'Ik weet wat ik doe, ik beheers het vuur
Foto als visueel manifest
Jaap van Zweden dirigeert vogels in Naturalis
Korenfestival ope
groots met
'War Requiem'
Cultuur Kunst
Koren uit hele were
bijeen in Rotterdam»
DONDERDAG 8 JUL11999
chef jan rijsdam, 071 -5356444, plv chef annet van aarsen 07].
Leiden voegt Japanse collecties samen
leiden De hoog aangeschreven Japanse collecties van de Leidse
musea worden tijdelijk samengevoegd tot één tentoonstelling in
museum Naturalis. Onder de titel Museum Dejima (naar de
vroegere Nederlandse handelspost in Japan) worden meer dan
650 voorwerpen uit natuur, cultuur en dagelijks leven in het Ja
pan van de vorige eeuw getoond. Museum Dejima is onderdeel
van de viering van de vierhonderdjarige Japans-Nederlandse
betrekkingen, volgend jaar. Leiden beschikt over belangrijke Ja
panse collecties door met name Philipp von Siebold. Deze bio
loog en wetenschapper verbleef vorige eeuw lange tijd in Japan
en bracht vele duizenden voorwerpen mee. Naturalis, het Rijks
museum voor Volkenkunde en het Rijksherbarium beschikken
daar nu nog over. Museum Dejima is te bezoeken van 19 okto
ber tot en met 12 maart.
Spaanse componist Rodrigo overleden
madrid In Spanje is dinsdag de wereldberoemde musicus
Joaquin Rodrigo overleden. De componist van het Concierto
d'Aranjuez voor gitaar en orkest - een van de bekendste klassie
ke stukken van de twintigste eeuw - stierf op 97-jarige leeftijd in
zijn huis in Madrid. Het uitgebreide oeuvre van Rodrigo omvat
muzieksoorten voor piano, gitaar, orkest, koor en balletten. Hij
werd verscheideme keren onderscheiden. Zo kreeg hij in 1996
de Spaanse kunstprijs Prins van Asturië.
Jazz moet op Zezz
den haag Jazz moet op Zezz, vindt een initiatiefgroep die tij
dens het North Sea Jazz Festival handtekeningen inzamelt voor
de oprichting van een zesde publieke radiozender, speciaal
voor liefhebbers van de geïmproviseerde noot. Er wordt wel wat
jazz op de bestaande vijf kanalen geprogrammeerd maar dat
gebeurt in de ogen van Paul van Schaik van het Nederlands Jazz
Overleg (NJO) veel te hapsnap. Een publieke jazzzender zou een
belangrijke stimulans kunnen zijn voor zowel de bestaande po
diumcultuur als de „bloeiende maar kwetsbare jazzindustrie".
Wallage verbiedt dance-festival
'Valley of the North', een openlucht dance-festival
w 17 juli in het Stadspark in Groningen zou plaats
hebben, is afgeblazen. Burgemeester Wallage van Groningen
heeft de vergunning ingetrokken. De organisator stapt naar de
rechter en eist een schadevergoeding. Volgens de gemeente
houdt de organisatie zich niet aan de veiligheidsvoorschriften
en komt ze de gemaakte afspraken niet na. Volgens de gemeen
te klopt het veiligheidsplan voor het dance-evenement van geen
kant. De organisatie rekende op 30.000 bezoekers.
Leidse pyroloog Lambert Wouda haalt dingen uit met vuur op Arsenaalplein
De Leidse Lambert Wouda - bij velen beter bekend als
Lampie - is pyrotechnicus en vuurkunstenaar. Hij maakt
vuureffecten voor het theater. „Effecten voor füm zijn
niet leuk om te doen. Daar kijkt niemand meer van op.
Live voor publiek dingen uithalen met vuur vind ik het
mooiste." Hij werkte jaren als theatertechnicus bij de
Dogtroep. Hun voorstelling 'Lucifer' heeft hij volledig
uitgelicht door middel van vuur. Aanstaande zaterdag
presenteert hij op het Arsenaalplein de voorstelling Hi-
Fi.er.
bij vuur de hoofdrol speelt. Zijn
laatste vinding is een engel
waarvan de vleugels moeten
gaan branden. Het is een con
structie van buizen en leidin
gen. De vleugels zijn gemaakt
van veilig glasvezeldoek.
