CALLTOGETHER.
A i
Bellen voor maar 15 cent/min.
Ethisch dilemma bij behandeling brandwondenslachtoffers
Erfelijkheidsadvies over
ziekten groeit stormachti
Economie/Binnenland
Stationsruimten in trek
bij bijzondere huurders
0,15
0,50
0,25
0,25
"Straks belt iedereen met Dutchtone.
Verzekeraars en hypotheken
storten zich op huisonderhouf
DONDERDAG 8 JULI 1999
GOUDA ANP
De kans dat treinreizigers en
passanten op de kleinere NS-
stations in het land een onder
komen voor artsen, fysiothera
peuten en kunstenaars tegen
komen, wordt steeds groter. NS
Stations gaat er steeds vaker toe
over vrijgekomende ruimte aan
particulieren te verhuren. En
die mogelijkheid trekt veelal
bijzondere huurders aan, zo
meldt NS Stations in een aan
kondiging van de opening op 4
juli van een atelier op het stati
on Gilze Rijen.
De verhuur van de stations
ruimten aan bijzondere huur
ders gebeurt vooral op de klei
nere stations, waar de NS is ge
stopt met de verkoop van
plaatsbewijzen. En op plaatsen
waar het aantal in- en uitstap-
pers te gering is om de daar ge
vestigde winkels en restaurants
nog langer rendabel te houden.
NS Stations zoekt daarom sinds
1997 naarstig naar particulie
ren. „Inmiddels hebben we op
enkele tientallen plaatsen, ver
spreid over het hele land, ruim
te voor hen beschikbaar ge
steld. En bij hen blijken deze
ruimten zeer gewild", aldus een
woordvoerder.
Zo ook bij kunstenaar Simon
Woudwijk, die een groot deel
van de stationsruimte in Gilze
Rijen heeft omgebouwd tot ate
lier en cursusruimte. „Mijn
kunst wordt op deze locatie let
terlijk en figuurlijk zeer bereik
baar. De kunst ontstaat op een
plek waar per dag toch zo'n
1.800 mensen langskomen. Rei
zigers op weg van en naar hun
trein. Daarnaast passeert hier
om de paar minuten een trein
richting Breda en Tilburg en
andere bestemmingen. Wat wil
je nog meer?", aldus Woudwijk,
die zijn atelier de naam C.S.
heeft meegegeven.
NS Stations noemt de nieuwe
bezetting van de vrijkomende
stationsruimten een goed alter
natief. Ze stapt daarmee wel
noodgedwongen af van haar
voorkeur om de ruimten vooral
te laten gebruiken door bedrij
ven die met haar producten en
diensten een directe toegevoeg
de waarde leveren voor reizi
gers en passanten. Maar dat
neemt NS Stations graag op de
verhuur toe.
'Je blijft altijd littekens zien, hoe verfijnd de methode ook is
BEVERWIJK HANS SONDERS
Iemand die voor de helft was verbrand, ging
nog niet zo heel lang geleden gewoon dood. Nu
kunnen zelfs mensen in leven worden gehou
den die voor 90 procent diep derdegraads zijn
verbrand. Niet altijd is dat een zegen. Brand
wonden zijn voor slachtoffers en omgeving zo
slecht te verdragen dat sommige slachtoffers -
hoewel genezen - alsnog een einde aan hun le
ven maken. Een dilemma voor de immer voort
schrijdende geneeskunde.
„Eigenlijk is het dilemma al bij Adam en Eva
begonnen", legt hoogleraar brandwondenge-
neeskunde Robert Kreis uit. „In dat verhaal
staat de slang voor wijsheid en de appel voor
kennis. We weten en kunnen steeds meer.
Vroeger was de dood nog gewoon de wil van
God en die werd als zodanig aanvaard. Tegen
woordig wordt een mensenleven steeds kost
baarder gevonden, ook al omdat er in een gezin
minder kinderen worden geboren. Bovendien
willen we het uiterste uit het leven halen, maar
dan zonder de consequenties te aanvaar
den...."
