Ritsen in plaats van naaien
Gele oogvlek 'rechtgebreid'
Gezondheid
MAANDAG 19 JULI 1999
WOUTER VAN EWUK
psychiater
Zelfdoding
De ronde van Frankrijk is het
grootste jaarlijks terugkerende
sportspektakel ter wereld. Het
winnen van de Tour valt niet
mee - zeker dit jaar niet - en
daarom valt de winnaar eeuwi
ge roem ten deel. De vraag is
echter of de winnaar altijd blij
moet zijn met zijn overwinning.
Er zitten namelijk gevaarlijke
kanten aan. Verschillende vroe
gere winnaars zijn vermoord
(Pélisser), verongelukt (Robic) of
aan lager wal geraakt en van
minstens drie van hen is bekend
dat zij zichzelf doodden: Pottier,
Koblet en Ocana.
Het huwelijk van mooie Hugo
(Koblet) was na zijn wielercarri-
ère op de klippen gelopen. Hij
heeft zich gesuïcideerd op de
dag dat zijn laatste poging om
het huwelijk te redden mislukte.
Wat de precieze rede voor de an
dere twee was om zich van het
leven te beroven, is niet bekend.
Misschien waren zij ook onge
lukkig in de liefde, en daardoor
somber en aan de drank geraakt
of konden zij het succes, de
weelde en de onophoudelijke
belangstelling niet aan.
In elk geval eindigde hun glorie
in narigheid en sloegen zij de
hand aan zichzelf. Frankrijk is
wat dat betreft ook geen goede
omgeving, het kent van alle ge-
industrialiseerde landen het
hoogste aantal zelfdodingen en
deze doodsoorzaak is nummer
één in de leeftijdscategorie van
25 tot 34 jaar.
Zou Michael Boogerd op de
hoogte zijn geweest van deze fei
ten en deed hij het uit voorzorg
in de proloog rustig aan - zijn
benen wilden niet, zei hij - en
veroorzaakte hij zelfde grote
valpartij in de tweede etappe,
op het glibberige kasseien wegge
tje op de Passage du gois? In elk
geval was hij onmiddellijk uit
geschakeld voor de eindover
winningen had hij weten te
voorkomen dat hij aan zijn suc
ces ten onder zou gaan.
Een minder masochistische
vorm van preventie van zelfdo
ding in Frankrijk is het voorko
men van drugs- en alcoholmis
bruik en voor wielrenners in het
bijzonder het voorkomen van
dopinggebruik. Middelenmis-
bruik vergroot het suïciderisico.
Als de ideeën van de Franse jus
titie over dopinggebruik onder
de renners op waarheid berus
ten, staat ons nog een hoop na
righeid onder de renners te
wachten.
Toch komt zelfdoding onder
wielrenners niet significant
meer voor dan onder andere
mensen. Misschien vallen de
zwaarte van dat beroep, de
stress waaraan de renners on
derhevig zijn, en het dopingge
bruik wel mee. Onder psychia
ters en andere therapeuten komt
zelfdoding minstens tweemaal
zoveel voor als onder de rest van
de bevolking. Het suïciderisico
voor hen is hoog en het is bo
vendien bekend dat alcohol- en
geneesmiddelenmisbruik onder
artsen veel voorkomt.
Misschien zijn de beroepen in de
gezondheidszorg te zwaar,
zwaarder nog dan wielrennen
en moeten artsen het - onbewust
of bewust - rustiger aan doen
om te voorkomen dat zij vroeg
tijdig aan hun einde komen,
(wordt vervolgd).
HANS SONDERS
De chirurgische ritssluiting.
Ritsen raakt in. Roept Rijkswa
terstaat deze zomer automobi
listen op deze techniek toe te
passen bij de samenvoeging
van twee naar één rijstrook, de
chirurg achter de operatietafel
moet er nu ook aan geloven.
Naald, hechtdraad en chirurgi
sche nietmachine lijken hun
langste tijd te hebben gehad,
sinds de komst van de Medizip,
de chirurgische ritssluiting.
De rits lijkt zo uit de kledingin
dustrie afkomstig en veel snel
ler toe te passen. Hij laat geen
lelijke littekens na en geeft min
der risico op wondinfecties. Pa
tiënten vinden de rits ook veel
prettiger, heeft recent onder
zoek aangetoond. „Ze vragen er
zelfs al om", is de ervaring van
directeur R. Hogeboom van
Sigma Medical, het Apeldoorn-
se bedrijf dat de ritssluiting le
vert. „Chirurgen spreekt vooral
de snelheid aan waarmee een
operatiewond kan worden ge
dicht. Ga maar na, een beetje
flinke incisie kost al gauw een
half uur om te sluiten. Maar
dan staan er wel zes mensen
om die operatietafel. Reken
eens uit wat dat kost... Met de
Medizip is de wond in een paar
minuten dicht."
