Overzicht onbekende keramisten vol tijdloze schoonhek
Bier en muziek op Oerkrachtfestival
Cultuur Kunst
Hoofdrol voor Jantje Smit
bij optreden van Normaal
'Het is alsof je met vleugeltjes speelt'
MAANDAG 19 JULI 1999
N RIJSDAM. 071-5356444, PLV CHEF ANNET VAN AARSEN 071-535
Vazen, potten, plastieken en ser\'iezen in Stedelijk
Als een kunstenaar de ambitie heeft beroemd te worden,
moet hij geen keramiek gaan maken. Het Stedelijk Mu
seum stelde een overzicht van de 20ste eeuw samen dat
op een enkele uitzondering na geen kunstenaars bevat
die onder een breed publiek grote bekendheid genieten.
De expositie '541 Vazen, Potten, Plastieken en Serviezen'
presenteert echter zoveel tijdloze schoonheid dat de
voorwerpen zelfs geregeld een gevoel van hebberigheid
opwekken.
amsterdam fran^oise ledeboer
Voor Stedelijk Museum-conser
vator toegepaste kunst Marjan
Boot moet het een groot feest
zijn geweest uit de collectie van
1200 voorwerpen en serviezen
een selectie van hoogtepunten
samen te stellen. In het begelei
dende museumbulletin karak
teriseert ze de verzameling als
'een heterogene groep voorwer
pen die steeds aan uitbreiding
onderhevig is'. Die typering
komt ook tot uiting in het wille
keurige getal 541 in de titel van
de expositie, 'dat overigens na
zorgvuldige telling in de laatste
fase van de voorbereiding uit de
bus is gekomen'.
Wandeling
De tentoonstelling is ingericht
als een chronologische wande
ling met als opmaat werk van
de Art Nouveau-kunstenaars
Joseph Mendes da Costa (1863-
1939) en Chris van der Hoef
(1875-1933). De ontwikkeling
van keramiek als autonome
kunstvorm begon in Nederland
rond 1910, toen kunstenaars
zich hier in navolging van Fran
se collega's voor het eerst ver
diepten in oosterse glazuren en
stooktechnieken. De productie
van keramiek ontsteeg het am
bacht en werd voortaan 'pot
tenbakkerskunst' genoemd.
Philip Eglin schiep in 1998 'The Virgin With Dead Christ'.
Bert Nienhuis (1873-1960)
werd in 1917 docent aan de
Quellinusschool in Amsterdam
en wordt beschouwd als de eer
ste professionele vakdocent in
ons land. Zijn werk werd in
1937 op de Wereldtentoonsel-
ling in Parijs bekroond met de
'Grand Prix'. Boot heeft voor
deze expositie vazen van Nien
huis uitgekozen die zijn mees
terschap in het realiseren van
subtiele glazuureffecten prach
tig tot hun recht doen komen.
Het Stedelijk Museum ver
wierf zijn collectie voor de
Tweede Wereldoorlog vooral
door schenkingen en legaten,
vanaf 1945 werden er ook gere
geld voorwerpen gekocht. Daar
is ook werk bij van het Duitse
echtpaar Franz Wildenhain
(1905-1980) en Marguerite Wil-
denhain-Friedlaender (1896-
1985), dat in 1933 nazi-Duits-
land ontvluchtte en zich in ons
land vestigde. Boot prijst hen
terecht als toonaangevende
vertegenwoordigers van de ver
nieuwing die de vaas of pot
vooral als drager van een ver
siering zag. De decoraties op
hun werk deden de oude tech
nieken van de volkskunst herle
ven en ogen in al hun eenvoud
nog steeds fascinerend.
Diskrediet
De gedraaide potvorm raakte
rond 1960 in diskrediet en
kreeg de negatieve kwalificatie
van ambachtelijke 'kunstnijver
heid'. De naoorlogse professio
neel opgeleide keramisten sloe
gen andere wegen in en gingen
hun fantasie uitleven in auto
nome objecten. Een typerend
voorbeeld van deze richting
was 'De Cactusbloem', de bij
drage van Hans de Jong (1932)
aan de expositie die deze
stroomversnelling in 1965 in
het Stedelijk in beeld bracht
onder de noemer 'Nieuwe Vor
men van Ceramiek'. Het is een
werk dat nu opnieuw bewonde
ring afdwingt omdat het een
heksentoer moet zijn geweest
de cactusbloemen zo fraai sub
tiel gekleurd uit de oven te krij
gen.
