|De hele wereld keek,
behalve de Russen
Eerste man op de maan hult zich al dertig jaar in stilzwijgen
Megawati: Zwijgend idool van armen in Indonesië
Buitenland
UTERDAG 17 JULI 1999
Moskou kon boosheid over verloren 'slag om de maanniet verkroppen
Bijna dertig jaar geleden,
op 21 juli 1969, zette de
Amerikaan Neil Armstrong
als eerste mens voet op de
maan. De hele wereld was
er getuige van, behalve de
toenmalige Sovjet-Unie.
Daar zagen hooguit vijftig
mensen, vrijwel allemaal
betrokken bij het eigen
ruimtevaartprogramma,
deze historische gebeurte
nis live op de televisie.
MOSKOU HANS HOOCENDDK
Een voetstap op de maan, niet van Armstrongs beroemde 'reuzensprong', maar van Buzz Aldrins eerste wandeling. foto nasa
ke wil er wel, maar ontbrak het
aan voldoende fondsen. Hij
misgunde zijn Amerikaanse
collega's het succes echter niet.
„Ik was er trots op dat ze zulk
voortreffelijk werk hadden gele
verd." Maar Leonov herinnerde
er ook aan dat de Sovjet-Unie
met Gagarin de eerste mens in
de ruimte had gebracht, en dat
zijn eigen ruimtewandeling
voor de Amerikanen een gewel
dige schok was geweest. Leon
ov. „Daarna was voor hen het
belangrijkste om als eersten ie
mand op de maan te zetten, en
dat lukte. Zoiets moetje als een
man dragen: verloren is nu een
maal verloren."
De inmiddels 82-jarige Valeri
Misjin, die van 1966 tot 1974
aan het hoofd stond van het
Sovjet-maanprogramma, zei in
een interview dat de race tegen
de Amerikanen vanaf het begin
ongelijk was, omdat de VS
schier onbeperkte financiële
middelen hadden. „Toen zij
aan deze race gingen meedoen,
wisten we dat we niet konden
winnen." Andrej Tsjertok,
plaatsvervanger van Koroljov,
verklaarde onlangs: „Als ingeni
eurs waren we verrukt over de
landing, maar aan de andere
kant was er teleurstelling.
'Waarom zij en niet wij?' vroe
gen we ons af. Het was bitter."
Bitter ook, omdat de Russen in
1959 al een raket naar de maan
hadden geschoten, er in 1966 al
een onbemand ruimtevaartuig
op hadden gezet en een jaar la
ter hun Loena 10, de 'Interna
tionale' uitzendend, rondjes
om de maan hadden laten vlie
gen. Tsjertok onthulde onlangs
dat de Sovjets in 1958 een nu
cleaire explosie op de maan
hadden willen uitvoeren om de
wereld te laten zien hoe ver ze
al waren.
„Het plan was om een atoom
bom tot explosie te brengen
opdat de astronomen over de
hele wereld de explosie op film
zouden kunnen vastleggen", al
dus Tsjertok. Het bizarre idee
werd niet uitgevoerd, omdat de
wetenschappers tot de conclu
sie kwamen dat de flits wegens
het ontbreken van een atmos
feer op de maan te kort zou zijn
om te worden vastgelegd.
Veel tot nu toe geheim gebleven
aspecten van het Russische
ruimtevaartprogramma wil de
ruimtevaartjournalist Jaraslov
Golowanov binnenkort in een
boek onthullen. Voor hem was
het enerzijds een gouden tijd
vanwege de successen, ander
zijds een periode vol frustratie,
omdat de belangrijkste slag ver
loren was gegaan en Moskou
dat niet kon verkroppen. Golo
wanov in een interview: „Het
was onvoorstelbaar wat de Sov
jetmedia in die tijd gepresteerd
hebben. Mijn grote verhaal over
de landing werd pas tien dagen
later in de Komsomolskaja
Pravda afgedrukt.
De politieke leiding, vooral par
tijleider Brezjnjev, reageerde
buitengewoon gevoelig op deze
gebeurtenis. Het was gewoon
ontzettend stom wat ze deden.
Toen wij als eersten een mens
de ruimte in stuurden, brach
ten de Amerikanen daar enor
me verhalen over. Maar toen zij
op de maan landden, maakten
wij er geen melding van. Een le
raar schreef mij: 'Meld toch aan
die idioten of die misschien
denken dat ik minder van Ga
garin houd als u over Arm
strong schrijft?' De mensen
hebben zich toen echt opge
wonden over het gebrek aan in
formatie.
