Leren omgaan met Alzheimer
Gevolgen van
kustplannen
te onduidelijk
Prodi predikt revolutie
B innenland/ Buitenland
i
olkestein als eerste
ederlandse liberaal in
uropese Commissie
Nieuwe Europese Commissie
Amsterdams zonnedak
IERDAG 10 JULI 1999
Leit
Onderzoek gedeputeerde Wildekamp
onzteen kustlijn als een kerst-
loom: voor de Noord-Hol-
andse gedeputeerde A. Wil-
lekamp (PvdA) in elk geval
iu nog tien stappen te ver.
4eer ruimte geven aan de
;ee kan goed uitpakken
ïaar kan net zo goed desa
reuze gevolgen hebben.
En zolang niet goed is
oorgemeten wat het effect
14,(Dp langere termijn is, ver-
•ouw ik niet zo maar op de
ituurlijke veerkracht van
e kust als zeewering.''
De gedeputeerde is eigen-
jk stomverbaasd. Over de
tnanier waarop het rijk een
lieuw kustbeleid voor de ko-
Haarl ïende decennia wil uitstip-
elen. „Zonder dat er fat-
lenlijke berekeningen zijn
5f! emaakt van de effecten van
liverse manieren van kust-
gf; ieheer, wordt burger en be-
■I tuur gevraagd een keuze te
taken. Het rijk neigt ertoe
zee meer ruimte te geven:
ïeer kustdoorbraken zoals
ij de kerf in Schoorl, maar
at gaat mij voorlopig nog
ven te ver."
Het is voor Wildekamp wel
lidelijk dat er iets moet
iranderen. De zeespiegel
ijgt, het land daalt, land-
mwgronden verzilten.
sliets doen maakt van
trecht en Rotterdam bad-
aatsen. Maar je kunt pas
ezen voor een nieuw kust-
ïleid als je weet wat de ge-
ilgen van die nieuwe koers
jn." Aangezien het rijk dat
iderzoek niet doet heeft de
oord-Hollandse
erde het maai- zelf op po
tt gezet. Samen met buur-
istprovincie Zuid-Holland,
[ach Het onderzoek moet de
ivolgen in kaart brengen
r in drie mogelijke vormen
kustbeleid: zandsupple-
zoals tot nu toe, uitbrei-
g van de kust landin-
aarts of in de richting van
zee, of vóór de kust een
reede kusüijn maken door
;t opspuiten van zand. Het
niet makkelijk om te on-
irzoeken wat de gevolgen
jn van de verschillende op-
es. De twee provincies wor-
:n dan ook bijgestaan door
:n keur aan deskundigen
techneuten, onder meer
van Rijkswaterstaat. Halver
wege volgend jaar moet het
onderzoek zijn afgerond.
Hoewel Wildekamp geen
keuze wil maken -„dan doe
ik hetzelfde als wat ik de
rijksoverheid verwijt"-, heeft
ze gevoelsmatig grote twijfels
bij het landinwaarts laten
komen van de zee, de koers
waar het rijk in de nota Kust
op koers voor lijkt te kiezen.
De zee mag in dat geval op
een aantal plaatsen binnen
dringen: de kerstboomlijn.
Kust op koers noemt de
Noordzee waardevol en wil
daarom best wat land opof
feren. „Waarom zou je de
Noordzee voorrang geven
boven de mens? Dat klinkt
mij onlogisch in de oren. We
hebben het namelijk wel
over verzuipen. Nederland is
een kei in het bedwingen
van de zee, dus dat is vol
strekt onnodig."
Totdat het nieuwe rijksbe
leid voor kustbeheer is gefor
muleerd - aangezien het het
beleid voor de decennia na
de eeuwwisseling betreft, zal
dat nog wel even duren-
blijft voor Wildekamp het
kustbeleid zoals het was.
Zandsuppletie als er strand
is weggeslagen en -op hoge
uitzonderingen na- geen
nieuwe bebouwing in de
zeereep.
Haar Zuid-Hollandse col
lega-gedeputeerde J. Heij-
koop (CDA) bewaart ook zijn
definitieve mening tot na het
onderzoek. „Ik denk wel dat
we toegaan naar een gediffe
rentieerder kustbeleid. In
landelijke gebieden de zee
meer landinwaarts laten ko
men, en ter hoogte van ste
den en badplaatsen de zee
wering jüist richting zee leg
gen."