Het idee voor de chirurgische
rits is afkomstig van een Duitse
arts en gekocht door een even
eens in Apeldoorn gevestigd
bedrijf dat het ding produceert.
De nieuwe wondsluiting wordt
wereldwijd toegepast. Alleen in
Nederland gebeurt dat nog op
kleine schaal in ziekenhuizen in
Amsterdam, Groningen, Apel
doorn en Geldrop. „Je hebt na
tuurlijk de 'early adapters', art
sen die elke nieuwe medische
ontwikkeling meteen in de ar
men sluiten, en zij die een meer
afwachtende houding aanne
men. Die willen eerst resultaten
bij anderen zien. Daarbij: men
is niet opgeleid om de rits te ge
bruiken. In de opleiding staan
naald, hechtdraad en nietma-
BEN APELDOORN
Er is hoop voor ouderen bij wie
de zogeheten gele vlek in het
netvlies is aangetast. Een nieu
we manier van oogchirurgie
verbetert het gezichtsvermogen
daar waar de degeneratie tot nu
toe met laserbehandeling alleen
maar voor een deel tot staan
gebracht kan worden.
Precieze gegevens ontbreken,
maar naar schatting tien mil
joen, meestal oudere Europea
nen krijgen of hebben er mee te
maken: aantasting van de zoge
heten 'gele vlek' in het netvlies
van het oog. Het probleem is,
denkt men, voornamelijk toe te
schrijven aan stagnatie in de
aanvoer van voedingsstoffen
naar de cellen van het netvlies.
„Daarom spreken we ook wel
van leeftijdgebonden, maculai-
re degeneratie", zegt oogchi
rurg Dave Wong, verbonden
aan de oogkliniek van het Aca
demisch Ziekenhuis in Liver
pool. „Want met het ouder
worden neemt de aanvoer van
noodzakelijke voedingsstoffen
naar vitale lichaamsonderdelen
af. Veel mensen staan er niet bij
stil, maar de kwaliteit van een
van onze vitaalste lichaams
weefsels, namelijk de netvliezen
in onze ogen, valt of staat bij de
aanvoer van voldoende voe
dingsstoffen."
Het deel van ons netvlies, de re
tina, dat relatief de meeste voe
dingsstoffen voor zich opeist, is
die gele vlek. In het Latijn heet
dit minuscule gebiedje macula
retina'. Het is een geel gekleurd
plekje in het netvlies met in het
midden een kuiltje. Het bevat
kegelvormige cellen waarmee
we kleuren kunnen waarne
men. Niet te verwarren overi
gens met de zogeheten 'blinde
vlek', want dat is het deel van
de retina waar de oogzenuw de
oogbol verlaat danwel binnen
komt. Zoals de aanduiding
(blinde vlek) ook al suggereert
kunnen we met dat gebied niets
zien. De aanwezigheid van de
blinde vlek op het netvlies is
overigens heel makkelijk aan te
Een oog wordt onderzocht.
tonen met een simpel trucje
waarbij één van de ogen wordt
afgedekt.
„De macula retina markeert de
plek op het netvlies waar we
een voorwerp met de grootst
mogelijke scherpte en helder
heid kunnen waarnemen", al
dus Wong. „Tot dusverre be
perkte de behandeling van leef
tijdgebonden, maculaire dege
neratie zich tot behandeling
met lasers om het proces te ver
tragen. Maar het succes daar
van is altijd twijfelachtig en bo
vendien verbetert het gezichts
vermogen niet erg."
Daarom legden Wong en zijn
teamleden zich enkele jaren ge
leden toe op voorzichtige, chi
rurgische experimenten om
aangetast weefsel zo veel moge
lijk te verwijderen en de macula
zelf geheel of gedeeltelijk te ver
plaatsen naar een gezondere
'ondergrond'.
„Het is een beetje vergelijkbaar
met zoiets als rechtbreien", legt
Wong uit. „We breien het weef
sel als het ware om. De boven
laag van de macula, de kegeltjes
dus, is meestal nog wel goed
maar de onderliggende laag be
geeft het. Net als bij een ge
knoopt kleed; de woldraadjes
zijn nog goed, maar het canvas
eronder begint een beetje rottig
te worden. Als je dat stukje can
vas nu vervangt door beter can
vas, is dat stukje kleed weer ge
zond."
