Dooi: aangrijpende novelle van Rascha Peper
Rascha
Peper
DOOI
Boeken
'Nors en zonder haten'
poëzie als een vesting
Stropwinnaar Felix Thijssen gaat
voor tweede onderscheiding
'De 20ste eeuw in een notendop'
Hannibal: gebruinde hersenplakjes op platte croutons
Geslaagde roman naar geslaagde fi
DONDERDAG 2 SEPTEMBER 1999
poezie recensie
Tweede bundel van Piet Gerbrandy
de', of 'Er kwam niet van'. Met
gezegden speelt hij, we lezen
onder meer over 'roet in voer'
in plaats van over 'roet in het
eten'. En waar je 'Aan alles
kwam een eind' verwacht, komt
hij met 'Aan alles kwam een
dooi'.
Piet Gerbrandy, die in Win
terswijk woont, heeft het een en
ander gemeen met de in Win
terswijk geboren Gerrit Komrij.
Ook de laatste is er alles aan ge
legen de lezer op afstand te
houden. Overeenkomsten zijn
er eveneens in hun wereld
beeld. Overal heersen bederf en
dood. Over de liefde wordt in
ontluisterende bewoordingen
geschreven. De bedscènes bij
Gerbrandy hebben niets zoete
lijks: 'Ter vliering neuken boe
ren hier/ hun geesteszieke
nichten en-hun/ varkens vein
zen pest.' Of je moet je alleen
behelpen: 'Bijt in uw molligste
kussen,/ berijd er uw kut van
kapok.'
Net als in zijn eerste boek
Weloverwogen en onopgemerkt
komt het uiteindelijk tot een
soort berusting, een aanvaar
ding van het leven. In het motto
van deze nieuwe bundel wordt
dat al uitgedrukt. De als altijd
weinig toeschietelijke dichter
laat de Griekse woorden onver
taald, vermeldt niet eens de
bron. Maar het gaat - wanneer
ik een bres mag slaan in Ger-
brandy's bolwerk - om een ci
taat uit Ilias van Homerus:
'Want de schikgodinnen gaven
aan de mensen een hart dat
veel kan doorstaan.'
In zijn gedichten valt een
hierop geïnspireerde houding
te beluisteren. Een vrolijk be
staan staat ons niet te wachten:
'Vrienden werden mensen/ die
nooit kwamen. Vreugde bleek/
een woord van zeven letters//
dat je in je wangen korf.// De
jaren die nog moesten dacht je
om'. Maar we moeten verder
leven en misschien helpt daar
bij dit welgemeende advies:
'Houd het hoofd gesloten voor
wat laakt en blaakt en schoei/
de moede hiel in blaren, eelt/
uw ziel'. Achter de grimmige
kantelen van Gerbrandy's ves
ting houdt zich een dichter
schuil die ons lezers net zo'n
warm hart toedraagt als Vro-
man.
Opgezadeld met een ongetemd verlangen
roman recensie
hans warren/gpd
Piet Gerbrandy. Nors en zonder haten 72
pag. Uitgeverij Meulenhoff Prijs 29,90.
We hebben in onze literatuur
verschillende dichters die de le
zer uitbundig welkom heten in
hun werk. Leo Vroman is van
wege Voor wie dit leest het be
kendste voorbeeld. Hij richt
zich direct tot ons: 'Lees dit dan
als een lang verwachte brief,/
en wees gerust, en vrees niet de
gedachte/ dat U door deze
woorden werd gekust:/ ik heb
je zo lief. Piet Gerbrandy (geb.
1958) is beslist niet zo'n harte
lijke dichter. Hij lijkt zich juist
vijandig tegenover de lezer op
te stellen. Zo vat ik tenminste
het hierbij afgedrukte gedicht
op, te vinden in zijn onlangs
verschenen tweede bundel
Nors en zonder haten.
Hij ziet zijn poëzie blijkbaar
als een vesting waarin hij zich
heeft verschanst. Het is een
bolwerk van een zeer harde
steensoort, 'van op maat ge
zaagd basalt'. Dat op maat ge
zaagd is een juiste omschrijving
van zijn werk: hij besteedt veel
aandacht aan de vorm, aan de
klank vooral. Maar toegankelijk
worden zijn gedichten daar
door niet. 'Gelul', zoals hij alle
pogingen tot interpretatie
noemt, mag er geen vat op krij
gen. Met wie toch probeert
naar binnen te komen in deze
vesting, loopt het vermoedelijk
verkeerd af. De tinnen van het
bolwerk spuien pek, zo dreigt
de dichter in de laatste strofe.
