>jïiden Regio
Onderzoek: LWO functioneert slecht
n zuster op blauwe gympies
Ganzen spoorloos
Dominicus Schretlen, een man van gietijzer
at
jleurige trottoirtegels
Stevenshof op
meente Leiden dacht niet
e met duivenmelker Kok
-1PAG 10 JULI 1999
971
13
|m wegman. 071-5356414, plv -chef herman joustra, 071-5356430
jno havermans
Inge van den
Broek (links)
en Lotte Leve
ring met in
hun midden
mevrouw
Dharma, die
hen in Jakarta
onderdak gaf
en begeleidde.
foto
t. levering
leiden
eric-jan berendsen
De buurtbewoners zijn op
zoek, het personeel van de
Sterrewacht staat op de uitkijk
en ook mensen van de diëtist
milieu en beheer van de ge
meente nemen deel aan de
speurtocht. Maar van de zestig
ganzen die tot vorige week za
terdag de walkant van de Wit
te Singel tegenover café De
Tregter bevolkten, ontbreekt
nog elk spoor.
De zestig waren de overge
blevenen uit een groep van
negentig die volgens de ge
meente bij de Koepoortsbrug
voor de nodig overlast zorgde.
Daarom werden dertig ganzen
vorige week vrijdagmiddag
door medewerkers van de ge
meente meegenomen en afge
leverd bij boer Van der Geest
in Oud Ade waar ze worden
gebruikt voor de bewaking
van de landerijen.
De rest van de groep is
sindsdien verdwenen bij de
Koepoortsbrug. Een aantal
buurtbewoners beweert dat
de dieren in een vrachtauto-
tje zijn geladen. De gemeente
weet echter van niks. Volgens
boer Van der Geest zijn de
zestig 'gewoon' geschrokken
en tijdelijk van slag door de
verdwijning van hun soortge
noten, maar komen ze weer
op hun oude plek terug. Weer
anderen menen de groep in
de buurt van Molen De Valk te
hebben gezien.
Fons Delemarre, voorlichter
van Milieu en Beheer zit be
hoorlijk met de ganzen in zijn
maag. „Eigenlijk zijn die gan
zen van niemand. Maar als de
situatie uit de hand loopt,
moeten we ook maatregelen
nemen. Kijk, een aantal buurt
bewoners vindt die beesten
prachtig en een ander aantal
vindt ze maar niks. En wij
moeten iedereen te vriend
houden, inclusief die ganzen
zelf. En dat valt niet mee."
De Leidse Welzijnsorganisatie functioneert slecht. De
communicatie tussen directie, managementsteam en
medewerkers laat te wensen over. Medewerkers voelen
zich niet gewaardeerd en niet serieus genomen. De ken
nis en contacten van medewerkers worden te weinig be
nut. En de samenwerking en afstemming van de ver
schillende onderdelen binnen de organisatie komen on
voldoende van de grond. Dat zijn de belangrijkste, voor
lopige, conclusies die het organisatiebureau Twynstra
Gudde heeft getrokken uit het onderzoek naar de onrust
binnen de LWO. Het personeel is hiervan per brief op de
hoogte gesteld door het bestuur.
leiden bestaat: de verschillende 'stads-
herman joustra delen' waarin wordt geopereerd
herkennen zich onvoldoende in
Het onderzoeksbureau consta- de centrale strategie. Het geza-
teert verder onder meer dat de menlijke 'LWO-gevoel' ont-
welzijnsorganisatie uit eilandjes breekt, ondanks het feit dat er
bij de medewerkers wel een
grote betrokkenheid bij het
werk bestaat. Bij alle genoemde
mankementen spelen directie
en managementsteam een sleu
telrol, constateren de onder
zoekers. De medewerkers vin
den dat de rol van beide onvol
doende duidelijk is. Daarnaast
vindt het personeel dat het be
stuur te lang op grote afstand is
gebleven. In de intenties en
kwaliteit van dat bestuur be
staat wel vertrouwen. Het on
derzoek maakt in elk geval dui
delijk, constateert Twynstra
Gudde dat de problemen van
de laatste tijd geen - of niet al
leen - incidenten zijn. Er is
sprake van verschillende struc
turele problemen, die samen
een complex geheel vormen.
