23
Een laatbloeier met vechtersmentaliteit
'Het sleutelwoord is AANDACHT'
Nr.22: Atje Keulen-Deelstra
135
Honderd jaar sport, honds
jaar prestaties van formaa
Tijd voor het maken van een
verbiddelijke ranglijst. Wiei
de beste Nederlandse topspot
van deze eeuw?
Gedurende het hele jaar wq
elke week op deze plaats ei
sportfigu u r geportretteerd i
van de redactie een plaats hi
gekregen in de top 50.
1.
2.
18.
19.
20.
21.
22. Atje Keulen - Deels!
23. Reinier Paping
24. Arie van Vliet
25. Faas Wilkes
26. Bettine Vriesekoop
27. Floris Jan Bovelan
28. Nelli Cooman
29. Ron Zwerver
30. Gerrit Schulte
31. Marianne Timmer
32. Jan Timman
33. Beb Bakhuys
34. Zus Braun
35. Leontien van Moor
36. Willem van Hanege
37. Tinus Osendarp
38. Ties Kruize
39. Jan Raas
40. Rik Smits
41. Piet Roozenburg
42. Kees Verkerk
43. Piet van de Pol
44. Ellen van Langen
45. Gianni Romme
46. Marcel Wouda
47. Bok de Korver
48. Rein de Waal
49. Bep van Klaveren
50. Just Göbel
door BONNE STIENSTRA
Atje Keulen-Deelstra (geboren in Grou op 31-12-
1938) begon als vijftienjarige op de kortebaan en
ze eindigde dertig jaar later als marathon-
schaatster. In de tussenliggende dertig jaar ver
overde Atje Keulen-Deelstra driemaal de Euro
pese en viermaal de wereldtitel schaatsen all
round. Ze won drie olympische medailles en
werd zesmaal Nederlands marathonkampioen.
ZATERDAG 24 JULI
Ooit zei Atje Keulen-Deelstra: „De één is nu eenmaal sneller
boven dan de ander." Er was haar weer eens gevraagd hoe
het toch kon dat een moeder van drie kinderen op haar 31ste
nog wereldkampioene schaatsen werd. En om te bewijzen
dat leeftijd geen rol hoefde te spelen, was ze vervolgens nog
drie keer de beste schaatsenrijdster van de wereld. En pas
sant veroverde ze ook nog eens drie keer de Europese titel.
Het kon niet ontkend worden: Atje was een laatbloeier. Pas
op haar 27ste bekeerde ze zich tot het langebaanschaatsen.
Niet dat ze toen pas ontdekte dat ze aardig kon schaatsen,
want daar was ze zelf al eerder achter. In 1954, zestien jaar
was ze toen, werd ze Fries kampioene kortebaan bij de meis
jes.
Op de kortebaan behoorde Atje Keulen tot de besten, maar
moest veelal haar meerdere erkennen in cracks als Martha
Wieringa, Tine de Vries en Jannie Tienkamp. In 1963 deed ze
voor het eerst een voorzichtige langebaanpoging, in Wergea,
maar in de jaren daarop kende die switch geen vervolg. De
Jimsumse kreeg in drie opeenvolgende jaren drie kinderen.
Daarmee leek haar schaatscarrière ten einde.
In 1966 werd Thialf geopend en deze kunstijsbaan is waar
schijnlijk van beslissende betekenis voor de latere successen
van Atje Keulen geweest. Ze begon weer te trainen en stelde
zich een plaats in de kernploeg ten doel. Naast echtgenoot
Jelle was trainer Klaas Visser haar grote steun en toeverlaat.
Hij coachte en trainde Atje de kernploeg in. In 1969 deed ze
wat ze vóór de drie bevallingen niet kon: ze werd Nederlands
kampioene kortebaan.
In het Amerikaanse West Allis begon de triomftocht van de
'schaatsende huismoeder'. Na Fanny Blankers-Koen - 'de
vliegende huismoeder' - had Nederland er weer een feno
meen bij. Atje Keulen werd in West Allis wereldkampioene.
In 1972 ging het even mis, maar daarna volgenden drie we
reldtitels op rij. Dat ze een allroundster pur sang was, met het
accent op de middenafstanden, bleek wel tijdens de Winter
spelen van 1972 in het Japanse Saporro. Er blonk geen goud,
maar wel zilver (1000 meter) en brons (1500 en 3000 meter).
Het goud miste ze overigens op een honderdste seconde.
