NS heeft het nakijken als
Transrapid voorbij suist
I Binnenland
Jongeren maken kennis met 'rafelrand van Amsterdam'
Achteloos naar een snelheid van vierhonderd kilometer per uw
ZATERDAG 24 JULI 1999
gaat de trein. En dan komt de conducteur. En
De Transrapid beweegt zich
niet over rails voort, maar
over een vlakke baan van be
tonnen balken. Deze baan
kan op poten hoog boven de
grond liggen, zodat verkeer,
grazende koeien en land
bouwwerktuigen er onder
door kunnen. Op plaatsen
waar dat landschappelijk ge
wenst is, kan de baan ook op
maaiveldniveau liggen of
verdiept in een bak. In een
tunnel onder de grond kan
ook. Scherpe bochten en
steile hellingen, in stedelijk
gebied onvermijdelijk, zijn
geen probleem voor de
Transrapid. De zweeftrein
kan ze met hoge snelheden
nemen. Hij remt en accelle-
reert bovendien zeer snel.
Ontsporen is uitgesloten,
doordat de trein aan de on
derkant zijdelings om de
baan heengrijpt.
De motor van de Transra
pid zit voor een belangrijk
deel niet in de magneettrein
zelf, maar in de baan. Daarin
is aan de onderkant over de
volle lengte van het traject
een strook elektromagneten
aangebracht. Met magneten
in de trein vormt de baan
zelf de krachtbron die de
Transrapid voortstuwt en
zwevend houdt op een centi
meter boven het betonop-
pervlak. Nergens komen
trein en baan rechtstreeks
met elkaar in contact. De
voortstuwingsbron van de
magneetzweeftrein kan wor
den beschouwd als een elek
tromotor, waarvan het cilin
drische huis van elektromag
neten plat is 'uitgerold' over
de baan.
Contactgeluiden van wie
len op rails en van de
stroomafnemers op de bo
venleiding, de voornaamste
lawaaibronnen bij klassieke
treinen, doen zich bij de
Transrapid niet voor. Langs
het testparcours in Lathen
veroorzaakt de zweeftrein
slechts een zoevend geluid.
Dure, lawaaiwerende scher
men langs de baan zijn dus
niet nodig.
Alleen de elektromagneten
in het baangedeelte waar de
trein zich bevindt dienen te
worden gevoed. Op het test
parcours volstaat de energie
van een 'halve' windturbine.
Windenergie zou ook het
Rondje Randstad op gang
kunnen houden, met bij
voorbeeld om de twee kilo
meter twee molens. Over de
schoonheid van dergelijke
turbines in het landschap
valt te twisten. Ze kunnen
ook in groepen bij elkaar
worden geplaatst, zodat er
minder horizonvervuiling
ontstaat.
De Transrapids kunnen de
baan op zonder machinist.
Ze worden op afstand be
diend vanuit een centrale
commandopost vol compu
ters, beeldschermen en an
dere elektronica. Dat zal me
nigeen een onveilig idee vin
den. Om het gevoel van on
veiligheid weg te nemen zou
de exploitant om zuiver psy
chologische redenen een
pseudo-bestuurder kunnen
inzetten, die tevens de kaart
jes kan controleren.
Op de achtergrond de zweeftrein, die over enkele weken wordt vervangen door een model dat in 2005 daadwerkelijk tussen Berlijn en Hamburg
dienst gaat doen. Op de voorgrond een ouder en buiten gebruik gesteld exemplaar dat nu dienst doet voor uitleg aan bezoekers.
LATHEN RIEN POLDERMAN
Afstand is een betrekkelijk be
grip. Wie aan de buitenrand
van Amsterdam-West woont
doet er met de tram langer over
om in het centrum van Amster
dam te komen, dan een bewo
ner van de Haarlem met de
trein. Vanuit Leiden De Vink
ben je sneller op het Binnenhof
dan vanuit Wateringen. De in
troductie van een supersnelle
magnetische zweeftrein, die
binnen vijftig minuten de gehe
le Randstad rondt, maakt de
betrekkelijkheid van de afstand
nog sterker. Iemand uit Bad
hoevedorp is straks met* de
Transrapid vlotter in Utrecht
dan per bus en metro op de
Dam.
