'Kerf in zeewering verrijkt natuur
Kabinet blijft talmen met HSL-tunnel
'Emoties en twijfels afgestraft'
Binnenland
loogte van uitkering bepaalt succes zorgverlof
m
«TERDAG 17 JULI 1999
Voorlopig niet meer 'gatenin duinen Joyce Hes schrijft boek over wel en wee justitie
ajn -
ES! r
'HTERGRONDVoor bewoners Groene Hart duurt onzekerheid nog minstens tot einde najaar
twe hier Gekke Henkie zijn?
werkgevers lieten er een
lar maanden geleden weinig
sverstand over bestaan dat
niets, maar dan ook hele-
1 niets voelen voor het
om werknemers recht te
ren op tien dagen betaald
rgverlof. Dat verzet ten spijt,
'5 kt het betaalde zorgverlof er
komen. Maar of de regeling
ht een succes wordt, blijft
rachten.
rkende ouders kennen het
ibleem. Een van de kinderen
aek, oma of buurvrouw zijn
it beschikbaar en de plicht
ept. De oplossing: moeder
1 ïidt zich ziek. Niemand weet
ïcies hoe groot dat 'grijze
izuim' is, maar een redelijk
rouwbare schatting is dat bij
everdieners ruim een op de
fzieke kinderen wordt ver-
teteld door een moeder die
papier eveneens onwel is.
ogzo'n probleem: opa of oma
eft een paar dagen hulp no-
vanwege een flinke griep,
it zal steeds vaker gebeuren,
nt Nederland vergrijst. En
staat er dan voor hen klaar?
'gniet zo lang geleden be-
'nd het probleem nauwelijks.
ov& ïman werkte, de vrouw was
nis voor de kinderen en even-
lel de opa's en oma's. Maar
'Nederland bestaat niet
eer. Het Nederland van rond
eeuwwisseling is een maat-
tappij waarin de vaders nog
eds full-time werken, maar
torin de moeders een part-ti-
ebaan hebben. Elk jaar gaan
^V'000 vrouwen méér betaald
^Brken.
^^Je toename is om allerlei rede-
ltie^|[1'euk, handig en wellicht
noodzakelijk, maar het
•ngt óók omdat arbeid en
tg zich soms niet laten com-
'eren. Nu zijn er her en der al
w regelingen. Onbetaald ver
is in veel CAO's geregeld en
ernaast is er een wettelijk
■ht op doorbetaald calamitei-
'verlof. Maar een griepje van
m kind kun je moeilijk een ca
st?- niteit noemen, en onbetaald
dof kost geld. De meeste
^sen nemen daarom vakan
ten op of melden zich ziek
ze thuis niet kunnen worden
f - De ontbrekende schakel
fet betaalde zorgverlof, vin-
n staatssecretaris Verstand
De regering blijft talmen met
een definitief besluit over de
precieze wijze waarop de ho
gesnelheidslijn het Groene
Hart moet doorsnijden. Minis
ter Netelenbos van verkeer en
waterstaat beloofde voor de
zomer uitsluitsel te geven,
maar vorige week heeft het ka
binet opnieuw de knoop niet
willen doorhakken. Voor de
bewoners van het gebied en de
betrokken gemeenten duurt de
onzekerheid nog tot minstens
het einde van het najaar.
Netelenbos zit in een lastig
parket. Er is nooit veel enthou
siasme geweest voor het be
sluit van Paars-1 om de snelle-
treinverbinding met Frankrijk
door het Groene Hart te leiden
en het landschap te sparen
door de aanleg van een lange
tunnel. De inkt onder het be
sluit was nog niet droog of er
werd al weer geprobeerd om
het te wijzigen. Het CDA pleit
nog steeds voor een andere
route, en als dat niet lukt, ten
minste een andere manier van
bouwen (graven, en niet bo
ren).
