Open huis op zwarte zon-dag
k\
Recordaantal waarnemers
WEER
Koningss
Tips
voor veilig
kijken
De eclips in het kort
Waaks voor de eclips
DINSDAG 10 AUGUSTUS 1999
COMMENTAAR
Jeltsin maakt er een potje van
'anui
iran<
ie op
:eld.
Nog 144 dagen en
nieuwe millenniun
aan. Reden voor de ud
om in een dagelijks
terug te kijken op b
rijke gebeurtenisse
plaatsgrepen op co lerde
ponderende data ii pdrai
gelopen 1000 jaar.
week: 9 aug 1964: J
likt wonden na opt n
Stones; 10 aug 165:11
Tromp sneuvelt bij
Heijde; 11 aug 198'^
Olympische goud
Carl Lewis; 12 aug
Singer introduceert
ste naaimachine; 1
1961: bouw Berlijn^
begint; 14 aug 1954 luiste
profvoetbalwedstri
Nederland.
ïetsl
A v
svo
aj
01
Hi b/1
10 AUGUSTUS 1653
Hij krijgt in de Oude Ki
Delft een monument, 1 de of
Vondel een grafschrift te vo
dicht. 'Hier rust de zee tuige
Tromp, de dappere be
der zeevaart en der zet rsin§
dienst van 't vrije land'
gaat het nog even verc
eigenlijk', zegt Tromp
Prud'homme van Rein
de vlootvoogd te vroeg
Hij moest met een stel
schepen op pad, terwij r
de Ruyter later met eer
vloot de strijd mocht
Vandaar dat we, 'ten 01
aldus de historicus, M<
Harpertszoon Tromp
een beetje minderwat
schouwen. Zeker omdi^'
dens de eerste Engels-
landse oorlog in de sla]
Heijde sneuvelt, terwij }ag
verliezen worden geled
'Maar Tromp heeft een ïeesl
dig tactisch inzicht'. Oi
naard eigenlijk, maar o ot e
10de augustus 1653 he mgei
hem niet. Terwijl de be
uit het Westland toekijl intui
Tromp getroffen doormen,
gel, 'recht in het hart',
Prud'homme van Rein le K;
boek over Tromp sr. en Ier k
2000 uitkomt. Dat hij s! erkte
in het harnas nog gertx Kinc
hebben 'Ik heb gedaan :n vc
goede moed. O heer, w eslui
en dit arme volk genad
volgens de historicus
mantiek' uit de geschie
boekjes. 'Tromp was \t
getuigen op slag dood'
henk ruul
Terwijl alle ogen gerich
de zonsverduistering,
morgenmiddag rond li
ook verschillende stem
den plotseling zichtbaa
hemel. Zo zal naast de
Venus en Mercurius, ni
van de eclips Regulus
Leonis) te zien zijn. De
de voorpoten van de L«
heeft, volgens de
Leids/Italiaanse amatei
noom Zattini, altijd al
verbeelding gesproken
koningsster' van het fir
In het oude Egypte stoi
lus symbool voor het hi
de koning en god Osiris
Griekse astronoom Cla;
Ptolemeus betitelde de
de tweede eeuw evenec
koning (Basiliskos). In
deleeuwen werd Reguli
geduid als het hart vai
Leeuw en het hart van
ning'.
MENSELl)
Slordige en ongewassen
mers van Britse bedrijve
nen voortaan maar beter
verzorging letten. Een jo
bij de Britse regionale k'
KIDDERMINSTER SHU
ontslagen wegens zijn 01
name lichaamsgeur en
nische uiterlijk. De zaak
gerechtelijk precedent o
voor andere bedrijven dn
ongewassen werknemer*
zijn. De Britse zondagsk'
Sunday Telegraph bericl
36-jarige man al verschi
keren door zijn werkgeve
lega's was geattendeerd
onverzorgde uiterlijk en
kelijke lichaamsgeuren,
nalist tekende bezwaara
gen zijn ontslag bij een
delingsraad voor arbeids
len, maar die gaf zijn we
gelijk.
iet ei
In sterrenwachten, planetaria en dierentuinen
In binnen- en buitenland worden morgen tal van evenementen georganiseerd rond de zonsver
duistering. Een tiental Nederlandse sterrenwachten en planetaria houdt open huis. Dierentuinen
houden speciale bijeenkomsten om het gedrag van dieren tijdens de zonsverduistering te bestu
deren. En op vele plaatsen in Nederland en Europa vinden zonsverduisteringsfestivals plaats.