Meer dan het spoorwegnet
smeedt de magnetische 'zweef-
metro' de Randstad tot één ste
delijk geheel, dat zich kan me
ten met Parijs en Londen. Voor
al de koppeling aan het auto
wegennet is een sterk punt in
het plan. Het gebruik van de
auto past daarin, en wordt niet
bestreden. Van je huis rij je zo
snel het verkeer het toelaat naar
een Transrapid-station, je zet je
wagen in de bijbehorende par
keergarage, maximaal drie mi
nuutjes wachten op het perron
en de Transrapid zweeft voor.
Binnen het half uur zoef je he
lemaal naar de andere kant van
de Randstad.
De NS hebben het nakijken,
wanneer de overheid instemt
met het Transrapid-plan van
het consortium van Siemens,
Ballast Nedam, HBG en ABN
AMRO. De grotendeels op po
ten staande magneetbaan is
kruisingsvrij, de zweeftreinen
suizen er onbelemmerd door
enige storing van buitenaf op
rond. Daar stóót dan NS Reizi
gers, met een wachtende Inter
city midden in de weilanden,
omdat verderop weer eens ie
mand om de gesloten spoorbo
men was gereden. Zelfs als met
onmiddellijke ingang alle over
wegen worden opgeheven en
de snelheid van de treinen
wordt verdubbeld, dan nog ver
keren de NS in de positie van
de trekschuitbaas anno 1839
toen de stoomtrein aan zijn ze
getocht begon. Althans in de
Randstad.
Met het Rondje Randstad zou
het Transrapid-consortium een
massa vette krenten uit de
spoorwegpap vissen. Voor de
klassieke trein er blijven nog
wat restjes aan de rand. De ou
de route Amsterdam-Haarlem-
Leiden-Den Haag bijvoorbeeld
zou bediend kunnen blijven, zij
het zonder de klandizie van de
doorgaande reizigers van Am
sterdam naar Den Haag (die
met de zweefmetro immers een
veel sneller alternatief krijgen).
Toch kan ook het klassieke
spoorwegnet zijn waarde be
houden, wanneer de NS bin
nenlandse hogesnelheidstrei-
Electromagneet
Drie-fase
aandrijf-
magneet
Geleide
magneet
Op deze foto is goed te zien hoe de onderkant van de magneetzweef
trein om de baan heen grijpt, wat ontsporen onmogelijk maakt.
foto's rien polderman
Schematische voorstelling van de zweef- en aandrijftechniek van de
Transrapid. Links in grijs de baan, met aan de onderkant de in- en uit-
schakelbare elektromagneet die de trein (in wit) aan diens draagmag-
neten voorttrekt en zwevend houdt. Pal onder de elektromagneet van
de baan de draagmagneet van de trein, waarmee de Transrapid aan de
baan 'hangt'. Aan de zijkant een geleidemagneet, die zorgt dat de trein
zijwaarts op de juiste afstand blijft van de baan.
nen via de hogesnelheidslijn
Amsterdam-Schiphol-Rotter-
dam-Breda naar Brabant kun
nen laten rijden. En over de
HSL-Oost via Utrecht naar Am-
hem en Limburg. Flitstrein en
zweefmetro vullen elkaar dan
aan voor een groter gebied dan
de Randstad. Nog beter zou het
zijn, wanneer de Transrapid
zou worden ingeweven in het
klassieke spoorwegnet. In het
op 24 juni gepresenteerde plan
voor Rondje Randstad is dat
nog niet het geval. De Transra
pid cirkelt daarin langs de bin
nenrand van de Randstad,
langs Amsterdam WTC, Schip
hol, Leiden-Oost, het Prins
Clausplein. Slechts op enkele
van de terminals aan die bin
nenrand kan de reiziger over-
stappenop de trein.
De initiatiefnemers sluiten
niet uit dat bijvoorbeeld ook
Amsterdam CS de zweeftrein
onder de monumentale stati-
onskap zou kunnen krijgen. De
NS zouden dan voor zo'n zijtak
van de magneetzweefbaan wel
licht wel een klassiek perrons-
poor moeten opofferen. Maar
een baan boven de rails en bo
venleiding zou ook kunnen. Als
het gaat om overstappen van
Transrapid op een minder re
volutionaire vorm van spoor
verkeer, denkt het consortium
vooralsnog eerder aan het voor-
en natransport met lightrail
(lichte rail), metro's en snel
trams.