De WD vond en vindt dat de
900 miljoen voor de tunnel be
ter kan worden gebruikt en
PvdA en D66 tonen zich daar
niet ongevoelig voor. Netelen
bos moest daarom al instem
men met een onderzoek naar
de mogelijkheid om de tunnel
op een goedkopere manier te
bouwen. In de wet is echter
vastgelegd dat de tunnel moet
worden geboord en niet mag
worden gegraven. Dat is dus
geen optie, omdat een wetswij
ziging veel tijd kost en de
spoorlijn er in 2005 moet lig
gen. Het alternatief was een
kortere tunnel. Vijf kilometer
minder tunnel scheelt 500 mil
joen gulden. Althans, dat was
de gedachte. Het deze week
aan de Tweede Kamer gepre
senteerde onderzoek wijst uit
dat de winst maar 150 tot 300
miljoen gulden bedraagt. Nog
altijd een leuk bedrag, maar
toch veel minder dan gehoopt.
Netelenbos concludeerde
daarom dat een flinke verkor
ting van de tunnel er niet in zit.
Zij had namelijk vooraf een
aantal voorwaarden gesteld
waaraan niet wordt voldaan.
„Er is onvoldoende draagvlak
voor een verkorting en de
daaraan gekoppelde invulling
van extra natuur-, landschap
en milieumaatregelen in het
Het comité Doesburg plaatste dit v<
Achthovenerpolder bij Leiderdorp.
Groene Hart. Bovendien is
hierdoor de kans groot dat de
opleverdatum niet wordt ge
haald", meldt dé minister aan
de Kamer. Ze wijst onder ande
re op het verzet van de ge
meente Rijnwoude, waar de
tunnel onder door loopt, en de
bezwaren van Leiderdorp.
Wie verwacht dat daarmee
de discussie is gesloten, komt
echter bedrogen uit: het onder
zoek wordt voortgezet. Verkor
ting van de tunnel aan de zuid
kant. bij Hazerswoude, is van
de baan, maar aan de noord
kant kan er misschien toch nog
worden geschoven. Met die
rtiededeling heeft het kabinet
weer voor veel onrust en onze
kerheid gezorgd in Leiderdorp,
terwijl in buurgemeente Ja-
cobswoude stiekem wordt ge
hoopt op een wonder.
Het gaat de minister namelijk
niet om een kortere tunnel,
de
maar om een andere kruising
van de spoorlijn met de A4.
Daar is nu een zogenoemde
'pergola' voor bedacht, een
tunnelbak op betonnen palen.
Maar als daarentegen de auto
weg wordt verlaagd, hoeft de
trein niet de lucht in en wordt
het landschap gespaard. Er zit
echter een addertje onder het
gras. De verlaging van de snel
weg en het schrappen van de
'spoorbaan op palen' mag na
tuurlijk niks extra's kosten. In
september moet duidelijk zijn
of er een aannemer is die dat
kan.
Als dat niet lukt, is het alter
natief een aan de noordzijde
verkorte tunnel. Het geld dat
daarmee wordt uitgespaard,
kan dan worden gebruikt voor
de verlaging van de autoweg.
Deze optie biedt mogelijkhe
den voor herinrichting van het
gebied tussen A4, HSL en de
van de verkorte HSL-tunnel in de
archieffoto henk bouwman
Oude Rijn, meent Netelenbos.
Maar de Achthovenerpolder
wordt wel opgeofferd en het is
nog maar de vraag of de beno
digde extra grond snel kan wor
den gekocht en of Leiderdorp 1
meewerkt. Die gemeente ziet
samen met Leiden het liefst een
nog veel langer stuk van de A4
de grond in gaan, en gebruikt 1
die wens als koevoet bij de on
derhandelingen met Verkeer en
Waterstaat.
De minister maakt in haar
brief aan de Kamer geen kans- 1
berekening. Ze zegt alleen dat
uiterlijk 15 november duidelijk 1
moet zijn op de benodigde ex
tra grond zonder problemen 1
kunnen worden verkregen. Zo
niet, dan komen er een lange
tunnel en een tunnelbak over
de A4. Maar de minister kan
dan zeggen dat ze echt alles uit
de kast heeft gehaald voor een
alternatief.
„Het leukste van het minister
schap is het feit dat je het bent
geweest", aldus oud-staatsse
cretaris Schmitz. Een uitspraak
die begrijpelijk wordt na het le
zen van "Voetangels voor kop
stukken', geschreven door Joy
ce Hes. De Leidse juriste ba
seerde zich daarbij op gesprek
ken met Sorgdrager, Hirsch
Ballin, Korthals Altes, Kosto en
Schmitz. Het boek toont hoe
deze oud-bewindslieden van
justitie worstelden met een ver
anderd ministerie, een veran
derende maatschappij en voor
al met de media en met de
Tweede Kamer. Hes: „We moe
ten weer nadenken over de
grondslagen van de democratie
en de rechtsstaat. En daar uit
drukkelijk ook de invloedrijke
rol van de media bij betrek
ken."
