Millenniumcadeautje:
Het oog van Londen
Nederlanders maken grootste reuzenrad ter wereld
ZATERDAG 17 JULI 1j
de kwam na het afhaken van de Japanners
Hollandia alsnog in beeld. „Begin augustus
kreeg ik een telefoontje of ik de volgende
dag op Rotterdam Airport wilde komen
voor een spoedgesprek", vertelt Hollandia-
directeur Jongejan.
Onderweg naar het Rotterdamse vlieg
veld worstelde Jongejan met slechts één
vraag: hoe kom ik hier onderuit? De order
portefeuille was, zeker voor de korte ter
mijn, goed gevuld en zo'n reuzenrad bouw
je niet op een achternamiddag. Een tele
foontje naar de bevriende directeur van het
Gorinchemse staalbedrijf Mercon leerde
Jongejan echter dat het capaciteitspro
bleem wel zou kunnen worden opgelost.
Hij vroeg en kreeg van de Britse opdracht
gevers eerst twee en later nog eens vier we
ken de tijd voor een analyse en bijstelling
van de bouwplannen. Jongejan: „Maar
twee dagen voordat wij een definitief be
sluit zouden nemen over het bouwverzoek
meldde British Airways al in een persbe
richt dat Hollandia het Millennium Wheel
zou gaan bouwen."
Visitekaartje
Bij Hollandia, bepaald niet vies van huza
renstukjes op het gebied van staalconstruc
ties, wordt het reuzenrad gezien als de
kroon op het werk. Het wordt een visite
kaartje dat, met enige overdrijving, met al
het geld van de wereld niet te koop is. Er
zijn tijdens de komende jaarwisseling heel
wat bijzondere evenementen in de wereld,
maar de televisiebeelden van het eerste
rondje dat de Britse premier Tony Blair op
1 januari aanstaande om 00.00 uur met het
reuzenrad gaat maken, zullen gegaran
deerd de hele wereld over gaan.
Tot dat moment, weet Maarten Jongejan,
zullen heel wat Hollandia-medewerkers
bijkans slapeloze nachten hebben. Veel
vrije tijd zal hen ook niet zijn gegund, ook
al zit op dit moment een belangrijk deel
van het werk, de fabricage van alle onder
delen, er al op. Eind juni zijn de laatste gro
te delen van het London Eye per ponton
naar Londen gevaren. Het ging om het laat
ste kwart van het rad zelf, de naaf van het
wiel en de A-vormige pyloon waaraan het
hele gevaarte wordt opgehangen.
In de Britse hoofdstad krijgt het reuzen
rad al vorm. De bok Taklift 1 van het Rot
terdamse bergings- en takelbedrijf Smit Tak
is op de Theems al bezig met het assemble
ren van de vier secties die samen het rad
gaan vormen. Het wiel wordt 'plat' in el
kaar gezet en op 17 augustus in één keer
overeind gehesen. Ook dat wordt al een
evenement dat zijn weerga nauwelijks kent.
Het reuzenrad is een ontwerp van het Brit
se architectenechtpaar David Marks en Ju
lia Barfield, die hiervoor zijn geïnspireerd
door andere 'gelegenheidsbouwwerken'
zoals de Eiffeltoren in Parijs en het Vrij
heidsbeeld in New York. De Tussauds
Group, bekend van onder veel meer Mada
me Tussaud's, zorgt voor het management
en de operatie van het wiel. De Westdeut-
sche I^ndesbank en de Japanse Sumitomo
Bank zijn de financiers.
British Steel heeft Hollandia de benodig
de zeventienhonderd ton staal geleverd,
een hoeveelheid gelijk aan het gewicht van
280 Afrikaanse olifanten of 250 Londense
dubbeldeksbussen. De Franse skilift-speci
alist Poma legt op dit moment de laatste
hand aan de 32 van airconditioning voor
ziene glazen gondels die plaats bieden aan
maximaal 25 personen. Daarvoor wordt ge
bruik gemaakt van Spaans glas. Duitse ko
gellagers en Italiaanse kabels maken het
geheel tot een project met een hoog Euro
pees gehalte.