Dat de methode succes had,
bleek twee jaar geleden toen
Wong de bevriende, gepensio
neerde tandarts John Barr het
gezichtsvermogen in zijn rech
teroog goeddeels teruggaf. Barr
werd zes jaar geleden blind aan
FOTO CPD
dat oog. De dag na de operatie
kon Barr met het oog weer le
zen.
„Het is overigens niet zo dat ie
dereen op deze manier kan
worden geholpen", zegt Wong.
„Er zijn twee manieren waarop
het proces kan verlopen. De zo
geheten droge vorm, een soort
weefselverdroging, verloopt
traag. Of dat te behandelen is,
wordt nog onderzocht. De natte
vorm is een veel sneller verlo
pend proces dat bovendien de
mogelijkheid tot weefselver
plaatsing toelaat."
„En omdat er geopereerd moet
worden is de behandeling na
tuurlijk weer veel duurder dan
een laserbehandeling. Het is
maar waar je voor kiest: weinig
of niets zien en weinig kosten,
of het daglicht weer zien via
een fikse kóstenpost."
WÊÊÊÊÊKÊÊÊË
P u z z
KRUISWOORD-MIN-EEN
Niet het gevraagde woord invullen,
maar een woord dat bestaat uit de let
ters van het gevraagde woord in dezelf
de volgorde min 1 letter. (B.v. Om
schrijving 'dierenverblijf'. Antwoord zou
zijn 'stal', maar ingevuld moet worden
'sta' of 'tal'. Welke van die twee het
moet worden, moet blijken uit de krui
sende woorderi.)
Horizontaal:
1. Groot vertrek; 5. teken; 7. voortdu
rend; 8. bewijsstuk; 9. insect; 11.
alarmtoestel; 14. omslag; 16. stad in
Frankrijk; 17. ladder; 18. pampahaas;
19. energie; 20. mannelijk dier; 22.
constitutie; 25. Engelse titel; 27. vaar
tuig; 29. twisten; 30. aardig; 31. aar
dig.
Verticaal:
2. Overeenkomst; 3. fleur; 4. bouwma
teriaal; 5. hatelijkheid; 6. een weinig;
8. vis; 10. kerkvorst; 12. troep edel-
wild; 13. medemens; 15. stop; 16.
stel; 19. bek; 21. witsel; 22. adellijke
titel; 23. mannelijk dier; 24. ijskegel;
26. kleur; 28. schaamte.
Oplossing van zaterdag:
Horizontaal: 1. Hoekschop; 8. obi; 9.
opa; 10. klamp; 13. be; 14. aai; 15. pi;
17. kunst; 19. kaar; 20. doft; 21. sitar;
23. fa; 24. era; 25. Po; 26. trede; 18.
aha; 30. sta; 33. samenspel.Verticaal:
1. Ho; 2. 0b; 3. eik; 4. staan; 5. hop;
6. op; 7. pa; 11. laurier; 12. misdaad;
13. bekaf; 16. intro; 17. kas; 18. tor;
22. trein; 26. tam; 27. esp; 28. as; 29.
ha; 31. te; 32. al.
HEINZ
chine nog centraal. 'Moet het
nu ineens anders?' zie je veel
van hen denken."
Het grote voordeel van de me
dische ritssluiting boven de tra
ditionele methodes om opera-
tiewonden te sluiten, is dat de
rits helemaal buiten het li
chaam blijft. Bij de oude me
thode gaan hechtdraden en
'staples', medische nietjes, erin.
Daardoor is het risico van
wondinfecties veel groter.
De Medizip is te verkrijgen in
lengtes van drie tot 47 centime
ter en kost tussen de tien en
veertig gulden. „Dat is wel
duurder dan een hechtdraad of
nietjes, maar de tijdwinst maakt
dat meer dan goed", stelt de le
verancier.
Patiënten prefereren de Medi
zip niet alleen omdat die geen
littekens achterlaat. Het verwij
deren van hechtnietjes is een
behoorlijk pijnlijke aangelegen
heid. Het weghalen van de rits
sluiting echter is vergelijkbaar
met het lostrekken van een
pleister. Speciaal ontwikkelde
lijm zorgt er volgens Hoge
boom voor dat dit pijnloos kan
gebeuren.
