'Van Gogh' kan nu
z'n bezoekers kwijt
'Naakt is de toetssteen
voor de schilderkunst'
Cultuur Kunst
Uissische schilderijen
eveild in Noordwijk
Donner een van grootste
boekshops van Europa
Beeldinstituut komt
zeker in Rotterdam
)ENSDAG 23 JUN11999
)nderscheiding Claudia Cardinale
Ri tRHS De Franse president Chirac heeft de Italiaanse actrice
laudia Cardinale gisteren een van de hoogste Franse onder-
iheidingen toegekend. Ze wordt officier in de Légion d'Hon-
eur. Tijdens een ceremonie in Parijs omschreef Chirac de gel-
uvverde filmster als „de mooiste Italiaanse uit Tunis." Cardina-
vverd in 1939 in Tunesië geboren.
Ritueel en schoonheid' in Oudheden
akbees
•en Vanaf 19 november opent het Rijksmuseum van Oudhe-
im en in Leiden voor het eerst haar deuren van de vernieuwde
'm epn ntoonstellingszalen. Dat gebeurt met de tentoonstelling 'Ritu-
«1 en Schoonheid, antieke meesterwerken uit het MIHO MU
SLIM, Japan'. Het is een bijzondere collectie kunstvoorwerpen
it het oude Nabije Oosten, Egypte en de Klassieke Wereld. De
ïpositie van voornamelijk zilveren en gouden voorwerpen
jopt tot en met 19 maart 2000.
w amiroquai naar Ahoy'
w jLFT De Britse zanger Jamiroquai treedt 11 oktober op in
hoy'. Een kleine 10.000 liefhebbers van zijn funk/jazzmuziek
'letjei unnen vanaf zaterdag op de bekende adressen terecht voor
J" circs en kaartje in de voorverkoop.
Nieuwe vleugel Kurakowa een imponerende eenheid
Toen koningin Juliana in 1973 het Van Gogh Museum
opende, uitten sceptici hun twijfels. Liep een gebouw
voor één kunstenaar niet het gevaar een mausoleum te
worden? Maar het museum met de grootste collectie
werken van Vincent van Gogh ter wereld bleek al gauw
een overdonderend succes. Dankzij een Japanse schen
king van 37,5 miljoen gulden voor een nieuwe vleugel en
renovatie van het oude gebouw, heropent koningin Bea
trix vandaag een locatie waar voortaan met gemak zeker
één miljoen bezoekers per jaar terecht kunnen.
:m pbrengst voor Oosting Memorial Fund
iwerh
ijke 1,1 iOUNE VAN OVERBEEKE
ftig Russische schilderijen uit
periode 1932-1992 worden
8 juli vanaf 20.00 uur geveild
een grote benefietveiling in
echtej nel Huis ter Duin in Noord-
jk. De veiling is een inititatief
Fine Arts International Ex-
tions Sponsor Events in
nenwerking met de Konink-
Nederlandse Lawn Tennis
ind (KNLTB) en konit ten
m vern ede aan het Menno Oosting
ig emorial Fund.
^"Deze tennisspeler kwam in
bij een auto-ongelük om
t leven. De opbrengst van de
lling wordt door de familie
beschikking gesteld aan een
ig te bepalen doel ten gunste
de tennissport in Neder-
:YN
örafgaand aan de veiling
irden de Russische kunstwer-
impressionistische en
cialistisch realistische stijl
itoongesteld in Huis ter Duin
ijU 5, 6 en 7 juli. Volgens Fine
LEU ts International gaat het niet
i „verwrongen, propagandis-
che kunst uit het Sovjlettijd-
rk". „Het zou naief zlijn te
nken dat welk regime dan
- k in staat zou zijn een; com-
efl ;te generatie kunstenaars ar-
iek'monddood'te maken."
Ie gesloten sovjetgrenzen
L Q|| igden er tot halverwegen de
t bezn.
elhgei L
jaren '80 voor dat kunstliefheb
bers in het westen maar mond
jesmaat konden kennisnemen
van het werk van Russische
kunstenaars. Er werden nauwe
lijks exportvergunningen afge
geven waardoor Russische
kunst in de internationale
kunsthandel onderbelicht bleef.
Bovendien vond de kunstwe
reld de kunst 'besmet' omdat ze
meende dat het sovjetregime de
artistieke vrijheden van kunste
naars aan banden had gelegd.
„Maar wie nu de moeite
neemt zich een beeld te vor
men van het oeuvre Russische
kunt dat in deze periode is ont
staan kan niet anders dan tot
de conclusie komen dat er in de
periode 1932-1992 beslist niet
alleen kunst is geproduceerd
waarin de propagandistische
verering van de Sovjet-ideologie
overheerst", aldus G. van der
Knaap van Fine Arts internatio
nal. „Juist die ontdekking
maakt de Russische schilder
kunst buitengewoon interes
sant, temeer omdat de artistie
ke en technische kwaliteit over
de gehele linie genomen abso
luut imponerend kan worden
genoemd."
Volgens Fine Arts Internatio
nal gaat het om betaalbare
kunst omdat de werken in Eu
ropa relatief onbekend zijn. De
kijkdagen en veiling in Huis ter
Duin staan open voor iedereen.
AMSTERDAM FRANCHISE LEDEBOER
Het oude gebouw naar een ont
werp van Gerrit Rietveld en
partners was berekend op een
jaarlijkse bezoekersstroom van
60.000. In 1997 was dit aantal
gestegen naar een miljoen met
als gevolg het dagelijkse tafereel
van lange rijen wachtende toe
risten voor de kassa's. Eenmaal
binnen was het bovendien vaak
een heksentoer om nog een
glimp van de meesterwerken op
te vangen. Volgens directeur
John Leighton werd het Van
Gogh Museum daardoor door
Nederlanders steeds meer ge
meden. Hij verwacht dat de
nieuwbouw en renovatie ook
aan die ongewenste situatie een
einde maken.
