijn leven lang be
kend stond als de zoon van...,
mag het gaan proberen. Met in
totaal 133 schilderijen en zo'n
350 aquarellen, pastels en voor
al veel tekeningen uit de tijd
van de vorige eeuwwisseling.
Plus uiteraard de gebruikelijke
boekwerken.
Met een beetje slechte wil is
al die aandacht voor Isaac Isra
els overdreven te noemen.
Want welbeschouwd was hij
'slechts' een kunstenaar die in
deze eeuw iets liet zien wat de
Fransen al in de vorige eeuw
hadden getoond. Een schilder
daarnaast met weinig aandacht
voor detail, nauwelijks zicht
baar begaan met de verande
ringen en vernieuwingen van
zijn tijd. Eerder een liefhebber
van glitter en glamour, theater
en vertier. En bovenal een be
wonderaar van vrouwen, vrou
wen en nog eens vrouwen.
Die kijk op vrouwen is abso
luut zijn grootste kracht, zo
blijkt uit de tentoonstellingen
in Otterlo en Rotterdam. Want
zoals Israëls ze schilderde, de
den en doen maar weinigen
hem na. Opmerkelijk spontaan
en fris beeldt hij ze uit, als
schoonheden die ieder mo
ment met spreken kunnen be
ginnen. Zijn 'Dame in zwart
avondtoilet' oogt als een on
weerstaanbare femme fatale,
'Mata Hari' blikt fier en ongrijp
baar van het doek. Bijna altijd
gekleed volgens de laatste mo
de, hebben de vrouwen van Is
aac Israëls nooit last van regen,
armoede en andere ellende.
Die ietwat losbollige uitstra
ling van Israëls' werk is niet on
verklaarbaar. Als zoon van Jozef
Israëls - de nestor van de Haag
se School - groeide hij op in een
welgesteld gezin. Zijn ouders
onderhielden contacten met de
toenmalige culturele elite en
ontdekten in hem een onver
valst wonderkind. Op 16-jarige
leeftijd brak hij door met het
monumentale 'Het transport
der kolonialen', dat al voor zijn
debuuttentoonstelling was ver
kocht aan de schilder Mesdag.
Daarna was er geen vuiltje
meer aan de lucht.
Aanvankelijk schilderde Isra
els in de stijl van zijn vader: so
ber maar fijntjes, met interesse
voor het gewone leven op en
aan de rand van het land. Dat
veranderde nadat hij bevriend
raakte met de Tachtigers, de
weinig vrolijke, maar verande
ringsgezinde schrijversgroep,
en oog begon te krijgen voor
het bruisende stadsleven in
Amsterdam en Parijs. Aan het
einde van de eeuw vond hij zijn
definitieve draai als een vol
leerd impressionistisch schilder
van de levenslust in cafés, stra
ten en theaters.
Afgezien van een voetpro- ^vriendin Sophie de Vries, heeft weinig grote drama's gekend, indien nodig inkomsten uit het
bleem en de ziekte van zijn Israëls gedurende zijn leven Hij leefde, schilderde en haalde maken van portretten. Als Isra-
HH
'Dame in zwart avondtoilet' uit de collectie van het Kröller-Müller Museum.
utrecht «joke dame
De 18de editie van het Holland
Festival Oude Muziek Utrecht,
het laatste van programmeur
Jan Nuchelmans, is gister
avond afgesloten met de uit
voering van Bachs Hohe Messe
door de Nederlandse Bachyer-
eniging onder leiding van Jos
van Veldhoven. Het lijkt een
dubbele opmaat voor het vol
gende festival waarin Bach een
van de thema's zal zijn en Van
Veldhoven mogelijk een van de
programmeurs, hoewel alge
meen directeur Casper Vogel
daarover nog niets wil loslaten.
Vogel karakteriseerde het fes
tival als een stijlvol afscheid
van Nuchelmans, die zijn carte
blanche had weten om te zet
ten in goud - 'een carte d'or' -
en waar een groot publiek op
afkwam. In absolute cijfers trok
het festival weliswaar iets min
der bezoekers, 52.000 tegen
54.000 vorig jaar, maar met een
geringer aantal evenementen -
168 tegen 175 - bleef het per
centage bezoekers stabiel.
Het belangrijkste thema, Le
goüt Francais en Musique,
bood als een royale paraplu
talloze concerten die duidelijk
de signatuur droegen van de
scheidend programmeur. Een
van de blikvangers was de wis
selend ontvangen grootschali
ge opvoering van Cavalli's ope
ra 'Ercole Amante', waarmee
op de valreep een jarenlang ge
koesterde wens van Nuchel
mans in vervulling ging: de sa
menwerking met het Boston
Early Music Festival. Minstens
'zo in het oog springend was de
voorstelling Les jardins des dé-
lices' door Péniche Opéra en
het ensemble Han Tang Yenfu,
waarin oude Franse en Chinese
muziek tot hedendaags theater
werd getransformeerd. Een
procedure waarvoor ook Pierre
Audi, artistiek directeur van De
Nederlandse Opera, pleitte in
zijn Nationale Oude Muziek
Lezing. Het publiek liet het op
vallend afweten bij deze lezing
waarin. Audi - provocerend
maar betrokken - niet alleen de
zegeningen opsomde van acht
tien jaar Festival Oude Muziek
maar ook waarschuwde voor
de gevaren van consolidatie die
onherroepelijk leidt tot 'consu
meren om te consumeren'.