Het is juist die afwerendheid
die Gerbrandy's werk aantrek
kelijk maakt. Uitgerekend de
barrières prikkelen je om te
achterhalen wat al die orakel
spreuken hebben te betekenen.
Deze poëzie bevat opvallend
veel retorische vragen, vragen
waarop blijkbaar geen ant
woord wordt verwacht, vragen
als 'Bevind ik mij in bijheid?/
Fiets ik waarts? Kent u temet/
de stede waar ik vrede blus?' De
dichter bedient zich graag van
wonderlijke wendingen en
bouwt vreemde zinnen. Overal
vallen woorden weg. Hij schrijft
bijvoorbeeld 'Moet hij dat hij
zo'nvaart ergens heen?' (zon
der heeft dus), of 'Wees op hoe-
wim vogel
Rascha Peper Dooi 158 p. Uitgeverij
Veen Prijs 32,90
Net als in haar novelle Oesters
(1991) beschrijft Rascha Peper
in Dooi een liefdesverhouding
tussen mensen die tientallen
jaren van elkaar verschillen.
Het knappe van Oesters vond ik
destijds al de volstrekte geloof
waardigheid van wat over het
algemeen te gemakkelijk wordt
afgedaan als een clichérelatie.
Van dat soort standaardtypes
interessante, boeiende mensen
maken die ontroeren en aan
wie je je tenslotte overgeeft, het
alledaagse verbijzonderen: als
dat geen kunst is, weet ik het
niet meer.
Dooi is te lezen als een door
zichtig, ranzig verhaaltje waar
in de uitgebluste vijftiger Ru
ben Saarloos het aanlegt met
een mooie meid van even in de
twintig, waar bovendien zijn
vrouw Ina niets vanaf weet.
Want ga maar na... Na weken
lang met zijn woonschip inge
vroren te zijn geweest ergens
aan een kunstmatig eilandje
voor de westkust van het IJssel-
meer, krijgt Ruben, die in te
genstelling tot zijn vrouw hun
schip niet wenst te verlaten,
contact met een schaatster,
Bente Nerwanen (Nirwana?).
En hoewel het inmiddels stevig
dooit, keert Bente drie achter
eenvolgende dagen terug naar
dat ingevroren schip en die af
gevlakte man en vanaf
hun eerste woorden
en blikken weet de le
zer dat dit in bed zal
eindigen en dat het de
grote, allesverterende
liefde van Ruben zal
worden. Als zo'n ge
schiedenis toch ont
roert, je confronteert
met eigen gevoelens
en verlangens, als een
auteur erin slaagt haar
personages te ont
doen van hun toeval
ligheid en hen een
mythische kant geeft,
dan heeft het cliché
plaats gemaakt voor
de authenticiteit.
De eerste voorwaar
de is dan natuurlijk
dat de ratio terugge
drongen wordt. Geen
eenvoudige zaak voor
onze Ruben die als li
terair en wetenschap
pelijk vertaler nu juist
niets moet hebben
di
van boeken als 'Exploring Your
Emotions' en die zijn boot de
Harnasman heeft gedoopt.
Juist hij is ervan overtuigd dat
ongecontroleerde emoties op
hem geen vat meer hebben.
Bijzonder suggestief introdu
ceert Rascha Peper al in het
eerste korte hoofdstukje - er
zijn er tien - de komst van Ben
te. Ze heeft daarin nog geen
naam, schaatst alleen, 'over de
ijsvlakte, die net nog zo leeg en
verlaten was als een ijsvlakte in
het laat Pleistoceen'. Ze is er
plotseling en verdwijnt in het
niets. Als een schaatsende zee
meermin, als een fabeldier
duikt ze op in het tot nu toe zo
overzichtelijk leven van Ruben
om hem verweesd en anders
achter te laten. Terug)
van zijn Robinsonad]
Bente onvindbaar. Haa;
gever deelt zelfs meel
een jaar geleden is ov| "1
Bente was dus Bentji J
maar feitelijk doet dat; i1
er niet toe.