Het aanbrengen van de Medi
zip moet even worden aange
leerd. Zo dient altijd een vier
centimeter langere rits te wor
den gebuikt dan de lengte van
de incisie. Dit om voldoende
stevigheid van de sluiting te
kunnen garanderen. Daarnaast
moeten de beide ritshelften
minstens een halve centimeter
van de wondranden op het li
chaam te worden geplakt. Als
dit netjes is gebeurd, kan de rits
vervolgens worden gesloten.
Hierbij worden de wondranden
tegen elkaar aan gedrukt. Al na
drie dagen kan de sluiting weer
worden geopend om te contro
leren of de wond mooi geneest.
Na een of twee weken mag de
rits eruit. En volgens Hoge
boom ziet de operatiewond er
dan uit als een 'traditioneel' ge
sloten snee na acht weken.
'Dat nare gevoel'
boekje over
seksueel misbruik
Seksueel misbruik komt bij bij
na 30% van alle kinderen voor.
Ongeveer 20% daarvan zijn jon
gens. Het erge van seksueel
misbruik is het nare gevoel dat
je erbij krijgt. Je begrijpt het
niet goed, je voelt je schuldig. Je
raakt ervan in de war en weet
niet goed of je nog wel iedereen
kunt vertrouwen. Psychothera
peute Martine Delfos, gespecia
liseerd in meervoudig getrau
matiseerde kinderen en volwas
senen, schreef het boekje 'Dat
nare gevoel' voor kinderen van
af 10 jaar. In heldere taal legt ze
uit hoe je als kind in een web
van machtsmisbruik, schaamte
en onlustgevoelens terecht kan
komen. Ook vertelt ze wat je te
gen seksueel misbruik kunt
doen. De humoristische teke
ningen van Sjeng Schupp vul
len de teksten op een leuke ma
nier aan. 'Dat nare gevoel'
maakt deel uit van een serie
over seksuele voorlichting
waarin onderwerpen als men
struatie, masturbatie, zaadllo-
zing, zwangerschap en beval
ling, evolutie en erfelijkheid
worden besproken.
Paperback 'Dat nare gevoel'
ISBN 9075564260
36 pagina's,
Prijs ƒ17,50
Uitgeverij Trude van Waarden
Produkties
Tel: 035- 6930983
REDACTIE MARGOT KLOMPMAKER EN SASKIA STOELINGA 02-
Buitenbaarmoederlijk zwanger
FOTO ERWIN JOHANN WODICKA
Zes op de tien vrouwen die
een buitenbaarmoederlijke
zwangerschap hebben gehad,
raken na gemiddeld 12 maan
den weer in verwachting. Dat
blijkt uit een onderzoek in 35
Nederlandse ziekenhuizen,
dat in het Nederlands Tijd
schrift voor Geneeskunde is
verschenen. Jaarlijks krijgen
zo'n 2000 Nederlandse vrou
wen een buitenbaarmoederlij
ke zwangerschap. In 95 pro
cent van die zwangerschap
pen nestelt de bevruchte eicel
zich niet in de baarmoeder,
maar in een van de eileiders.
Deze zwangerschappen wor
den in verreweg de meeste ge
vallen beëindigd door de jon
ge vrucht operatief te verwij
deren. Daarbij wordt de be
trokken eileider of (deels) ver
wijderd of er wordt een in
greep uitgevoerd waarbij de
eileider zoveel mogelijk wordt
De periode om weer
all
roi
in verwachting te raken cfer
een buitenbaarmoederlijl301
zwangerschap duurde tw ue
maal zo lang als 'normaal
vrouwen boven de 35 jaa 0
vru cht baar heid sp ro bl em
een flinke chlamydia-inl
duurde de wachttijd nijg
twee keer zo lang. De tijd
duur tot een nieuwe f1
schap bleek niet te wordi
beïnvloed door de wijze evf
behandeling van de buili
baarmoederlijke zwangs in
schap. De onderzoekers n8
den het opmerkelijk, dai ;ra
procent van de vrouwen 'n
een buitenbaarmoederli oc
zwangerschap tijdens de
slachtsgemeenschap een )n
vorm van anticonceptie
paste. In vier procent vvaw^
de pil, in drie procent ea jv;
raaltje, in twee procente
condoom en in twee proL
gold het vrouwen na stei oeI
Schizofrenie deels erfelijk
Erfelijke aanleg speelt een be
langrijke rol bij de ontwikke
ling van schizofrenie. Psycho
loog Meinte Vollema uit Leeu
warden ontdekte dat familie
leden van patiënten een grote
re gevoeligheid voor deze
stoornis hebben. Hij zet daar
mee een stapje in de richting
van het ontrafelen van de oor
zaken van deze ziekte. Volle-
ma, die op zijn onderzoek
promoveert aan de Rijksuni
versiteit Groningen, testte 63
familieleden van patiënten op
de kwetsbaarheid voor het
ontwikkelen van schizofrenie.