Evenmin als Wildekamp
wil Heijkoop de zee voorrang
geven. „Kustplaatsen zijn
economisch belangrijk. Daar
moet je gewoon rekening
mee houden." De CDA'er
verwacht veel van het onder
zoek: „De aanpak is veelbe
lovend. Alle kanten van het
kustbeheer worden bekeken
en meegewogen; veiligheid,
ruimtelijke ordening, natuur,
recreatie en toerisme komen
allemaal aan bod. En dat is
Dementeren is voor velen een lijdensweg. In het Alzhei
mer Café in Leiden kunnen patiënten, partners en ver
zorgers elkaar ontmoeten en voorlichten. ,,Het moet
vanzelfsprekend worden dat je erover praat. Dat maakt
het pad niet gemakkelijker, maar wel meer begaanbaar."
WARMOND HANS SONDERS
Demente mensen beseffen veel
beter wat hen overkomt dan al
gemeen wordt aangenomen.
Hun 'vreemde' uitingen zoals
agressie, claimgedrag en intens
verdriet zijn daarvan het beste
bewijs. Dat zijn geen uitingen
van dementie, het zijn de reac
ties van de patiënt daarop. „De
patiënt reageert heel natuurlijk
op wat hem overkomt door de
ziekte te ontkennen en er niet
over te spreken. Want het is een
trauma, een regelrechte ramp
en dat realiseren patiënten zich
heel goed," zegt psycholoog dr.
Bère Miesen. Hij is schrijver van
het boekje Dement: zo gek nog
niet en initiatiefnemer van het
Alzheimer Café in Leiden, een
ontmoetingsplaats voor de
menterenden, hun partner, fa
milie en verzorgenden.
„Zo'n jaar of dertig geleden
bestond de kennis over demen
tie uit enkele pagina's tekst. Dat
was alles. Dat was ook geen
wonder, want de medische we
reld zag dementie als iets dat
langs de patiënt heen gaat. Als
een ziekte waarvan de patiënt
zich niet bewust is." Maar de
menterenden beseffen vaak
maar al te goed wat hen over
komt. Naast het geheugen ver
liest de patiënt ook het besef
voor de werkelijkheid om zich
heen. Dat kan leiden tot grote
angstgevoelens. „Mensen
vluchten daarom in hun ge
dachten dan soms naar veilige
situaties van vroeger, zoals de
kindertijd in het ouderlijk huis.
Ze spreken over hun ouders
alsof n°g bestaan," legt
Miesen uit in zijn onderzoeks-
en behandelkamer, die is inge
richt als een huiskamer uit de
jaren dertig. „De grootste fout
die je dan kunt maken is zeggen
dat de ouders zijn overleden.
Het is alsof je de grond onder
hun voeten wegmaait. Alle ge
voel van veiligheid en gebor
genheid verdwijnt."
Volgens Miesen is het van het
allergrootste belang dat patiën
ten, hun partners en familie zo
snel mogelijk na de diagnose de
ziekte erkennen. En daaraan wil
de maandelijkse ontmoetings
plaats, het Alzheimer Café, bij
dragen. „Dan kun je ermee le
ren omgaan."
Lijden aan dementie is ook
letterlijk lijden: het veroorzaakt
psychische pijn. „Patiënten
vechten er ook vaak tegen,
maar het is een gevecht tegen
de bierkaai. Verliezen doe je het
altijd." De voorlichting die in
het café wordt gegeven, moet
misverstanden en onbegrip
wegnemen en het gedrag van
de patiënt begrijpbaar maken,
zowel voor hemzelf als voor de
naaste familie.
Het ontkennen van de ziekte,
zowel door de patiënt zelf als
door de partner, leidt tot mis
communicatie en isolement,
zegt de psycholoog, die zich in
demente ouderen heeft gespe
cialiseerd. ,Als mijn vrouw zou
weten dat ik kanker heb en ik
niet, dan raken wij beiden in
een isolement. Zeker in een
vroegtijdig stadium kunnen de
mentiepatiënten heel goed be
grijpen dat ze deze ziekte heb
ben. En dankzij dat besef kun
nen ze hun leven weer een
beetje in eigen hand nemen."
De kern van het drama voor
de familie is volgens Miesen dat
niemand aanvankelijk aan de
patiënt ziet dat deze de 'ziekte
van Alzheimer heeft. „Niemand
beseft dat je je partner aan het
verliezen bent, want dat is het:
de ziekte leidt onvermijdelijk
tot de dood. Maar jij bent ie
mand aan het kwijtraken terwijl
die er nog is."
„Het is eigenlijk het omge
keerde van een vermissing. Als
iemand wordt vermist, is die lij
felijk niet meer aanwezig, een
partner die dementeert is lijfe
lijk nog wel aanwezig, maar fei-
telijk steeds minder. En uitein
delijk, geestelijk, helemaal niel
meer. Soms wensen partners
zelfs dat de ander al dood is
Dan kun je tenminste afscheic
nemen en rouwen. In beide ge
vallen, bij vermissing en de
mentie, is er sprake van eer
zeer gecompliceerd rouwpro
ces. Ook dat te beseffen is hee
belangrijk voor de partner. Ook
daarvoor is het Alzheimer Ca
fé."