Toenmalig Stedelijk Muse
um-directeur Edy de Wilde or
ganiseerde in 1979 een over
zichtstentoonstelling van Ame
rikaanse keramiek. De selectie
die Boot voor deze expositie
maakte omvat onder meer een
sculptuur van Robert Amesen
van George Washington met
Mona Lisa aan zijn zijde en de
baardige 'Captain Ace' met een
haan op zijn hoofd. Van Peter
Voulkos staat er een van de ge
deformeerde vazen waarmee
hij faam verwierf. Het zijn wer
ken die ook nu nog verrassen
omdat de uitdrukkingsmoge
lijkheden van keramiek onein
dig groot blijken.
Picasso
Jan van der Vaart (1932) vervul
de na 1945 een sleutelrol als
hoofd van de afdeling keramiek
op de Rietveld Academie omdat
de helft van de nu actieve gene
ratie Nederlandse generatie ke
ramisten bij hem heeft gestu
deerd. Hij vernieuwde de vaas-
vorm met een grote variatie op
de basisvorm bol en cilinder.
Captain Ace van Robert Ameson, onderdeel van de tentoonstelling '541 Vazen, Potten, Plastieken en Serviezen' in het Stedelijk Museum.
FOTO
Jan van der Vaart, Three Vases (1991). De kunstenaar vernieuwde de vaasvorm met een grote variatie op de basisvormen bol en cilinder.
Wie per se wil, kan er bloemen
of taidcen in zetten, maar het lij
nenspel van. zijn vazen is zo
fraai dat ze ogen als kunstvoor
werpen die met rust gelaten
dienen te worden. Dat geldt
ook voor het werk van Johan
van Loon (1934) op deze expo
sitie. Zijn keramiek vormt sa
men met dat van Van der Vaart
de rode draad door de collectie.
Werk van veel Van der Vaart
leerlingen vult het laatste deel
van de expositie. Het is niet on
der één stilistische noemer te
vatten. Wel valt op dat onder
meer Geert Lap (1955), Babs
Haenen (1948) en Kees Marinus
(1952) weer 'gewoon' potten,
schalen en kommen maken, zij
het fantasierijker dan vorige ge
neraties omdat nieuwe technie
ken meer mogelijkheden bie
den. In de collectie van het Ste
delijk zit ook keramiek van Pi
casso. Het genie Picasso kon al
les, maar onder de twintigste-
eeuwse keramisten zit zoveel
kwaliteit dat hij voor één keer in
de schaduw van zijn collega's
blijft.
De expositie '541
Potten, Plastieken en 5
zen' in het Stedelijk Mu
(Paulus Potterstraat, An
dam) duurt tot en met li
tember. De openings!
zijn dagelijks van 11.0
17.00 uur.
Vijfduizend hoofdzakelijk mannelijke jongeren op een camping in de Achterhoek
lichtenvoorde gpd
Enigszins bezorgd kijkt de Lie-
veldse EHBO-vrijwilligster Lucy
Weenink naar een jongeman
die, zo lijkt het, bewusteloos op
de grond ligt bij de ingang van
het festivalterrein. De zon
brandt genadeloos op hem in.
„Moeten we hem niet eens
wakker maken?", vraagt Lucy
aan haar ervaren collega Corry
Dusseldorp. Die stelt haar ge
rust. „Let maar op, die komt zo
weer bij." Ze krijgt al snel gelijk.
De jongeman komt plotsklaps
overeind, kijkt eens rond, knip
oogt naar de twee EHBO'ers en
loopt weg. Ongetwijfeld op
zoek naar de biertent. Alsof er
niets aan de hand is.
Het tafereel speelde zich af
gelopen weekeinde af tijdens
het grote Oerkrachtfestival er
gens tussen Lichtenvoorde en
Lievelde. Vijfduizend hoofdza
kelijk mannelijke jongeren trok
ken daarvoor naar de Achter
hoek waar een tijdelijke cam
ping met alles er op en eraan
was ingericht. Afgelopen vrijdag
opende de legendarische En
gelse band Status Quo het festi
val, zaterdag was het de beurt
aan Normaal en gistermiddag
sloten Jovink en de Voederbie
tels het muzikale spektakel op
gepaste wijze af.
Oerkracht is vooral een ont
moeting van ruige jongeren die
van harde muziek en vooral van
heel veel bier houden. Zater
dagmiddag gaan al onvoorstel
bare hoeveelheden bier het
keelgat door. De stemming op
het festival zit er al goed in. Op
de hoek van het terrein wordt
het spel 'zwientje tikken' ge
houden waarbij vier geblind
doekte deelnemers in een mod
derbad een bal moeten zien te
vinden. Op het kleine podium
treedt ondertussen de Ierse for
matie Five op. Hun drankliede
ren doen het bij de meesten
goed. Anderen gebruiken de
banken op het terrein om hun
roes uit te slapen.
