LÖTSCHENTAL
9
Toerisme
In de voetsporen van onze voorouders
GRAFOPSCHRIFT (2)
Puinhellingen, sneeuwvelden en steile rotswanden in het
4 SEPTEMBER 1999
REDACTIE ROB VAN DEN DOBBELSTEEN
REI jüeTTTC'H tem
Fietsroute
Tussen Osnabrück en Bremen is onlangs een nieuwe beweg-
wijzerde fietsroute in gebruik genomen, de Brückenwander-
weg. Het ongeveer 150 kilometer lange parcours voert onder
meer door drie grote natuurparken. Ook leidt het traject dicht
langs de opgravingen van het slagveld waarop de Romeinen
onder leiding van veldheer Varus in het jaar 9 na Christus een
zware nederlaag leden.
Utrecht
Bij het Utrechts Bureau voor Toerisme verscheen kort geleden
de pocket 'In 'n Out Utrecht'. Het boekje informeert de ge
bruiker in zowel het Engels als het Nederlands over de moge
lijkheden op het gebied van eten, drinken, uitgaan en slapen
in en rondom de Domstad. Naast adressen en telefoonnum
mers en dergelijke wordt onder meer ook aandacht besteed
aan prijsniveau, sluitingstijden en eventuele aanwezige facili
teiten. De gids kan worden aangevraagd bij het Utrechts Bu
reau voor Toerisme, telefoon (030).296.77.77.
Antiekroute
De Streek VW Achterhoek heeft een brochure uitgegeven met
daarin uitgebreide inlichtingen over twee door de Achterhoek
leidende antiekroutes. De eerste, de 'Achterhoekse Antiek
straat' loopt langs de Oude IJssel van Doesburg via Doetin-
chem naar Gendringen en de tweede, 'De Graafschap' doet
de omgeving van Zutphen en Lochem aan. Langs beide tra
jecten zijn talrijke antiekzaken gevestigd, die zich - net als
een aantal toeristische bedrijven - in de brochure uitgebreid
presenteren. Het gidsje is verkrijgbaar bij de VW-kantoren in
de Achterhoek en deelnemende ondernemingen.
Chalet Data Bank
Ook de komende maanden kunnen wintersporters die een
chalet in de Franse Alpen willen huren, terecht bij de Chalet
Data Bank Frankrijk op Internet. Op de vernieuwde, door het
Frankrijk Huis verzorgde site (http://www.frankrijkhuis.nl)
wordt onder meer via foto's informatie verstrekt over ongeveer
270 accommodaties en er kan worden geselecteerd op vier
criteria: skigebied, dorp, aantal slaapkamers en aantal perso
nen.
Informatie: Het Frankrijk Huis in Haarlem, telefoon (023). 551.22.91.
Skating-routes
Bij de ANWB verscheen onlangs een viertal boekjes met daar
in 15 skate-trajecten in en rondom respectievelijk Den
Haag/Rotterdam, Amsterdam, Utrecht en Eindhoven/Den
Bosch. Naast een routekaartje bevatten de brochures ook uit
gebreide informatie over verkeersveiligheid en de toestand
van het wegdek en dergelijke. De boekjes kosten 14,95 gul
den per stuk en zijn verkrijgbaar bij alle ANWB-verkooppun-
ten, de VW's, boekhandels en warenhuizen.
FEITEN
H CIJFERS
it Lötschental in Wallis
et niet mee met al die
ndy activiteiten die tot
)p in veel Zwitserse da-
zijn doorgedrongen.
5t rubberboten door
oomversnellingen ped-
len, raften... het kan hier
emaal niet. Net zo min
i aan matrasvormige pa-
ïhutes door het dal zwe-
i. Laat staan dat je je
i sporten zou kunnen
gen als canyoning, rap
hp, zorbing en bungy
ïpen; op veel plaatsen
de Alpen even normaal
fonduen en racletten.
ordat de sneeuw valt, is
dal is een dorado voor
wandelaar, de klimmer
- vooruit - de fietser. De
ens blijft hier nog met
n(4de benen op de grond
Zelfs bij het klettern
jen steile rotswanden en
'rvolgens - het abseilen
in contact met de
Massatoerisme
mt in dit deel van Wallis
et voor. Er zijn veel pen-
eleins, vakantiewoningen
3n! kleine campings alsme-
Teen paar hotels.
gen sieue
J>rvolgen
nl|ft Mi in
rde.
het Lötschental zijn 180
pmeter gemarkeerde
indelpaden uitgezet
ironder. eenvoudige
pr het dal en een paar
die lastige parkoersen
hoge, besneeuwde
eer informatie bi)
vitserland Toerisme,
österdam, telefoon
_20).622.20.33.