Op basis van het nog te ver
schijnen eindrapport, wil het
bestuur van de LWO in de
tweede helft van augustus een
zogeheten 'plan van aanpak'
opstellen, met de te nemen
maatregelen. „Dat er wat aan
de hand is, was natuurlijk al
duidelijk voor ons", laat voor
zitter A. Timmermans-Kuiken,
in een eerste reactie weten.
„We laten zo'n onderzoek na
tuurlijk niet voor niets uitvoe
ren. De organisatie beraadt zich
nog op het advies. Het is overi
gens zo dat de organisatie in ja
nuari al is begonnen met struc
tuurverbetering, met het aan
pakken van een aantal proble
men die gesignaleerd werden,
waaronder de verschillende ei
landjes. Dat die voorkomen is
niet zo vreemd, De Leidse Wel
zijnsorganisatie is natuurlijk
ontstaan uit verschillende fu
sies. Dan kun je verwachten dat
de organisatie geen geheel
vormt en dat de communicatie
zo nu en dan te wensen over
laat. Dat is op zich niet erg,
maar het is zaak daar nu verbe
tering in te brengen."
Het bestuur besloot tot het
laten uitvoeren van een intern
onderzoek na aanhoudende
kritiek op het management en
op directeur A. Flapper in het
bijzonder. De crisis bij de LWO
barstte in alle hevigheid los
door de asbestaffaire van een
paar maanden geleden bij het
inmiddels gesloten jongeren
centrum 't Stathuys aan de
Breestraat. De coördinator van
dit centrum begon een rechts
zaak tegen de LWO - haar werk
gever - omdat deze willens en
wetens het personeel zou heb
ben laten werken onder om
standigheden die bedreigend
kunnen zijn voor de gezond
heid. In het pand was op tal van
plaatsen asbest aangetroffen.
De kantonrechter stelde de co
ordinator in het gelijk, de LWO
had verzuimd het personeel in
te lichten. Overigens bleek re
cent dat de hoeveelheid aange
troffen asbest binnen de wette
lijke normen viel en geen ge
vaar voor de volksgezondheid
opleverde.
ïaren van de gemeente
^■hadden de Leiderdorpse
^Tnelker Kok moeten wij-
95,-| de mogelijkheden om
ekdlng te krijgen van de be-
in hel bestemmings-
r dor de Lage Rijndijk. Dat
IH commissie voor de be-
25(n bezwaarschriften in
g5des aan het college van
-Zu
noet met zijn duiven-
Lid/ plaatsmaken voor ver
van de A4 en aanleg
ïogesnelheidslijn bij Al-
Hij wil nu de bloe-
af /fikel van Karin van der
de Lage Rijndijk ko-
ijn duivenhokken neer-
de tuin. Maar de Leid
ienaren hebben hem dat
en, omdat het bestem-
lan ter plekke dat niet
laten.
ns de commissie had de
.te Kok moeten laten
F/ff lat de Wet op de Ruim-
)rdening vrijstelling van
j.palingen in het bestem-
mogelijk maakt.
Kok een bouwvergun-
nvraagt, moet die tege
lijk als een verzoek om vrijstel
ling worden opgevat, aldus de
commissie. De ambtenaren
hadden hem moeten vertellen
hoe groot de kans is dat zo'n
verzoek wordt gehonoreerd.
De tuin, die ligt ingeklemd
tussen de Lage Rijndijk en de
Kooilaan, heeft de bestemming
verkeer en vervoer. Kok en Van
der Meer zijn bang dat de ge
meente hier over een paar jaar
een parkeerterrein wil aanleg
gen bij een nieuw appartemen
tencomplex op de hoek van
beide straten. Volgens de ge
meente is van zo'n bouwplan
geen sprake, maar Kok en Van
der Meer zeggen al schetsen te
hebben gezien.
De commissie wilde echter
niet inhoudelijk op het bezwaar
van Kok ingaan. In feite kan hij
nog geen bezwaar maken, om
dat er nooit een gemeentelijk
besluit is gevallen. Kok heeft
immers nog geen bouwvergun
ning aangevraagd, omdat hij
eerst wilde aftasten of hij er wel
verstandig aan doet de bloe
menwinkel te kopen. Juist daar
om had hij de ambtenaren ge
vraagd of hij zijn duivenhokken
in de tuin mag zetten.
De Kerkbrug is een van de bruggen die werden vervaardigd door 'De Nijverheid' van Schretlen. foto mark lamers
leiden
herman joustra
De Nijverheid heette de fabriek. De
ijzer- koper- en metaalgieterij van een
zekere Dominicus Antonius Schretlen.
