De salaat doet haat, verdriet of
boosheid doven als een vuur
bijnacht
ontij
Moskee
I Alphen a/d Rijn
Zomer 1999
gelijst
REDACTIE AD V
V\, 071-5356429, ROB ONDERWATER. 071-5356323
Het gebed is beter dan
de slaap. De
islamitische wetboeken
stellen het verplicht de
salaat - de rituele
godsdienstoefening -
vijf keer per dag uit te
voeren. Bij voorkeur
moet de salaat in de
moskee worden
verricht, die dan ook tot
in de kleine uurtjes de
deuren moet
openhouden. Dat geldt
ook voor de
Marokkaanse moskee in
de Leidse
Rembrandtstraat.
Vooral op
vrijdagmiddag is het
gebouw tot de nok toe
gevuld met gelovigen,
niet alleen uit Marokko
maar ook uit Egypte,
India en Indonesië; uit
de hele islamitische
wereld eigenlijk.
Voorbijgangers,
opgeschrikt door de
gebedsoproep die uit de
luidspreker komt, zien
moslims van
uiteenlopende
nationaliteit naar
binnen druppelen,
gekleed in joggingpak,
traditioneel gewaad of
driedelig grijs. Maar wat
gebeurt er eigenlijk
achter de poorten van
de moskee?
Eén van de regelmatige bezoe
kers van de Masjid al-Hidjra
aan de Rembrandtstraat is Irs-
had Osman. Afkomstig uit Sri
Lanka, verblijft hij nu anderhalf
jaar in Leiden voor zijn studie
Islamologie. ,,Op Sri Lanka zeg
gen ze: je bent niet alleen op
vrijdag een moslim, maar elke
dag. Ik verricht dus elke dag rijf
keer de salaat. Alleen als ik het
te druk heb, kan ik er eventueel
twee combineren. En er zijn
omstandigheden denkbaar,
waarin het heel lastig is om aan
de plicht tot salaat te voldoen.
Als ik op reis ben bijvoorbeeld.
Je hebt moslims die het op drie
keer per dag houden, of alleen
op vrijdag, maar dat is niet de-
bedoeling. Die mensen verzin
nen uitvluchten om niet te
hoeven bidden. Ze zeggen dat
ze het te druk hebben, dat ze te
ziek zijn, dat ze moeten wer
ken, dat hun geloof te zwak is.
Maar zelfs als je ziek bent, kan
je de .salaat verrichten."
Daarin verschilt het van bij
voorbeeld het vasten tijdens de
maand Ramadan; ook een reli
gieuze plicht, maar één die je
mag uitstellen als je je niet
goed genoeg voelt. Osman: ,,En
de salaat kan je ook zittend of
liggend uitvoeren, of zelfs al
leen maar in gedachten. Zo kan
je zelfs in de bus nog je religi
euze plicht vervullen. Het gaat
niet om de fysieke handelin
gen, maar om de intentie. Een
zwangere vrouw hoeft bij de
salaat ook niet helemaal naar
de grond te buigen, ze mag
kussens onder het hoofd leg
gen. Een vriend van mij is heel
nalatig. Hij werkt in een restau
rant en komt dus met varkens
vlees in aanraking. Hij gebruikt
dat als uitvlucht: ik ben met
onrein vlees in aanraking ge
weest dus ik mag de salaat niet
uitvoeren. Maar hij zou schone
kleren kunnen meenemen en
zich wassen. God is vergevend.
Maar je moet wél je best
doen."
In de ogen van veel westerlin
gen is de salaat de islamitische
tegenhanger van het christelij
ke bidden. Maar dat klopt niet.
De term 'gebed' is ook niet he
lemaal op zijn plaats. De salaat
is door zijn vastliggende karak
ter eerder een rituele gods
dienstoefening dan een per
soonlijk gebed. Irshad Osman:
„Het persoonlijke gebed zoals
de christenen hebben, is an
ders. Moslims doen dat 24 uur
per dag. Als we gaan slapen,
bidden we. Als we gaan eten,
bidden we. Zelfs als we naar de
wc gaan, bidden we. Alledaagse
zaken zijn in de islam een ge
bed. Als we iemand tegenko
men, groeten we door hem de
vrede van God toe te wensen."