Samen met danser/acteurs
Maarten van der Drift en Yvon
van den Akker vormt Wouda
het theatergezelschap Pyroma-
chine. Vorig jaar september lie
ten ze in deze vorm voor het
eerst van zich horen met de Py-
romachine. Nu is er de voor
stelling HiFi.er waarvoor sa
menwerking is aangegaan met
de geluidskunstenaars Jan de
Rijk en Kees van den Bos, die
respectievelijk onder de naam
DJ Wall of Sound en Exit 11 een
.subtiele geluidscollage maken
van alles wat de mens op
akoestisch gebied kan verzin
nen.
Wouda laat zien hoe hij een
steekvlam maakt en onder con
trole houdt. „Het leuke van een
steekvlam is dat het ongevaar
lijk is. Kom, ga eens even vlam
men", zegt hij tegen de doek
met olie in zijn hand. „Dit is li-
marion groenewoud
„Ik ben pyroloog", zegt Wouda
(45). „Een pyroloog is geen py
romaan. Dat moet ik vaak uit
leggen. Er is een belangrijk ver
schil. Een pyroloog of pyrotech
nicus weet het vuur in de hand
te houden en een pyromaan
niet. Het woord zegt het al, ma
nie is gekte. Maar ik weet heel
goed wat ik doe. Ik beheers het
vuur."
Hij strompelt („ik loop wat
houterig want last van m'n
rug") op houten klompen door
zijn grote werkplaats. Hij gooit
zijn sigarettenpeuk op de grond
en trapt hem uit. Er staan drie
brandblusapparaten en er
hangt een blusdeken aan de
muur. Zijn explosieven liggen
opgeborgen in een kluis buiten.
„In dit pand wonen een paar
pyrofoben. Ze zijn bang dat het
hier op een dag in de hens
vliegt. Pyrofoben vinden mij
een pyromaan. Maar ik contro
leer alles voortdurend." In zijn
werkplaats bedenkt en maakt
hij theatrale kunstwerken waar
Pyroloog Lambert Wouda: „Ik heb echt respect voor vuur. Een foutje is fataal. Voor mezelf en voor anderen."
foto henk bouwman
copodium. Even een dubbele
dosis." Hij roert in het schaal
tje. „Er moet wel zuurstof bij.
Als ik niet roer gebeurt er niets.
Dit spul kost zestig gulden de
kilo. Vuur is duur. Ik kan dan
ook niet echt leven van dit
werk."
Een grote vlam verschijnt
vlakbij zijn gezicht en zijn han
den. „Kijk, alleen het haar op
mijn handen is verbrand. In dit
vuur durf ik gerust mijn hand te
steken. Je voelt er niets van.
Vuurvreten doe ik niet. Ik ben
niet iemand die op een sensa
tionele manier met vuur om
gaat. Zo van, kijk eens wat ik
durf. Ik vind het leuk om iets
speciaals te bedenken. Zoals
vorig jaar bij de opening van
het theaterfestival in Den
Bosch. Daarvoor heb ik een au
to verbouwd die langzamer
hand in de as werd gelegd.
Eerst de deuren in de fik, dan
een steekvlam onder de motor
kap... De benzinetank was er
Veertig jaar popfotografie in Londen:
monique brandt
Popliefhebbers die de komende zomer Londen
aandoen, moeten zeker een bezoekje brengen
aan de National Portrait Gallery, waar nog tot
en met 19 september de tentoonstelling 'Icons
of Pop' is te zien. De expositie geeft aan de
hand van vijftig foto's van wereldberoemde ar
tiesten en bands een aardig beeld van de ont
wikkeling van de popfotografie in de laatste
veertig jaar.
Werk van een inmiddels internationaal ver
maarde fotograaf als de Nederlander Anton
Corbijn ontbreekt overigens in de tentoonstel
ling: samensteller Terence Pepper koos na
drukkelijk voor Britse fotografen en foto's van
Britse, zeer uiteenlopende acts; van Marianne
Faithfüll tot de Spice Girls, van Roxy MuSic tot
Oasis en van Tom Jones tot voormalig Take
That-ster Robbie Williams.
Behalve foto's is er ook een aanzienlijke col
lectie zeldzame platenhoezen te bewonderen.
De expositie wordt verder gecompleteerd met
oude posters en toegangskaarten, poppen,
buttons, speldjes en aanverwante promotie-ar
tikelen met nostalgische waarde.