Hes (1946) - korte tijd ge
meenteraadslid in Leiden - is
van een generatie die de Twee
de Wereldoorlog met de moe
dermelk heeft binnengekregen.
„Dat heeft een kritische hou
ding tegenover overheid, macht
en vrijheidsberoving met zich
mee gebracht." Als publiciste,
onderzoekster en oud-voorzit
ster van de Coomhert-liga heeft
ze daardoor altijd met argus
ogen gekeken naar wat zich al
lemaal op het terrein van justi
tie afspeelde. De rechtsbescher
ming bijvoorbeeld. „Overal
treedt de overheid terug. Ons
water, elektriciteit en de spoor
wegen worden geprivatiseerd,
maar wat betreft justitie krijgt
de overheid steeds meer macht
en bevoegdheden. Zo is het te
gek, dat dadelijk zelfs in geval
len van kleine criminaliteit
DNA-onderzoek gebruikt kan
worden."
„Hoe de media op dit mo
ment de democratie beïnvloe
den, vind ik één van de interes
santste punten", aldus Hes.
„De media bepalen vaak de po
litieke agenda en het politieke
klimaat. Bij justitie zou het om
de inhoud moeten gaan. Maar
onder invloed van de media is
er een beweging van inhoud
naar verpakking, naar imago.
Op het ministerie loopt iemand
rond om het imago van justitie
bij het publiek te verbeteren. Zo
dreigt de inhoud gemaskeerd te
worden en is er het risico dat
het publiek voor de gek wordt
gehouden."
Een dag thuis en eindeloos spelletjes doen omdat zoon- of dochterlief zich niet lekker voelt. Straks kan dat
betaald. foto archief
van emancipatiezaken en vrij
wel de hele Tweede Kamer. Al
leen de WD vindt het maar
niks.
Maar hoeveel kost dat, wie gaat
dat betalen en hoe voorkom je
misbruik? De teller stopt bij de
werkgevers pas bij vijftien mil
jard gulden per jaar. Maar daar
bij gaan ze ervan uit dat alle
werknemers élk jaar tien dagen
volledig doorbetaald verlof op
nemen. De ervaringen met be
taald zorgverlof in Zweden en
Duitsland leren echter dat het
zo'n vaart niet zal lopen. Zwe
den kent een luxe regeling,
Duitsland een wat soberder uit
voering. Zo kunnen Zweden per
jaar zestig dagen zorgverlof op
nemen tegen Duitsers tien da
gen. De Scandinaviërs krijgen
daarbij 85 procent van het bru-
to-loon doorbetaald, de Duiters
60 procent. En ten slotte dienen
de laatsten een doktersverkla
ring te overleggen als bewijs dat
hun kind écht ziek is, Zweden
hoeven dat niet. Zweden ne
men dan ook veel meer zorg
verlof op dan Duitsers, al ge
biedt de eerlijkheid te zeggen
dat in Zweden ook meer wou
wen betaald werken.
Wat een betaald zorgverlof in
Nederland gaat kosten, hangt
uiteraard voor een groot deel af
van de vraag hoe riant de rege
ling wordt. Een Duits model
zou bij volledige loondoorbeta
ling volgens een berekening
van Sociale Zaken netto 365
miljoen per jaar kosten, een
Zweeds model netto 890 mil
joen. De bruto-kosten liggen
een paar honderd miljoen ho
ger, maar werknemers zullen
bij betaald zorgverlof waar
schijnlijk minder bijzonder ver
lof opnemen en zich minder
onterecht ziek melden. Bij 70
procent loondoorbetaling hal
veren de netto-kosten al tot res
pectievelijk 170 en 445 miljoen.
Dat valt dus best mee, vindt de
Kamer. En voor de betaling is
ook al een oplossing bedacht:
uit de WW-kas. Wachten totdat
bonden en de werkgevers over
eenstemming hebben bereikt,
zoals het kabinet eigenlijk wil,
wil de Kamer niet. Dan gebeurt
er namelijk nooit wat omdat de
werkgevers er niet aan willen.