„Dit is echt een gemoedelijk
festival", zegt Corry Dusseldorp
die er voor de derde keer als
EHBO-ster bij is. „Ik heb in die
drie jaren nog nooit tramme
lant meegemaakt.'' Lucy die
voor het eerst bij Oerkracht is,
beaamt de woorden van Corry.
„Ze zien er allemaal wel ruig
uit, maar het zijn allemaal ruwe
bolster, blanke pit-types."
Op de camping is het rustig.
Hier en daar zijn wat groepjes
achtergebleven en in een aantal
tenten of wat daar voor door
moet gaan, wordt nog geslapen.
De Fries Teake Douma uit een
plaatsje vlakbij Harlingen heeft
de schaduw opgezocht. „Even
rustig aan doen, anders haal ik
Normaal vanavond niet", zegt
hij. De Fries is volgens eigen
zeggen 's ochtends om acht uur
aan het eerste pilsje begonnen.
„De buren waren al wakker,
dus wat moet je dan." Hij is
met een groep vrienden voor de
derde keer op de 'Hökersbüh-
ne'. „Dit is geweldig. Fantasti
sche sfeer, goede muziek en
dan nog dit warme weer. Het
kan niet op."
Voor Teake en z'n vrienden is
het Oerkrachtfestival het enige
uitje in de zomer. „We zijn bij
na allemaal boerenzonen die in
de zomer heel druk zijn. Dit
weekendje kan er nog net af.
Vandaar dat we even helemaal
los gaan." Hij vindt het wel
jammer dat het festival elk jaar
groter wordt. „Ik vind het ei
genlijk al te groot. De eerste
keer toen het nog kleinschalig
was, was het gezelligst." Maar
de Friezen zullen er ook vol
gend jaar bij zijn. „Zolang de
sfeer goed blijft, zijn wij er bij."
Dat geldt ook voor Henk van
der Leeden uit Vlaardingen die
met z'n 51 jaar een vreemde
eend in de bijt is. „Oud? Wat is
oud. Ik voel me nog jong, daar
om kan ik ook zo genieten van
dit soort festivals." Henk is er
vooral voor Normaal. „Ik ken
Bennie Jolink, de zanger van de
Achterhoekse band, van vroe
ger. We hebben samen veel ge-
crosst. Toen hij met Normaal
begon ben ik hem blijven vol
gen." De Zuid-Hollander die
het hele weekeinde z'n klom
pen aanhoudt, roemt net als al
le anderen de sfeer. „Het is hier
zo gemoedelijk, daar kan geen
ander festival tegenop."
De Lichtenvoordenaar Ben
nie Heersink moet de boel een
beetje in de gaten houden. Erg
druk heeft hij het niet. „Dit is
een gedisciplineerd volkje. Ie
dereen op de camping moet
een armbandje om hebben en
iedereen heeft het ook om."
De Lichtenvoordenaar keek
vrijdag toen de kampeerinvasie
begon, z'n ogen uit. „Je weet
werkelijk niet wat je meemaakt.
Compleet beschilderde cara
vans, schaftketen, campers alles
kwam binnen. Er was zelfs een
joekel van een bus bij zonder
nummerplaten. Dat die onder
weg niet is aangehouden snap
ik nog steeds niet." De Lichten
voordenaar doet het werk vrij
willig. „We krijgen er wel wat
voor, maar dat geld is bestemd
voor het bloemencorso in sep
tember."
lichtenvoorde
Jantje Smit was de grote verrassing tijdens het optreden van de
groep Normaal zaterdagavond tijdens het Oerkrachtfestival in
Lichtenvoorde. Het mannetje uit Volendam deed twee num
mers met de Achterhoekse formatie mee. Hij droeg heel toepas
selijk een T-shirt met daarop de tekst 'Hökers uut Noord-Hol
land'. Het publiek, 5000 man sterk, was zo enthousiast dat hij
teruggeroepen werd voor een toegift.