Met de tentoonstelling wil Pepper laten zien
hoe belangrijk de rol van een fotograaf is bij de
creatie van pophelden, van iconen voor wie
het bestendigen van het nauwlettend gecre-
eerd imago van levensbelang is. „Voor een
popartiest of groep is gefotografeerd worden
een uiterst belangrijk onderdeel van de loop
baan", aldus Neil Tennant van The Pet Shop
Boys in de bij de tentoonstelling verschenen
catalogus. „Het resultaat is een visueel mani
fest: dit is wat we zijn, wat we willen zijn, waar
we vandaan komen en waar we naartoe gaan:
dit zijn onze invloeden, dit is wat we willen
vertellen."
Lang voordat muziekvideo's en muziekzen
ders als MTV en TMF de sterren de kans gaven
om hun imago's uitbundig en haast grenzeloos
vorm te geven, werden popartiesten al als film
sterren gevisualiseerd. Volgens Terence Pepper
wordt een imago bepaald door een combinatie
van presentatie, persoonlijkheid en muzikaal
talent. Ook is in veel gevallen de haardracht en
het gebruik van make-up zeer belangrijk.
In de jaren vijftig en zestig waren de foto's
van popsterren als de muziek zelf: meestal
braaf, soms een tikkeltje ondeugend. Zo zien
we Sandie Shaw, die in 1964 doorbrak met de
single 'There is always something there to re
mind me' geportretteerd als vrolijk en fris tie
nermeisje. Op een foto uit 1958 zien we Cliff
Richard, braafjes poserend als 'Het Vriendje
Van Het Jaar': een keurig kapsel waar hier en
daar een ondeugende krul uit springt, een
jong, onschuldig koppie, een gouden kruisje
aan een kettinkje om zijn hals.
„Je was in die tijd of sexy en rebels, of meer
de jongen of het meisje van hiernaast", consta
teert Tennant. „Daarna kwamen The Beatles
en plotseling moest het allemaal artistiek." Te
gen de tijd dat de Rolling Stones en The Beat
les opduiken, verandert de fotografie inder
daad ingrijpend. De foto's worden kunstzinni
ger, bonter, rebels, experimenteler.
The Rolling Stones poseren voor Gered Man-
kowitz - die jarenlang werkte als vaste foto
graaf van de band - tussen twee poorten bij
een donker, oud gebouw, Brian Jones knielt op
de voorgrond. Mankowitz maakte ook een
haast legendarische opname (1964) van zange
res Marianne Faitfull, neergezet als een engel
achtig wezen die, gehuld in een kort jurkje met
daaronder lange witte kniekousen, vreemd on
deruit hangt in een bankje in een pub.
De band Queen - voorzien van weelderige
kapsels, poseert in onheilspellend zwart in de
reflectie van een spiegel, terwijl Roxy Music -
een band die het begrip imago leek te hebben
uitgevonden - op een foto uit 1974 poseert in
de typische, wat barokke kleding: leer, glitter,
dierenprints en satijn.
De tachtiger en negentiger jaren laten vooral
een mengeling van verschillende stijlen en
technieken zien, zoals een foto van de meisjes
band Bananarama, die voor de gelegenheid is
neergezet in een reusachtig nep-aquarium.
Ook komen opvallend veel symbolen en beel
den uit vroeger tijden terug. Robbie Williams,
de hippe maar toch brave Thake That wordt,
net als Cliff Richard geportretteerd met een
gouden kruisje om de hals.
Icons of Pop, National Portrait Galery, St.
Martins Place Londen. Te zien tot 19 septem
ber, ma. t/m za. 10.00-18.00 uur, zo. 12.00-
18.00 uur.
Robbie Williams, net als Cliff Richard geportretteerd met een kruisje om de hals. foto hamish brown
silvan schoonhoven
„Alleen de vogelgeluiden van
de mannetjes? Wat seksistisch."
Jaap van Zweden, beroemd vio
list, dirigent en liefhebber van
snelle auto's, was gisteren voor
een PR-actie in museum Natu
ralis. Bedoeling was dat hij een
'vogelconcert' zou dirigeren op
de gelijknamige tentoonstelling.
