'Eerlijk is eerlijk: de zooi is
veroorzaakt door Antillianen'
r*
Optimisme over pijnpunten
TT
Luxe vragen op Aruba
ZATERDAG 24 JUL11999
m
>as:V-\
V». V
aal Antillianen uit het circuit van het
I anderszijn. Hef zijn Nederlanders. Be-
JL JÊL handel ze niet als allochtonen. Dat
agt een andere visie op de Antülen.Binnen vijf jaar zit
de helft van de Antilliaanse bevolking hier. Nederland
een keer duidelijk: of de eilanden worden onafhan
kelijk, of ze worden een provincie. Maar zo doorgaan kan
echt niet meer."
De Antilliaanse historicus James Schrils (44) neemt
geen blad voor de mond. De cijfers zijn alarmerend. Het
Centrum Voorlichting Antillianen meldde vorige week
dat de eerste helft van dit jaar 2.300 Antillianen naar Ne
derland zijn gekomen. In heel 1998 waren dat er 1.100.
Het Nationaal Herstelplan en vooral de bezuinigings
plannen voor het overheidsapparaat werpen hun scha
duw vooruit. Ambtenaren vluchten, maar ook ongehuw
de moeders met een uitkering van 300 tot 500 gulden per
maand zoeken hun heil liever in het 'koninginneland'.
Op een bevolking van krap 200.000 zijn het alarmerende
cijfers.
Dertien jaar geleden kwam Schrils naar Nederland en
werd directeur van Forsa, het steunpunt voor Antillianen
i Arubanen. De Curagoënaar is bÜj dat eindelijk wordt
erkend dat het Antilliaanse probleem een koninkrijks
probleem is. Het speelt in Nederland èn op de Antillen.
De notitie 'Toekomst in samenwerking' en het Herstel
plan maken de verhoudingen zakelijker en dat staat
Schrils aan. Maar het ontbreekt aan een visie op dé toe
komst van het koninkrijk.
„Antilliaanse politici zijn natuurlijk voor meer autono
me. Dat is hun salaris. Uit een referendum zou blijken,
dat ook de bevolking voor behoud van de autonomie is.
Maar de uitslag is misvormd door de politieke bemoeie
nis met het referendum. Niemand heeft moeite met
r Nederlandse bemoeienis, mits er respect voor de
bevolking is."
Schrils, schrijver van 'Democratie in gevaar' en Antilli-
tanse geschiedenisboeken, verwijt de Nederlanders een
gebrek aan historische kennis. „En alleen vanuit de ge
schiedenis is de situatie op de Antillen te begrijpen. De
Antillen horen langer bij Nederland dan Noord-Bra
bant." Het gebrek aan historisch besef zorgt dat Neder
land keer op keer wordt overrompeld door ontwikkelin
gen buiten de landsgrenzen. „Nederland heeft de Antil
len vormgegeven. Het heeft zijn politiek constellatie
overgeplaatst naar de West, inclusief de verzuiling. Daar
moet je dan de gevolgen van dragen."
De vertaling van de Nederlandse verhoudingen naar
de tropen heeft volgens Schrils rampzalige gevolgen ge
had. Nederland wilde geen culturele bemoeienis. Het
had alleen commerciële belangen. Het bestuur werd
overgelaten aan Europese Nederlanders en Duitsers, de
handel aan de joden en het vuile werk was voor de ne
gers, de slaven. „Dat is een vorm van verzuiling met een
element erbij: de kleur. Elders noemt men dat apartheid.
s daardoor een hiërarchie ontstaan, waarin het motto
geldt: hoe blanker hoe beter."
Aan de strenge bemoeienis van het moederland met
de Antillen kwam in 1954 een einde toen de Antillen au
tonomie kregen. „Aanvankelijk vielen de gevolgen nog
mee. Vergeet niet dat de Antillen, in die jaren rijker
;n dan Nederland. Het bestuur werd democratisch,
i het denken veranderde nauwelijks. Tot 30 mei
1969, de dag van de opstand op Curagao. Nederlandse
mariniers grepen in en in het moederland schrok men
zich het apezuur toen vanuit de omringende landen ver
wijten van kolonialisme kwamen."
Het waren vooral PvdA en CDA die daarna zo snel mo
gelijk van de resten van het koloniale rijk af wilden.