Twee belangrijke dilemma's
zijn echter nog niet opgelost: de
hoogte van de uitkering en de
controle. De paarse pleitbezor
gers Arti Schimmel van D66 en
Jet Bussemaker van de PvdA
denken aan 70 procent van het
minimumloon. Dat is natuurlijk
lekker goedkoop en is het een
stimulans om eerst eens te kij
ken of je geen andere opvang
voor je zieke kind kunt regelen.
Maar het betekent óók dat
zorgverlof een vrouwenzaak
blijft. Vrouwen verdienen im
mers gemiddeld minder dan
mannen en leveren dus minder
guldens in bij een dag thuis
blijven. Dat effect valt waar
schijnlijk hoe dan ook niet te
voorkomen: in Zweden en
Duitsland is zorgverlof ook een
vrouwenzaak, terwijl daar de
uitkering is gerelateerd aan het
loon. Een tweede probleem van
een lage zorgverlofuitkering is
dat het dan financieel stukken
aantrekkelijker blijft om je ge
woon ziek te melden.
Datzelfde dilemma speelt voor
de controle op misbruik. Moet
je voor een griepje of voor zo'n
mysterieus 'het heerst'-kinder-
kwaaltje een doktersverklaring
inleveren bij je werkgever, dan
is het stukken eenvoudiger om
je gewoon ziek te melden. Bo
vendien spaart het de 38 gulden
voor het consult bij de huisarts
uit.
Dat er een betaald zorgverlof
komt, lijkt inmiddels wel zeker.
Maar of de regeling echt zoden
aan de dijk zet, zal vooral af
hangen van de uitweg die de
politiek kiest uit de dilemma's
rond uitkering en controle.
foto archief
sen zo natuurlijk mogelijk te laten ver
lopen met bijbehorende verstuiving, is
de vallei in november 1997 tot op het
kale zand afgeplagd.
De Kerf is geen slufter zoals op Texel.
Daar spoelt de zee bij elke vloed de dui
nen binnen. Bij Schoorl is het duin af
gegraven tot een lage zanddam en des
kundigen rekenden op drie tot vier
doorbraken van de zee per jaar. Tot
groot plezier van strand- en duinwan
delaars is de zee vanaf het begin veel
vaker binnengedrongen. Hartje zomer
blijft de zee ver weg. Een plas in de val
lei vol watervogels is nog een souvenir
van een recente storm.
Eén nadeel van het gat in de duinen
werd snel zichtbaar. De vloed brengt
hopen en hopen scheepsafval zoals
hout, touw, flessen, kratten, jerrycans
en oude schoenen de duinen binnen.
Staatsbosbeheer heeft daar regelmatig
de handen vol aan.
„Daarnaast is justitie een ter
rein, dat diep kan ingrijpen in
het leven van een mens. Een
terrein waar mensen op basis
van een beeld dat in de media
ontstaat - denk aan de zaak
Lancée - van hun vrijheid be
roofd kunnen worden. Daar
moet je dus voor oppassen.
Maar kan dat nog met de hij
gende pers achter je aan en met
Kamerleden die willen scoren.
We roepen wel allemaal: de po
litiek en de rechterlijke macht
functioneren niet. maar hoe zit
het met de media zelf? Ik vind
dat we ook wel eens over de
ethiek van dit beroep kunnen
praten. Niet om parlementaire-
joumalisten de mond te snoe
ren. Integendeel: ik ben voor
meer informatie. Maar wel goe
de informatie, niet alsof het om
een voetbalwedstrijd gaat."
In 'Voetangels voor kopstuk
ken' komt niet alleen het span
ningsveld tussen justitie ener
zijds en de media en het parle
ment anderzijds aan de orde.
De geïnterviewde bewindslie
den doen uitspraken over hoe
ze als persoon hun functie er
voeren, hoe ze omgingen met
macht en over hun visie op het
recht en de rechtsstaat. Aan het
eind van het boek schetst Hes
vier opvattingen over recht, die
een discussie over het ministe
rie van justitie kunnen sturen.
Moet het ministerie zich rich
ten op orde, regels en straffen,
op het oplossen van maat
schappelijke problemen (zoals
criminaliteit), op het bescher
men tegen machtsmisbruik, of
zich richten op een kritische
discussie?