Inpassing in het spoorwegnet
gebeurt wel in Duitsland, waar
de Transrapid van begin af aan
een project is van de nationale
spoorwegmaatschappij DB, de
Deutsche Bahn. Nog dit jaar
wordt daarvoor de definitieve
goedkeuring van de Duitse re
gering verwacht, waarna de
aanleg van start kan. De zweef
trein krijgt een eigen baan tus
sen of naast de klassieke rails
op Hamburg Hauptbahnhof en
Berlijn Lehrterbahnhof. De
Transrapids die vanaf 2005 de
driehonderd kilometer tussen
beide Duitse steden in één uur
gaan overbruggen hebben hun
begin- en eindstation dus in de
stadscentra, maar stoppen voor
de automobilist ook op termi
nals aan de stadsranden.
De positie van de NS ten op
zichte van de initiatiefnemers
tot het zweeftreinproject is heel
anders dan die van de DB. In
het stadium waarin de plannen
voor het Rondje Randstad ver
keren, zijn de NS nog niet in
beeld, vertelde M. van Pernis,
lid van de raad van bestuur van
Siemens begin deze week bij
een demonstratie van de trein
op het testparkoers in Lathen,
Duitsland. Volgens Van Pernis
kan NS Reizigers straks als ope
rator fungeren. Die laat dan de
zweeftreinen daadwerkelijk
hun rondjes draaien. Maar ook
de KLM zou die rol kunnen ver
vullen, aldus Pernis.
De politiek is nu aan zet om
er voor te zorgen dat de Trans
rapid alsnog in het spoorweg
net en in de ruimtelijke orde
ning van de Randstad wordt
opgenomen. Na de 'koele ont
vangst' van het plan op 24 juni
is inmiddels gebleken dat mi
nister Netelenbos van verkeer
en waterstaat er toch minder
afwijzend tegenover staat, ver
telde Van Pernis. Een 'brede
projectwerkgroep' van Verkeer
en Waterstaat, Economische
Zaken en het consortium dat
het Rondje Randstad wil bou
wen, begint in september een
haalbaarheidsstudie. Binnen
zes maanden moet duidelijk
worden of het plan om de trein
van de toekomst in Nederland
een kans te geven kan worden
uitgevoerd.
Zuiderzeespoorlijn
Het consortium van Siemens
Nederland, ABN AMRO, Bal
last Nedam en HBG, dat in
de Randstad een ringbaan
voor supersnelle magneet
treinen wil aanleggen, heeft
ook het plan om de Zuider
zeespoorlijn als magneet-
baan aan te leggen. Hel
Rondje Randstad zegt hel
consortium geheel voor ei
gen rekening te kunnen bou
wen en exploiteren, voor de
Transrapid naar Groningen
is een overheidsbijdrage van
anderhalf tot drie miljard
gulden nodig.
Volgens de initiatiefne
mers kan hun Randstadme
tro over een jaar of twaalf in
bedrijf zijn. De overheden
moeten dan wel vlot willen
meewerken aan de noodza
kelijke planologische proce
dures. Het Rondje Randstad
zou tien tot elf miljard gul
den gaan kosten. Het kan
voor tachtig procent worden
geëxploiteerd met de inkom
sten uit de kaartjes. Een rit
per Transrapid wordt voor
de klant even duur als een
evenlange treinreis, maar bij
het zweeftreinkaartje hoeft
geen bijdrage van het rijk, al
dus een woordvoerder van
het consortium.
De overige twintig procent
aan inkomsten moet komen
uit de opbrengst van com
merciële activiteiten op en
om de stations van de mag
neetzweeftrein. Volgens de
woordvoerder is geen uitba
ting van de stationsomge
ving door projectontwikke
ling nodig om de exploitatie
sluitend te krijgen.
Jklozen
ontspannen na het avondeten in een opvangcentrum in Amsterdam.