Zo is de zonsverduistering in deze regio te zien.
Zo geeft de Italiaanse tenor Lu
ciano Pavarotti tijdens de zons
verduistering een groot concert
in Boekarest. En de Amerikaan
se sopraan Jessye Norman doet
op dat moment hetzelfde in de
Franse stad Reims. In Cornwall
geven de Pet Shop Boys een
eclipsconcert, terwijl in Amasya
in Noord-Turkije de Wiener
Symphoniker een concert ge
ven onder een verduisterde
zon.
In Nederland vindt een zons
verduisteringsfestijn plaats op
de Waalkade in Nijmegen,
wordt in De Efteling een specia
le 'Zon'dag gehouden, en orga
niseert safaripark De Beekse
Bergen in Hilvarenbeek een
wandelsafari voor bestudering
van het gedrag van de dieren.
Wie meer over de geschiedenis
van zonsverduisteringen wil
weten, kan terecht in het Tey-
lers Museum in Haarlem, waar
tot 21 november de tentoon
stelling 'De Zonsverduistering
loopt. En in het Eise Eisenga
Planetarium in Franeker loopt
tot eind augustus de expositie
'De Zon als Stralend Middel
punt'.
Bijna elke stad of dorp in de 'to-
taliteitszone' organiseert wel
een of andere activiteit. Zo
heeft Virion in de Belgische Ar
dennen een 'World Village',
waar 20.000 mensen naar de
eclips zullen kijken. In Soissons
in Frankrijk vindt een groot
volksfeest plaats, in Straatsburg
een Franse kermis, in Stuttgart
het 'Sonnenfest', terwijl in het
Franse Villeneuve-sur-Fère het
openluchtspel 'Kuifje en de
Zonnetempel' wordt opge
voerd, naar het album van Her-
gé waarin een van de bekendste
zonsverduisteringen uit de lite
ratuur voorkomt.
De sterrenwachten en planeta
ria in Nederland die open huis
houden zijn:
Sterrenwacht in Bergum (0511-
465544).
Planetarium Eise Eisenga in
Franeker (0517-393070).
Nutssterrenwacht in Ommen
(0528-269880).
Sterrenwacht Saturnus in Nij
megen (024-3565283).
Sterrenwacht Phoenix in Lo-
chem (0573-254310).
Quasar Centrum in Hoeven
(0165-502439).
Sterrenwacht Saturnus in Heer-
hugowaard (072-5745323).
Sterrenwacht Sonnenborgh in
Utrecht (030-2311360).
Space Expo in Noordwijk (071-
3646446).
Artis Planetarium in Amster
dam. (020-5233452).
gpd
Het noodlot
op een ontvankelijk moment herinnert aan al diege
nen die het zoveel minder hebben dan wij. Ja. sorry,
maar zo werkt het nou eenmaal. Me dunkt dat we
eindelijk eens recht hebben op iets anders dan die
obligare goede-doel-affiches met woordspelingen
la 'Heb Hart voorde Hartstichting: een vakman zou
hier spreken van meervoudig gehandicapte marke-
ting-communicatie. Dat moet beter kunnen. Dus,
nogmaals, waarom zou een Goed Doel niet aan
sportsponsoring mogen doen?
Nee, in Nederland zal zoiets niet snel gebeuren. Het
doorsluizen van rheuma-guldens naar topsporters
zou een telefoonboek aan kamervragen opleveren,
plus een ouderwetse insinuerende hetze in de Tele
graaf én in de Trouw. Publiek en collectanten zou
den en masse afhaken. Einde Rheumafonds. Maar
nu is het opvallende: in andere landen hebben ze he
lemaal geen last van dat soort charitatieve ethiek.
Eén van de wielerploegen die dit jaar aan de Tour
mocht meedoen - bestaande uit keurige mensen dus
- werd gesponsord door een groot Spaans goksyndi-
caat, ONCE geheten. Toch staat de afkorting ONCE
mor iets heel anders: voor Organisatie Van Spaanse
Blinden. En ze zijn ook werkelijk allemaal blind,
van de directeur tot de koffiedame, al weet ik dat
laatste niet helemaal zeker. Blinden sponsoren wiel
renners, inderdaad.