Na de oproep tot gebed, en als
de gelovigen zich hebben ge
reinigd, wenden zij zich in de
richting van de qibla. In de
vroege islam was dat de rich
ting van Jeruzalem, nu van
Mekka. De kern van de salaat
bestaat uit een vaste volgorde
van ceremonieën, die begint
met het uitspreken van een in
tentieverklaring. Met opgehe
ven handen spreekt de moslim
de formule 'God is groot' uit
Allahu akbarwaarop de gelo
vige het uit zeven verzen be
staande eerste hoofdstuk van
de Koran uitspreekt. Hierop
volgt een vaste volgorde van
buigingen en knielingen. Dan
spreekt de moslim een aantal
formuleringen uit, waaronder
de geloofsbelijdenis ('Er is geen
god dan God en Mohammed is
zijn gezant').
In veel landen met een islamiti
sche bevolking is het levensrit
me aangepast aan de gebedstij
den. In het westen kunnen de
aanbevolen gebedstijden pro
blemen geven. De salaat az-
zoehrzal nog in te passen zijn
in een druk werkritme. Dit ge
bed kan worden verricht vanaf
het moment dat de zon op zijn
hoogste punt aan de hemel
staat. Op het moment dat de
schaduw van voorwerpen net
zo lang is als hun werkelijke af
meting breekt de tijd aan voor
de salaat al-maghrib. Tot zons
ondergang kan de gelovige dit
gebed uitvoeren. De tijd voor
de salaat al- 'ishaa' begint als
de rode avondschemering ver
dwenen is. De salaat as-soebh
vindt op zijn laatst plaats vlak
voor zonsopgang.
Irshad Osman: „Meestal doe ik
een dutje voor twaalf urn
's nachts. Dan sta ik op en doe
ik de salaat al- 'ishaa'. Ik blijf
dan op tot drie uur 's nachts
voor ik de laatste salaat uitvoer
en weer naar bed ga. Tussen
twaalf en drie heb je dan mooi
de tijd om nog een extra gebed
uit te voeren. Die is niet ver
plicht maar wel aanbevelens
waardig. De nacht is een goede
tijd. Iedereen slaapt en je hebt
een goed contact met God. Ik
geef toe dat het een een
vreemd ritme is, maar ik ben
het van kinds af gewend. Voor
het levensritme in Europa is
het soms nodig de laatste twee
gebeden te combineren. Maar
daar moet je wel een geldige
reden voor hebben. Dus niet
omdat je 's nachts naar de dis
co gaat. Het laatste gebed mag
desnoods ook 's ochtends heel
vroeg, voor de zon opgaat. Als
je je dan toch verslaapt, en de
zon is al op, dan is het verrich
ten van de salaat het eerste wat
je moet doen als je wakker
wordt. Dat mag, God begrijpt
het wel."
„Elke salaat geeft me weer een
ander gevoel. Vóór het gebed
kan het zijn dat de problemen
van het leven op je drukken.
Die problemen geef ik dan over
aan God. De salaat geeft me al
tijd een oplossing, altijd. Ik kan
niet omschrijven hoe dat
werkt, maar ik voel me onpret
tig als ik niet naar de moskee
kan. Alleen de salaat 's nachts
doe ik thuis. Het is in Neder
land ook vaak te koud om dan
nog naar de moskee te gaan.
De enige keer dat ik er 's nachts
was, waren er maar weinig
mensen. Die nachtelijke gebe
den geven me een heel speciaal
gevoel - hetzelfde gevoel als ik
op Sri Lanka had. Na de salaat
besef je dat je tegenover God
hebt gestaan en dat steunt je
om zijn wetten te eerbiedigen.
Als je last hebt van haatgevoe
lens, verdriet of boosheid dan
doven die emoties uit als een
vuur. Na het gebed voel ik me
gezuiverd. Alsof ik in bad ben
geweest."
SILVAN SCHOONHOVEN
Naam: Ineke van den Broek
Leeftijd: 41 jaar
Woonplaats: Leiden
Beroep: nachtzuster Wijckerslooth
Je werkt vrijwel alleen 's nachts?