De successen dankte Atje Keulen aan haar aangeboren
schaatstalent en misschien nog wel meer aan haar spreek
woordelijke vechtersmentaliteit. Uit aanmerkingen van ande
ren - onder wie damescoach Kees Broekman - op haar leef
tijd putte ze de motivatie nog harder te trainen en te schaat
sen. Conflicten heeft ze al die jaren nauwelijks gehad.
Eén keer dan, toen ze voor het WK van 1972 nog even bij
Klaas Visser te rade was gegaan, terwijl ze al onder de hoede
van kernploegtrainer Gerard Maarse viel. Maarse hoorde van
het contact tussen zijn pupil en Visser en dreigde met op
stappen. Toen ze gehuldigd werd vroeg ze Maarse alsjeblieft
te blijven, waarop Klaas Visser weer kwaad werd.
In 1974 nam ze in Heerenveen afscheid van het langebaan
schaatsen. Ze zou voor de vierde keer wereldkampioene wor
den. Meer nog dan de titel - het was tenslotte een beetje 'ge
woon' geworden - spraken de omstandigheden tot de ver
beelding. Op de eerste dag kWamen 6000 toeschouwers naar
Heerenveen, op de tweede dag zaten en stonden 14.000 men
sen rond de toen nog onoverdekte kunstijsbaan en zé kwa
men allemaal voor haar. In 'Us Atsje', de door Ypk fan der
Fear geschreven biografie, zegt Atje: „Die middag was het
hoogtepunt van al mijn pogen, mijn trainen, mijn inspan
ning, mijn reizen ver van huis. Wat voelde ik me toen dank
baar, en ook klein."
Na het langebaanschaatsen stortte Atje Keulen-Deelstra zich
op marathonschaatsen. Ook nu weer was ze lang een klasse
apart. In totaal boekte ze 61 overwinningen. Met dat aantal is
ze nog steeds in Nederland de schaatsster met de meeste
overwinningen.
oedemiddag, mag ik uw boekingsformulier
I zegt Monique, terwijl ze vooroverbuigt naar de
bestuurder van een volgestouwde stationcar. Ze
tikt een nummer in in haar computer, pakt wat spulletjes bij el
kaar en richt zich weer tot de automobilist.
„Alstublieft, voor vijf personen zwembadtickets. Verder het pro
grammaboekje voor deze week, bekers voor de kinderen, een bon
voor een gratis spel in de House of Games en de sleutel van uw
kluisje. Door een technisch probleempje werkt het kluisje op dit
moment niet, maar het mankement wordt zo snel mogelijk ver
holpen. Mijn excuses daarvoor. Wilt u dit enquêteformulier invul
len, want we horen graag hoe u het hebt gehad. Nee, lakens hebt
u niet nodig, de bedden zijn opgemaakt. Hier is uw sleutel. Ik
wens u een prettig verblijf."
Monique zit te puffen van de hitte en voelt zich doodongelukkig
in haar safari-outfit, maar op het moment dat de volgende auto
aan haar balie voorrijdt, laat ze daar niets van merken. „Gutentag,
hatten Sie eine gute Reise?", klinkt het opgewekt.
Wisseldag op De Eemhof, één van de vijf Nederlandse vakantie
parken van Center Pares. De Eemhof telt ruim zevenhonderd
huisjes, door het personeel consequent bungalows, villa's en cot
tages genoemd. Een paar honderd wisselen vandaag van bewo
ner, de andere worden bezet door weekgasten. Het park is met
zo'n drieduizend gasten zo goed als volgeboekt; het is een drukte
van belang.
Via een zij-ingang rijden leveranciers af en aan. Een park als De
Eemhof is jaarlijks goed voor 11.000 liter wijn, 61.000 eieren,
57.000 pizza's, 10.000 kilo biefstuk, 32.000 liter ijs en 103.000 liter
bier. De goederen worden buiten het zicht van de gast, achter rie
ten schermen, uitgeladen.
Even verderop staan zes bussen klaar. De chauffeurs roken een
sigaretje en praten wat. Ze wachten op het 'vrachtje' dat ze moe
ten terugbrengen naar de 'gewone' wereld: ruim tweehonderd
schoonmaaksters. De Eemhof ligt in de middle of nowhere: aan
de ene kant het water van het Eemmeer, aan de andere kant de
uitgestrekte Flevopolder. Nergens rijdt een bus. En het is een heel
eind fietsen naar Lelystad, het Gooi, Nijkerk en Biddinghuizen.
Omdat het park op wisseldagen honderden schoonmaaksters no
dig heeft, zette het een eigen vervoersdienst op, met vaste opstap
punten in plaatsen in de wijde omgeving.