AMSTERDAM CARINE NEEFJES
„Het gebed klinkt wel erg zachtjes",
maant de zuster die voor een volle zaal
daklozen het 'Onze Vader' voorbidt. Als
de non vervolgt met 'Wees Gegroet Ma
ria' prevelen ze braaf mee. Op de eetta
fel ligt een lange rij honkbalpetjes, die
de gasten op verzoek van de voorgang
ster hebben afgezet. De Zusters van
Moeder Theresa in het hartje van de Jor-
daan hebben vandaag rijst, een saus ge
vuld met groente en vlees, sla en een ap
pel als toetje op het menu staan. Gretig
schuiven zo'n honderd daklozen de gra
tis hap naar binnen.
Tijdens de drukke zomermaanden
worden de zusters, die uit principe geen
afwasmachine hebben, een handje ge
holpen door cursisten van de Regen
boog, een kerkelijke stichting in Amster
dam die zorgt voor harddruggebruikers.
Een week lang maken deelnemers uit
het hele land kennis met wat de Regen
boog omschrijft als 'de rafelrand van de
samenleving', 's Ochtends houden ge
bruikers, hun ouders en hulpverleners
een informatief verhaal over verslaving.
foto cpd rob KEERis 's Middags trekken cursisten de binnen
stad van Amsterdam in: van de zusters
in de Jordaan naar het inloophuis op de
Wallen.
Nanda Mellema (22) uit Zwolle, die
druk de keukenvloer van de nonnen
staat te schrobben - „Ik voel me net As
sepoester" - vertelt waarom ze de rafel
rand wil leren kennen. „Ik kom uit een
heel klein dorp waar ze niet eens een su
permarkt hebben, laat staan een ver
slaafde. In mijn werk als sociaal pedago
gisch hulpverlener krijg ik wel te maken
met jongeren die drugsproblemen heb
ben, maar eigenlijk weet ik te weinig van
verslaving. Hier wil ik mijn blik verbre
den." Dat de cursus doordrenkt is van
religieuze rituelen stuit haar af en toe te
gen de borst. „Ik ben zelf helemaal niet
gelovig. Een kerk vol biddende gebrui
kers is voor mij toch een beetje aapjes
kijken."
Drugspastor Greta Huis vertelt die
ochtend een verhaal over verslaafden en
religie. Volgens Huis is een groot deel
van de vijfduizend harddruggebruikers
in Amsterdam religieus. Het drugspasto
raat is eind jaren tachtig opgezet, omdat
er in de 'scène' behoefte was aan pasto
raal werkers. Twee betaalde parttime
krachten en veertig vrijwilligers bezoe
ken zieke en stervende verslaafden, re
gelen hun begrafenis of maken samen
een bedevaart naar Lourdes. „Om
kracht op te doen", benadrukt Huis, die
werkt aan een proefschrift over religie
onder verslaafden.
Volgens de drugspastor kijken ver
slaafden wel kritisch naar het geloof.
„De een vraagt zich op zijn sterfbed af
waarom hij aids heeft en wat de rol van
God daar in is. Een gebruiker die in zijn
jeugd is misbruikt door de pastoor, heeft
weer andere twijfels. Datzelfde geldt
voor een verslaafde van wie de ouders
wel elke dag naar de kerk gingen, maar
geen aandacht voor hun kinderen had
den." Oplossingen voor deze levensvra
gen hebben de pastorale werkers niet.
„We geven zoveel mogelijk liefde en
warmte", aldus Huis.
De cursisten krijgen tips hoe ze zich
tegenover verslaafden behoren te gedra
gen. Iemand aanspreken met 'junk' -
wat letterlijk afval betekent - mag niet
Het advies lijkt overbodig.
In het 'Tabe Rienkshuis' op de Wallen,
een inloopcentrum voor verslaafden, is
vooral de spuitenomruil in de kelder een
vernieuwende plek. Regenboog-medi
werkster Marianne Groen heeft allerli
handige snufjes op de markt gebrach
Zo ontdekte zij dat verslaafden vaak mc
een rotte citroen op zak lopen die ze g<
bruiken om een heroïneshot klaar i
maken. Groen: „Ze hebben geen gel
om iedere dag een verse te kopen, di
gebruiken ze de beschimmelde citroei
Daar krijgen ze vreselijke abcessen vai
Nu verkoop ik ascorbinezuur in een fle;
je dat goedkoper en veel hygiënischt
is."
