De geur van dood en verderf
WEER
Het Gesprek van de Dag
Miljoenen voor Turkije
Maximum in Mini
127
De lange historie van inzamelingsacties
VRIJDAG 27 AUGUSTUS 1999
COMMENTAAR
Voor de derde keer in nog geen jaar tijd is 'Hilversum' eendrachtig
in actie gekomen om geld in te zamelen voor de bestrijding van
een ramp. Mitch, Kosovo en gisteravond Turkije, het ziet er naar
uit dat televisieacties een vast onderdeel gaan uitmaken van de
programmering. Daar is weinig op tegen, zeker niet als daarbij het
gisteravond gehanteerde draaiboek wordt gebruikt. Vreemd is het
hooguit dat op vier netten hetzelfde te zien was. Het moet mogelijk
zijn dat alle omroepen gezamenlijk een televisieavond organiseren
en die op één net uitzenden.
De uitzending van gisteravond had bovenal een informatief karak
ter. Een kleine studio, met een handjevol publiek, een ingetogen
presentatie, beperkte medewerking van artiesten, geselecteerd op
de afwezigheid van toeters en bellen. Het allerbelangrijkste was
misschien wel dat de uitzending was gebouwd rond de nationale
herdenking uit de grootste moskee in Nederland, die in Zaandam.
Vanmorgen vroeg was dertig miljoen opgehaald. Dat bedrag zal de
komende weken hoger worden, maar vermoedelijk niet tot record
hoogte uitgroeien. Dat zit hem niet in de kwaliteit van de uitzen
ding of een gebrek aan medeleven met de getroffen Turkse fami
lies, maar wel in het ontbreken van een deugdelijke verantwoor
ding van de besteding van de ingezamelde gelden. De samenwer
kende hulporganisaties hebben een goede reputatie. De politiek
en de bureacratie in de ramplanden hebben die veelal niet, zodat
bij het publiek terechte aarzeling bestaat of alles wel goed terecht
komt.
Om die reden doen de omroepen er goed aan televisieacties in
twee afleveringen op de buis te brengen. Eén om geld in te zame
len en één, een halfjaar later, waarin gedocumenteerd verslag
wordt gedaan van de resultaten van de actie. Dat is een voorwaar
de voor geloofwaardige acties met een voor de slachtoffers waardi
ge opbrengst.
Christelijke drankbestrijders
sluiten laatste vestiging
Met de sluiting van het alcohol
vrije hotel-restaurant Blauwe
Kruis aan de Westhaven in
Gouda verdwijnt de laatste ves
tiging van de Christelijke Bewe
ging voor Drankbestrijding
(CBD). De beheerders van de
blauwe knoopgelegenheid zet
ten er wegens gezondheids
klachten per 1 oktober na ruim
36 jaar een punt achter. Opvol
gers waren niet meer te vinden.
De CBD, voorheen de Neder
landse Christelijke Geheelont
houders Vereniging, had aan
het begin van deze eeuw nog
vele hotels, restaurants en kof
fiehuizen voor geheelonthou
ders in beheer. Na de Tweede
Wereldoorlog nam de welvaart
toe en raakte alcohol maat
schappelijk geaccepteerd.
Volgens een woordvoerster van
de CBD kent Nederland overi
gens nog altijd een aantal ac
commodaties waar geen alco
hol wordt geschonken. ,,Zo is er
nog een jeugdherberg Us Blau
we Hiem in Appelscha, de
Blauwe Camping 't Spoek in
Beekbergen en vakantieoord De
Stoppelenberg op de Veluwe.
Maar die behoren niet meer tot
CBD."
Andere Gouwenaars zetten ove
rigens onder een andere naam
de exploitatie van het hotel-res
taurant voort. Met die verande
ring dat er vanaf oktober wel
een alcoholische versnapering
verkrijgbaar zal zijn.