Het café vond met steeds gro
tere toeloop al tientallen kerer
in Leiden plaats. Inmiddels
vindt het ook elders in het lanc
navolging. Teleac wijdt vanaJ
oktober een serie tv-uitzendin-
gen aan Alzheimer, opgenomer
in het Leidse café.
lerste liberale Nederlandse
lier van deze eeuw zal hij
meer worden. Wel is hij de
e Nederlandse liberaal in
iuropese Commissie. Frits
estein (66) mag als com-
aris voor de interne markt
politieke loopbaan afslui-
Dat is niet de door de 'Eu-
:epticus' gewenste post. Hij
voorkeur uitgesproken
concurrentiebeleid, de er
van de Belg Van Miert. In
uropese tombola ging die
:ie echter naar de Italiaan
ti, wiens portefeuille Bol-
iin overneemt,
it Bolkestein in was voor
Europese post gold enige
geleden nog als een verras-
Zeker voor de lezers van
vorig jaar verschenen dag-
over de Kamerverkiezin-
en de kabinetsformatie,
mensen uit zijn directe
[eving bekroop toen het ge-
dat hij de politiek wel had
.in.
>lkestein riep het beeld op
een staatsman in ruste. Een
delaar tussen het volkstuin-
an zijn eega, verantwoorde
tervoorstellingen en de
lisbaan met de binnenland-
lolitiek als een vervelende
tak. Nadat hij het leider-
p van de WD had overge-
en aan Hans Dijkstal was
1 zelden wat van hem ver
ft.
it wilde er bij politieke
nemers niet in dat Bolke-
nog trek had in een Euro-
vervolg op zijn volgens
ld en vijand imponerende
baan in de Nederlandse
iek. In 1977 was hij in de
ede Kamer gekomen met
voornemen het toenmalige
e tij aan het Binnenhof te
Hij was toen 44 jaar en
Ier enige politieke ervaring,
it hij circa twintig jaar als
3oer' voor Shell in het bui-
tnd had gewerkt. Zelfs in
igen fractie waren er maar
ig die de even vormelijke
als zelfverzekerde 'Amsterdam
se koopman' toen serieus na
men.
Dat was ten onrechte. Bolke
stein werd in de jaren tachtig
achtereenvolgens staatssecreta-
ris van economische zaken, mi
nister van defensie en vice-
vporzitter van de fractie, tot hij
begin jaren negentig zelf het
heft van zijn partij in handen
nam. Onder zijn leiding groeide
de WD van een diep verdeelde
oppositiepartij met slechts 22
Kamerzetels uit tot de zelfbe
wuste regeringspartij van te
genwoordig, die met 38 Kamer
zetels vijf van de dertien minis
teries bestiert.
Het waren prestaties die ook
buiten de landsgrenzen opvie
len. De WD trekt inmiddels bij
nationale verkiezingen meer
kiezers dan bijna elke andere li
berale partij in Europa, zowel in
procenten als in absolute aan
tallen. Alleen de meer aan D66
•dan aan de WD verwante Brit
se liberalen hebben nog een
grotere aanhang. In de liberale
fractie in het Europees Parle
ment (inclusief D66) heeft bijna
een kwart van de leden de Ne
derlandse nationaliteit. Vrijwel
elke Europese liberale partij
spiegelt zich tegenwoordig dan
ook graag aan Bolkesteins suc
ces met de WD.
Hoewel hij zich er in het
openbaar zelden over uitliet,
was het Bolkestein vaak een
doorn in het oog dat dat inter
nationale aspect van zijn poli
tieke succes in Nederland de af
gelopen jaren nogal onderbe
licht bleef. Zo kreeg zijn voor
zitterschap van de Liberale In
ternationale de afgelopen jaren
zelden meer dan ironische aan
dacht en werden zijn interna
tionale contacten uit hoofde
van die functie vaak nogal ge
bagatelliseerd. Daarom moet
het Bolkestein goed doen dat
hij met zijn benoeming als Ne
derlands lid van de Europese
Commissie zijn politieke loop
baan in een internationale are
na kan afsluiten.
Voorzitter Romano Prodi van
de nieuwe Europese Commis
sie vindt dat er „een echte revo
lutie nodig is in de manier
waarop de commissie werkt".
Hij heeft er alle vertrouwen in
dat dat met de 'evenwichtig' sa
mengestelde commissie zal luk
ken. Mochten commissarissen
toch niet goed functioneren,
dan zal Prodi zo nodig porte
feuilles wijzigen of zelfs een
commissaris vragen zijn ontslag
in te dienen. Dat zei hij gisteren
bij de presentatie van de nieu
we commissie.