Het is op dit punt dai j
teur een geslaagde verjf
maakt tussen Ruben e
vader. De laatste heeft;
ven opgeofferd, zijn g
huwelijk verwaarloosde
de Indische Oceaan eq
acanth te vangen, de oh
re evolutionaire schakel
het water en het landlef
van die grootse passie,1
allesverterende hersel
iets van dat een levenll
rende puberale verlang
waakt zoveel jaren latei
de zoon. Verzoening i
immer afwezige vader I
door alsnog mogelijk
tuurlijk het inzicht dati
gen emoties en gevoelen
der vastgeramd zitten" j
zou denken.
Ik vind Dooi een onthf]
goed gecomponeerd A
dat een riskant spel spjj|
clichés, sentimentality
voor de hand liggendentr
zingen: de kraaien bijvcer
die als koor fungereneh
aankondigers van de dm j
Daily Mirror, door Benn i
genomen, waarin Rutek
laatste gegevens over |ers
acanth leest en dus oxag
vader. Voor mij blijft hm t
overeind van die schtetf
die het vastgeroeste le
een vijftiger even isl
schaatste, en daarna i
schaatste. En wat er
natuurlijk allemaal vc(na^
veranderde. Alles. en 1
stnj
Klein en handig naslagwerk
boek recensie
thriller recensie
Bolwerk van op maat gezaagd
basalt waarop gelul geen vat.
Geen mens komt erin,
geen beminde, geen blijde, geen ijl
boden vergende maren.
Wien lef, sla een bres,
verstand zal hij verderven.
Want pek spuien tinnen waar
blakerend blauwbaard minzuchtige
roodborst vermorzelt.
arno ruitenbeek/gpd
Felix Thijssen. Isabelle. Uitgever Luitingh-Sijthoff. Prijs
29,90
'Een zeldzaam voorbeeld van een geloof
waardige Nederlandse private eye-thril-
ler', zei de jury van de jongste editie van
de Bruna Gouden Strop over Cleopatra.
Dat dit zoveelste boek van Felix Thijssen
de prijs voor de beste Nederlandstalige
misdaadroman in de wacht sleepte, was
niet meer dan terecht. De nieuwe jury, die
in 2000 de winnaar bekend moet maken,
heeft het daarom extra moeilijk. Want
Thijssens nieuwste boek, Isabelle, eve
naart het hoge niveau van het onderschei
den werk.
Isabelle is het tweede Max Winter-mys-
terie. uit een vermoedelijk stevige reeks
over de sympathieke snuffelaar. Gelukkig
maar dat Thijssen een beroepsschrijver is,
die snel kan leveren. Zonder daarbij ste
ken te laten vallen, al oordeelde een door
mij geraadpleegde rechercheur met veel
ervaring dat sommige politietrucs in Isa
belle echt niet mogelijk zijn.
Het grote publiek, de gemiddelde thril
lerliefhebber, heeft daar (terecht?) maling
aan, zolang de grote lijnen maar kloppen.
Kijk naar de hoge kijkcijfers van de door
Thijssèn geschreven tv-series Coverstory
(Mare Klein Essink als onderzoeksjourna
list) en Unit 13 (Peter Tuinman in een
glansrol). Ook daarin zaten altijd wel de
tails waarvan de deskundige zei: 'Dat kan
niet'. Maar spannend dat het was...
De vaart, de losse en begrijpelijke stijl
van de tv en Cleopatra keren terug in Isa
belle. Dat is de naam van een serveerster
in een wegrestaurant, die een avontuurtje
heeft met een man die zich bedient van
meer dan één naam. Hij wordt kort na het
orgasme geliquideerd, Isabelle komt later
- met een schotwond en zonder concrete
herinneringen - bij in het ziekenhuis.
De bedrogen echtgenote, nu weduwe,
een haaibaai met veel poen, schakelt Max
Winter in omdat ze gelooft dat Isabelle
iets met de moord op haar man te maken
heeft. Het spoor leidt naar Frankrijk (waar
Thijssen zelf woont) en naar meer over
spel, erfenissen, nijd, afgunst en maffiose
praktijken. Vele verrassingen staan de
hoofdpersonen te wachten, sommige niet
even prettig. De ontknoping is om in te
lijsten. Thijssen gaat op voor zijn tweede
Strop.
sjoerd de jong
Hans Ulrich. De 20ste eeuw in een notendop. Uitgevenj Prometheus.
Prijs: 16,90.