Dat kwam zo: in het Spanje van na de burgeroorlog
onder het verlammende bewind van generalissimo
Franco, hadden de blinden het slecht, en cle gezonde
mensen hadden het maar nauwelijks beter. Toen be
dacht iemand in Spanje het lumineuze plan om de
blinden het monopolie op de lotenverkoop te gun
nen. Pure pech voor de lammen en de doven, maar
de keus viel op de blinden en zij konden vanaf die
dag prima voor zichzelf zorgen: juist in arme landen
lopen loterijen als een trein, want gokken troosten
hoop doet leven, al is het maar tot de eerstvolgende
trekking. Goed plan. Alles klopte. Want wat is ver
trouwenwekkender dan een lot van iemand kopen
die zelf 't nummer daar niet van kan weten? Met do
ven en lammen kan nog eens een fraudezaakje opge
zet worden, maar blinden kan je ongezien vertrou
wen.
Inmiddels is Spanje het land waar de rijkste blinden
ter wereld wonen. In Nederland bestaat - eerlijk is
eerlijk - een systeem dat op dat van ONCE lijkt: ook
onze Postcodeloterij geeft geld aan goede doelen.
Maar wij mogen niet zelf kiezen welke doelen en re
ken maar dat een fors deel van het geld
bijTV-productenten blijft hangen. Dus, nogmaals,
wat is er op tegen om de Hartstichting, 't Rheuma
fonds en Panfyloom-Goulardie-stichtingen het be
delen te verbieden en ze gewoon loten te laten verko
pen? En het prijzengeld financieren we moeiteloos
met wat we besparen op al die dure TVshows. En dat
zijn vele, vele tonnen.
Kortom, Nederlandse zieken en zwakken, doe als die
slimme blinde Spanjaarden: verzoen u juichend met
het lot, en help u zelf zo helpt u God.
Kijk NOOIT met onbe
schermde ogen naar de niet
totaal verduisterde zon. Dat
kan ernstige, blijvende scha
de aan de ogen en zelfs
blindheid veroorzaken, ook
als nog maar één procent
van de zon zichtbaar is!
Denk niet dat je bij zo n
klein stukje zon minder risi
co loopt. Oogschade ont
staat snel, maar je voelt het
niet. De gevolgen treden pas
enkele uren later op: blinde
vlekken in het gezichtsveld,
die nooit meer weggaan. Al
leen als de zon geheel ver
duisterd is (in Nederland
dus niet), kunnen de brille
tjes af. Het licht van de dan
zichtbare 'corona' is onge
vaarlijk. Maar zodra de zon
weer tevoorschijn komt,
moeten de brilletjes weer
op.
Kijk alleen naar de zon
door een goedgekeurd
eclipsbrilletje (met het CE-
keurmerk) voorzien van een
filter van 'gealuminiseerd
mylar', of door lasbrillen
met zo'n filter (minimaal
factor 5). Krasjes, hoe klein
ook, maken de brilletjes
waardeloos en dus gevaar
lijk. Een gewone zonnebril
volstaat niet. Kijk NOOIT
naar de zon door een verre
kijker of de zoeker van een
camera, waar geen sterk fil
ter op zit. Ook camera's
kunnen zonder filter door
het zonlicht beschadigd
worden. Kijken door cd's of
fotonegatieven is over het
algemeen niet veilig.
Kijk ook met eclipsbrilletje
niet langer dan 30 seconden
achtereen naar de niet totaal
verduisterde zon. Geef de
ogen tussendoor even rust.
Zet het brilletje op vóórdat u
naar de zon kijkt. Elke se
conde onbeschermd naar de
zon kijken is al gevaarlijk.
Leer kinderen het brilletje te
gebruiken. Zij hebben de
neiging het op en af te zet
ten om de zon te vergelijken
'met' en 'zonder'.
Marketing werkt en juist goede doelen verdienen de
allerbeste marketing. Het Nederlands volleybalteam
dat wordt gesponsord door het Rheumafonds.