Ook voor operazanger Ernst Daniël Smid uit Winterswijk en
het Ulfts Mannenkoor waren rollen weggelegd tijdens het con
cert. Vrijdagavond al had Status Quo de vele 'hökers' al ver
maakt met een 'greatest hits'-optreden dat goed in de smaak
viel. Gistermiddag tenslotte was het de beurt aan Jovink en de
Voederbietels met daarin de zoon van Normaal-voorman Ben
nie Jolink. Jovink, een jonge uitvoering van Normaal, dreigt een
heuse concurrent te worden van hun voorbeeld. Het enthousi
asme van het publiek was bijna net zo groot als bij Normaal
eerder in het weekeinde.
Viktor Liberman (1931-1999)
op 68-jarige leef
tijd aan leverkanker overleden
chef-dirigent van het Noord
Nederlands Orkest werd op
handen gedragen door zijn
musici. „Onder Liberman is
het alsof je met vleugeltjes
speelt", zei één van de violistes
eens. „De man is een en al
muziek. Alles wat hij zegt,
heeft direct effect." Zijn over
lijden is voor het Noord Ne
derlands Orkest een ramp. De
van oorsprong Russische mu
sicus wist als chef-dirigent het
NNO tot grote prestaties te
brengen. Het orkest droeg
hem dan ook op handen.
Wat sommigen niet voor mo
gelijk hadden gehouden, ge
beurde onder zijn leiding: het
NNO bleek niet alleen maar
een middelmatig provinciaal
orkest te zijn, het ontpopte
zich onder de handen van Li
berman als een volbloed or
kest met een zonnig-warme en
uiterst subtiele strijkersklank.
De NNO-musici, met name de
strijkersgroepen, kregen meer
zelfvertrouwen en vooral zelf
bewustzijn, wat nodig is om
het onderste uit de kan te ha
len en werkelijk muziek te ma
ken.
Liberman voelde zich op zijn
beurt 'enorm vereerd' dat hij
als chef-dirigent voor een or
kest mocht staan dat hem ook
echt wilde hebben. Dat ver
goedde een beetje de pijn van
zijn vertrek bij het Concertge
bouworkest dat dolgelukkig
was met Libermans inzet als
solist, als violist en als dirigent.
In Groningen volgde hij de ri
gide Hans Drewanz op, de
toenmalige chef, die niet zon
der kleerscheuren het Gro
ningse avontuur voortijdig af
brak. Daarna ging het alleen
maar beter met het orkest.
Volgens Liberman zelf ging het
sindsdien 'fantastisch' met het
NNO. „Niet alleen de strijkers
klank is beter geworden, maar
ook de koperblazers klinken
meer in balans. De musici
moeten doordrongen worden
van het feit dat alles in orde
moet zijn en dat ik geen slor
digheden laat passeren", zo
onthulde hij in een recent in
terview iets over zijn opvattin
gen. En hij prees de terugge
keerde inzet van de musici:
„Zo hoort dat", glimlachte hij
dan zijn beminnelijke glim
lach, hoewel Liberman ook
heerlijk kon ontploffen en op
z'n Russisch om zich heen kon
spetteren.
Viktor Liberman stond in 1979
met zijn vioolkist in de hand
voor de deur van de Rotter
damse Doelen waar hij onmid
dellijk werd aangenomen als
concertmeester. De in Lenin
grad geboren en getogen vio
list kwam regelrecht uit de
Sovjetunie naar Nederland en
werkte zes jaar als concert
meester in het Rotterdams
Philharmonisch Orkest tot hij
in 1985 naar Amsterdam m
trok, toen het Concertgebi
orkest nog in de clinch lag n
zijn chef-dirigent Bernard
'tink. Hij was met zijn \tou y
zijn zoon en zijn toen 90-ji
moeder uit de Sovjetunie|
vlucht.
Daar speelde Liberman nc N(
onder de legendarische dii rij
gent Jevgeny Mrawinskye Jl.
was hij bevriend met de ei
ponist Dmitri Sjostakowiti
Wat dat betreft bleek Libei
man een complete muziel
schiedenis met zich mee tl
dragen. Veel musici overal
Europa kenden Liberman
al als 'de beste concertmei Jt|]
ter wereld'. Liberman nam
alleen een grote ervaring;
muzikale grootheid mee.i l/l
ook een schat aan zeldzan
pedagogische kwaliteiten;
een zeldzame bescheiden! vc
en vanzelfsprekendheid.' ic
hem voor het eerst in een
zeischap met musici zags
die onopvallende, kleine,(4
lende man met zijn enigs; m
gebogen rug, bevroedden m<
dat dit de grote Viktor Lib
man zou zijn, de man die
zijn vioolkist niet alleen ei l"c
instrument maar vooral n r
kale passie herbergde die
royaal en met liefde meed
de aan zijn musici en aan
publiek.