Over het programma van het
19de festival - het eerste van
zijn eigen hand - wil Vogel pas
eind oktober naar buiten tre
den. wanneer hij zijn nieuwe
beleidsplannen voor de Kun
stenplanperiode 2001 tot 2004
zal presenteren. Ook de namen
van de vooraanstaande specia
listen op diverse deelgebieden
- de opvolgers van Nuchel
mans - zijn nog geheim. Vier
thema's geven een indicatie
van de inhoud in 2000: Bach,
met speciale aandacht voor
zijn voorlopers en zijn postu
me invloed. Het multiculturele
aad van der ven
Voorstelling Nationale .Reisopera met
'Tnstan und Isolde' van Wagner Muzika
le leiding Lawrence Renes Regie Hen-
ning Brockhaus. Decors: Ezio Toffolutti
Solisten, Koor van de Nationale Reisopera
en Gelders Orkest. Gezien: 4/9, Dansthe
ater, Den Haag. Nog te zien o.a 11/9 en
14/9 Utrecht, 21/9 en 24/9 Rotterdam.
Een lijkwade is het, maar ook
een bruidskleed. Terwijl in het
orkest de liefde van Tristan en
Isolde op een vergeestelijkt ni
veau wegebt, daalt een over bij
na de hele breedte van het to
neel opgehangen sluier over het
ontzielde tweetal neer. Niet
plompverloren in een vrije val,
maar langzaam zakkend, waar
bij een onzichtbare, als het wa
re goddelijke hand de twee ge
liefden toedekt. Het is een ma
gisch moment, dit slotbeeld
van de nieuwe productie van
Wagners schrijnende muziek
drama bij de Nationale Reis
opera.
Zulke scènische eenvoud
kan, met inzicht en fantasie
toegepast, de adem doen stok
ken. In het Amsterdamse Mu
ziektheater kwamen enkele
maanden geleden de nieuwste
technische snufjes eraan te pas
om in 'Der Ring des Nibelun-
gen' gigantische panelen en
bruggen te verplaatsen en vuur
en explosies te creëren. Het was
imposant, soms zelfs sensatio
neel, wat bij de Nederlandse
Opera gebeurde. Maar zo'n
eenvoudig gordijn bij de Reis
opera is toch het ware. Daar
kan geen high tech tegenop.
De Wagner-liefhebber in Ne
derland mag niet klagen, met
binnen anderhalf jaar een 'Par
sifal', een complete 'Ring des
Nibelungen', 'Tristan und Isol
de' en in de loop van dit sei
zoen nog een reprise van 'Die
Meistersinger von Nürnberg'.
De 'Ring' kreeg natuurlijk de
meeste publiciteit (meer dan
welke operaproductie ooit in
ons land tot stand gebracht).
Maar de scènische kracht en in
houdelijke betekenij
'Parsifal' van die du
neerzette waren nh
rijk als die van de Aije
superproductie.
Hetzelfde team t®
de nieuwe 'Tristan',ti
om Lawrence Renr
hoofd van het Geil
waarvan hij vorig sej
dirigent werd. Er wqi
spanning naar uita
wat blijkt: het nivel
sifal', zowel scènistfr
kaal, wordt nu nii
Maar dat is niet e|
wonder doet zich n
voor.
De Nederlandse tf
Delamboye, goed ii
het Duitse operac
een stem voor de Ti
krachtig, helder en
ook. Maar het is
kleurrijke stem. Eiir
persoonlijkheid - al|
ze rol - komt hij een!
melig over. LynneL
overtuigt als UjdenE
nende Isolde meer.j;
cale prestaties vallts
Aïda van vorig jaait
Maar de kracht en
over haar deernis h
kaal te kunnen trioi®
zij. De bas Zelott j
Toliver is echter ee^
König Marke, trafl
waardig en niet hl
zo vaak gebeurt. Tq
is een overtuigentj
emotioneerde Kurvij
het tweede plan
treffelijke prestatie
Jan Dusseljee, Heir
Chris Riteco. f
Zij allen wordent
rence Renes op eeiic
inspirerende manij
c.q. gesteund. Rente
partituur blijkbaar
tientallen jaren ar"
van de Wagner- nar*
reuth heeft rondf-
het Gelders OrkestS'
onder zijn leiding flr
ne, romige klank w
bewonderaar van f
zich thuis zal voeler)
Beste films in Venetië blijven buiten de competitie
venetie
pieter van lierop
De tot dusver in de competitie
van het 56ste Filmfestival van
Venetië gepresenteerde nieuwe
cineasten zijn nog niet in staat
gebleken een deuk in een pakje
boter te schoppen. Ernstiger is
dat Jane Campion en Mike
Leigh, die beiden ooit de Gou
den Palm van Cannes ver
schalkten (met respectievelijk
'The Piano' in 1993 en 'Secrets
and Lies' in 1996) en die nu
meedingen naar de Gouden
Leeuw, evenmin aan de hoge
verwachtingen wisten te vol
doen.