Met z'n vijfentwintigen in een klassieke Mini. Het blijkt te kunnen, zo
als werd bewezen in New York. Dat er 24 mensen in kunnen kruipen.,
was in 1967 al aangetoond. Dat record werd nu gebroken, al staken er
her en der nogal wat lichaamsdelen uit de auto. foto ap
Zomer dringt door tot top 15
Dankzij de warmte van de afgelopen dagen is de zomer doorgedrongen
tot de top 15. De warmteproductie, gebaseerd op het Warmtegetal:
zijnde de som van etmaalgemiddelden boven de 18 graden, bedraagt
in De Bilt momenteel 89 punten. Op positie nummer veertien staat de
zomer van 1959 met 97 punten. Dat is een zomer die naam en faam
heeft opgebouwd vanwege het grote aantal uren zonneschijn. De me
teorologische zomer van 1959 was met 797 uren zon de op twee na
zonnigste zomer van de twintigste eeuw. Alleen in 1976 en in 1947
(één van de kandidaten die voor de titel millenniumzomer in aanmer
king komt) maakte de zon meer uren. September 1959 werd de kam
pioen van de eeuw. De zon scheen toen maar liefst 240 uur ofwel 63%
van de tijd dat ze boven de horizon staat.
De ster van de zomer van 1999 is overigens nog rijzende. Dankzij de
komst van een nieuw hogedrukgebied is het gedurende de rest van
augustus fraai zomerweer. Het zwaartepunt van het hogedrukge
bied wordt in het weekeinde boven Nederland verwacht; daarna
komt het systeem boven het Oostzeegebied te liggen. Als deze
ontwikkeling doorzet dan wordt het volgende week opnieuw zo
mers warm met maxima tot meer dan 25 graden. Morgen zijn er
perioden met zon (vooral aan zee) en na een nacht waarin het
kwik tot een graad of 11 is gezakt wordt het in de middag om
streeks 23 graden. De wind is meest zwak en ruimt naar
het noorden. Ook de zondag verloopt droog met zon en
middagtemperaturen rond 25 graden.
Na het nachtelijk onweer (in Hoofddorp werd 13
mm opgevangen) bleef het gisteren droog en
vooral in de middag schoonde het zwerk op. Met
een aantrekkende west- tot zuidwestenwind
stroomde toen minder vochtige lucht ons land
binnen. Op Schiphol werd het maximaal 23,8;
De Bilt noteerde met 25,4 graden zelfs weer een
zomerse dag.
Speurhondenservice terug van zoektocht naar overlevenden in verwoest Turkije
Zelfs de reddingshonden waren van slag. Getraind om in rampgebieden te zoeken naar overlevenden trof
fen zij louter lijken. Met platte oren en de staart tussen de benen speurden ze, zo leek het, verdrietig op de
puinhopen van Gölcük, de door de aardschok zwaarst getroffen stad in Turkije. Niet blaffen bij een nog le
vende persoon onder ingestorte gebouwen om de begeleider te waarschuwen. Niets van dat. Stil contact
zoeken met de baas om hem te wijzen op weer een dode. Honderden lijken werden geborgen.
Stil zijn. Meer was niet mogelijk
op de puinhopen van Gölcük,
zegt Gerard Haisma (33) van K9
Speurhondenservice in
Veenendaal. Niet alleen voor
reddingshonden, maar ook
voor mensen. Bijna een week
verbleef hij met een ploeg red
dingshonden in het getroffen
gebied. Eergisteren kwam hij
terug in Nederland. „Iedere
avond kwamen we bijeen. Om
te praten. Je moet erover spre
ken. Wat we hadden gezien,
wat we hadden meegemaakt,
wat ons te wachten stond en
wat we zouden doen."
En Haisma en zijn mensen
hebben veel meegemaakt.
„Niet te beschrijven. Ik heb
mensen van afschuw zien kot
sen. De penetrante geur van lij
ken, die steeds heviger werd.
Geen huis dat meer overeind
staat. Geen mens meer in de
stad. Dit werk is onderdeel van
mijn beroep, maar dit vergeet ik
nooit meer."
Haisma voelt nog steeds mee
met de bewoners van Gölcük.
„Die beving is hevig geweest.
Minutenlang klappen van in
stortende gebouwen, gillende
mensen, het licht dat uitvalt.
Dan gebeurt er urenlang niets.
En als de stof helemaal is opge
trokken, ziet de bevolking pas
de gevolgen van de schok: de
hele stad is weggevaagd, hon
derden doden en duizenden
gewonden."