Kuntuzich dat voorstellen? Nee? Maar
waarom eigenlijk niet? Sponsoring is goed
voor de naamsbekendheid en zou het
Rheumafonds gegarandeerd een 'betere
breinpositie' opleveren. Wat betekent
dat U, gevraagd naar drie bekende
goede doelen, eerder dan vroeger
het Rheumafonds zult gaan noe
men. Iets dat volgens reclame
jongens dan doorwerkt tot in
de collectebussen, die voller
zullen worden dan voorheen,
met als netto-resultaat dat de
sponsoring van het Neder
lands volleybal-team het
Rheumafonds per saldo niets
kost, maar zelfs extra geld op
levert. Kan daar iets op tegen
zijn?
In het rheumatisch sponsoren van
volleybal schuilt bovendien een
mooie, impliciete boodschap. Her
laat overtuigend zien hoe heerlijk
her is om nog géén rheuma te heb
ben. Handen en voeten in topcondi
tie aan het werk op 7V, wat ons dan
- via de sponsornaam op het shirt -
JUSTUS VAN OEL
Het geschatte aantal mensen
dat de totale zonsverduistering
gaat waarnemen is nog nooit zo
hoog geweest. Ongeveer twee
miljard mensen in Europa en
het Midden-Oosten zullen mor
gen de maan voor de zon zien
schuiven.
De zonsverduistering begint in
Engeland. De Europese totali-
teitszone, waar de eclips volle
dig is, strekt zich uit van Corn
wall, via Noord-Frankrijk, het
uiterste zuiden van België en
Luxemburg, Zuid-Duitsland,
Oostenrijk en Hongarije tot
Roemenië. De zone trekt daar
na over het noorden van Irak
en Iran, Zuid-Pakistan en Mid-
den-India.
In het zuidwesten van Enge
land, in Cornwall, het gebied
waar de zon compleet verduis
terd is, rekenen campinghou
ders op een miljoen bezoekers.
De Engelse krant The Guardian
meldde gisteren dat de toeloop
naar Cornwall nog erg mager
tjes is. Pas 82.000 eclips-toeris
ten zijn gearriveerd, de organi
satie van het eclipsevenement
in Cornwall blijft echter hoop
vol, ondanks de slechte weers
verwachtingen. Ze verwacht dat
er op het laatste moment nog
verduisteringtoeristen arrive
ren.
Net zoals Virion in België heeft
Stuttgart zich opgeworpen tot
de Duitse hoofdstad van de
zonsverduistering. Ongeveer
een half miljoen mensen wor
den in de Duitse f.tad getrak
teerd op batterijen telescopen,
een tentoonstelling en een we
tenschappelijk forum. De bier
brouwerij Calwer Eek brengt
zelfs een speciaal eclipsbier op
de markt, ondanks de gouden
regel onder amateurastrono-
men dat alcohol het observeren
van de hemel vertroebelt. De
Stuttgartse klokken zullen een
speciaal gemaakte symfonie la
ten horen.
In Roemenië, dat de langste to
tale zonsverduistering gaat ken
nen, is de eclips een econo
misch geschenk. De toestro
mende toeristen met hun dol
lars zijn er van harte welkom.
Of alle toeristen onderdak heb
ben, is nog maar de vraag, want
er is een groot gebrek aan acco-
modatie en moderne facilitei
ten. Wel is de politie van Boeka
rest gisteren begonnen met het
van de straten wegplukken van
straatkinderen en daklozen.
Zeer geschikt voor observatie
door de goede weersverwach
tingen is het oosten en zuid
oosten van Turkije. Volgens de
toeristische diensten zullen
daar waarschijnlijk alleen de
grootste eclipsfanatici zijn, ge
zien de strijd tussen het rege
ringsleger en de PKK. Alle
luchtvaartmaatschappijen die
op het Iraanse Isfagan vliegen,
hebben al maanden geleden
verduisteringliefhebbers laten
weten dat alle toestellen vol zit
ten.
Maar niet iedereen is enthousi
ast over de zonsverduistering.