Schrils: „Toen kwam de omslag. Als Nederland ontkent
koloniën te willen hebben, zegt het in feite: jullie horen
er niet bij. Suriname accepteerde de gevolgen van die
houding en werd zelfstandig, de Antillen weigerden
maar Nederland bleef er naar streven. Vanaf dat moment
waren wij allochtonen. We werden een quasi buiten
land."
Na de opstand van 1969 werden de politieke verhou
dingen op Curagao danig gewijzigd. Zwarten en gekleur-
den kregen de hoogste posten in de Staten. Helaas, con
stateert Schrils, zonder de bijbehorende scholing en be
tere visie.„Antillianisering noemden de eilanders en Ne
derland het. De verwachting was bovendien dat de
komst van zwarten in het land- en eilandsbestuur een
emanciperende werking zou hebben. Het tegendeel was
het geval. De inheemse blanke bestuurders waren racis
ten, maar hadden toch iets van noblesse oblige. Ze had
den een vorm van betrokkenheid bij de arme zwarte be
volking. Dat ontbrak en ontbreekt nog steeds bij de nieu
we zwarte elite. Ze hielden de oude structuren in stand
en imiteerden de blanke bestuurders, zonder hun be
trokkenheid."
.Alles is achteruitgegaan. Het voorbeeld van de zwarte
politici was fnuikend voor de bevolking. Eerlijk is eerlijk,
de zoöi is veroorzaakt door Antillianen, maar Nederland
had moeten ingrijpen. Zo staat dat in het Koninkrijkssta
tuut. Dat is het dubbele. Eigenlijk wilde Nederland dat
niet. Er heerste een houding van: jullie willen niet onaf
hankelijk worden? Zoek het dan maar uit."
Aruba koos voor een status aparte. Na een periode van
economische neergang kreeg het toerisme de wind in de
zeilen. Dat maakte het eiland schatrijk. Curagao daaren
tegen gleed steeds verder af en wist niet te profiteren van
de wereldwijde bloei van de economie.
Dat Aruba het er economisch beter van af bracht, is
volgens de historicus wel verklaarbaar. Curagao was het
administratieve centrum van de Antillen. Daar waren de
Curagoënaars apetrots op. Tegelijk wisten ze dat de wer
kelijke macht in Nederland zat. Voor Aruba lag dat an
ders. Daar zette men zich af tegen Curagao en wist de op
Curagao heersende verdeeldheid te voorkomen.
De gevolgen werden deels afgewenteld op Nederland.
Schrils signaleert dat zijn stichting in 1986 te maken had
met 12.500 Antillianen in Zuid-Holland. Dat was de crè
me de la crème van de eilandbevolking. Nu zijn het er
40.000. Bijna de hele aanwas bestaat uit Curagaoënaars
die de armoede ontvlucht zijn. Slecht geschoolde pro
bleemjongeren en ongehuwde moeders. En vooral die
jongeren zijn het algemene beeld van de Antillen in Ne
derland gaan bepalen.
Heel voorzichtig schat Schrils dat er zeker nog drie ge
neraties overheen moeten gaan voor er iets verbetert.
Het herstelplan en 'Toekomst in samenwerking' zullen
wellicht economische verbetering brengen, maar voorlo
pig wordt het er niet beter op. Uit een onderzoek is ge
bleken, dat 25.000 arme Curagaoënaars op korte termijn
overwegen naar Nederland te vertrekken. Schrils ver
wacht er wel 75.000. Dan zit de helft van de Antilliaanse
bevolking hier.
evolmachtigd minister Dito Mendes de Gouveia consta-
B teert dat er binnen het Koninkrijk tussen Nederland en
de Antillen lang sprake is geweest van een haat
liefdeverhouding. De ene keer kan men het goed vinden, bij het vol
gende bezoek vliegen de verwijten heen en weer. Maar over de toe
komst lijkt bij hem geen twijfel te bestaan.
„Ik zie die met heel veel optimisme tegemoet. Dit jaar worden alle
pijnpunten binnen de koninkrijksverhoudingen opgelost. Op 1 au
gustus valt de beslissing over het herstelplan. De hoop is dat het Na
tionaal Herstelplan wordt gedragen door het IMF en dat Nederland
dan de Antillen zal bijstaan."