Brandwonden ervaart bijna iedereen, slachtof
fer en omgeving, als buitengewoon schokkend.
Daarbij maakt het niet uit of het een grote dan
wel een kleine wond betreft en zelfs niet of die
zichtbaar is of onder de kleding verborgen. Re
cent onderzoek van de Nederlandse Brand
wondenstichting heeft dit uitgewezen. Kinde
ren stoten genadeloos hun leeftijdgenootjes
met brandwonden uit de groep, echtgenoten
verlaten hun jarenlange geliefde.
De beantwoording van de vraag of je iemand
met zeer ernstige brandwonden tot het uiterste
toe moet behandelen, ligt heel anders bij kin
deren dan bij volwassenen, weet Kreis. „Met
kinderen kun je moeilijk praten bijvoorbeeld,
maar ook voor volwassenen is het lastig de si
tuatie te overzien. Niemand weet hoe je over
vijf jaar je leven ervaart. Dat kun je vooraf ge
woon niet zeggen."
Voor de beoordeling over al of niet verder be
handelen ligt geen protocol klaar. „Elk geval is
volstrekt uniek. De enige gedragslijn is dat je
niet doorgaat tot het gaatje. Iemand van 80 jaar
die voor 40 procent is verbrand, overleeft het
niet, dat leert de statistiek. Maar je begint toch
met de behandeling, want misschien is dit wel
een van de weinige uitzonderingen. De beslis
sing over al dan niet doorgaan wordt ook niet
zomaar aan de rand van het bed genomen. Je
vraagt je natuurlijk wel af of je in zo'n geval nu
een of twee keer moet reanimeren. Sommige
patiënten geven het trouwens zelf al aan: ik wil
geen kasplantje worden."
Een brandwondenslachtoffer wordt nooit meer
dezelfde. Hij steekt letterlijk en figuurlijk niet
meer goed in zijn vel en gaat zich daardoor ook
anders gedragen. Hierdoor ontstaan vaak de
relatieproblemen. En er zijn er velen die jaren
na het brandongeluk de verzuchting slaken:
was het maar afgelopen. „Bij Hindoes is het
nog erger," weet Kreis. „Bij hen is het volko
men intact zijn van het lichaam bijna heilig. Ze
denken meteen aan melaatsheid en menen dat
het slachtoffer een besmettelijke ziekte heeft.
Zelfs kinderen met brandwonden worden ge
meden als de pest en bijna altijd verstoten."
Maar niet alleen de omgeving kan het slachtof
fer tot wanhoop brengen. Kreis heeft eens een
bouwvakker behandeld die niet eens zo ernstig
gewond was geraakt. Een witte, ongepigmen-
teerde plek van enkele vierkante centimeters
op zijn kuitbeen was alles dat herinnerde aan
het brandongeval. Dit was voor de man echter
al niet te verteren. Hij kon de huidbeschadiging
niet verwerken en pleegde uiteindelijk zelf
moord. „Een beschadigde huid heeft dus een
enorme impact."
„Iemand met brandwonden moet zijn leven
heel anders gaan oppakken dan vóór het onge
val," zegt Kreis, behalve hoogleraar tevens chi
rurg in Het Rode Kruisziekenhuis/brandwon
dencentrum in Beverwijk. „Hij of zij moet wor
den geherprogrammeerd. Dat heeft uit de jaren
vijftig en zestig een slechte klank, omdat met
een aan 'hersenspoelen' wordt gedacht, maar
het is het enige dat er op zit. Soms is het wel
een worsteling van vijftien jaar." Het louter
aanvaarden van de ernstige huidbeschadigjj ng-
is volgens de professor volstrekt onvoldoend eld
„Het moet veel actiever, een begrip als assei
viteit is hier beter op zijn plaats. Het slachto
moet weer zelfbewust en psychisch weerbaj
worden."
Maar daarmee is het probleem van de omgetj^
ving met het vaak afschrikwekkende uiterlijk en
van brandwondenslachtoffers niet opgelost an'
.Iemand heeft eens voorgesteld om een paa en
brandwondenslachtoffers tussen de promot nilj
meisjes van de Veronica-karavaan mee de je ,et
te laten uitspringen. Misschien dat die schol jjn'
een beetje zou helpen."