Wie straks, na betaling van bijna zeven
pond ofwel ruim twintig gulden (kinderen
vijf pond) een kaartje heeft gekocht, maakt
in één van de gondels met een snelheid van
twintig centimeter per seconde een tocht
van een half uur. Het unieke uitzicht over
de Britse hoofdstad, tot op de dag van van
daag slechts mogelijk vanuit een helikop
ter, moet de naam van het London Eye ves
tigen. Het reuzenrad wordt in Londen het
op drie na hoogste bouwwerk, achter Ca
nary Wharf, NatWest Tower en London Te
lecom Tower. Bekende Londense bouw
werken als St. Paul's kathedraal en de Big
Ben worden tot dwergen gekleineerd, mop
perde The Times al bijna twee jaar geleden.
Vooralsnog is er toestemming het Lon
don Eye vijf jaar in het hartje van de stad
aan de oever van de Theems te laten staan.
Daarna, zo is de bedoeling, wordt het reu
zenrad afgebroken en elders weer opge
bouwd. Maar, niemand die dat gelooft.
„Neem maar van mij aan dat alles nooit
meer weggaat", stelt Hollandia-directeur
Jongejan. Volgens British Airways wordt het
Eye de topattractie van Londen. Alleen al in
het eerste jaar worden twee miljoen bezoe
kers verwacht, net zo veel als in het jaar na
opening van de Eiffeltoren, in 1889.
Hoofdbrekens
De fabricage van het reuzenrad heeft de
technici bij Hollandia de afgelopen maan
den heel wat hoofdbrekens gekost. Gelet op
het uiterst krappe tijdschema (het wiel
moest immers voor 31 december 1999 klaar
zijn) waren op basis van het oorspronkelij
ke Mitsubishi-plan al de meeste van de be
nodigde materialen besteld. Bij het kiezen
van sommige oplossingen was dus het
reeds gereedliggende materiaal bepalend.
De aanpassingen aan het originele plan
hebben de volledige instemming van de ar
chitecten David Marks en Julia Barfield,
vertelt Hollandia's eigen Willy Wortel, prof.
Jacques Berenbak. Hij is ook het brein ach
ter onder meer het ingenieuze bolscharnier
van de stormvloedkering in de Nieuwe Wa
terweg bij Hoek van Holland.
Het wiel zelf bestaat uit een driehoekige
constructie van vierhonderd meter lange
buizen. In het Mitsubishi-plan zou het wiel
door middel van 32 spaken met de naaf
worden verbonden, maar Berenbak kwam
samen met een collega aan de TU Delft en
het onderzoekslaboratorium TNO uit op 64
spaken in de vorm van kabels. De naaf
heeft een maximale diameter van vier me
ter en draait dankzij de aanwezigheid van
'ouderwetse' kogellagers over een in totaal
22 meter lange as.
Voor het gieten van de stalen naaf heeft
Hollandia dankbaar gebruik gemaakt van
de contacten met de Skoda-fabrieken in
het Tsjechische Pilzen, waar ook de schar
nieren van de stormvloedkering in de Nieu
we Waterweg zijn gemaakt. De as is ge
maakt van 35 centimeter dik gietstaal en is
recent in de Krimpense montagehal met
succes getest. „Dat kostte alles bijelkaar
een half miljoen gulden", weet Berenbak.
„Kosten noch moeite zijn gespaard."
De as rust op een A-vormig frame, dat
bestaat uit twee 63 meter lange naar elkaar
lopende pylonen met een diameter van
maximaal drie meter. Deze pylonen zijn ge
maakt van drie centimeter dik staal. In één
ervan komt een lift.