THEO VAN DER KAAL!
Fel steken de besneeuwde
bergpieken af tegen de staal
blauwe hemel boven het Löt
schental. In de verte stromen
geluidloos zilveren watervallen
langs kale rotswanden. Onder
de boomgrens rijgen dennen en
lariksen zich aaneen tot dicht-
beboste hellingen. Beneden in
het dal zindert de laatste zo
merhitte en uitnodigend slin
gert een keienpad omhoog in
de richting van de koelere
luchtlagen op grote hoogte.
Korte broekenweer, denkt de
lagelander optimistisch. Maar
berggids André Henzen denkt
daar anders over.
Hij zag het meteen. Wij zijn
geen doorgewinterde Idaute-
raars. En daarom begint hij de
tocht met een strenge instruc
tie. Bergsteigen immers verschilt
hemelsbreed van lopen op het
vlakke Pieterpad. André: „Be
denk dat prachtig weer in het
hooggebergte in korte tijd kan
omslaan. In smalle dalen met
hoge bergtoppen is de horizon
niet zichtbaar en een onbeteke
nend wolkje kan de voorbode
zijn van onweer met - zelfs in
hartje zomer - hagel of
sneeuw."
Neem daarom onder alle om
standigheden een rugzakje mee
met daarin voldoende water en
voedsel, regenkleding en een
warme trui. Om twee redenen
ziet André bovendien liever lan
ge dan korte broeken. Die ge
ven warmte bij slecht weer en
beschermen de benen tegen
scherpe rotspunten, doornen
en gemene takken. Eer je het
September. Misschien wel de mooiste periode om in de Alpen te gaan wandelen of te
fietsen. De meeste toeristen zijn vertrokken en het weer is - zeggen de bewoners -
standvastiger dan in alle andere maanden van het jaar. Ook in het Zwitserse
Lötschental. Sjouwend op weg naar de gletsjer, omgeven door vierduizend meter hoge
bergtoppen. Waar is de natuur indrukwekkender?
weet, lig je languit na een stap
op een losliggende kei. Stop
daarom ook jodium en pleisters
in de rugzak. Die strakblauwe
lucht is heerlijk, maar de zon is
op grote hoogte 'onbarmhartig
door de sterkere uv-straling.
Denk dus tevens aan een zon
nebril, zonnebrandolie en een
hoed of pet ter bescherming
van het hoofd. Bij het lopen van
niet uitgezette routes tenslotte
zijn kaart, kompas en hoogte
meter onontbeerlijk.
Ongemerkt heeft de gids een
kritische blik geworpen op de
schoenen van het gezelschap.
Het zal duidelijk zijn dat slip
pers of molières niet in aan
merking komen voor een klau-
terpartij. Stevige wandel- of
sportschoenen met profielzolen
zijn geschikt voor een tocht
door het dal. Wie omhoog wil
moet puinhellingen, sneeuw
velden en steile rotswanden
overwinnen en dat kan alleen
met bergschoenen.
De zelfgesneden wandelstok is
zo oud als de wereld, maar
steeds populairder wordt het
lopen met twee prikstokken.
Van aluminium en verstelbaar;
dus duur. Gids André loopt er
zelf ook mee. Hij erkent het na
deel dat ze de wandelaar teveel
verwennen. Vergeet je ze bij
een klim, dan voel je je ineens
veel minder stabiel.
André heeft het niet zo op al te
grote monden van deelnemers
onderweg. Zijn remedie is af
doende. „Vooral aan het begin
van de tocht klim je heel rus
tig," zegt hij fijntjes, „Een goe
de zelftest is lopen met je mond
dicht. Zodra je mond open
moet om meer adem te krijgen,
ga je te hard. Nog een gouden
regel: onderweg nooit de gids
inhalen." Zijn toespraakje
maakt indruk. Het gezelschap is
gedurende de tocht opmerkelijk
rustig en gedisciplineerd.