Ik weet nog dat de derde Ame
rikaan die in het ruimteschip
was gebleven zich erover be
klaagde dat hij niets zag. Hous
ton antwoordde: 'Wind je niet
op. De Russen en Chinezen
zien ook niks'. Zelfs vandaag de
dag hebben de meeste Russen
geen idee hoeveel Amerikaanse
astronauten er op de maan zijn
geweest. Twee, was het meest
gegeven antwoord bij een klei
ne rondvraag. Niemand weet
dat het er twaalf zijn geweest."
De Russen hadden de race naar
de maan verloren, en dat deed
pijn. Ze ontkenden zelfs dat ze
een eigen maanprogramma
hadden.
In de partijkranten werd de be
volking de dag na het sensatio
nele succes van de VS in mi
nuscule stukjes geïnformeerd.
De kranten schreven dat de
Amerikanen 'onverantwoorde
risico's' hadden genomen. Der
tig jaar later reageren de inmid
dels bejaarde Russische ex-
ruimtevaartspecialisten nog al
tijd emotioneel op de vraag
waarom deze slag verloren
werd.
Oud-kosmonaut Alexej Leonov,
de eerste man die een ruimte
wandeling maakte, was een van
de weinigen die Armstrong en
zijn collega Aldrin de maan zag
betreden. Leonov meent nog
steeds dat zijn land had kunnen
winnen. In een interview zei hij:
„De Amerikanen lagen een half
jaar voor. In principe was bij
ons alles klaar om eerder dan
zij naar de maan te vliegen.
Maar door onvoorziene om
standigheden, zoals de dood
van Sergej Korolov (de vader
van het Russische ruimtevaart
programma, red.) ging er veel
tijdverloren."
Volgens Leonov was de politie-
hele wereld met bewondering en verbazing naar keek, maar wat de Russen door hun afgunstige be-
werd onthouden: Buzz Aldrin tijdens zijn eerste maanwandeling, vastgelegd door Neil Armstrong.
foto nasa
zouden willen dat Armstrong ook eens
iets zou zeggen, respecteren ze zijn stil
zwijgen. „Ik denk dat er genoeg redenen
zijn om het verhaal te vertellen. Neil zou
dat heel erg goed kunnen, maar hij kiest
ervoor het niet te doen", zei Dick Gor
don, astronaut van de Apollo 12. „Je
kunt je ook wel voorstellen wat er ge
beurt als hij daaraan begint. Ik bedoel,
de arme man zou geen moment rust
meer hebben."
Die voorlichtingstaak berust nu bij het
Neil Armstrong Lucht- en Ruimtevaart
museum in Armstrongs geboorteplaats
Wapakoneta, Ohio. Directeur John Zwez
zegt wekelijks te worden gebombar
deerd met verzoeken, variërend van 'wilt
u hier uw handtekening op zetten?' tot
'wilt u op een bijeenkomst van de pad
vinderij van mijn zoon komen?'
Zwez zou het leuk vinden als Armstrong
nu en dan eens zou komen om met be
zoekers te praten. Armstrong heeft ech
ter geen bemoeienis met het 27 jaar ou
de museum, en is er hooguit zes keer ge
weest. Maar uiteindelijk heeft Zwez toch
maar liever een zwijgzame Armstrong
„dan iemand die overal verschijnt en
zijn naam gebruikt om allerhande zaken
aan te prijzen of te verkopen".
De vorige week bij een motorongeluk
overleden derde man op de maan, de jo
viale commandant van de Apollo 12 Pe
te Conrad, kreeg enige tijd geleden de
vraag voorgelegd of het vanuit oogpunt
van public relations niet beter was ge
weest als hij de eerste man op de maan
was geweest. „Kom nou", was zijn ant
woord. „Neil heeft het recht zich op te
stellen zoals hij wil."
Conrad vertelde dat Armstrong altijd al
erg op zichzelf was. Toen hij als testpi
loot op de luchtmachtbasis Edwards in
California werkte, woonde hij kilometers
verderop in de desolate bergen van de
Mojave-woestijn. Maar zijn bedreven
heid en koelbloedigheid als piloot ston
den buiten kijf. Tijdens de oorlog in Ko
rea wist hij zich in veiligheid te brengen
nadat zijn toestel boven vijandig gebied
een deel van een vleugel had verloren.
In 1966 slaagde hij erin zijn tuimelende
ruimteschip Gemini 8 onder controle te
krijgen en vroegtijdig aan de grond te
zetten. In 1968 lanceerde hij zichzelf uit
een oefenmaanlander, vlak voordat deze
neerstortte en in brand vloog. En toen
hij in de nacht van op 20 op 21 juli 1969
de Eagle op de maan zette, zat er nog
maar voor 15 seconden brandstof in de
maanlander, omdat hij eerst een reeks
rotsblokken had moeten omzeilen. „Ik
kan me zo direct geen betere keus voor
de eerste man op de maan voorstellen",
schreef Collins daarom al in 1974.