Zo vreest de Franse modeont
werper Paco Rabanne op basis
van het doemdenken van Nos
tradamus dat het Russische
ruimtestation MIR morgen naar
beneden valt en Parijs vernie
tigt.
anp/afp/rtr
Opnieuw heeft Boris Jeltsin voor een verrassing gezorgd. Met het
ontslag van de vierde premier in anderhalf jaar tijd maakt de Rus
sische president van zijn land een lachertje. De Russische beer
maakt er een potje van. Louter uit op het behoud van macht en
het veilig stellen van zijn positie wanneer hij onherroepelijk het
veld moet ruimen. Dat laatste gebeurt bij de presidentsverkiezin
gen, volgend jaar juli. Het is er Jeltsin en zijn clan, 'de familie',
blijkbaar alles aan gelegen om straks een eigen man in het Kremlin
te hebben. Alleen dat is een garantie tegen aantasting van zijn pri
vileges of erger, juridische vervolging.
Het ontslag van premier Stepasjin, na amper drie maanden, maakt
duidelijk dat de democratie in Rusland nog altijd weinig voorstelt.
Acht jaar na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie mogen we ook
niet veel verwachten. De politieke omschakeling van de 'dictatuur
van het proletariaat' naar een meerpariijenstelsel met een gekozen
president en een invloedrijke volksvertegenwoordiging kan een
voudigweg niet vlekkeloos verlopen. Rusland heeft immers nooit
een democratisch bestel gekend, behoudens een korte flirt na de
troonsafstand van de laatste tsaar in 1917.
Dat Jeltsin er een potje van maakt is dus op zichzelf niet zo
vreemd. Zijn huidige positie doet nog het meest denken aan die
van Leonid Breznjev, de vierde secretaris-generaal van de commu
nistische partij van de Sovjet-Unie, die vanaf de jaren zestig tot be
gin jaren tachtig de baas was in Rusland. Onder zijn leiding tierde
de corruptie welig. Toen Breznjev fysiek allang niet meer in staat
was zinnige beslissingen te nemen, bleef zijn hofhouding het spel
in de Sovjet-Unie dicteren.
Het belangrijkste verschil tussen toen en nu is dat Rusland geen
schim is van de wereldmacht die destijds voor een ijzig evenwicht
zorgde met het Westen. Rusland verkeert in grote nood: de econo
mische hervormingen zorgen voor armoede en onrust onder grote
delen van de bevolking en in de Kaukasus dreigt een nieuwe oor
log die het land verder zal destabiliseren. Jeltsin en zijn premier,
wie dat ook is, hebben dus de handen vol aan binnenlandse pro
blemen.
Wat Jeltsin uithaalt, heeft voor ons dan ook geen directe gevolgen.
Het gevaar van het Rijk van het Kwaad is vooralsnog bezworen.
Maar voor de Russen is het gegoochel van hun president weinig
bemoedigend. Juist Boris Nicolajevitsj had hen de weg naar de de
mocratie kunnen wijzen, nadat hij zichzelf tot volksheld had ge
bombardeerd door bovenop een tank te klimmen en de laatste
stuiptrekkingen van het communisme te trotseren. Inmiddels
blijkt dat Jeltsin al niet anders is dan de partijleiders die hij zo leek
te verafschuwen. Dat is jammer.
Ook voor honden zijn speciale brillen ontworpen voor de zonsverduistering. Ze zijn gemaakt in het Engelse Kettering en worden getoond
door Ceebee, Max en Dolly, die helemaal klaar zijn voor de eclips. foto epa
WAT?
Een zonsverduistering ontstaat
wanneer de maan zich precies
tussen de zon en de aarde
schuift. De maan bedekt dan
vanaf de aarde gezien de zon.
Omdat de zon 400 maal zo
groot is als de maan en 400
maal zover van de aarde staat
als de maan, gaat de zon enkele
minuten lang totaal schuil ach
ter de maan.
WAAR?
De zonsverduistering is 'totaal'
in een honderd kilometer brede
strook, die begint voor de kust
van Canada en via Cornwall in
Zuid-Engeland, Noord-Frank
rijk, het zuidoosten van België
en Luxemburg, Zuid-Duitsland,
Oostenrijk, Hongarije, Roeme
nië, Turkije en Iran loopt en
uiteindelijk eindigt boven India.
HOEVEEL?
Nederland valt buiten die 'tota-
liteitszone'. In Groningen zal de
zon 90 procent bedekt zijn, in
Zuid-Limburg 97 procent. Ver
geleken met de totale eclips is
dat letterlijk een verschil tussen
dag en nacht. Bij helder weer
wordt het hier schemerig, bij
bewolkte lucht aardedonker.