Oorlog na oorlog, de ene bloedige revolutie of heils
boodschap volgt de ander en elk decennium kent wel
zijn eigen hongersnood of economisch falliet. De Leid-
se historicus Hans Ulrich heeft slechts 150 pagina's
nodig om al dit onheil te beschrijven in zijn boek De
20ste eeuw in een notendop. Maar eigenlijk zou het ook
op één pagina kunnen: een bloedrode pagina. Want de
politiek lijkt deze eeuw niet al te veel goeds gebracht te
hebben. 'Wat iedere Nederlander moet weten van de
20ste eeuw' zo luidt de ondertitel van het boek. Maar
kunnen we dan iets van het verleden leren? Weinig, zo
blijkt uit de rode draad door Ulrichs boek.
De meeste gebeurtenissen die Ulrich in zijn kleine
politieke geschiedenis beschrijft, zullen de lezers zich
nog wel uit hun schooltijd herinneren. De loopgraven
oorlog van 1914-1918, bijvoorbeeld, de koude oorlog of
het Amerikaanse drama in Vietnam. Of van het
nieuws, want het boek van Ulrich is up to date, inclu
sief Barak, de nieuwe premier van Israel, en Clinton en
zijn verhouding met Monica Lewinsky. Maar de aan
leidingen en achtergronden zijn vaak alweer vergeten.
Die leemte probeert het boek van Ulrich te vullen en
daarin slaagt het prima. De 20ste eeuw in een notendop
is daardoor een klein en handig naslagwerkje.
Gelukkig zijn het niet alleen maar kale feiten die de
schrijver voorschotelt. Zo nu en dan waagt hij -ris
korte bespiegelingen, veronderstellingen of aaim£
derend cynisme. President Kennedy beschrijf1111
voorbeeld als een mislukte president met makf
tacten, 'een pokeraar die altijd wilde winnen',
ben velen niet op school geleerd. En wie tijDAi
kunst ook maar enige invloed op de politiek 1 zij
ben, moet maar eens nadenken over de vraa^e g
rich stelt: hoe zou de wereld er nu uit zien, als Nig
kunstenaar Adolf Hitler niet door de Weense knbe
demie was afgewezen? Dit zijn de passages wa^n i
zen echt interessant wordt. i d(
De 20ste eeuw in een notendop is kort en krade
dat is mooi. Maar het boekje Waagt daardoor t N<
meer. In het voorwoord schrijft Ulrich dat hijje 1
beperkte omvang van het boek keuzes heefter 1
maken: alleen de politieke geschiedenis en davert
leen het belangrijkste. Hij heeft dus veel moei
laten. Nederlanders - aangespoord door de oniK
die het boek lezen, zullen hun eigen land er na
in aantreffen. Eenzelfde boekje over Nederland-
eeuw zou daarom best aardig zijn. Daarnaast 3P
boek van Ulrich toch eigenlijk een triest beeld e.n
eeuw, enkele positieve uitzonderingen zoals
Martin Luther King en zelfs de Europese Unh
gelaten. De geschiedenis, het verleden en dé ,a
zouden de mens een identiteit verlenen. Op' F
Ulrichs schets zou dan de helft van de menshe-rdi
akale massamoordenaars moeten zijn. Maar
maakt de politiek niet het hele verleden uit.
Thomas Harris komt met opvolger van The Silence of the Lambs
Theodor Holman: 'Hoe ik mijn moeder vermoordde'
thriller» recensie
peter kuut/gpd
Thomas Harris Hannibal. Uitgevenj Lui
tingh-Sijthoff. Prijs 39,90.
Elf jaar na zijn bestseller The
Silence of the Lambs leverde
Thomas Harris dit voorjaar on
verwacht het manuscript voor
het vervolg in bij zijn Ameri
kaanse uitgever, die er prompt
1,3 miljoen gebonden exempla
ren van liet drukken.
De snelle publicatie van Hanni
bal in juni leidde bij de uitgever
van Patricia Cornwells thrillers
tot een vertraagde verschijning
van haar jongste titel Black No
tice, bang als hij was dat zijn
sterschrijfster voorlopig niet
bovenaan de bestsellerlijst zou
staan. Black Notice ligt sinds
begin augustus in de Ameri
kaanse boekwinkels en heeft nu
pas Hannibal van de eerste
plaats gestoten.
Hoe de race tussen Harris en
Com we 11 in ons land zal uitpak
ken, is nauwelijks te voorspel
len - voorlopig is het nog Gris
ham wat de klok slaat - maar
feit is wel dat Zwarte Hoek, zo
als Black Notice hier gaat heten,
ook later uitkomt en wel in ok
tober.