De bussen vertrekken om kwart over drie. De dames hebben
nog een half uur. Sommigen moeten nog even langs het storings
meldpunt van de afdeling Housekeeping. 'Cottage 104, plank van
wasemkap komt steeds naar beneden', luidt de melding.
In een nabijgelegen ruimte worden emmers, sleutels, doekjes
en stofzuigervoeten ingeleverd. En al dan niet bewust achtergela
ten spullen van gasten. Een greep uit de 'opbrengst' van vandaag:
een paar schoenen, een honkbalpet en in 314 is een kindercasset
terecorder achtergebleven. „Magertjes", zegt schoonmaakster
Hannie. „Soms vind je de gekste dingen. Leerzame ook. Ik had
nog nooit een opblaaspop gezien, of een dildo."
De dames hebben ieder drie huisjes schoongemaakt. Gemid
deld staat er 87,5 minuten per huisje voor, volgens de exacte bere
kening van hun unitmanager. Uitgeblust laten ze zich naar de be
woonde wereld rijden.
Elders in het park, in Aqua Mundo, vermaken de gasten zich.
„Handen naar voren Melissa, handen naar voren!", klinkt het
schel uit de mond van een zwaarlijvige moeder langs de kant van
het 25-meterbad. Het zwembad is de nieuwste aanwinst van De
Eemhof. Aqua Mundo biedt allerlei avontuurlijks: klimwand, grot,
frustrerend, maar het komt door de gasten, zo weet het personeel
zeker. De Eemhof ligt het dichtst bij de Randstad en trekt daar
door verreweg de meeste 'westerlingen'. Vanwege de ligging aan
de oever van het Eemmeer krijgt het park ook nog eens meer
Duitsers dan de andere parken. Ofwel: twee kritische consumen
tengroepen die niet snel tevreden zijn.
Sommigen van die gasten komen uit de onderwereld. Via de
huisjeshuur wordt veel zwart geld gewit, zo wordt gezegd. Niet al
leen De Eemhof, maar elk park heeft z'n vaste 'penosegezinnen'.
Ze huren bijvoorbeeld jaar-in-jaar-uit een week lang tijdens de
kerstvakantie acht bungalows. Besparen niet op de sportactivitei
ten en nemen het er 's avonds in de bars en restaurants ook nog
eens goed van. Zo'n weekje kost tienduizenden guldens. Dat kan
toch niet anders dan zwart geld zijn, denkt het personeel.
Parkdirecteur Henk IJdens wijst trots naar de parkeerplaats. „Je
ziet het, flink wat BMW's en Mercedessen. Het zijn niet alleen
meer de Kadetjes uit de tijd dat we nog Sporthuis Centrum heet
ten", constateert hij monter. Center Pares probeert al jaren af te
komen van z'n joggingpak-imago, mikt duidelijk op een wat chi
quer publiek. De Jan des Bouvrie-cottages, de jachthaven en de
golfcourse moeten De Eemhof allure geven.
Ook de prijzen liegen er niet om. Een week in de zomervakantie
kost in een vierpersoons-VIP-bungalow 2240 gulden. Met z'n zes
sen in een iets minder luxe comfort-cottage is 1860 gulden ge
moeid. Voor een midweek in het laagseizoen moet - afhankelijk
van aantal personen en type bungalow - grofweg tussen de 600 en
duizend gulden worden betaald.
Om stijlvoller te zijn dan Gran Dorado worden bij Center Pares
ook geen bingo- of karaokeavonden georganiseerd. Verder is in
geen velden of wegen een clown te bekennen; Center Pares wil
boven al het gewone uitstijgen en heeft daarom zijn eigen kinder
programma ontwikkeld.
Theaterregisseuse Han Bosman weet inmiddels dat er grenzen
zitten aan dat ongewone. „Mijn avondshows moeten vooral her
kenbaar zijn. De mensen willen een aha-erlebnis. Zo is het hele
park als een jungle aangekleed. De show is daaraan aangepast: er
zitten een tijger en een slang in.
'Welkom bij Center Pares. Een prachtige, rustige omgeving
waarin u helemaal bijkomt van alle spanningen van het alledaag
se leven. Een wereld waarin de zon altijd schijnt en water zich van
z'n mooiste kanten laat zien. Een plaats waar het veilig is en tege
lijkertijd avontuurlijker dan ooit', luiden de eerste zinnen van de
kleurrijke Center Parcs-brochure.