Halverwege de vorige eeuw een begrip
in Leiden, in de tijd dat het gietijzer als
bouwmateriaal een geweldige opgang
maakte. Op tal van plekken in de stad
was er wel iets van Schretlen te vinden,
of het nu een brug was of iets anders
van ijzer. In de loop der jaren is de naam
echter in de vergetelheid geraakt. Van de
huidige generatie Leidenaars zal slechts
een enkeling van de Nijverheid gehoord
hebben. Het nieuwe jaarboekje van de
Dirk van Eckstichting, die zich bezig
houdt met de sociale en economische
geschiedenis van Leiden en omstreken,
brengt de man, de fabriek en zijn crea
ties weer voor even tot leven.
Het leven van Schretlen, geboren in
1811, begon in zakelijke zin in 1834,
toen hij in een pakhuis op de hoek van
de Herengracht en de Groenesteeg zijn
gieterij vestigde. Twee jaar later kreeg hij
toestemming van Gedeputeerde Staten
om een stoomwerktuig te plaatsen. Het
bleek het begin van een tijdlang onenig
heid met zijn buurman Lisman, die al
snel begon te klagen over de herrie die
dat apparaat produceerde. Het bleek dat
de draaibanken die het bedrijf gebruikte
aan de stoommachine waren gekoppeld.
Dat was niet het enige. P. de Baar,
schrijver van het hoofdstuk in het jaar
boekje, meldt dat er in die tijd heel wat
meer klachten vielen te noteren over
Schretlen. Zo zou hij sintels en as van de
gieterij in het water van de Herengracht
hebben gegooid en zou hij soms tegen
de regels van de wet hele nachten door
werken.
Schretlen verhuisde in 1855 met zijn
fabriek naar de Maresingel, maar ook
dat ging niet zonder rumoer gepaard.
Vooruitlopend op de toestemming van
de gemeente daar een loskade te maken,
had Schretlen zelf alvast een paar proef-
palen in de grond geslagen. Op een an
dere plek dan de gemeente voor ogen
had. Toen de betrokken ambtenaar daar
iets van zei, moet hij een grote mond te
rug hebben gekregen: 'Ik wil hier niet te
ruggeven de hoogst onbeschofte en bele
digende taal daarop door dien Heer aan
mij toegevoegd temidden van een aantal
werklieden omdat ik niet dadelijk met de
door hem gekozen lijn kon instemmen.'
Uiteindelijk werd het conflict gesust.
Hoe is helaas niet duidelijk.
Schretlen overleed in 1883. Zijn zoon
verkocht de farbriek in 1887 aan Seret
Barneveld. Die er een bedrijf van maakte
'tot vervaardiging van en handel in
stoommachines'. Een paar jaar later was
het afgelopen. Het nieuwe bedrijf redde
het niet. De gebouwen werden vervol
gens verkocht en toegevoegd aan die
van de gasfabriek.
Nu zijn al die gebouwen verdwenen,
net als de meeste creaties van Schretlen,
die vooral bekend was vanwege zijn
bruggen. Ook daarvan is niet veel meer
over. Een greep uit die bruggen: de
Oranjebrug over de Oranjegracht (giet
ijzeren troggewelfjes, in 1978 vervan
gen), de bovenbouw van de Kraaierbrug
tussen de Kraaierstraat en Nieuwe Rijn
(in 1922 vervangen), de Herenbrug over
de Herengracht in de Nieuwe Rijn (in
1979 bij de algehele restauratie werd een
gewone stenen boogbrug gelegd), de
Singelbrug tussen de Zijlsingel en het
Utrechtse Veer (in 1972 vervangen door
de uit Haarlem afkomstige Buitenrust-
brug), de balans aan de Spanjaardsbrug
over de Zijl in de Lage Rijndijk (ver
nieuwd in 1934), de ijzeren bovenbouw
van de Wittepoortsbrug over de Witte
Singel tussen het Noordeinde en het
Noordeindeplein (in 1936/37 werd deze
brug sterk verbreed en verlaagd), de ijze
ren bovenbouw van de Janvossenbrug
(vervangen), de Groote Havenbrug over
de Oude Vest tussen de Haven en de
Haarlemmerstraat (in 1893 al vervan
gen), de Kippenbrug over de Rijn in de
Vrouwensteeg (vernieuwd in 1905, ver
breed in 1909, betonnen dek aange
bracht in 1978) en de Alkemadebrug
over de Korte Mare in de Oude Singel
(vernieuwd in 1953).