Van Zweden liet zich tijdens
zijn bliksembezoek onder luid
gekrijs en gefluit door het hele
museum leiden, langs dode ui
len en opgezette mussen en
voelde de dreigende slagscha
duwen van potvissen en dino
sauriërs over zich heen vallen.
„Is dat een echte Tyrannosau
rus?"
„Normaal gesproken vind ik
vogels saai, als je ze in Artis ziet.
Maar hier wordt het interessant
gebracht. Volgende 'week kom
ik met mijn vrouw en kinde
ren." Van Zweden liet zich de
werking van het interactieve vo
gelconcert uitleggen. Met een
dirigeerstokje kon hij oplich
tende panelen met een vogelaf
beelding aanraken, zodat het
Jaap van Zweden raakt met een dirigeerstokje een paneel met een vogelafbeelding aan zodat het bijbeho
rende geluid uit de luidsprekers klinkt. foto loekzuyderduin
bijbehorende geluid uit de luid- zich richtte op een* opgezet
sprekers klonk en een spotje exemplaar.
De dirigent viel de begelei
ders van het museum aan op
het ontbreken van het geluid
van de vrouwelijke vogels. „De
vrouwelijke stem wordt weer
niet gehoord en dat is jammer."
Van Zweden hield het er maar
op dat de mannetjes net als in
het echte leven nou eenmaal
meer lawaai voortbrengen. „Als
kleine jongen was ik altijd gek
van roofvogels. In Blaricum
waar ik woon heb ik een groot
haviksnest in de tuin. Die havik
is daar spontaan neergestreken.
Ik hoop dat-ie blijft, maar de
natuur moet zijn beloop heb
ben. Ik kan moeilijk met dooie
muizen gaan gooien om hem
daar te houden. Prachtige bees
ten. Maar er zijn ook vogels
waar ik een uitgesproken hekel
aan heb, zoals loaaien."
Op de tentoonstelling 'vogel
concert' in Naturalis staren
stoffige vogels, al ruim honderd
jaar dood, met hun glazige
ogen de bezoekers aan. De op
gezette beesten komen uit de
collectie van de negentiende-
eeuwse verzamelaar Wic-
kevoort Crommelin. Op zijn
dertigste werd Crommelin
blind, maar hij ging door met
het verzamelen van de vogels,
natuurlijk uitgehaald. Het leuke
was dat ik samen met een actri
ce in de auto zat. Ik weet na
tuurlijk goed wat ik doe."
„De mens die zich handhaaft
heeft altijd met vuur te maken",
begint hij zijn pyrosofie. „Vuur
is de oorsprong. De aarde is een
vuurbol. De mens is bang voor
vuur maar die angst is ambiva
lent, want we maken veel ge
bruik van vuur."
„Mensen beginnen vaak te
gen mij over hun kwajongens
streken met vuurtjes stol
heb dat zelf nooit
mijn opleiding als elet jfr
mocht ik helpen bij e<
terspektakel in Leiden,
werd ik ge'
'vuurmanager'. Veertien
lang heb ik fakkels en jo<
brandend gehouden. Tq
kwam mijn fascinatie
vuur. Vuur is een wa:
mooi medium. Bij de Do
kon ik de artistieke waai
vuur volledig uitbuiten
op Oerol twee jaar
hadden een grote vuuinU'
tuur gemaakt, die twintig
ten heeft gebrand. Dan
zelf ook ademloos toe."
„Bij vuur moet je alt
blijven. Ik heb een
springmeester moeten 'a
Dat is verplicht als je n zi
plosieven werkt. Op dei
sus heb ik een momen 'ri'
angst gekend. Ik kreeg i >,e
springstof in de handen,
verworst. Iemand moe
toch de lonten tegen
houden, de beslissendtf061
nectie maken. Terwijl
deed was er ergens verdel
een militaire oefening o F
ontploffing. Mijn hart slo
tikken over. Ik fietste late
naar mijn hotel en dat U
heb ik echt respect
spul. Een foutje is fat;
mezelf en voor anderea"
HiFi.er door theater Pj
chine, aanstaande zaten (1
het Arsenaalplein in I
aanvang 1.30 uur. Tos>
gratis.
de
itaal k
en/I
rotterdam gpd
Dertig wereldkoren zijn in Rot
terdam bije.en op de vijfde edi
tie van het 'World Symposium
of Choral Music'. De koren zijn
afkomstig uit alle hoeken van
de wereld, van Argentinië tot
Zimbabwe, en brengen liederen
uit het breedst mogelijk reper
toire. Wat koorzang aangaat, is
Rotterdam tot en met 14 juli het
centrum van de wereld.