Twee dagen na de aardschok
legde Haisma contact met het
Rode Kruis Nederland en bood
de hulp van zijn bedrijf aan.
Niet nodig, was de boodschap.
Nog geen tien minuten later
belde de brandweer uit Merel-
beke in België, waarmee K9
goede contacten onderhoudt.
Het Veenendaalse bedrijf traint
de reddingshonden van het
brandweerkorps. De reddings
brigade van het korps zou afrei
zen naar Gölcük. Of K9 mee
wilde gaan. De Belgische auto-
MILLENNIUM
nog
dagen
-
fc:
Nog 127 dagen en het
nieuwe millennium bifffa
aan. Reden voor deze
om in een dagelijkse s
terug te kijken op bela
rijke gebeurtenissen d iech
plaatsgrepen op corre
ponderende data in d j
gelopen 1000 jaar. De;
week: 23 aug 1948: WfFt i
raad van Kerken opge in
24 aug 1572: Bartholo 1
meusnacht in Parijs; 2
aug 1566: Beeldenstoi frd<
Den Haag; 26 aug 197 nde
Lockheed affaire; 27 a ten
1883: uitbarsting vulki
Krakatau; 28 aug 1988eR
tientallen doden bij ai qq
show Ramstein.
riteiten waren al akkoord. Hais
ma: „Geen moment getwijfeld.
We zouden gaan."
Haisma trof een totaal verniel
de stad aan. Waar de eerste da
gen nog mensen zochten naar
overlevenden, maar steeds
meer bewoners ergens anders
een goed onderkomen probeer
den te vinden. „Het was een
echte spookstad. Geen mens op
straat, geen verlichting. Slecht
ravage en puinhopen. Het is
onbegrijpelijk. Wat een drama's
hebben zich daar afgespeeld."
K9 en de brandweer van Merel-
beke kwamen op een moment
dat in Gölcük nog geen enkele
coördinatie was. „We hebben
ons eigen plan gemaakt. We
wisten niet waar al gezocht was,
of we beroep konden doen op
medische hulp en waar de kans
het grootst was om overleven
den te vinden Er was geen
voedsel, we konden ons niet
wassen. Ook de lijken konden
we nergens heenbrengen. Later
kregen we hulp van de Turkse
autoriteiten, die een crisiscen
trum inrichtten."
Het was moeilijk werken. Tel
kens klampten mensen de
teamleden van Haisma aan.
Daar had iemand een stem ge
hoord, ergens anders merkte ie
mand een tikkende wekker op
en verderop hoorde mensen
hulpgeroep. „Wanhopige men
sen die geen raad wisten met
zichzelf, met hun emoties."
Vooraf was afgesproken op
zondag of maandag naar huis
te komen. De kans op het vin
den van overlevenden was van
af dat moment nihil. Bovendien
was de kans op het uitbreken
van epidimieën groot, als ge
volg van de nog duizenden lij
ken die onder het puin lagen, in
staat van ontbinding, ontbin
den. „De stank was ondraaglijk.
Een vreselijke geur van dood en
verderf."
K9 heeft 30 mensen levend on
der de puinhopen van Gölcük
vandaan gehaald, daarvan
overleden er alsnog 19. Hon
derden lijken werden geborgen.
Haisma: „Je weet dat je dat te
wachten staat. En toch ga je,
zonder aarzelen. Voor die elf
mensen die we uiteindelijk
hebben weten te redden."
HENK FAAS
Massale geldinzamelingen via
de media, zoals gisteravond
voor de slachtoffers van de
aardbeving in Turkije, hebben
in Nederland al een lange histo
rie. De grootscheepse acties
vinden hun oorsprong in de
watersnoodramp van 1953,
toen een stormramp in de
nacht van 31 januari op 1 fe
bruari de dijken in Zeeland, op
de Zuid-Hollandse eilanden en
in West-Brabant deed breken.
Kort na de ramp begonnen de
gezamenlijke omroepen voor
het eerst in hun geschiedenis
een geldinzameling voor de
duizenden slachtoffers, uiter
aard via de radio, want de tele
visie stond toen nog in de kin
derschoenen.