Ook ijzer is vergankelijk, zo blijkt uit
het verhaal van De Baar. Toch is er nog
wel iets over van het werk van Schretlen:
de Kerkbrug van de Hooglandsekerk-
gracht naar de Oude Rijn. De beweegba
re delen van gietzijer zijn de laatste nog
bestaande door zijn fabriek geleverde
brugonderdelen.
Inspectie geeft
fouten toe in
tekening
Noorderstraat
leiden ruud sep
De verbeterde en gewaarmerk
te, definitieve tekening van de
sanering aan de Noorderstraat
kan de prullenmand in. Die
conclusie trekt de Goudse jurist
P. Ruijs nadat hij deze week
voor de tweede keer in korte
tijd een gesprek heeft gehad
met de regionale inspectie mi
lieuhygiëne en mensen van het
ministerie van VROM. Waarne
mend regionaal inspecteur P.
Müskens erkent dat de omstre
den tekening 'aan herziening
toe is'. „Er zijn dingen op de te
kening die niet kloppen met fo
to's die tijdens de ontgraving
zijn gemaakt. En dan kies ik
voor de foto, omdat die toch
dichter bij de werkelijkheid
staat", aldus Müskens.
De tekening is cruciaal voor
de vraag of er bij de sanering op
de plek van het galvaniseerbe-
drijf Cupera al dan niet is ge
fraudeerd. Ruijs, die optreedt
namens de voormalige eigenaar
van het bedrijf, heeft steeds be
toogd dat er op papier meer
vervuilde grond is afgevoerd
dan er ooit uit het gat gekomen
kan zijn. Gemeente en provin
cie hebben, gesteund door di
verse onderzoekers, steeds vol
gehouden dat er niets aan de
hand is. Op grond van tekenin
gen van de sanering rekenden
zij voor dat er niets mis was
met de hoeveelheid afgevoerde
grond.
Nu wordt erkend dat de teke
ning niet betrouwbaar is, komt
het vermoeden dat er met de
grond is gefraudeerd weer na
drukkelijk in beeld. Müskeris
wil echter nog niet zo ver gaan
om dat vermoeden op dit mo
ment uit te spreken. „Indertijd
hebben we geconcludeerd dat
er niet is gefraudeerd op grond
van de tekeningen, doorgere
kend in een grondbalans. We
zijn nu zo ver dal we hebben
vastgesteld dat er fouten zitten
in de tekening. In augustus
hebben we een vervolgafspraak
gepland waarin we samen een
nieuwe tekening gaan opstel
len. Die moet dan eerst nog
worden doorgerekend in een
grondbalans voordat we con
clusies kunnen trekken", aldus
de inspecteur.
Wethouder A. Pechtold van
milieu sluit zich bij de reactie
van Müskens aan en heeft geen
behoefte er nog wat aan toe te
voegen. „Op lokaal, provinciaal
en landelijk niveau is een keer
gezegd dat alles oké was. Ik
wacht wel af."
woon niet betalen", vertelt Lot
te. „Daarom hebben we ons
onderwerp moeten veranderen
en zijn we gaan kijken naar
nierdialyse." Inge: „Maar dat is
geen continu proces. Die pati
ënten komen voor een paar uur
naar het ziekenhuis om hun
nieren te laten spoelen, daarna
gaan ze weer naar huis."
Inge en Lotte onderzochten
in hoeverre de cultuur van in
vloed is op de zorgverlening in
het ziekenhuis. „De patiënten
daar krijgen minder informatie,
om ze niet bang te maken", al
dus Inge. „De zorg is veel meer
dan bij ons gebaseerd op het
geloof. Je merkt hoeveel kracht
mensen daaruit putten, daar
door accepteren ze ook dat ze
ziek zijn. Heel bijzonder om dat
mee te maken."
Daarnaast viel de lijfelijkheid
op. „Iemand even aanraken,
een klein bemoedigend woord
je", zegt Inge. Lotte: „Hier in
Nederland hebben we een
meer zakelijke relatie met de
patiënten. Ik denk ook niet dat
een Nederlandse patiënt het op
prijs stelt als we hem bij de eer
ste ontmoeting meteen even
aanraken."
De twee Leidse leerling-ver
pleegkundigen brachten zeven
weken door in Jakarta, waar ze
op zes afdelingen meeliepen.