In de Doelen, kloppend hart
van het festival, krioelt het op
de openingsdag van de natio
naliteiten. Bij de incheckbalie
worden plaatjes met koor- en
landnamen uitgereikt aan deel
nemers uit vijfenvijftig landen.
Sommige koren zijn al in hun
uniform naar Nederland ge
reisd. Het festival wordt eens in
de drie jaar gehouden. Was in
1996 de eer aan het Australi-
ob
sche Sydney om
mogen spelen, ditmaal
beurt aan Rotterdam.
venstad wist de organisfcu
de wacht te slepen me iwi
naam als nationale thuif s
voor koren. Rotterdam
zo'n 150. Bovendien is
dam de enige stad in Ned
met een zogeheten koor g
lent, die zich met het u 1 u
wee van het koorleven
houdt.
Dagelijks zijn er builèüi
certen in het pittoreske
haven en op het Grote )m
plein voor de Laurenske
terdagmiddag is er een lo
strijd snelzingen en zal in
avond De Nacht van d
damse Smartlap. Het
eert wordt op 14 juli ir
grimsvaderskerk verzorg)
het fameuze Chinese Gf/'é
hou Kinder Paleis Koor.
muziek
die voor een groot deel afkom
stig waren van Haarlemse land
goederen. Na zijn dood, eind
vorige eeuw, zijn de dieren aan
het natuurhistorisch museum
geschonken.
De muziektenten, waar de
bezoeker de vogels kan dirige
ren, zijn niet het enige interac
tieve onderdeel van de tentoon
stelling. Op computers kan de
bezoeker vogelgeluiden raden
of muziekstukken beluisteren,
door vogels uitgevoerd. Van
Zweden hoorde fronsend een
uitvoering van het Wilhelmus
aan.
Een ander deel van de expo
sitie is ingeruimd voor de goua
ches van Marinus Adrianus
Koekkoek. De platen van deze
schilder voor velen een begrip
uit de tijd dat zijn vogelplaten
een vaste plaats hadden in het
leslokaal naast het schoolbord.
De honderden vogelafbeeldin
gen zijn natuurgetrouw en de
afmetingen van de dieren klop
pen precies.
De tentoonstelling 'vogelcon
cert' is nog te zien tot 5 septem
ber.
recensie peter visser
Openingsconcert van het Fifth World
Symposium on Choral Music in Rotter
dam door het Groot Omroepkoor, het
Omroep Jongenskoor en het Roder Jon
genskoor en het Radio Filharmonisch Or
kest m.m.v. solisten, alles o.l.v. Claus Pe
ter Flor. Op het programma stond het
War Requiem van Benjamin Britten. Ge
hoord: 7/7, De Doelen, Rotterdam.
Jammer van het applaus. In een
concertzaal is zoiets bijna on
vermijdelijk, want de Rotter
damse Doelen is nu eenmaal
geen kerk. Maar het maakte net
die breekbare sfeer van verstil
ling en berusting kapot na het
harmonieuze slot van Brittens
'War Requiem'.
Dit grootse werk uit 1962 is
trouwens ook geschreven voor
een kerk, namelijk voor de in de
Tweede Wereldoorlog gebom
bardeerde, maar weer opge
bouwde kathedraal van Coven
try, een stad die net zo grondig
'Coventriert' - het werkwoord
was tijdens de oorlog in Duits
land populair - werd als Rotter
dam werd platgegooid.
Gisteravond klonk het werk
niet alleen als opening van het
Fifth World Symposium on
Choral Music, maar ook als
protest tegen de Nazi's, tegen
Kosovo, kortom tegen elk poli
tiek machtsspel waarvan on
schuldige burgers slachtoffer
worden. Zó heeft Britten het
ook bedoeld: een tijdloos mo
nument voor de geweldloos
heid.
De Doelen was gisteravond
vóór het concert een internatio
nale bijenkorf van koorleden,
die zich verdrongen voor
stands met catalogi, bulletins
en aankondigingen, waaronder
zelfs al van het zesde Koor
Symposium in. 2002. Ditmaal
heeft Rotterdam de eer om ze
ven dagen dit symposium te
herbergen. Het openingscon-