Johan Bodegraven, destijds een
populair quizmaster bij de
NCRV, leidde met zijn karakte
ristieke stem de uitzending.
Ondanks het feit dat het om
een inzameling voor slachtof
fers van een voor ons land on
gekende natuurramp ging, had
het programma veel weg van
een 'bonte avond'.
Lachend en zingend vulde het
publiek de radiostudio: 'Het
leeft in alle oorden, van Dok-
kum tot Maastricht, van hier tot
Hindeloopen: beurzen open,
dijken dicht!' Onder begelei
ding van een groot orkest scan
deerde het publiek dit refrein
enthousiast mee. Tekst en mu
ziek waren van Jules de Corte.
In een bijna luchthartige stem
ming bedelde Johan Bodegra
ven met de hulp van een keur
aan artiesten vijf miljoen gul
den bij elkaar. Zoiets was in Ne
derland nog niet eerder ver
toond. Bodegraven zette zijn
succesformule de jaren daarna
voor de NCRV voort voor aller
lei goede doelen: het Leger des
Heils, het Blindengeleiden-
fonds, de Kankerbestrijding en
een Diakonessenhuis in Para
maribo. Uit dankbaarheid kent
de Surinaamse hoofdstad nog
steeds een Johan Bodegraven
straat.
Bodegravens succesformule
werd in november 1^62 op tele
visie geïntroduceerd door Mies
Bouwman. Met de1 aötie 'Open
het Dorp' moest geld bijeen
worden gebracht om bij Am-
hem een eigen leefgemeen
schap te bouwen voor mensen
met een handicap. Bijzonder
was dat het om een uitzending
ging die 24 uur onafgebroken
doorging. Nederland beleefde
zodoende een 'oudejaarsnacht'
in november. Veel mensen
kwamen de volgende dag niet
of veel te laat op werk of school,
waar vaak weer gauw een tele
visietoestel werd neergezet en
spontaan nieuwe inzamelings
acties ontstonden.
De manier van inzamelen van
Mies Bouwman was ook heel
bijzonder: Nederland werd tus
sen 9 en 11 uur in de avond uit
genodigd geld in een lucifers
doosje bij de dichtstbijzijnde
Screentestdag
voor acteurs
erotische films
in Hoogeveen
27 AUGUSTUS 1883
De Soendanese bevolking
in 1883 de schuldige snelj
vonden. 'Omdat de Nederj
se koloniale autoriteiten
bloedoffers hebben gebra
volgt in de laatste dagen v
augustus een rampzalige,
reldschokkende gebeurtei
een van de grootste explo
die in de menselijke gesel
nis wordt opgetekend. Ru
36.000 mensen komen on[
leven als een uitbarsting
drie vulkaantoppen op he
land Krakatau, gelegen bij
en Sumatra, enorme vloei
ven veroorzaakt. Honden
kustdorpjes in straat Soen
worden verzwolgen. De gi y^j
hoeveelheid as zorgt zelfs
het noordelijk halfrond ve
prachtig gekleurde zonsoi
gangen. Op 27 augustus 1
komt de eruptie tot een h
punt en snel dringt de rai
Nederland door. Na de ee
telegrafische berichten ui
via ('Tot vijf mijlen binnei
lands is alles verwoest. De
dooden tellen bij duizend
komt onder leiding van d< IÏ1
van Oranje een comité to
dat giften inzamelt. 'Land
nóoten! De geheele omva
ontzettende ramp, welke
gedeelte van Nederlandse jj
dië heeft getroffen, is niet
kend. Niettemin staat het
dat in de geteisterde strek
door de ongelukkige bevo
onuitsprekelijk veel wordt
den en dat zij niet in staat
den nood te voorzien'.
HENK RUUL*
:ple
orl
der
ar
bu
dd(
le\
Johan Bodegraven en Mies Bouwman, pioniers van de inzamelingsac
tie. foto archief
kruidenierswinkel in te leveren.