Ze zijn erg enthousiast over de
belangstelling van hun Indone
sische collega's, die ondanks
het taalprobleem hun best de
den ervaringen uit te wisselen.
De verschillen waren soms
groot. „Tegen de arts wordt
daar nog opgekeken. Verpleeg
kundigen hebben geen eigen
verantwoordelijkheid voor de
patiënten", aldus Inge. „Een
goed voorkomen en beleefd
heid zijn erg belangrijk", merk
te Lotte. „Ze lopen allemaal op
witte pumps. Kwam ik aan op
mijn blauwe gympies en Inge in
een lange broek. 'Mag dat in
Nederland?' Inge: „Toen we
uitlegden dat het voor je eigen
gezondheid, je mg en je voeten,
veel beter is om in gemakkelijke
kleding en schoenen te lopen,
begrepen ze dat ook wel weer.
Ze schopten als het effe kon die
pumps ook meteen uit."
Ook het klasseverschil onder
de patiënten is in Indonesië
veel groter dan hier, zo bleek.
„We zijn van hoog naar laag ge
gaan", aldus Inge. „Op de eer
ste afdeling waar we kwamen
lagen de mensen apart in een
kamer die van alle gemakken
was voorzien. Uiteindelijk kwa
men we op een afdeling waar
elf patiënten op dezelfde kamer
lagen, zonder airconditioning
en faciliteiten." Lotte: „De prijs
varieert van honderd tot zes
gulden per nacht. En de patiën
ten moeten alles zelf betalen.
Sommigen verkopen zelf hun
huis om de beste zorg te krij
gen." Inge: Maar soms kiezen
ze ook om te sterven omdat het
geld op is."
kruid tussen de spaken
Als je je fiets even niet nodig hebt, zet je hem neer. Om
>43|iaarna weer op te halen. Maar soms duurt dat wat langer
•bruikelijk. Dan kan het gebeuren dat het onkruid door de
n groeit, zoals hier op de Korte Mare.
van de speel-
Stevenshof
van Bruggen-
vandaag een kleuri-
Kinderen uit de buurt
dan honderd
met als thema
Maandag zal wet-
J. Laurier om 10.30 de
tegel 'straten'.
Stevenshof is op initi-
de bewonerscom-
Poldermolen in sa-
met de Woning-
de Leidse
en Wijk
beheer stadsdeel West het
project: 'Maken we het te
bont' ontwikkeld. Hiermee
willen ze de woonomgeving
in de Stevenshof kleuriger
maken.
Bewoners van de Charley
Tooropweg, Pauline de Haan
straat en de Cornelis van Zan-
tenstraat hebben geklaagd bij
hun bewonerscommissie. Zij
vinden de woonomgeving
'erg saai en kleurloos'.Om de
buurt op te vrolijken wordt nu
gedacht om onder andere be-
tonranden deels te verven,
trottoirtegels te beschilderen
en elektriciteitshuisjes op te
fleuren.
tl tijd voor de pati-
s het eerste wat Inge
oek en Lotte Leve-
tijdens hun afstu-
het Cikini Zieken-
arta, Indonesië. Ze
hun scriptie over de
in een andere cul-
succes. Inmiddels
lun diploma van de
Leiden op zak, of-
hun doel niet kon-
februari vertelden Inge
i in deze krant dal ze
fctocol wilden opstellen
J zorg na een niertrans-
fe. Nederlandse zieken-
I met Indische mensen
[hun patiënten zouden
kunnen profiteren,
b spijt mislukte dit plan,
1 omdat er tijdens hun
[in Jakarta geen trans-
;|es werden uitgevoerd,
patiënten konden het ge-
In het artikel op de voorpagina van de krant van don-
g 8 juli j.l., over de begrafenis van rij-instructeur Walter
stond dat het onduidelijk is of de rijschool op de hoek
0 gracht/Volmolengracht ooit nog open gaat. De afgelopen
sei veken was het kantoor echter wegens vakantie gesloten,
maandag 12 juli is de rijschool voor auto's en motoren
jeopend van maandag tot en met zaterdag van 9.00 tot
ichool Volmolengracht open
stocht buurthuis Matilo
Buurthuis Matilo en Zomer 55+ houden dinsdag 13 juli
etstocht door mooie stukjes van Zuid-Holland. Na afloop
:n er in het buurthuis pannenkoeken geserveerd. Vertrek-
na 0 uur vanaf de Zaanstraat.
I