„Ja. Maandelijks in twee blokken. De ene keer
uier nachten achtereen, de andere keer drie nach
ten. Van half elf tot half acht. Dat komt neer op
negen uur per nacht. Daarnaast doe ik nog drie
avonddiensten. Het is een part-time job. Als ik
het goed weet, voor 53 procent."
Waarom die keuze voor de nacht?
„Het is de combinatie werken en gezin. Als de
meiden naar school gaan, lig ik in bed. Als zij
thuiskomen, ben ik wakker. Als zij naar bed
gaan, ga ik naar werk. Als ze wakker worden,
ben ik weer thuis. Op die manier lopen we elkaar
nooit mis. Je werkt, maar op de uren dat de kin
deren je nodig hebben, ben je ook thuis. En daar
waar nodig, springt mijn man in.
Hoe lang werk je al 's nachts?
.Alweer acht jaar. Nu de kinderen groter zijn,
neemt de noodzaak daartoe af. Ze zijn 16 en 12
jaar, gaan naar de middelbare school en kunnen
zich inmiddels goed zelf redden. Ik zou dus best
weer een baan overdag kunnen nemen. Aan de
andere kant, het is 's nachts leuk werken, hoor."
Wat is dan zo interessant?
„De verantwoording is veel groter dan op de dag.
Dan maak je deel uit van een team en neem je de
beslissingen samen. Maar 's nachts ben je maar
met z'n tweetjes op een etage. Je moet improvise
ren, je moet leerlingen begeleiden, je moet zelf
standig beslissen. Plus, je kunt in de rustige uur
tjes wat extra aandacht aan de bewoners geven.
Hoe ouder ze worden, hoe minder slaap ze nodig
hebben. Dan willen ze praten. Over hun leven,
over hun problemen. Dat is belangrijk."
Hoe lang houd je het werken 's nachts nog vol?
„De omschakeling wordt moeilijker naarmate je
ouder wordt. Het slapen overdag is een steeds
groter probleem. Je hebt voortdurend zo'n ivattig
gevoel, zoals ik dat maar noem. Het is net een
soort jet-lag. Maarzoals gezegd, ik vind het heel
leuk werk. Dus voorlopig ga ik nog wel een tijdje
door.
AD VAN KAAM
FOTO
HENK
BOUWMAN
Niet alleen vriendschap is een illusie, zoals Het Goede
Doel destijds zong. Ook politiek. Althans vaak. Het beste
bewijs daarvoor staat in Alphen aan den Rijn. Daar, in
het Burgemeester Visserpark, roept het oude raadhuis as
sociaties op met een kasteel uit een heroïsch verleden. In
werkelijkheid is het een luchtkasteel. Wie er binnengaat,
staat bijna ook meteen weer buiten. Achter de veelbelo
vende facade bevinden zich kleine werkruimten en een
gang. Daarachter is het grote niets. Alsof het om een de
cor gaat in een film waarin de politiek wordt neergezet
als één grote zeepbel.
Misschien is dat ook wel de opzet geweest van architect
Blauw, die het gebrek aan diepgang in de politiek zo tot
uitdrukking wilde brengen. Een werklozenproject aan het
eind van de jaren dertig, midden in de crisistijd, voor
raadsleden die nogal eens werkeloos toekijken en ver
wachtingsvolle burgers menigmaal in een crisis storten.
In 1988 ontvluchtten de politici dit onderkomen vol dub
belzinnigheid. Alles moest grootser qua denken en doen.
Denkbeeldige kasteelheren werden ingeruild voor Ro
meinen in het stadskantoor aan de Castellumstraat on
der het motto Het Goede Doel heiligt de middelen. Niet
temin is vriendschap met de burgers nog vaak een illusie.
Het Leidsch Dagblad geeft elke dag vijf afdrukken van 'Ingelijst' weg aan lezers uit de gemeente waar de foto is gemaakt. Aanvragen - uitsluitend per briefkaart en uiterlijk een
week na plaatsing - richten aan: Leidsch Dagblad, afdeling Promotie, postbus 54, 2300 AB Leiden. De vijf uitverkorenen krijgen 'Ingelijst' binnen drie weken thuisgestuurd.
tekst: JAN PREENEN
foto: WIM DIJKMAN