Daar had je er toen nog tien
duizenden van, bij wijze van
spreken op iedere straathoek
één. Die kruideniers zaten in
het complot en waren allemaal
open. Ze telefoneerden het
eindresultaat van hun winkel
door naar de RAI in Amster
dam, waar de tv-uitzending
vandaan kwam.
Het leverde een heel bijzondere
stemming op in het land. Hele
straten kwamen elkaar bij de
kruidenier tegen, overal ont
stonden spontaan gesprekken
over de bijzondere uitzending
en overal bleef het licht aan.
Bij de RAI in Amsterdam meld
de zich een bonte stoet mensen
die hun spaarpotten kwamen
aanbieden of een deel van hun
AOW kwamen inleveren. Een
nieuwe ontwikkeling was ook
dat het bedrijfsleven het nut
van zo'n massale actie ontdekte
en de kans greep om gratis re
clame voor een miljoenpubliek
te krijgen in ruil voor een vette
cheque. In feite ontstond zo de
eerste commerciële televisie in
ons land.
De actie zou 21 miljoen gulden
opleveren, ruim een viervoud
van de actie na de watersnood
ramp van 1953. De toegenomen
welvaart was er aan af te meten,
maar ook bleek de televisie een
magischer aantrekkingskracht
te hebben dan de radio.
BERT VAN NIEUWENHUIZEN
Ruim duizend mogelijke kandi
daten en kandidates voor een
rol in erotische speelfilms heb
ben zich de afgelopen tijd bij
Jaguar Filmproducties aange
meld na een oproep in een lan
delijk dagblad. De Nederlands
talige films worden opgenomen
in Hoogeveen en zijn bestemd
voor de binnenlandse markt.
De beide directeuren van Ja
guar Filmproducties willen met
deze ongebruikelijke oproep
aan kandidaat-acteurs en -ac
trices bereiken dat de liefheb
bers van dit soort films zich in
de hoofdrolspelers kunnen her
kennen.
Jaguar heeft Hoogeveen - dat
bekend staat om zijn overwe
gend gereformeerde bevolking -
uitgekozen omdat de plaats vol
gens het bedrijf centraal ligt,
goed bereikbaar is per auto en
openbaar vervoer en ook dicht
bij Duitsland ligt. Bovendien,
zo zegt een van de directiele
den, kunnen kandidaten uit het
westen in Hoogeveen anoniem
rondlopen. Via gesprekken zijn
acteurs en actrices geselecteerd
voor de screentestdag die ko
mende zaterdag in een Hooge-
veense studio wordt gehouden.
)li
ku
MENSELIJK
Arsten in Noord-ltalië hebt ten
sinds kort te maken met eepds
zeldzaam medisch geval
vrouw die een maand geletfcer
door de bliksem werd getreida
en dat wonder boven wond 'nt<
overleefde, is nu 'allergisclkpi
stroom. Volgens de dokters ;tke
29-jarige vrouw overgevoel
elektromagnetische golven
durft de stofzuiger dan ook
meer ter hand te nemen en
de zekerheid heeft ze de el iet
citeit uitgeschakeld. In ha ïrn
in de buurt van de stad CR de
NA branden nu kaarsen. Dibbe
vrouw heeft last van duizel ds
heid, migraine en jeuk enïge
ze in de buurt van een stop ?k
tact komt wordt dat alleen
erger. Kort geleden viel ze
dens een wandeling flauw
ze in de buurt kwam van ei
hoogspanningsmast.
de
Wagenwielen
Deze week heb ik weer eens buiten de deur gegeten.
Sinds 1993 was dat niet meer voorgekomen. Uiteraard
was ik uitgenodigd zodat ik zelf niets hoefde te beta
len. Ondenkbaar is dat ik op eigen kosten buitens
huis zou eten. Ik begrijp echt niet waar al die res
taurants van draaien. Is er een grotere beproe
ving denkbaar dan zo'n maaltijd in een gere
nommeerde gelegenheid?
Ik vind dat je voor de avondmaaltijd niet
meer dan een half uurtje moet uittrekken.
Half zes het eren op tafel, zes uur klaar.
Dan heb je nog een lange avond om heer
lijk te werken.