Het beter beheersen van de littekenvorming
van brandwondenslachtoffers kan al een he i,
verbetering zijn, meent Kreis. „Maar zelfs al M
wij artsen vinden dat de wond heel netjes is
nezen, is die voor de patiënt vaak toch nogl
erg." Meer verfijnde huidtransplantatietechi i;
ken en zelfs het buiten het lichaam om kwel
van nieuwe huid zetten niet echt zoden aan
dijk of verkeren nog in een experimenteel si
dium. „Je blijft de littekens altijd zien, hoevi q
fijnd de methode ook is. Bovendien: een gel
verkoold armpje, wat nogal eens voorkomtI
kinderen, kun je nooit vervangen." iee
tu
Wij Nederlanders zijn dol op groepsvoordeel. Daarom heeft Dutchtone nu
CALLTOGETHER. Een uniek pakket, waarmee bellen in een groep veel goedkoper
wordt. Zowel vast als mobiel. CALLTOGETHER bestaat uit een Discountbox met
minimaal één mobiele telefoon (Nokia 6150) en maximaal vijf mobiele telefoons.
Sluit de Discountbox aan op uw vaste telefoon thuis en u
"■■■i
CALLTOGETHER: VAST EN MOBIEL.
belt onderling voor maar 15 cent per minuut. U betaalt voor
het basispakket (Discountbox Nokia 6150) f 269,- en naast
de gesprekskosten een maandelijks bedrag van f 44,95. Per extra mobiele
telefoon betaalt u maandelijks f 25,- plus gesprekskosten. En zoals u ziet in
onderstaand schema, kunt u ook buiten de groep voordelig bellen. Wilt
u hier meer over weten, bel dan gratis 0800-0550. Of kijk op www.dutchtone.nl.
Binnen de groep
Buiten de groep
caMtogether
vaste telefoon
together
mobiele telefoon
together
mobiele telefoon
VERDIEN AIR KfflTÉS 6lJ AANSCHAF EN Bij BÈLLÉKi"
andere
mobiele
telefoon
vaste
telefoon
0,10 piek
0,05 dal
BOVENSTAANDE TARIEVEN GELDEN BINNEN NEDERLAND
dutchtone
DEN HAAG HANS SONDERS
De komende vijf jaar zal het
aantal verzoeken om een voor
onderzoek naar erfelijke aanleg
voor ziekten meer dan verdub
belen. Vooral mensen bij wie in
de naaste familie veel borst- of
darmkanker voorkomt, zullen
zich willen laten onderzoeken.
Het afgelopen jaar is bij de ze
ven klinisch-genetische centra
bij de academische ziekenhui
zen in Nederland hierover dui
zenden keren advies gevraagd.
Volgens de Gezondheidsraad,
een adviesorgaan van de rege
ring, zal DNA-diagnostiek over
tien jaar gemeengoed zijn.
Mensen bij wie na DNA-on-
derzoek is vastgesteld dat zij
een grotere kans maken op
borst- of darmkanker kunnen
zich geregeld en gericht hierop
laten onderzoeken. „Want als je
er op tijd bij bent, is de kans op
genezing veel groter", zegt dr.
PA. Bolhuis van de afdeling ge
netica van de Gezondheids
raad. Hij wijst er overigens op
dat DNA-onderzoek niet licht
vaardig wordt uitgevoerd. Er
moet een gerede kans zijn dat
er van erfelijke factoren sprake
is. „Ten eerste moeten het al di
recte bloedverwanten zijn die
aan de ziekte lijden of eraan
zijn overleden en het dienen er
toch wel meer dan een of twee
te zijn. Anders wordt er niet aan
begonnen", aldus Bolhuis,
„ook al omdat het DNA-onder
zoek duur is, enkele duizenden
guldens." Verwacht wordt ech
ter dat die kosten de komende
jaren aanzienlijk dalen.