Het A-frame is één van de drie kenmer
ken waarmee het London Eye zich onder
scheidt van een 'echt' reuzenrad, waarvan
de n.aaf aan weerszijden van het wiel wordt
ondersteund. Het tweede verschil is dat de
'bakjes' in Londen volledig gesloten capsu
les zijn. Het derde verschil is dat zij, tegen
gesteld aan de beweging van het rad, draai
en over de buitenzijde van het wiel. Aan de
windgevoeligheid van de constructie is ui
teraard ook gedacht. Door middel van in
genieus aangebrachte contragewichten
wordt de 'winduitslag' van het megawiel tot
een minimum beperkt.
ALEXANDER BAKKER
Impressie van het uitzicht vanaf het reuzenrad.
Het reuzenrad wordt op zeven platforms in de Theems gebouwd en later met een grote kraan in vertical toestand gebracht. Op deze op 21 juni gemaakte foto is goed te zien hoe dicht
het reuzenrad bij the Houses of Parliament en de Big Ben komt te staan. foto epa
De Britse
luch tvaartmaatschappij
British Airways trakteert
Londen ter gelegenheid van de
eeuwwisseling op het grootste
reuzenrad ter wereld: The
London Eye, het oog van
Londen. Het rad is met een
diameter van 135 meter
tweehonderd keer groter dan
het wiel van een racefiets. Het
tot nu toe grootste reuzenrad
ter wereld, dat in Yokohama
Bay in Japan staat, wordt in
hoogte met dertig meter
verslagen. „Een
kermisattractie? Welnee. Dit is
pure hightech", klinkt het bij
de bouwer, het staalbedrijf
Hollandia in Krimpen aan den
IJssel.
Het 'British Airways London
Eye' in het hartje van de Brit
se hoofdstad is volgend jaar
september één uur lang Nederlands bezit.
Staalconstructeur Hollandia mag er dan
met zijn werknemers spelen. Exclusief.
„Dat leek me wel een leuk idee voor ons
jaarlijkse persoheelsreisje", zegt algemeen
directeur Maarten Jongejan.
Het feestuurtje is contractueel vastgelegd
toen Hollandia van British Airways de op
dracht voor de bouw van 's werelds groot
ste reuzenrad kreeg. Lang hoefde er over
deze bijzondere contractvoorwaarde niet te
worden onderhandeld, want de Britse
luchtvaartmaatschappij was al lang blij dat
het Krimpense bedrijf de bouworder, ter
waarde van zo'n vijftig miljoen gulden, wil
de aanvaarden.
Sterker nog: Hollandia zat tijdens de on
derhandelingen in een meer dan luxe fau
teuil. Het hele Verenigd Koninkrijk was
door British Airways al lekker gemaakt met
het London Eye, maar de oorspronkelijk
bouwer, het Japanse Mitsubishi Heavy In
dustries, haakte precies een jaar geleden af
- toen het aftellen naar de eeuwwisseling al
was begonnen.
Hollandia was niet helemaal onbekend
met het project op de southbank van de
Theems in Jubilee Gardens, pal naast West
minster Bridge en schuin tegenover hét
symbool van Britse degelijkheid, de Big
Ben. Het Krimpense bedrijf had samen met
een Brits staalconcern en de eerderge
noemde Japanners voor de bouw van het
reuzenrad ingetekend. Hoewel Mitsubishi
de goedkoopste aanbieding had gedaan
voor wat toen nog het Millennium Wheel
heette, bleek het Japanse plan niet hele
maal te kloppen. Het moest op verschillen
de onderdelen worden bijgesteld. Zodoen
De enorme kraan die het reuzenrad straks op zijn plaats moet zetten werd begin ju
ni in opgevouwen toestand naar Londen vervoerd. Op de foto nadert het gevaarte
de plaats van bestemming. Op de achtergrond St. Paul's Cathedral, foto reuters
Een medewerker van het staalbedrijf Mercon in Gorkum werkt aan het
reuzenrad, dat twee keer zo groot wordt als de Big Ben. foto archief
anp