Maar de directeur van die fantasiewereld in de polder ruikt on
raad. Staande aan de rand van het Eemmeer wijst Henk IJdens
naar de overkant. In de gedaante van Spakenburg loert daar de
boze buitenwereld op de geneugten van het vakantiepark. Hei
dorp aan de overkant is jaloers. Want Spakenburg ligt dan wel aan
het water, maar het heeft geen strandjes. En daar zijn er aan de
Center Parcs-kant een heleboel van. Daarom heeft het park, na
herhaalde verzoeken van de overkant, ingestemd met een veer
pont. Het voet- en fietsveer vaart sinds het begin van deze zomer
acht keer per dag op en neer tussen de 'echte' en de 'onechte' we
reld. Het experiment kan wat IJdens betreft niet snel genoeg wor
den beeïndigd. Vanuit Spakenburg wordt er te hinderlijk opge
rukt. ,We doen er alles aan om een bepaalde ambiance te schep
pen. De gast betaalt daar een aanzienlijk bedrag voor. De gast
heeft er recht op dat die ambiance niet wordt verstoord."
FL0RIEN VAN REES
Vakantiegenot in de Flevopolder
stroomversnelling, Turkse tuin. Maar de gasten misten het baan
tjes trekken. Daarom, terug van weggeweest, een doodgewoon
zwembad.
Op de recreatiemarkt is de concurrentie moordend. Er is een
overcapaciteit aan huisjes, dus wil je die van jou vol krijgen dan
moet je je onderscheiden van de rest, dan moet je uniek zijn.
Daarom kunnen de kinderen bij Center Pares onder begeleiding
raften, abseilen en anderszins avonturieren.
En daarom is het overdekte centrum van het park, de Market
Dome, met de winkeltjes, restaurants en bars, omgetoverd in een
jungle. Werkelijk niets is de ontwerpers te gek geweest om die
jungle zo echt mogelijk te laten lijken. Uit tropische regenwouden
in Brazilië en Costa Rica werden palmen, platanen, orchideeën en
andere exotische groensoorten gehaald.
Ook de huisjes zelf zijn een middel geworden om anders te zijn
dan de grote concurrenten Gran Dorado en Landal Green Pares.
Er zijn miljoenen tegenaan gegooid om de huisjes te restylen en
van luxe te voorzien. Sauna, bubbelbad, open haard, magnetron,
Jan des Bouvrie-meubels, verzin het maar. En dat moet allemaal
op 75 vierkante meter.
Met z'n personeel hoopt Center Pares het sterkste wapen in
handen te hebben. 'Zo ziet de gast jou', staat op de spiegel bij de
kleedkamer van het horecapersoneel van De Eemhof. De spiegel
hangt op een plek waar de dames en heren van de bediening niet
omheen kunnen. Ze moeten zichzelf wel bekijken voordat ze zich
onder hun klanten begeven. Wie in de spiegel een chagrijn ziet,
wordt geacht fluks een glimlach om de lippen te toveren voordat
het werk begint.
De Eemhof telt een kleine zevenhonderd personeelsleden, me
rendeels parttimers. Ze hebben allemaal, van hoog tot laag, van
schoonmaakster tot directeur, een introductieopleiding gevolgd
toen ze in dienst kwamen. De cursus duurt tussen de één en drie
dagen. Het personeel leert daarin wat het hoogste doel voor Cen
ter Pares is: de gast een 'ultieme vakantiebeleving' geven.
Het middel om dat doel te bereiken is gastvriendelijkheid. De
multomap die bij de cursus hoort staat bol van kreten ais 'Jij
maakt het verschil!' en 'Wij hebben het Center Parcs-gevoel'.
De aanstaande 'interne gast', zoals een personeelslid wel wordt
genoemd, leert over communicatietechnieken en lichaamstaal.
Over het belang van het maken van oogcontact, het verschil tus
sen een open en een gesloten vraag en klachtafhandeling. 'Niet
alle probleemsituates kunnen worden opgelost, maar alle pro
bleemsituaties kunnen wél effectief en gastvriendelijk worden
aangepakt!'
'Het sleutelwoord is AANDACHT', staat in het cursusboek. 'De
gast moet zich welkom voelen. Je kan dit bereiken door: een
open houding, een glimlach, tonen van interesse, onmiddellijke
actie, een praatje maken, aandacht besteden aan de kinderen, on
gevraagd inspelen op wensen/behoeften', etcetera.
Maar hoe De Eemhof ook z'n best doet, uit de tevredenheids-
enquetes die onder de gasten worden gehouden legt het park in
de Flevopolder het al jaren af tegen de vier andere parken. Dat is