In het Lötschental overheerst
de stilte van indrukwekkende
natuur. Het dal ligt op een
hoogte van 1300 meter, gemar
keerd door grimmige, eeuwig
besneeuwde bergkammen van
rond de 4000 meter hoogte als
Aletschhorn, Bietschhorn en
Breithorn. Zelfs het beeldmerk
van de provincie Wallis, de ty
pisch gekromde piek van de
veel verder weg gelegen Matter-
hom, is hier goed zichtbaar.
Een zeer smalle asfaltweg slin
gert vanaf Goppenstein langs
de knusse dorpen Ferden, Kip-
pel, Wiler en Blaften om dood
te lopen bij Fafleralp. Daar
wordt het dal nauwer en is het
klimmen geblazen naar een be
sneeuwde pas. Bovendien
wringt zich hier een gletsjer
tussen de bergwanden door.
Typisch Zwitsers is dat op die
plek een comfortabele herberg
is gebouwd: de Anenhütte, die
per helikopter wordt bevoor
raad.
Nu valt pas goed te zien hoe
groot de schade is, die de lawi
nes afgelopen winter hebben
aangericht. De sneeuwmassa's
hebben complete stukken bos
van de berghellingen wegge
vaagd. Forse bomen zijn als
aanmaakhoutjes afgeknapt en
de stammen, takken en meege-
rolde stenen vormen chaoti
sche puinhopen in het dal. Men
is nog volop bezig het dode
hout met helikopters weg te ha
len.
We sjouwen naar een hoogte
van 2300 meter. Er ligt nog veel
sneeuw, maar die is zo compact
dat je er niet in wegzakt. Een
steile rotswand is geschikt om
een uurtje te oefenen in het
klettern. Met handen en voeten
omhoog zien te komen, geze
kerd met een touw dat boven
om een boom is geslagen en
beneden stevig wordt vastge
houden. Om te kunnen stijgen
is elk richeltje en randje goud
waard. Hier en daar is de wand
bijna loodrecht dus altijd op
drie punten aan de rots vast
blijven houden en één hand of
voet per keer verplaatsen. Daar
bij nooit benen of armen langs
elkaar kruisen. Soms sta je mi
nuten hulpeloos te zoeken naar
dat ene rotsknobbeltje dat je
verder omhoog moet brengen.
Zolang die collega beneden dat
touw maar goed strak houdt, is
er geen gevaar te duchten. Een
maal boven is het abseilen langs
het touw naar beneden de belo
ning voor de moeizame klim.
De gletsjer is nu heel dichtbij.
Wat in de verte op een reusach
tige ijsbaan lijkt is in werkelijk
heid een woeste zee met hui
zenhoge, bevroren golven. Aan
de oppervlakte vuilwit, maar in
de vervaarlijk diepe spleten
wordt het ijs glanzend groen en
blauw. Raadselachtig zijn de
eenzame, gigantische keien,
achtergebleven op hooggehou
den presenteerbladen van ijs,
de gletsjertafels.
Het lopen op de ijsmassa ver
eist extra maatregelen. Jassen
aan, want het is op slag een
stuk kouder en ieder wordt
vastgeknoopt aan een lang
touw. De gids tovert een pik
houweel uit zijn rugzak en gaat
voorop, treetjes hakkend in het
ijs. Zo slingert het gezelschap
langzaam maar zeker omhoog
door een kille, dode, maar fas
cinerende wereld van ijsheu-
vels, graten, spleten, stenen,
puin en smeltwater.
ROB VAN DEN DOBBELSTEEN
'Wandelen is ouder dan het
oudste beroep', schreef Henk
Raaf in het voorwoord van zijn
in 1980 verschenen boekje
'Stappen'. Hij had ongetwijfeld
gelijk, maar bijster in zwang
was het maken van voettochten
in die tijd nog niet. Wandelen
was meer iets voor naar vlin
ders zoekende natuurliefheb
bers, kunstschilders en solda
ten. En die laatsten deden het
meestal ook nog tegen heug en
meug. 'Stappen' echter bleek
de prelude voor een ware rage.
Duizenden immers, legden in
middels het vermaarde Pieters-
pad af en wie nog nooit een
deel van het Lange Afstandspad
nummer 5 richting Middelland
se Zee heeft gelopen, telt nau
welijks mee.