Neil Armstrong (links) zoals de meeste mensen hem kennen, breed lachend op de gesigneerde NASA-publi-
citeitsfoto. In het midden Michael Collins, rechts Buzz Aldrin. foto nam
Megawati Soekarnoputri, de dochter van de eerste
president van Indonesië, heeft met een ruime meer
derheid de eerste vrije verkiezingen in meer dan veer
tig jaar gewonnen. Wie is de vrouw die het hart van
vele kiezers stal, maar zeker niet behoort tot de grote
hervormers in het land? Een portret.
JAKARTA THEO HAERKENS
CORRESPONDENT
„Het lijkt erop dat het de mees
te mensen hier niet kan schelen
of de politici die ze steunen le
ven als reactionaire aristocra
ten, zolang hun vaders maar
charisma hadden." Niet ieder
een in Indonesië is gechar
meerd van Megawati Soekarno
putri. De schrijver van het
hoofdredactioneel commentaar
in The Jakarta Post luchtte zijn
gemoed, nadat Megawati (52)
weigerde mee te doen aan een
debat tussen presidentskandi
daten. Ze vond een openbare
discussie 'te westers' en niet
stroken met de oosterse cul
tuur.
Het was niet voor het eerst dat
Megawati geen zin had zich uit
te laten over haar plannen. Ze
geeft zelden interviews, en tij
dens de verkiezingscampagne
bood de partijsecretaris de me
dia excuses aan omdat 'Mega'
weigerde vragen te beantwoor
den. Megawati liet ook niets
van zich horen toen studenten
in mei vorig jaar Soeharto ver
dreven, en evenmin toen in no
vember studenten werden
doodgeschoten in de straten
van Jakarta.
Schade heeft die zwijgzaamheid
haar niet gedaan. Politiek ge
zien werd ze slapend rijk. Te
genstanders vinden haar poli
tiek en intellectueel een lichtge
wicht, maar de massa heeft ver
trouwen in de vrouw met de
montuurloze bril en het moe
derlijke voorkomen. En daar
gaat het om.
Dat vertrouwen dankt Megawa
ti niet zozeer aan haar progres
sieve ideeën, als aan haar strijd
tegen Soeharto. De voormalige
president vond haar als voorzit
ter van de PDI, een afgedwon
gen samenwerkingsverband
van christelijke en nationalisti
sche partijtjes, te lastig en liet
haar in 1996 op een congres in
Medan afzetten. Dat bleek een
vergissing. 'Huisvrouw' Mega
wati spande een eindeloze
reeks rechtszaken aan, won er
een handvol en verloor de
meeste, maar elke zaak bleek
een bouwsteen voor haar im
mense populariteit.
Met haar martelaarschap werd
ze een idool voor armen en
rechtelozen. Bovendien geldt
Megawati als 'schoon' en vrij
van corruptie. Haar belangrijk
ste agendapunt is bestrijding
van honger en armoede. Ze wil
stabiliteit, zodat buitenlandse
investeerders terug durven te
komen. Daarnaast wil ze dat
wetten en regels worden nage
leefd. Dat betekent dat rechters
onafhankelijk hun werk doen
en de corruptie - Indonesië
voerde lange tijd de wereld
ranglijst aan - verdwijnt.
Megawati Soekarnoputri werd
in 1947 geboren als tweede kind
van Fatmawati, de derde vrouw
van Soekarno, de Indonesische
vader des vaderlands die ander
half jaar eerder de onafhanke
lijkheid had uitgeroepen. Hoe
wel Mega beschermd opgroeide
in het Merdeka-paleis, weet ze
wat tegenslag is. Ze brak haar
studie landbouwkunde af toen
haar vader in 1965 in ongenade
viel. Later slaagde ze er even
min in de studie psychologie te
voltooien. Haar eerste echtge
noot verongelukte met zijn
straaljager toen ze zwanger
was. Een huwelijk met een
Egyptische diplomaat kon niet
doorgaan omdat het overlij-
densdocument van haar eerste
man zoek bleek. Nu woont ze
samen met haar tweede echtge
noot in het zuiden van Jakarta.
Ze heeft drie kinderen.
De PDI van Megawati bepleit
een staat waarin ras noch reli
gie een rol spelen. Zelf is ze
moslim, maar de PDI telt nogal
wat christenen en Chinezen,
wat de conservatieve moslims
een doorn in het oog is. Hardli
ners vinden een vrouw per defi
nitie ongeschikt als president
van het grootste moslimland in
de wereld. Megawati heeft nog
al wat oud-militairen om zich
heen verzameld, die daarvoor
overigens toestemming van
hun baas vroegen. Daardoor is
het onwaarschijnlijk is dat ze de
rol van het leger snel indamt.