De laatste opvatting - waarbij
het zichtbaar maken van keu
zen en dilemma's, reflectie,
openheid en integriteit als te- 1
gengewicht van manipulatie en I
verdoezeling centraal staan -
heeft de voorkeur van Hes.
Daarmee zijn er raakpunten 1
tussen de visies van Hes en die 1
van Sorgdrager, al wil de Leidse
zich geen fan van de oud-mi
nister noemen. „Wat ik waar-
deer in Sorgdrager is toch die J
openheid. Ze heeft iets eigens, j
wat de pers in begin leuk vond,
maar wat ook riskant is: het kan
zo omslaan en dan ben je op-
eens in diezelfde pers de gebe
ten hond. Ik denk dat het per- j
soonlijke in de politiek steeds
belangrijker wordt. Daardoor
blijven bewindslieden voor het
publiek herkenbaar. Maar het
rare is dat een minister in dit
politieke systeem geen mens
mag zijn. Emoties en twijfels
worden daar afgestraft."
Joyce Hes - Voetangels voor
kopstukken, Over de invloed
van media en politiek op
ambtsdragers bij Justitie. De
Balie f. 19,50.
zee stroomt bij vloed veel vaker door het gat in de duinen bij Schoorl dan deskundigen hadden verwacht.
e 'Kerf in de duinen bij Schoorl is een groot succes. Door toedoen
h in zeewater dat regelmatig door de opening in de eerste duinenrij
Jj roomt, is bijzondere plantengroei ontstaan en massa's recreanten to-
septi en grote belangstelling voor het experiment. Toch zijn er voorlopig
en plannen om op meer plaatsen in de duinen kunstmatige doorbra-
?n te maken.
hoorl theo van der kaal) Duinbehoud is uiterst content met de
Kerf en toont zich nog steeds verbaasd
dat het mogelijk is gebleken dat de Ne
derlandse overheid in verrassend korte
tijcf een zo ingrijpend besluit kon ne-
Ni T'
Stichting Duinbehoud leidde deze
;k Noord-Hollandse statenleden
nd door de Pirolavallei, waar sinds
IM schorrekruid, lamsoor en parnassia- men. „De suggestie om een gat in de
lit, uniek voor de Nederlandse dui- eerste duinenrij te graven, was nog niet
zo lang geleden totaal onbespreek
baar", zegt Wijkhuisen.
Rijk, provincie, gemeente, Rijkswater
staat, waterleidingbedrijf PWN, hoog
heemraadschap, Staatsbosbeheer en
Duinbehoud bleken het twee jaar gele
den opmerkelijk eens over een nieuw
beleid voor dynamische kustverdedi-
IIIVolgens Henk Wijkhuisen van Duin-
'■houd zijn de zuidelijker gelegen dui-
1 van Noord- en Zuid-Holland niet
chikt om te doorgraven, omdat ze te
'j ik og liggen. Er zou veel te veel zand
■wtu )eten worden weggegraven om de zee
men te laten.
-(lurs.
ging. De plaats in de Schoorlse duinen
is niet willekeurig. De zee is hier in 1953
en in 1972 op eigen kracht doorgebro
ken. Het gat werd weer gedicht met
zand en beplant met helmgras. De en
kele zeldzame blauwe zeedistel die zijn
kans schoon zag te ontkiemen werd on
der het zand geschoven. De Pirolavallei
bleef botanisch saai met kruipwilg,
kraaiheide, helm- en buntgras.
Nu mag de zee vrij binnenstromen.
Gevaar voor het achterland is er niet.
De zee kan nooit door de tweede en
veel hogere duinenrij dringen. De ver
wachting van biologen is uitgekomen.
Er kwam veel meer variatie in plant én
dier door de komst van kalk, zout, water
en wind. Ook de geleidelijke overgang
van nat naar droog heeft een spectacu
laire uitwerking op de natuur. Zo legt de
zandhagedis eieren in droog zand en
dopheide moet het hebben van vochti
ge plekken. Om de nieuwe groeiproces-
Joyce Hes: „We moeten weer nadenken over de grondslagen van de
democratie en de rechtsstaat." foto mark lamers
'■•mm
f§gg5^pw®m-
-mm. SB^