Niet alle vormen van kanker
zijn erfelijk. Het gaat om be
paalde vormen'van borst- en
darmkanker, waarbij zo'n tien
procent van alle voorkomende
kankergevallen erfelijk zijn. „Er
felijke vormen van kanker tre
den wel vaak al op jonge leeftijd
op," legt Bolhuis uit. „Bijvoor
beeld rond het veertigste le
vensjaar, terwijl de meeste an
dere kankersoorten zich pas
veel later ontwikkelen, als men
ongeveer 70 is."
Van de ongeveer 5.000 erfelij
ke ziekten is van zo'n 500 met
DNA-onderzoek te achterhalen
of iemand een grotere kans
loopt de ziekte daadwerkelijk te
krijgen. Maar of iemand door
erfelijke belasting meer kans
heeft dement te worden, wordt
helemaal niet onderzocht.
„Omdat dementie toch niet is
te behandelen", zegt Bolhuis.
„En als je het per se onderzocht
wilt hebben, moet je bij de ge
neticus, die je het overigens zal
afraden, met een overtuigend
verhaal komen."
Het blijven vrijwel altijd kans
berekeningen. Is bijvoorbeeld
statistisch vastgesteld dat vijf
procent van de mensen dement
wordt, dan wordt de kans daar
op vergroot tot maximaal 40
procent als het genetisch on
derzoek uitwijst dat de onder
zochte door overerfde gen-
mutaties een grotere kwets
baarheid heeft.
Maar bij een psychiatrische
ziekte (als die van Huntington)
is wel met honderd procent ze
kerheid vast te stellen of de
ziekte zich ook daadwerkelijk
ontwikkelt. „De meeste onder
zoeken vinden hiervoor plaats
als iemand op het punt staat
nakomelingen te verwekken,"
zegt Bolhuis.
Onderzoek naar de vatbaar
heid voor borstkanker leidt er
soms toe dat vrouwen bij wie
tc
ïoe
rori
de kans daarop groot w ;rl;
acht hun beide borste
verwijderen. De meest
wen kiezen echter voo
geld onderzoek. „Maai
vrouw bang is dat ze
danks geregeld onderzo
te laat bij is en er al ui
gen van de kanker zij
worden besloten de bon
dicaal te laten verwijden 0 S(
Naast geregeld onden erz
bij gebleken kwetsb 3 w
voor ziekten erger te
men, kan in de nabije to loe
DNA-onderzoek wordi 0(e
bruikt om advies te ge
de ziekte kan worden
men. Iemand die bijvo
vatbaar is voor diabetes ,t.
ziekte) zal het advies krij Vl
zonder strikt zijn of ha
na te leven en het licha
wicht goed in de gaten
den. „Want die factoren
een grote rol bij het krij,
de ziekte", aldus Bolhi
mensen met een vatb
voor hart- en vaatziekti
er goed aan wat aan lit
beweging te doen, ji
voorbeeld. Als men di
weer niet overdrijft.
Naar verwachting zYVl
enkele jaren het vollef
van mensen zijn bescl
zal volgens Bolhuis hel
zoek naar erfelijke facli
ziekten in een stroomt
ling komen. Theoretisdi
denkbaar dat veel ziekt u|s
te voorspellen. „Niet alt ,e 1
nis is bruikbaar"
„maar bijvoorbeeld wet
een grotere kans maakt
te ontwikkelen zodat
een vroeg stadium nogtfeüsi
kunt doen, ja die kenn en
wel.''
0PEI
ieel
a e'L
It
DEN HAAG ALEX BOGERS
Naar mate meer mensen een
huis kopen, nemen ook de
diensten voor particulieren
rondom de woning toe. Het
huis is zoals bekend zeer on
derhoudsgevoelig. Het dak, het
houtwerk, de cv-ketel, het kan
allemaal stuk. Verzekeraars en
hypotheekverstrekkers springen
in op de huiszorgen. Ze kunnen
zich tegelijkertijd onderschei
den van elkaar. Want het assor
timent hypotheken dat zij aan
bieden gaat steeds meer op el
kaar lijken.