De eenheid van het land gaat
haar aan het hart. Van federa
lisme moet ze niets hebben. Ve
len geloven dat zij Indonesië
bijeen kan houden, een klus die
heel wat stuurmanskunst zal
vergen. Want de ellendige eco
nomische situatie heeft de etni
sche en religieuze spanningen
hoog opgejaagd. Op Ambon en
in West-Kalimantan vielen in
het afgelopen jaar honderden
doden. In Aceh vloeit npg dage
lijks bloed. Megawati heeft gro
te moeite met de gedachte dat
Oost-Timor mogelijk begin
2000 zijn eigen weg gaat.
Ze gedraagt zich als hoedster
van het erfgoed van haar vader,
die droomde van een groot,
door God gegeven eilandenrijk,
waarbij hij aanvankelijk ook
aan de Filippijnen had gedacht
Westers individualisme en de
mocratie waren hem een gru
wel. Dat Megawati zich met
hand en tand verzet tegen wij
ziging van de grondwet uit 1945
past in dat beeld, maar stoort
haar aanhang niet in het minst.
Ironisch genoeg ontleende Soe
harto, die haar vader geleidelijk
de macht ontfutselde, daaraan
de mogelijkheid zich keer op
keer te laten herkiezen. Zelfs re
geringspartij Golkar acht het
tijd de grondwet te herzien.
„Megawati heeft charisma, net
als haar vader", luidt steevast
de verklaring van haar aan
hang. Alsof daar alles mee is ge
zegd. Een jonge onderneemster
kijkt er wat anders tegenaan
„We hebben behoefte aan rust
Mega is heel goed. Ze praat niet
zoveel en is dom. We hebben
geen president nodig die van
alles belooft, zoals Arnien Rais.
We moeten eerst onze schulden
afbetalen en daar is rust voor
nodig."'
schoof gisteren aan bij het jubileumdi
ner op het ruimtevaartcentrum Kenne
dy, maar aan interviews of persconfe
renties werkt hij niet mee.
Buzz Aldrin (69), die destijds na Arm
strong van het trapje van de maanlander
afstapte om voet te zetten op de Mare
Tranquillitatis, is opener. Hij houdt zich
tegenwoordig als hoofd van een aantal
Califomische bedrijven bezig met het
promoten van ruimtetoerisme. De derde
Apollo-astronaut, Michael Collins (68),
die met het moederschip om de maan
bleef cirkelen om Armstrong en Aldrin
na hun wandeling op te pikken, laat he
lemaal verstek gaan. Hij blijft in Marco
Island in Florida, waar hij van zijn pen
sioen geniet.
Zoals gewoonlijk is Aldrin als enige van
het drietal bereid in het openbaar herin
neringen op te halen. „Nu er zoveel tijd
overheen is gegaan", zei hij vorige
maand op de Nationale Persclub in
Washington, „ben ik gaan beseffen dat
de echte waarde van de Apollo-missie
niet zat in de stenen en de gegevens die
we mee terug namen. Het was het we
reldwijde gevoel van deelname, van al
die mensen die zich nog herinneren
waar zij op dat moment waren. Iedereen
voelde zich betrokken bij een menselijk
avontuur dat in ons allemaal het beste
naar boven bracht."
Hoewel zijn collega-astronauten best
ati Soekarnoputri. De Indonesische massa heeft vertrouwen in
rouw met de montuurloze bril en het moederlijke voorkomen.
foto reuters mark baker
post
pril 1997 stond Neil Armstrong bij
platform van waar hij op 16 juli 1969
m ;de
maan werd geschoten. Hij keek
rde voorbereidingen voor de lance-
van het ruimteveer Columbia, toen
verd aangeschoten door een techni-
De man vroeg of Armstrong zijn
dtekening wilde zetten op een foto.
nslotte zijn wij hier allemaal bezig
endci droom op te volgen", zei hij. De eer-
nan op de maan zei dat hij geen
dtekeningen uitdeelde. En de tech-
is liep weg, in zijn wiek geschoten,
kwartiertje later liep Armstrong als-
naar hem toe, vroeg om de foto en
ibelde zijn naam erop. De technicus
jdelijl ankte hem. Maar ruim twee jaar Ia-
vindt hij het nog steeds flauw. „Ik
het begrijpen als je wordt gecon-
iteerd met een grote menigte die op.
stormt, maar ik snap niet waarom
ich zo vijandig gedraagt in de omge-
jvan het lanceerplatform."
jarige bevelvoerder van de
Ido 11 was verantwoordelijk voor de
"orische woorden: „Dit is een kleine
voor een mens, maar een enorme
(ngvoor de mensheid." In de bijna
ig jaar die voorbij zijn gegaan sinds
)p21 juli 1969 voet op de maan zet-
:ft Armstrong nooit veel willen los-
zijn unieke ervaring. Hij