Prodi wil zorgen voor meer
helderheid en minder bureau
cratie in de werkwijze van de
commissie. De kabinetten die
de commissarissen ondersteu
nen moeten niet uitsluitend be
staan uit landgenoten van de
betreffende commissaris. De
commissarissen dienen in de
eerste plaats het Europese be
lang voor ogen te houden en
niet dat van hun land van her
komst. Prodi wil ook de contac
ten met de media verbeteren.
Hij roept daartoe een nieuwe
dienst in het leven.
De voorzitter zei ervan over
tuigd te zijn dat Europa een
steeds groter gewicht krijgt, ter
wijl het vertrouwen in de Euro
pese Commissie is afgenomen.
Hij rekent het als zijn taak dat
vertrouwen te herstellen. De
commissieleden die hij om zich
heen heeft verzameld zullen
gaan werken als een 'echt
team'. De leden zijn volgens
Prodi kwalitatief goed en be
schikken over politieke erva
ring. Zij zullen samen een 'ech
te regering' vormen, die beter is
dan de regeringen van de ver
schillende lidstaten. „Het ni
veau is erg hoog."
Volgens de Italiaan heeft de
nieuwe samenstelling de in
stemming alle staatshoofden en
regeringsleiders van de lidsta
ten. Zij zijn „erg tevreden",
meldde hij. Prodi rekent ook op
ruime steun van de twee be
langrijkste fracties in het Euro
pees parlement, de socialisten
en de Europese christen-demo
craten EVP.
Prodi zei met alle kandidaat
commissarissen lange gesprek
ken gevoerd te hebben. Pas ir 1
de afgelopen dagen heeft hi
een beslissing genomen over de
verdeling van de posten. Alle
commissarissen hebben herr
gebeld om hun genoegen uit te
drukken over de portefeuille die
ze toebedeeld hebben gekre
gen. De verdeling is zodanig dal 1
er „geen overlappingen of grijze
zones zijn, zoals in het verle-
den", denkt hij.
De nieuwe commissie komi
op 16 juli voor het eerst infor
meel bijeen. Op 21 juli worder 1
de leden aan het Europees Par
lement voorgesteld. Dat houdi
begin september hoorzittingen
met de nieuwe commissaris-
sen. Op 15 september zal hei 1
parlement over hen stemmen
Op 22 september zal de nieuwe
commissie voor het eerst for
meel bijeenkomen.
Voorzitter Romano Prodi van de nieuwe Euro
pese Commissie maakte gisteren de namen be
kend van de nieuwe commisarissen in het da
gelijks bestuur van de Europese Unie:
Neil Kinnock (Groot-Brittannië)
vice-voorzitter en interne hervormingen
Chris Patten (Groot-Brittannië)
buitenlandse betrekkingen
Loyola de Palacio (Spanje)
vice-voorzitter en transport, energie en betrek
kingen met het Europees Parlement
Pedro Solbes-Mira (Spanje)
economisch en monetair beleid
Günter Verheugen (Duitsland)
uitbreidingsonderhandelingen
Michaele Schreyer (Duitsland)
begrotingszaken
Pascal Lamy (Frankrijk)
buitenlandse handel
Michel Barnier (Frankrijk)
regionaal beleid
Philippe Busquin (België)
onderzoek en ontwikkeling
Poul Nielson (Denemarken)
ontwikkelingssamenwerking en humanitaire
zaken
Erkki Liikanen (Finland)
industrie en informatiemaatschappij
Anna Diamantopoulou (Griekenland)
sociale zaken en werkgelegenheid
David Byrne (Ierland)
volksgezondheid en consumentenbescherming
Mario Monti (Italië)
concurrentiebeleid
Viviane Reding (Luxemburg)
onderwijs en cultuur
Frits Bolkestein (Nederland)
intern marktbeleid, belastingharmonisatie,
douane en financiële diensten
Franz Fischler (Oostenrijk)
landbouw en visserij
Ant'onio Vitorino (Portugal)
justitie en binnenlandse zaken
Margot Wallström (Zweden)
milieu
De nieuwe Eurocommissaris Frits Bolkestein. Hij volgt de Italiaan Monti op.
Maandelijkse ontmoetingsplaats voor dementerenden, hun partner, familie en verzorgenden in Leiden
Amsterdam De hoofdstad heeft er op het nieuwe ingerichte Museumplein een nieuw zonneterras bij. Onder het schuin oplopende deel van het plein - belegd met gras - bevindt zich een toegang tot de parkeergarage.
FOTO ANP HANS STEINMEIER
