Park op een gifbelt
ZATERDAG 4 SEPTEMBER 1999
Veel groen en trendy materiaal
e belli rnjsi di
Op drie punten vooral, uniek: het Griftpark Utrecht, dat over twee weken officieel open gaat. Het
is aangelegd op gifgrond, het ligt - tivaalf hectare groot - middenin de stad en de kosten zijn met
een post van 260 miljoen gulden opgelopen tot de onderscheiding 'duurste park van Nederland'.
Het is een mooi complex geworden, daar waar ooit de Utrechtse gasfabriek stond, maar
hoogleraar landschapsarchitectuur Clemens Steenbergen heeft er kritische noten bij. „Geen slecht
ontwerp, zeker niet, maar ik mis de grote samenhang. Het is nogal verbrokkeld.
onder de fenolen, polycy-
jclische aromaten en ande-
re giftige afvalstoffen van
ibriek, had Utrecht nooit het
{regen, op nog geen kilometer
van de Domtoren, dat nu ligt
:en in de na-zomerzon. Bij het
van de opening van het
zijn de hekken die jarenlang
vervuilde gebied afbakenden
len, evenals de bordjes 'Ver-
30 ^egang' en 'Gevaarlijk terrein',
een kwart eeuw maar liefst
ibriek werd in de jaren zestig
heeft het project de gemoe-
Utrecht bezig gehouden. Het
ïrhaal is geëindigd met de
/an dit park waaronder de
ïrd ingepakt tussen damwan-
ti-worteldoek, grind en een
^ikke deken van schone
Dit zal altijd een bijzonder en
aradoxaal park blijven", zegt
imer, chef van het gemeente-
terpteam. Onder een groene
1 eenfl|evindt zich de gevaarlijkste
n* ..Dat spul ontbrandt spo'n-
salari&et met zuurstof in contact
kan dat niet meer; het is
ip weggestopt.
het ideale stadspark er tegen-
'uit, is de vraag. Want lege
van deze omvang, middenin
zijn zeldzaam in West-Euro-
is een buitenkans voor een
-tpsarchitect om zo'n groot
'orm te mogen geven. Parijs
van de parken La Villette en
Levennes futuristische stads-
\ie mateloos populair zijn als
rtplaats voor architectuurlief-
Ook Amsterdam liet buiten
bureaus plannen indienen
x terrein van de vroegere Wes-
r met Hriek.
pakte het bescheidener aan:
neentelijk ingenieursbureau
J aan de slag. Met een ruim
een P^k dat aan schoon-
jten al zoveel had gekost,
voort hij de uitwerking niet meer
or mo(Paar hentjes kijken, vond het
ebestuur. Een gerenommeer-
plandse kunstenaar (Thomas
tact opi opdracht een kunst-
naken, de geiten van de kin-
7Q -j A3^erÜ staan in een 'design:stal'
staal en beton en alle straat-
r en gebouwen werden spe-
'28 (wel dit park ontworpen.
1Jelijke kosten: 260 miljoen
gulden, waarmee het Griftpark het
duurste park van Nederland is. En
dan liggen er nog niet eens pijpleidin
gen voor bier en koelvloeistof onder
de oppervlakte, zoals bij het Amster
damse Museumplein. Het Griftpark
heeft weliswaar een ondergronds bui
zenstelsel, maar dat is voor serieuzer
zaken bestemd: het zal vele tientallen
jaren vervuild grondwater weg moe
ten pompen.
Is de uitwerking van het Griftpark ge
slaagd, luidt de vraag aan ontwerper
Han Beumer, en later tijdens een
wandeling aan Clemens Steenbergen,
hoogleraar landschapsarchitectuur
aan de Technische Universiteit van
Delft. Beumer vindt van wel. Alle ma
terialen en de gebouwen zien er mooi
uit, vindt hij. Het is allemaal net even
'een tandje meer', constateert hij te
vreden.
Een park voor de 21ste eeuw? Han
Beumer hoort die uitdrukking niet
graag; dan moet hij denken aan het
supermoderne La Villette. Aan inter
netcafés en design-fonteinen. Jazeker,
zijn ontwerpteam is in de voorberei
dende fase ook een weekendje met
schetsboeken naar Parijs geweest 'om
inspiratie op te doen'. Maar zo'n park
zou veel te grootstedelijk zijn voor
Utrecht, veel te versteend ook. „Dit
moest een groen park worden, er is.
weinig groen in deze buurt. Het is een
stadspark, maar ook bedoeld voor de
wijk. We moesten de buurt iets terug
geven na al die jaren van ellende en
inzet."
Het Griftpark is typisch een modern
stadspark, oordeelt Clemens Steen
bergen. Door het materiaalgebruik
bijvoorbeeld: alles groot en stevig en
dus yandalismebestendig. Een beton-
tegel van een vierkante meter til je nu
eenmaal niet makkelijk op. De beton
nen zitranden zijn een mix van diver
se kleuren: daar zie je de graffiti niet
zo erg op. Het gekozen materiaal is
ook trendy: staal, hardhout, natuur
steen, stalen kooien met stadspuin
(schansskorven) als muurtjes: Steen
bergen zag het ook al in Barcelona en
Parijs.
Zowel de kinderboerderij als het
restaurant zijn fraai ontworpen, vindt
hij. Dit mocht blijkbaar wat kosten.