De problemen op de Antillen worden niet meer los gezien van die
van de Antillianen in Nederland. „Als het economisch beter gaat,
zullen wij minder kansarme jongeren hebben. Dan zal de wens naar
Nederland te vertrekken minder worden. Wij willen niet de indruk
wekken dat Antillianen hier alleen maar komen om te parasiteren.
Maar het is nu eenmaal zo dat als een bepaalde groep crimineel ge
drag vertoont, dat de beeldvorming sterk wordt beïnvloed."
De ongeïnteresseerdheid van de doorsnee Nederlander raakt Men
des de Gouveia niet.Als het goed gaat en ze bemoeien zich niet met
ons, prima. Wij willen zelf onze toekomst bepalen. Daarvoor hebben
we een soepeler relatie met Nederland nodig."
In een referendum hebben de Curagaoënaars in grote meerder
heid gekozen om als Antillen een sterke band met Nederland te hou
den. „Wij voelen ons deel van het koninkrijk. Ik weet niet of de door
snee Nederlander dat weet. Wij hebben ontzettend veel waardering
voor het Nederlandse paspoort. Wij zijn allen Nederlanders en heb
ben vrije toegang. Dat moet zo blijven. Andersom is dat nog niet zo.
We zijn bezig de wet te veranderen, zodat ook Nederlanders zich vrij
kunnen vestigen op de Antillen. Natuurlijk zullen daar wel enige be
perkingen mee gemoeid zijn. We zitten nu eenmaal op een klein ei
land."
De gevoeligheden binnen het koninkrijk hebben volgens de be
windsman weinig te maken met kleur. „We moet voorzichtig zijn en
niet te snel over racisme praten. Begin jaren tachtig voerde Neder
land het allochtonenbeleid in. Ik denk dat sommige Antillianen zich
zelf te gemakkelijk de term allochtoon lieten opdringen. Zo kwamen
ze immers in aanmerking voor gelden uit het allochtonenbeleid."
De keuze voor het handhaven van de band met Nederland brengt
verplichtingen met zich mee. Nu is op de Antillen het Nederlands
nauwelijks meer een levende taal. Volgens Mendes de Gouveia zal
dat moeten veranderen. Antillianen moeten het Nederlands beter le
ren beheersen.
„Er is in het onderwijs te weinig aandacht besteed aan het Neder
lands èn aan het Papiamento. Er was een aversie tegen het Neder
lands. Dat werd versterkt door leraren voor de klas, die die aversie
uitdroegen. Het Spaans overheerst in de regio. Om het Nederlands te
stimuleren, versterken we dan ook de Nederlandstalige televisie. We
krijgen nu 'Het beste van Nederland'.
Nederland heeft geen enkel goed voorbeeld van dekolonisatie. Nu
ligt er de kans te laten zien dat het wel kan. Er moet veel gebeuren.
Het bestuur moet beter, en de internationale bestrijding van crimi
naliteit Dat hebben we onder ogen te zien. Als we meer vertrouwen
krijgen in de economische ontwikkeling, wordt alles meegetrokken.
We moeten goed uitkijken, dat we niet weer in de oude situatie blij
ven hangen."
In vergelijking met de Antillen verkeert
Aruba in een luxe situatie. De econo
mie groeit al jaren sterk. Zo sterk dat
men nu een rem op nieuwe arbeidsintensie
ve economische activiteiten wil zetten. Het
toerisme zit aan de grenzen van de groei. De
relatie met Nederland staat niet echt boven
aan de agenda.
Gevolmachtigde minister Mito Croes stelt
vast dat vijf jaar geleden is beslist dat de ei
landen zelfbeschikkingsrecht hebben. Zij
kunnen beslissen over hun toekomst met of
zonder Nederland dat Aruba de onafhanke
lijkheid niet kan opleggen. Dat laatste wil
Aruba ook allerminst. De band met Neder
land biedt stabiliteit in het rechtssysteem en
in de landsverdediging.
Financieel gezien vindt Croes dat er te
recht vanuit gegaan wordt dat Aruba over
tien jaar financieel zelfstandig is. „We kun
nen dan partners zijn. Nederland moet wat
aan ons hebben. We hoeven geen hulp. We
hebben elkaar wat te bieden.
Hij overhandigt zijn bijdrage aan 'Breek
bare banden', een boek over de ABC-eilan-
den na de vrede van Münster, tussen 1648
en 1998. Croes laat daarin een fictieve com
missie Arubanen in het jaar 1998 een onder
zoek instellen naar de houding van Neder
land ten aanzien van Aruba in plaats van, zo
als gebruikelijk, andersom.