Sinds kort zijn ING en West-
land/Utrecht actief met een
'onderscheidend' product. ING
heeft 'Verbouw Support' opge
richt. Een organisatie die de to
tale regie overneemt van ieder
een die wil verbouwen of reno
veren. Ze begeleidt de verbou
wing van opdracht tot en met
de 'gegarandeerde oplevering
op de afgesproken datum'. Als
het mis gaat en de verbouwing
valt duurder uit dan neemt Ver
bouw Support de meerprijs
voor haar rekening.
Westland/Utrecht kwam on
langs met 'HuisSupport'. Ieder
een die voor 31 augustus bij de
ze hypotheekbank de financie
ring voor zijn huis regelt krijgt
of vier uur een klusjesman of
een 'advies-op-maat' voor de
beveiliging of de 'laagste offerte
van een goede verhuizer' gratis
of acht werkuren van een hove
nier voor 299 gulden. Voor
waarde is wel dat de hypo
theeknemer gebruik maakt van
een zogenaamde 'opneemfaci-
liteit'. Dat is een afspraak met
de notaris dat het hypotheekbe
drag op enig moment verhoogd
(bijvoorbeeld voor een verbou
wing) kan worden tegen veel la
gere kosten. Het normale tarief
voor een wijziging van de hypo
theek bij de notaris vervalt (zo'n
1.250 gulden) voor een op-
neemfaciliteit van vijftig gul
den.
De Tielse verzekeraar WG
Verzekerd Vastgoed gaat een
stuk verder. De verzekeraar
biedt pakketten aan waarbij de
huiseigenaar zich in feite kan
concentreren op waarvoor hij
het huis heeft gekocht: wonen.
Via een zogenaamde 'instand
houdingsverzekering' neemt
WG gedurende tien jaar al het
onderhoud aan de buitenkant
uit handen. Tot het ramen lap
pen aan toe.
De huiseigenaar betaalt een
maandelijkse premie voor het
product. Deze premie berekent
de verzekeraar aan de hand van
het type huis. WG kijkt hierbij
naar de omvang en de staat van
het onderhoud. Als vantevoren
vaststaat dat de dakpannen
binnen vijf tot tien jaar aan ver
vanging toe zijn, heeft dit zijn
effect op de premie. Eventueel
achterstallig onderhoud moet
wel eerst worden bijgewerkt;
het huis moet tiptop in orde
zijn voor de verzekering gaat lo
pen. De kosten hiervan komen
voor rekening van de eigenaar
zelf maar zijn wel te verrekenen
in de premie.
Mocht het zo zijn dat het
CU
houtwerk aan vervangiii >or
terwijl dat niet bleek tij< 'gei
opmaken van de offerte ene
dit risico door de polis
Het enige financiële risi e o
de klant is de inflatie. I ien
mies volgens de jaarlijl wai
ging die door het CBS wi y Vc
rekend.
Behalve voor de zogei
'buitenschil' verkoopt V
aanvullende pakketten
installaties in huis en
tuinonderhoud,
voorzieningen of de beu
„Wij kunnen de hele
het huis overnemen",
Limburg, algemeen d
van WG. Hij zegt dal
theekverstrekkers het
van WG erbij kunnen
pen. Ook biedt WG hei i er
aan aan projectontwil o A
woningbouwcoöperatiei ar
verenigingen van hui: ten-
ren. „Projectontwikkela ,or
len zich in de markt oei
scheiden door woningei ach
bieden met tien jaar vt iaft
onderhoud", aldus Liml
Limburg wil geen gen Dai
premie noemen omdat
veel per huis verschilt
als minimum zou je ,0P
zeggen dat het mini: 'nu
honderd gulden per 5e'
kost voor een woning1 lm
sen de 125.000 en 150.1 En:
den." Als de eigenaari lmt
verkoopt, kan hij volgei lan
burg kosteloos van de1 ent
ring af of hem overdoen
volgende eigenaar.
op
Sin
ind