„Maar ze hebben niks met elkaar te
maken, dat is jammer." En die scheve
lantaarnpaaltjes op de promenade,
van hem hoeft het niet: „alsof er een
auto tegenaan is gereden." De bo
men, die in scheef geplaatste stalen
roosters staan, vindt hij juist wel weer
sterk. Maar al dat scheve - want de
bruggen ook al - doet wel érg gezocht
aan, oordeelt hij. Wat weer een hoop
goed maakt: „Het uitzicht op de Dom.
Dat is fenomenaal. Die boulevard is
ook mooi, stedelijk. Maar waarom
loopt 'ie nou dóód? Zo'n promenade
moet ergens uitkomen, niet op een
hek eindigen."
En waarom zien we nergens een
mooie aansluiting met de binnen
stad? „Omdat de centrumbewoners
protesteerden tegen de aanleg van
een voetgangersbrug over de singel?
Zonde."
Het park is uiteraard nog kaal, maar
lijkt ook wat eentonig beplant, luidt
de milde kritiek. Bovenop de heuvel
groot enthousiasme: „Wat een lege
ruimte, middenin de stad. Uniek!".
Ook inhoudelijk is het een modern
park. Vroeger werden er parken aan
gelegd waarin de stadsbewoners kon
den wandelen, van de natuur genie
ten en eventueel naar wat muziek
konden luisteren. Bomengroepen, ge
schoren gazons, een vijver en wandel
pad waren de belangrijkste ingrediën
ten in de tijd van Zocher. Clemens
Steenbergen: „Nu moet er van alles te
doen zijn. Men haalt de stad in het
park." Het Griftpark heeft naast het
restaurant en een kinderboerderij ook
diverse sportvelden en hangplekken,
basketbalpalen, een skatelandschap,
een strak vormgegeven waterval die
door de ontwerpers 'cascade' is ge
noemd, een wandelpromenade, een
natuurkern, bloementuinen, een pad-
denpoel, een fietspad, een speeltuin,
een joggingroute. „Het is een invul-
park." oordeelt Clemens Steenbergen
na een flinke wandeling, „ledereen
heeft hier een beetje z'n zin gekregen.
Dat heeft het gemeentebestuur blijk
baar toegestaan en daardoor ont
breekt de grote samenhang nog, het is
nogal verbrokkeld. Maar het valt me
niet tegen."
Er lag inderdaad een zeer uitgebreide
verlanglijst op tafel, zegt ontwerper
Han Beumer. De buurt was 25 jaar
De hekken rond het complex zijn - bij het naderen van de openingsdatum - weggehaald,
ruimte dus voor een verkenningstocht door het Griftpark.
lang actief betrokken geweest bij alle
ontwikkelingen rondom de schoon
maak en de aanleg, en de gemeente
vond dat de zeggenschap door moest
gaan tijdens de ontwerpfase voor het
park.
Beumer: „We hebben moeten kie
zen." Want 12 hectare is weliswaar
veel, maar voor de vele tientallen
wensen, ideeën en verlangens, varië
rend van een archeologische thema-
hoek tot en met een slee-helling, was
geen plaats. Hij is tevreden met het
resultaat: „Er is nog vrije ruimte ge
noeg."
Kun je nog zien dat er gif onder de
ze schone grond ligt? De ontwerper
vindt van wel: „De heuvel is toch een
paradox in vormentaal: een kegel die
doet aan een gashouder denken. En
sowieso, de hoogteverschillen in dit
park geven aan dat er iets mee aan de
hand is. Er kon niks worden afgegra
ven dus er is alleen maar grond bij ge
komen. Voor ons is dat een middel
om de geschiedenis te laten zien.
Normaal gesproken heb je het geld
niet om ergens zoveel grond op te
brengen, er zit bijna acht meter ver
schil tussen het straatniveau en het
hoogste punt."
Van Clemens Steenbergen hadden de
verwijzingen naar de historie wel wat
explicieter gemogen. Hij ziet dat er
'iets' mis is door de rafelige woning
bouw aan de randen van het park.
„Zo ziet een parkrand er bijna nooit
uit. Dat is altijd kostbare grond. Hier
heeft het gif natuurlijk jaren de prij
zen gedrukt. Dat zal gaan verande
ren." Hij ziet de verdroogde berken:
„Die kunnen niet bij het grondwater."
En niets ten nadele van de drie roesti
ge reuzen van kunstenaar Schlitte:
Steenbergen ziet er niet aan af wat die
met deze plek of het verleden te ma
ken hebben. „Het zou mooier zijn als
hun aanwezigheid iets te betekenen
had dat in verband staat met de histo
rie. In park Buttes Chaumont in Parijs
hebben ze de uitgeholde kalkgroeve
aangedikt. Je kunt er nu in en op.
Daar ervaar je de oorsprong van het
park, dat uitmergelen van het land
schap. Die enorme betonnen wanden
die hier in de bodem zitten, daar had
je een thema van kunnen maken,
maar ik zie dat niet terug en dat vind
ik jammer. Ik begrijp het wel: je wilt
dit verleden natuurlijk wegstoppen."
ANKA VAN VOORTHUIJSEN
Een buurtbewonertje op bezoek bij een van de roestige reuzen die
kunstenaar Thomas Schütte maakte voor het Griftpark.