Jane Campion heeft in haar
nieuwe film 'Holy Smoke'
hoofdrollen vergeven aan Kate
Winslet en Harvey Keitel. De
voormalige ster-actrice van 'Ti
tanic' speelt een Australisch
meisje dat zich op reis door In
dia aansluit bij een sekte. Haar
familie weet haar met een list
terug te lokken naar Sydney. De
crux van het verhaal is dat
Campion de vraag aan de orde
stelt of deel uitmaken van een
Indiase sekte eigenlijk wel zo
veel erger is dan deel uitmaken
van een Australische familie die
qua normbesef en levensstijl
sterk aan het Hollandse gezin
Flodder doet denken. In een
nogal onevenwichtige benade
ring waarbij de komische mo
menten om voorrang vechten
met meer serieuze noties, be
wijst Campion zich nergens de
bevlogen stiliste van 'The Pia
no' of Portrait Of A Lady'.
Mike Leigh neemt met zijn
film 'Topsy-Turvy' afstand van
de realistische drama's die we
van hem kennen om ruim baan
te geven aan zijn liefde voor
Londense operettes van een
eeuw geleden. Maar de vonk
van Leigh's geestdrift voor deze
stijve en suffe vorm van mu
ziektheater wil niet oversprin
gen.
De voornaamste aandacht
Jane Campion met de Amerikaanse acteur Harvey Keitel en de Britse actrice Kate Winslet. foto ap
concentreert zich nu op de
nieuwe films van Abbas Ki
arostami (Gouden Palm-win-
naar in 1997 met 'The Taste of
Cherries') en Zhang Yimou, die
in Cannes al verschillende prij
zen won. plus een Gouden Beer
van Berlijn (voor 'Het Rode Ko
renveld') en een Gouden Leeuw
van Venetië (voor 'The Story of
Qiu Ju').
Het niveau van de Venetiaan-
se competitie mag tot dusver
nauwelijks reden tot juichen
geven, maar dat betekent niet
dat het festival geen goede films
te zien geeft. De grootste ver
rassing tot nu toe is een speel
film met de curieuze titel 'Being
John Malkovich'. Het betreft
het regie-debuut van Spike Jon-
ze, een snuiter die oogt als een
wereldvreemde slaapwande
laar, maar in de Verenigde Sta
ten al een bijna Warhol-achtige
reputatie heeft opgebouwd met
zijn video's voor Beastie Boys,
Björk, The Pharcyde en REM en
zijn commercials voor onder
andere Nike en Coca Cola. Zijn
faam is in elk geval zo bijzonder
dat hij acteurs als Sean Penn en
Brad Pitt kon krijgen voor
gastrollen van een paar secon
den in een film met hoofdrollen
van Cameron Diaz, John Cus-
ack en John Malkovich. Laatst
genoemde speelt zichzelf in een
film waarin een werkeloze pop
penspeler een baantje neemt
op de postafdeling van een kan
toor en daar een verborgen
deurtje ontdekt waarin een lan
ge tunnel je rechtstreeks ver
voert naar de zintuigen van
John Malkovich. Na een kwar
tiertje wordt de indringer ver
volgens afgestoten en kom hij
uit de lucht gevallen naast een
snelweg tussen New York en
New Jersey. Cusack gaat deze
wonderbaarlijke trip exploite
ren voor 200 gulden per ritje,
zonder dat de arme Malkovich
kan begrijpen wat hem om de
haverklap overkomt.
Hij is bijna net zo amusant
als de nieuwe film van Woody
Allen: 'Sweet and Lowdown',
een pseudodocumentaire over
een geniale jazzgitarist in de ja
ren dertig die gebukt gaat onder
de wetenschap dat in Europa
Django Reinhardt rondloopt
('een Franse zigeuner') die nóg
beter is. Sean Penn (met gla-
moursnorretje en leflok) maakt
een verrukkelijke creatie van de
Amerikaan die behalve een
slecht gedisciplineerde jazzmu
sicus ook een kleptomane alco
holist is en tevens een pooier,
met als favoriete tijdspassering
het kijken naar vrachttreinen en
het schieten op ratten. Hij vindt
warempel een vriendin die hem
in al die voorkeuren volgen kan.
Alleen, het meisje is een tikje
simpel van geest, stom en niet
echt een lust voor het oog. Te
laat ontdekt Penn hoe dom het
was om haar te laten schieten
en hij maakt uit pure spijt de
mooiste plaatopnamen van zijn
leven. Het is even geleden dat
Woody Allen (hij speelt zelf niet
mee) zo'n mooie mix maakte
van humor, poëzie en heerlijke
muziek. En ook als reconstruc
tie van het Chicago van de jaren
dertig (dit keer geen New York
dus) is 'Sweet and Lowdown'
heel bijzonder.