In Hannibal komen serie
moordenaar dr. Hannibal Lec-
ter en de onverschrokken FBI-
agente Clarice Starling weer sa
men en dat moet de smachten
de fans van de twee goed doen.
In The Silence of the Lambs
raadpleegde Starling de toen
gevangen zittende briljante
psychiater over de kwestie hoe
ze een andere seriemoorde
naar, Jame Gumb, bijgenaamd
Buffalo Bill, kon pakken. Lecter
wist uiteindelijk te ontsnappen,
een spoor van gruwelijk ver
minkte slachtoffers achterla
tend.
Zeven jaar na zijn uitbraak
waart dr. Lecter nog steeds
rond. Een lokale politieman
ontdekt dat Lecter zich voor
doet als de nieuwe curator, dr.
Fell, van de Capponi-biblio-
theek in Florence. De oude cu
rator is op onverklaarbare wijze
van de aardbodem verdwenen.
Feil geniet zichtbaar van de
smaken en geuren van een wei
nig behoedzame wereld en ver
der van alle geneugten die hem
worden verstrekt door de deii-
catessenwinkel Vera dal 1926,
waarvan de kazen en truffels
schijnen te ruiken als de voeten
van God. Thuis verliest hij zich
in het spelen van Bachs Gold-
berg-variaties op zijn klavecim
bel.
Aan zijn leven als God op de
Ponte Vecchio komt een einde
als de politieman in ruil voor
een fiks bedrag Lecters verblijf
plaats verraadt aan Mason Ver
ger, een eerder slachtoffer van
de psychiater. Verger, de schat
rijke eigenaar van een Ameri
kaans varkensslachtimperium,
werd door toedoen van Lecter
vreselijk toegetakeld. Honden
vraten zijn neus, lippen en ge-
laatsvet weg. Verger ligt aan be
ademingsapparatuur en zijn
enige lol is uit te kijken naar het
moment dat Lecter wordt opge
vreten door speciaal getrainde
zwijnen. De magnaat heeft con
tinu gezelschap van een mure-
ne, een roofachtige paling die
continu achtjes draait in zijn
aquarium en zijn gespierde zus
Margot die twee walnoten tege
lijk in haar vuist kan kraken.
Lecter ziet zich genoodzaakt
weer terug te komen naar de
VS, waar de carrière van Star
ling na een mislukte confronta
tie met de bende van een sero
positieve drugsbazin in een
neerwaartse spiraal is geraakt.
Daar brengt het lot en Vergers
wraak hen samen. Hier zal niet
worden verklapt hoe die her
eniging verloopt. O.ok wordt
niet gemeld wie er uiteindelijk
aan de dis van de psychiater,
waaraan geen mededogen
wordt geduld, aanzit. Als we
maar weten dat Hannibal een
zo op het oog smakelijk gerecht
van gebruinde hersenplakken
op platte croutons weet te ser
veren, gegarneerd met heel ge
laten kappertjes en peterselie.
Hannibal is een heel lange,
enge rit door het spookhuis van
de psychiatrische afwijkingen,
juichte schrijver Stephen King
onlangs, die als het om horror
gaat ook van wanten weet. Lang
en eng is Hannibal zeker en
door de bank genomen ver
woord in fantastisch proza, als
we de irritante passages waar
Harris de lezer rechtstreeks toe
spreekt, buiten beschouwing
laten.
Voor geletterde fijnproevers
valt er ook veel te genieten. Zo
staat er - ogenschijnlijk plomp
verloren - dat dr. Lecter de ca
talogi van enkele exposities in
New York verzond naar zijn
neef, de Franse schilder Bal-
thus. Je moet maar weten dat
Balthus het synoniem is van de
in 1908 geboren aristocraat Bal-
thasar Klossovski graaf de Rola,
bekend van zijn schilderijen
van jonge meisjes die het ont
luikende leven symboliseren,
maar vaak als slachtoffer wor
den afgebeeld.