In dat licht bezien is het eigen
lijk vrij merkwaardig dat 'Sep
tember - Wandelmaand' nog
niet de klank heeft gekregen die
bijvoorbeeld de Nationale
l (mei) of Monumen
tendag (dit jaar op 11 septem
ber) zich inmiddels hebben
verworven. En toch wordt het
evenement nu al voor het vijfde
achtereenvolgende jaar gehou
den. Dit keer is 'Ontdek de On
verharde Paden' als thema ge
kozen. Achterliggende gedach
te: onverharde paden - 'de
voetsporen van onze voorou
ders' - mogen nooit verdwijnen
en daar ziet het in een flink
aantal gevallen helaas wel naar
uit. De initiatiefnemer van 'Sep
tember-Wandelmaand', Ne
mo, de vereniging van vrije
wandelaars: 'Door de paden re
gelmatig te bewandelen blijven
ze toegankelijk en daardoor -
hopen we - behouden.'
Een samenwerkingsverband
van 124 nationale en regionale
organisaties stippelde, ver
spreid over het hele land, 650
wandeltochten uit over 170 on
verharde (en meestal ook onbe
kende) paden. Aard, lengte en
begin van de routes staan be
schreven in een gratis krant
('Voetpaden Dagen') die telefo
nisch kan worden opgevraagd
op telefoonnummer
(020J.681.70.13. Ook staan ze
vermeld in de speciaal geopen
de webiste op internet:
www.pz.nl/wandelmaand.
Routebeschrijvingen zijn bij de
startpunten verkrijgbaar en er
wordt alleen in de weekeinden
4/5,11/12, 18/19 en 25/26 sep
tember gelopen. In veel geval
len zijn ter begeleiding gidsen
aanwezig van bijvoorbeeld de
NJN en Staatsbosbeheer.
Straattheater
Daar zijn ze in heel Nederland sterk in: het laten herleven van
oude tijden. Maar in Hattem doen ze er op maandag 6 sep
tember nog een schepje bovenop. Middeleeuwen, minnestre-
len en minnespelen. Van 14.00 tot 16.00 is er een doorlo
pende poppenkastvoorstelling te zien en - lachen, gieren,
brullen - de oeroude klucht 'Wubbe's kruistocht' wordt van
16.00 tot 20.00 uur ook maar weer eens voor het voetlicht
gebracht.
Informatie: telefoon (038).444.30.14.
O
M
Met enige schroom bekende ik enkele weken terug op deze plek,
dat ik een aan voyeurisme grenzende belangstelling aan de dag leg
voor grafopschriften. Maar daarin sta ik - blijkt nu - niet alleen.
De familie Hederik uit IJmuiden is met hetzelfde virus behept.
Naar aanleiding van mijn stukje, kreeg ik tenminste een brief met
daarin de neerslag van een bezoekje dat het gezin bracht aan het
Museumfriedhof in Kramsach (Oostenrijk). Waar ze dus ook best
weg weten met de 'laatste groet'. Wat bijvoorbeeld te denken van
de volgende hartenkreet:
'Hier liegt begraben unser Organist
Warum? Weil er gestorben ist
Er lobte Gott zu allen Stunden
Der Stein ist oben, und er liegt unten.
Doet een beetje denken aan het vermaarde grafopschrift dat De
Schoolmeester wrochtte voor zijn in de Oude Kerk van Delft begra
ven collega]dichter Hubert Kornelisz. Poot: 'Hier ligt Poot/Hij is
dood.
Diezelfde locatie vormt overigens ook de laatste rustplaats van Piet
Hein of- zoals hij voor deze gelegenheid met nietsontziende eer
bied wordt genoemd - Petrus Heinius. De veroveraar van de zil
vervloot wordt bedacht met een in het Latijn gesteld eerbetoon, dat
in Nederland zijn weerga niet heeft en dat (vertaald) als volgt be
gint:
'Rouwt Gij Verenigde Nederlanden om het verlies van de overlede
ne, wiens glorierijke verdiensten niet zullen toestaan sterfelijk te
blijven...' en dat uiteindelijk finisht met de woorden, als een
moderne Argonaut uit het nieuwe Colchis van de Nieuwe Wereld
z heeft hij het Gouden Vlies van Spanje niet
naar Griekenland maar naar de Verenigde
Nederlanden gebracht. Een weergaloze
daad.'
Veel meer onder de indruk was ik van de
grafsteen van Vincent van Gogh in Auvers-
-sur-Oise:
'lei repose Vincent van Gogh, 1853 - 1890'.
maar fascinerende gletsjeiVvereld.
FOTO FREMDENVERKEHRSAMBT LÖTSCHENTAL