Cursiste Roos Groenendijk (20), sti
dente Sociaal Pedagogische Hulpverk
ning in Driebergen, is onder de indrul
Bij de ingang van het inloopcentrui
maakt ze een praatje met een gebruike
Hij vertelt dat hij binnenkort veerti
wordt en iets bijzonders wil doen. Ee
uitstapje naar EuroDisney in Parijs lijl
hem wel wat. Roos, wel religieus: „1
had veel vooroordelen over verslaafde!
Dat ze niet aanspreekbaar zijn, dat j
geen normaal gesprek met ze kan vot
ren. Allemaal onzin. Net als ieder noi
maal mens wil ook een drugsgebruikt
iets leuks doen op zijn veertigste verjaai
dag."
die knipt de kaartjes deur. De trein die gaat op
wielen, op wielen gaat de trein'. Nog even, en
de tekst van dit kinderliedje is even
anachronistisch als de stoomlocomotief op
waarschuwingsborden voor onbewaakte
overwegen. De kartonnen kaartjes bestaan
alleen nog bij musea. De conducteur wordt
een functionaris die steeksproefsgewijs met
behulp van een leesapparaatje de geldigheid
van de slimme chipkaart controleert. En straks
verdwijnen ook de wielen.
Een nauwelijks merkbaar schokje, een
lichte trilling als bij een schip dat in be
weging komt, maar minder, dan glijdt
het perron voorbij en weg. Luttele secon
den later is het getal van de snelheidsme
ter boven de deur opgeklommen tot 80,
90, 100, 150. De snelheden lijken achte
loos, moeiteloos, min of meer terloops
bereikt. Het wegzweven in de Transrapid
voelt als wegvaren op zeer kalm water,
en toch ook als een gewone comfortabel
geveerde trein. Maar zonder kedeng-ke-
deng, want het voertuig heeft geen wie
len, en ook klassieke railstaven ontbre
ken.
In Lathen, even voorbij de Duitse
grens ter hoogte van Emmen, ligt een
31,5 kilometer lang proefparcours waar
op sinds 1985 een magneetzweeftrein
voortsuist. Op een rij metershoge poten
ligt de baan van betonnen liggers, waarin
een strook elektromagneten is aange
bracht. Die stuwen de Transrapid voort
een centimeter boven het betonopper-
vlak.
Een onbestemd gezoem is alles wat de
passagiers in de Transrapid horen van al
die uitgekiende techniek. Praten kan
zonder enige stemverheffing. Het interi
eur is gerieflijk en ruim, dankzij de 75
centimeter die het voertuig breder is dan
een gewone trein. Jammer, dat de reizi
ger op de toekomstige magneetbaan
Hamburg-Berlijn die ruimte niet wordt
gegund. Blijkens de folder over het futu
ristische voertuig wil men de stoelen in
plaats van twee aan twee, drie aan drie
naast elkaar zetten.
Maar van dit ongemak hebben we op
de testbaan in Lathen in elk geval nog
geen last. Buiten schuift het Noord-Duit
se landschap langs. De koeien grazen
rustig onder de baan door en laten zich
niet storen door het slanke gevaarte dat
boven hun koppen voorbij zoeft. We
schieten een bocht in, de vloer begint
sterk te hellen; de noordelijke keerlus
van het proefparcours. Boven de deur
klimt het snelheidscijfer, de vloer helt
weer terug.
Op 200 staat de meter, 250, 300, 350 ki
lometer per uur. Als dit een wedstrijd
was met een 'klassieke' hogesnelheids
trein, gingen we die nu voorbij. 350, 380.
Het opstap-perron, het informatiezaaltje
voor de toeristen en de remise flitsen
langs. 390, 400,... 401. Dan mindert de
Transrapid vaart om de zuidelijke keer
lus in te gaan. Een paar minuten nog c
de testrit zit er op.
De testtrein zelf gaat over een paar w«
ken van de baan om plaats te make
voor een nieuwer exemplaar, de derc
generatie Transrapid. Dit treinstel z
niet uit twee, maar uit drie 'rijtuigen' bi
staan en krijgt tussen de kop en de staa
een tussenstuk. Daarmee beginnen c
tests van de magneetzweeftreinen die i
2005 de driehonderd kilometer tussen c
binnensteden van Hamburg en Berlijn i
één uur moeten gaan afleggen en zo h-
vliegtuig op die afstand overbodig m;
ken.
'j Motor Transrapid
i zit in de baan