Maar nu heb ik van zeven tot tien uur onaf
gebroken op één stoel gezeten. En het was
dat ik om tien uur doodgewoon ben opge
staan en gezegd heb: ik ga naar bed, anders
had 't nog veel langer geduurd.
En watje krijgt! Eerst een tarbotmousse in een
piepklein potje. Overheerlijk, dat welmaar
zo'n allemachtig klein hapje dat het al volledig
verteerd is voorde volgende gang aankomt. En
daar gaat je maag pas echt van knorren! Na die
mousse iets gemaakt van ganzenlever. Ik eet
weliswaar geen beesten meer, maar ik dacht:
MAARTEN 'T HART
kom, laat ik niet zeuren, ikzetm'n principes één
avond opzij. Die ganzenlever werd geserveerd op een
allemachtig groot bord. Toch was ook dat een piep
klein hapje. Nadat ik het op had, was m 'n maag hele
maal in alle staten.
Enfin, de volgende gang die uiteraard heel lang op
zich liet wachten - misschien is dat nog 't allerergste:
dat je zo lang moet wachten tussen de gangen - werd
weer geserveerd op zo'n wagenwiel. Ditmaal een diep
bord. Een minuscuul visje.
Nu begrijp ik best dat zo'n visje moet zwemmen,
maar om daar dan een hele visvijver bij te seri>eren!
Ook dat lilliputtervisje was uitzonderlijk lekker. Maar
in een handomdraai weggehapt.
Na her visje weer lange tijd niets. Toen, op een bord
ter grootte van het achterwiel van een tractor, de tour-
nedos. Die tournedos lag op de plaats van de wieldop.
Daarnaast was nog genoeg ruimte voor allerhande
garnituur, aardappeltjes, groentes, maar gek genoeg
was die ruimte woest en ledig. Ik dacht nog: de aard
appeltjes en groentes worden er in aparte schaaltjes
bij geserveerd, maar niks hoor. Toen dacht ik: dan
gaat de garnituur zeker schuil onder de tournedos.
Toen ik die voorzichtig optilde kwamen daaronder
inderdaad twee flinterdunne sperzieboontjes te voor
schijn, alsmede een reepje witlof.
U begrijptna het weghappen van de tournedos sloeg
het hongergevoel pas echt op hol. M'n maag knorde
niet meer, m'n maag brulde. Er kwam nog een toetje -
een plakje ijscake. Andermaal overheerlijk, ander
maal geserveerd op een bord waar je een baby op zou
kunnen verschonen.
Is dit de hedendaagse trend? Zijn de borden sinds
1993 nog tweemaal zo groot geworden en de porties
nog tweemaal zo klein? En waarom zijn die borden zo
gigantisch? Mij dunkt: voor het bedienend personeel
moet het een loodzware taak zijn al die reuzeborden
de hele tijd maar rond te sjouwen. Slikken al die obers
spierversterkers?
Ik zou 't raadsel van die grote borden graag opgelost
zien. Zouden de hedendaagse afwasmachines beter
werken als er van die reuzeborden in geplaatst wor
den? Of zou de aardewerkindustrie de restaurants
sponsoren? Of denkt men in het horecawezen dat de
aanblik van zo'n reusachtig bord het hongergevoel al
een beetje stilt zodat er eigenlijk niks meer op hoeft?
Maar bij mij werkt dat niet. Ik kwam thuis en viel om
van de honger. Op een heel klein bordje heb ik toen
vuistdikke, met grote plakken kaas belegde boterham
men mee naar bed genomen.
)n
Koningin SILVIA van Zwed
diep geschokt door de leve
wandel van een van haar pienc
kinderen. Volgens de Stoel 'n-
se krant Aftonbladet is de f '°o
bij naam genoemde jonger °u
deze week veroordeeld toti1
jaar gevangenisstraf wegen
drogen medeplichtigheid;
een roofoverval. Met 'een c
pagnon uit de pornobrancl n(
het koninklijk petekind rek
gen hebben gefingeerd en ïtül
wantrouwig geworden klanl n d
kaar hebben geslagen en b 'u^
roofd. Koningin Silvia heef !w
hechte band met haar petf 'w;
deren. Haar man koning Ki |ge
Gustaaf is een petekind va'
ses Juliana.