De commissie komt tot opmerkelijke con
clusies. Er zit een hypocriet element in de
houding van Nederland. Neem de beschul
diging van Nederland dat in één jaar 95 kilo
getraceerd is, rechtstreeks afkomstig
van Aruba. Dit zou 'onacceptabel zijn voor
de goede naam van het koninkrijk'. Maar het
staat gelijk aan wat dagelijks in de Rotter
damse haven gevonden wordt, waar de con
trole niet zo sterk is als op Aruba.
Croes: „De productie van cocaïne zit in
het zuiden en de consumptie in het noor
den. Wij zitten daar middenin. Moeten wij
het dan alléén tegenhouden. We hebben er
alles aan gedaan en inmiddels is er Ameri
kaanse en Nederlandse aanwezigheid op het
eiland. Dat we toch nog hoog genoteerd
staan op de drugslijst van de de Amerika
nen? Ach, Hong Kong staat er ook op en niet
te vergeten Nederland. De marktlanden dra
gen een verantwoordelijkheid. Niet voor
niets is die aanwezigheid een initiatief van
Aruba geweest."
Verder lezend in Croes' Nederland in 1998,
komt men de conclusie tegen dat Aruba Ne
derland koud laat. Behalve als het vingertje
geheven kan worden. Het is alsof de Leidse
politicoloog Rinus van Schendelen spreekt.
Die constateerde ooit dat Nederland abso
luut niet geïnteresseerd is in de Antillen, be
halve als er iets te preken valt.
Croes: „We ontmoeten elkaar alleen als er
conflicten zijn. Dat moet veranderen. Maar
dat kan niet in een sfeer van verwijten." Het
verwijt dat het overheidsapparaat wat rijk
aan personeel is, zegt hem weinig. „Welke
Nederlandse stad van onze omvang heeft
een eigen vliegveld en een eigen haven? Het
is toch vanzelfsprekend dat dat een grote
overheid vraagt. De bevolking is met 50 pro
cent gegroeid, het ambtenarenapparaat is
gelijk gebleven."
Ook op Aruba wordt het Nederlands gesti
muleerd door middel van het aanbieden van
Nederlandse televisieprogramma's. Croes:
„Arubanen zijn geïnteresseerd in Nederland.
Dat hebben we onderzocht." Hij is er even
wel van overtuigd dat het niet verstandig is
het hele onderwijs Nederlandstalig te ma
ken. Hij bepleit meer het Friese model, waar
in de kinderen in het basisonderwijs worden
opgevangen in het Papiamento, om lang
zaam over te schakelen op het Nederlands.
„We moeten wel. Ons onderwijs is erop
gebaseerd dat het middelbaar onderwijs hier
wordt gevolgd en dat wie verder wil studeren
dat in de VS doet, of in Nederland. De druk
is groot om een hoge opleiding te volgen, en
trekken naar Nederland."
Fijntjes wijst Croes erop, dat die studenten
de grootste groep Arubanen zijn die naar
Nederland komt. Maar weinigen maken de
overtocht uit economische noodzaak. De af
gelopen jaren was er zelfs een grote stroom
richting Aruba. Dat is nu gestabiliseerd. „Wij
zitten nog steeds met een groot huisves
tingsprobleem. Dat pakken we hard aan. De
bevolking is in vijftien jaar gegroeid van
60.000 naar 100.000 mensen op een opper
vlakte van 190 vierkante kilometer. We krij
gen een miljoen toeristen per jaar Het inko
men per hoofd van de bevolking is het hoog
ste in de regio. De vraag is in hoeverre je nog
kunt en wilt groeien."
Het Nationaal Herstelprogramma voor de Nederlandse Antillen laat zich lezen als een combinatie van boetedoening en harde
aanpak. Het moet orde op zaken stellen op de door financieel-economische problemen geplaagde eilanden. Gevolmachtigde
minister voor de Antillen, Dito Mendes de Gouveia, is hoopvol. „Ik ben heel optimistisch."
Curagao, een tropisch stukje Nederland 'waar alles achteruit is gegaan. Het voorbeeld van de zwarte politici was fnui
kend voor de bevolking', zegt de Antilliaanse historicus James Schrils. foto gpd»rob de vries