Maar dan zien we niets van de
eclips.
WANNEER?
Op schepen op de Atlantische
Oceaan is de verduistering het
eerst te zien. Boven ons land
neemt de maan om 11.08 uur
de eerste 'hap' uit de zon. Het
hoogtepunt voor de gedeeltelij
ke en de totale eclips in onze
tijdzone (o.a. Nederland,
Frankrijk) ligt rond 12.27 uur.
Om 13.47 is de zon weer 'heel'.
HOE LANG?
De verduistering duurt van be
gin tot eind ruim tweeëneen
half uur, maar de 'totale fase'
duurt ruim twee minuten. Zij is
het langst op de 'hartlijn' van
de verduisteringsstrook (bij
Metz in Noord-Frankrijk bij
voorbeeld 2.13 minuten), het
kortst aan de rand ervan (in
Luxemburg slechts tachtig se
conden).
EFFECTEN?
Kijk naar de 'zonbeeldjes' on
der het bladerdak van bomen
en struiken. Maak een gat in
een stuk karton en projecteer
het beeld van de kleiner wor
dende zon op een vel papier.
Vlak voor de totaliteit zijn 'vlie
gende schaduwen' te zien.
Langs de maanrand zie je het
'parelsnoer', als de laatste zon
nestralen door de dalen op de
maan schijnen.
SPECTACULAIR
Alleen wie naar de totaliteitszo-
ne reist, kan genieten van de
spectaculaire verschijnselen die
bij een eclips horen: de corona,
de stralende krans van licht
rond de maanschijf, en de pro
tuberansen, de felle erupties
vanaf het zonoppervlak. Die
verschijnselen zijn in Neder
land niet te zien.
HET WEER
Tijdens de eclips wordt het, af
hankelijk van de bewolking,
twee tot vijf graden kouder, aan
de grond zelfs tien graden. Klei
ne wolken lossen op. Op het
hoogtepunt kunnen windvla
gen ontstaan. De natuur rea
geert ook: dieren denken dat
het nacht wordt en gaan sla
pen, nachtdieren komen tot le
ven en bloemen sluiten.
HOE VAAK?
Totale verduisteringen komen
eens per anderhalf jaar ergens
in de wereld voor. De laatste
was 26 februari 1998 boven o.a.
de Antillen. De eerstvolgende is
op 21 juni 2001 boven zuidelijk
Afrika. De laatste totale eclips
boven ons land was in 1715, de
eerstvolgende is in 2135.
FOTOGRAFEREN
Voor goede foto's en video's
moeten ook camera's met fil
ters worden uitgerust. Die kun
nen alleen tijdens de totale fase
worden verwijderd. Zonder fil
ters kunnen niet alleen de ca
mera's, maar ook de ogen die
door de zoekers kijken, worden
beschadigd. Kijk nooit met een
verrekijker naar de zon.
Stapelwolken vertroebelen zicht
Morgen, op de dag van de eclips, wordt het weerbeeld bepaald door
een zwakke zone van hogedruk boven het oostelijk deel van de
Britse eilanden. Het systeem veroorzaakt een noordwestelijke
luchtstroming. Daarin komen aanvankelijk wolkenvelden voor. In
onze regio lijken ze in de loop van de ochtend te verdwijnen; in
het zuiden van het land en in België ziet het er minder gunstig
uit. In onze regio moeten we wel rekening houden met het ont
staan van stapelwolken. Hoewel deze tijdens de ver
duistering grotendeels zullen verdwijnen kunnen
ze het zicht op de eclips van tijd tot tijd vertroebe
len. De temperaturen komen morgen uit op maxi
maal omstreeks 20 graden. Gedurende de zonsver
duistering zal het kwik waarschijnlijk 1-2 graden
zakken. De noordwestenwind is matig.
Donderdag staat het weer nog in het teken van eerder
genoemd hogedrukgebiedje. Het wordt een rustige en
op de meeste plaatsen droge dag met nu en dan zon en
temperaturen omstreeks 21 graden.
Tijdens het weekeinde wordt het opnieuw wisselvallig. Een ac
tieve depressie trekt van de Oceaan naar de Noordzee. Het la
gedrukgebied veroorzaakt niet alleen buien, het gaat ook flink
waaien. De zomer lijkt dus voorbij te zijn.
jan visser