Bijna twintig.miljoen gulden
heeft Thomas Harris al getou
cheerd voor de filmrechten van
Hannibal. Hoeveel miljoenen
Jodie Foster en Anthony
Hopkins, die in de succesvolle
filmversie van The Silence of the
Lambs de rollen van Starling en
Lecter vertolkten, zullen ont
vangen voor deze film, blijft
nog even een bron van specula
tie voor de media. Een raadsel
blijft ook vooralsnog hoe de re
gisseur de finale zal verfilmen,
in de roman is het einde te bi-
kar voor woorden. Wellicht
wordt de film op dit punt beter
dan het boek.
roman recensie
hans warren/gpd
Theodor Holman. Hoe ik mijn
moeder vermoordde. 144 pag Uit
geverij Nijgh Van Ditmar. Prijs
27.90.
Een film die naar een ro
man wordt gemaakt: dat
gebeurt elke dag. Het om
gekeerde komt juist zelden
voor. Theodor Holman
(geb. 1953) bewerkte nu
echter een film tot een ro
man. In het 'docudrama'
Hoe ik mijn moeder ver
moordde dat hij samen
met Theo van Gogh maak
te, liet hij zijn tachtigjarige
moeder spreken over haar
ervaringen in Indische
kampen. Haar zoon hoor
de het relaas geïrriteerd
aan en leverde cynisch
commentaar. Achter zijn
wrevel ging echter respect
verborgen. De uitgespro
ken afkeer kwam voort uit
onuitgesproken genegen
heid.
De gelijknamige roman is minstens even ge
slaagd als de film. Het is, zo meldt de uitgever, al
het negentiende boek van deze auteur. Die boe
ken van de veelzijdige Holman zijn nauwelijks
opgemerkt. Toch is hij een bijzondere, zeer per
soonlijke schrijver. Zeker in deze roman durft hij
helemaal zichzelf te zijn, en die moed kunnen
slechts weinigen opbrengen. Het verhaal is van
een verbluffende, ontluisterende en pijnlijke
openhartigheid. Dat blijkt tegelijk de enige weg
naar helderheid, waarheid, verlichting. Hij spaart
zichzelf niet en hij ontziet zijn naasten niet. Mis
schien lijkt dat buitengewoon hardvochtig. Maar
een andere opstelling zou van autobiografische
literatuur een farce maken. Privacy mag dan een
deugd zijn, zuiverheid is een veel grotere deugd.
Zoon Holman is buitengewoon onaardig tegen
moeder Holman, en hij doet in de roman geen
enkele poging dat te verbergen. Maar achter zijn
weerzin schemert steeds bewondering. Een ver
haal op de eerste bladzijden maakt duidelijk dat
in deze zeurderige oude dame een formidabele
vrouw schuilgaat. Lang geleden wilde ze per se
mee toen haar n-vai
zijn werk een bei
beklimmen. Z'n ni
ren vonden het m „IV
toch zette zij dooi Ju
kwiek naar boveikei
de mannen uitgei v
ren. Toen zij ver be
anderen de top ene
begroette een ii 5
haar met de i uit
„Bent u nou dit bi
voor wie iedereenn 1
was omdat ze tl.
mee moest?" it S
Ze was getrour
een man die haai b<
als 'een jongen uit Da
pong' betitelde. lend
log werden ze inn t;
lende Japanse kaïiter
gesloten. Ze o« v
maar hield aan deuv
een levenslang iiaa
over. Ze wil graaeef
over haar ervaring;n
Theodor wenst died
len niet te horen, ze
log is niet het de f
hen scheidt. Hij stvar
ook verschrikkelijk aan haar voortduiavl
haalde wens euthanasie te plegen. Ieóel
moeting van moeder en zoon bestaat tate
bel, twistgesprekken, ruzie. „Nou, het ia st
tegezellig hier, mam. De sfeer is weer opt j
treitert Theodor. Waarom botsen de twen
vig? Misschien vooral door zijn ergerns zi
net is zoals zij, dat haar merkwaardighiorr
de zijne blijken. v<
In aanwezigheid van Theodors vriendtst
krijgt de moeder de kans alle kampvetlai
vertellen. Hij blijft ze van sarcastische ttou
gen voorzien. Karen wordt kwader en ke fo
hem: „Ik vind het echt schofterig zoals jien
der behandelt, en dat méén ik!" Als det ze
boos wegloopt, komt het gesprek voor <jnbi
ste keer op euthanasie. Moeder en zoejzer
ten de scène alvast te repeteren in h ste
hoofdstuk van de roman. Een heel riskai H
stuk, een eruptie van liefde, bijna mdkhe
tisch, even grillig als de moeder-gedid te
Willem Elsschot. Wanneer je niet beter oo)
je zeggen: ideale stof voor een aangrijpt