Uit de resultaten blijkt dat
kinderen, ouders, broers en
zussen van patiënten bepaal
de persoonlijkheidskenr ltei
ken bezitten, die maken
gevoeliger zijn voor schi )p
nie dan anderen. Ze ven
in grote lijnen dezelfde!
merken als hun zieke fa
leden. Schizofrenie is e« Dt0
de ernstigste psychiatris
stoornissen. In Nederlai
er ongeveer 130.000 pai 11'T
Ze kunnen last hebben 1
wanen en hallucinate
een vreemde manier d«
en spreken en zich totatL
sluiten van de buitenwe:15
De patiënten zijn niette
zen. Wel zijn met medici 06
de symptomen enigszin
hand te houden.
Wanig en slechte concentratie
„Schizofrenie is een nare ziek
te. Veel mensen moeten hun
leven lang medicijnen slikken
en verblijven soms langdurig
in een psychiatrisch zieken
huis. Ze hebben geen lol meer
in het leven. Het aantal echt
scheidingen is hoog en ze ra
ken vaak hun baan kwijt", al
dus de Leeuwarder psycho
loog Vollema, die zich in de
ziekte verdiepte. Het aantal
zelfmoorden onder patiënten
is met 10 procent opvallend
hoog. Vollema ontdekte dat
familieleden gelijksoortige
persoonlijksheidskenmerken
vertoonden als de patiënten,
alleen dan in lichtere mate.
Soms hadden ze licht psycho-
Dwangmatig gedrag
a m
tische verschijnselen. Zi
dachten bijvoorbeeld ie n
horen, terwijl er niemai Jj™
hun buurt was. Ook spr der:
ze zo nu en dan wat wat
hadden ze de neiging zi
te sluiten. Het warrig sp
blijkt nauw samen te ha
met een 'neuropsycholo em'
functiestoornis' in de hf 10
nen. Die stoornis beïmin
het geheugen en het veilat-
gen van mensen zich te sac
centreren. Vollema denf,as'
vooral warrig spreken ei
centratieproblemeninl0
langrijke mate de kwets ltcn
heid voor schizofrenie'
len.
Dnoi
Familieleden van schizofre-
niepatiënten hebben ongeveer
10 procent kans om de zièkte
ook te krijgen, tegenover ge
middeld 1 procent onder de
bevolking. Of ze ook daadwer
kelijk ziek worden, hangt af
van veel meer factoren, zoals
bijvoorbeeld situaties van ex
treme stress. „De erfelijke
aanleg is in ieder geval nodig
om schizofrenie te krijgen",
stelt Vollema. De grote gevoe
ligheid maakt dat mensen
soms minder goed kunnen
omgaan met grote spannin
gen. Ze missen de handigheid
om moeilijke situaties, zoals
een scheiding of het overlij
den van een dierbare, li Hiel
hoofd te bieden. Ook q 't gt
beschermende mechan rs o
werkzaam die er juist w
kunnen zorgen dat iei
ziekte niet krijgt. Dat ge
gens Vollema bijvoorbe
voor dwangmatig gedti
„Voor iemand die zichi
goed kan concentreren
indrukken krijgt, is het!
al snel chaotisch. Door
dwangmatig te leven vu t
vaste patronen scheppr curr
orde in die chaos, en hl vati
ze minder last van stres
kans om ziek te worden
kleiner."
ver\
nark
T&ZW/JL W&MZ. TE "iSSC7-
A1£TS£TV
Ho&erf?£os xr&eSETJE &EA> AU HST
0£>S /SMAAAO ZAC^TJEE HUAlEAA.
E/ET/S'A'/ST/E^ATAT^ /SZ/AVt/
A/Uf JA/VXT SS/S, „EE&THAD
&&V sV&O/E AA TA T-TEHT SA/A/U
A/SS /ET A/S2SAIAA/. A/AAS/''
ZSJS 7£AS-<S&2cr7&l1
&£LS TS$£AJ P/EUt,
JE 70CHé£YSCMWATA »exx
DAweE2>/HTUET<SSZS&WvW est
HATAT hV\T £>A> TS AZLA&&1
op
I ibei
enn
vijfc