Aan de donatie van 37,5 mil
joen gulden van de Japanse ver
zekeringsmaatschappij Yasuda
Fire Marine Insurance Com
pany van enkele jaren geleden,
was als enige voorwaarde ver
bonden dat er een Japanse ar
chitect werd ingeschakeld.
Toenmalig directeur Ronald de
Leeuw maakte daar wijselijk
geen bezwaar tegen: met Kisho
Kurokawa kreeg hij een wereld
beroemde bouwmeester in
huis.
Het uiterlijk van het Rietveld
gebouw kenmerkt zich door
een strakke horizontale en ver
ticale lijnvoering. Tijdens de re
novatie onder leiding van de
Amsterdamse architect Martien
van Goor zijn de wanden op
nieuw geschilderd en is de be
lichting van de schilderijen ge
moderniseerd. Bij de ingang
zijn de garderobe, foyer en mu
seumwinkel aanzienlijk uitge
breid en niet zichtbaar, maar
wel aangenaam merkbaar, is de
installatie van een nieuw kli
maatsysteem. Vóór deze ingre
pen oogde het oude gebouw
vooral degelijk, dankzij de re
novatie herkreeg het zijn oor
spronkelijke 'simpele' functio
nele schoonheid terug.
Bezoekers kunnen eerst de
nieuwe opstelling van de Van
Goghs en de aanvullende col
lectie 19de-eeuwse kunst in het
Rietveldgebouw bekijken. De
nieuwbouw van Kurokawa aan
de achterzijde is daama snel
bereikbaar via de trap, roltrap
of de fraaie ronde liftkoker met
glazen wanden. Beneden het
maaiveld ligt de ellipsvormige
gang met hoge ramen die uit-
De nieuwe vleugel van het Van Gogh Museum is klaar om het publiek te ontvangen.
zicht biedt op de drie verschil
lende niveaus van de nieuwe
vleugel. Ingesloten in het mid
den ligt een ondiepe licht hel
lende vijver van 736 m2 met
water dat Voortdurend in bewe-
Actievoerders doopten de ellipsvormige buitengevel al tot 'Japanse klaagmuur*
ging is omdat het aan de hoog
ste kant wordt opgepompt.
Kurokawa plaatste op de ge
vel aan de zijde van het be
staande gebouw het nog niet
eerder in Nederlandse muse-
umbouw toegepaste natuur-
kleurige titanium, een op tin lij
kend hoogwaardig metaal. Ook
voor de ellipsvormige gevel aan
de zijde van het Museumplein
gebruikte hij hoogwaardig ma
teriaal, een grijsachtig gevlam-
straalde natuursteen met grijs
bruine ondertoon. De tentoon
stellingsruimten (twee grote
hoge zalen en een intiem pren
tenkabinet) vallen op door hun
harmonische maatvoering. Ook
het prachtige lichtgekleurde
parket en de subtiel-indirecte
verlichting van de Franse expert
Georges Berne maken van de
nieuwe vleugel een imponeren
de eenheid. Actievoerders
doopten de ellipsvormige bui
tengevel overigens ooit tot 'Ja
panse klaagmuur' en 'koe
koeksei' en probeerden de
nieuwbouw jarenlang vergeefs
te stoppen met juridische pro
cedures.
De heropening van het Van
Gogh Museum wordt gevierd
met de tentoonstelling 'Theo
van Gogh (1857-1891). Kunst
handelaar, verzamelaar en
broer van Vincent' (tot en met 5
september) en een retrospectief
over Kurokawa (tot en met 14
november). Het museum (Pau-
lus Potterstraat 7, Amsterdam)
is dagelijks geopend van 10.00
tot 18.00 uur.
Alle kunst is erotisch. Een uitdagend 'statement' van Bauhaus-architect
Adolf Loos (1870-1933). In de horizontale lijn zag Loos een liggende vrouw,
in de verticale een man die de liefde met haar bedreef. Die Freudiaans
gekleurde visie gaat wellicht iets te ver. Maar dat veel belangrijke kunst een
erotische lading heeft, is een onwankelbaar gegeven. In de serie 'Het blote
oog* zwerven wij van de fraai gewelfde schouder naar de tere knieholte, laten
wij een strelend oog gaan langs een aantal erotische kunstuitingen en gaan
wij nader in op de achterliggende thematiek. Aflevering 19: de heerlijke
overdaad van Peter Paul Rubens.
eter Paul Rubens. Meester
schilder. De man die de vo
luptueuze vrouw met de
machtige billen en mollige arrmpartij
in al haar barokke overvloed heeft af
gebeeld. De schilder v
een bijvoeglijk naamwoord is uitge
groeid. Wat een Rubensiaanse
men! De kunstenaar die niet alleen
zijn collega's heeft beïnvloed met zijn
vc liefdesparen in bucolische landschap-
:t* pen maar ook de bouwkunst t
chitectuur uit die tijd heeft aangesto
ken met zijn hang naar de hoorn des
overvloeds.
Vrouwen sprinten tegenwoordig
ene sportschool naar de andere.
Elke avond, na twaalven, verschijnen
er op de televisie Engels sprekende
poppen van vlees, gestoken in strakke,
fluorescerende trainingspakken: 2
demonstreren martelwerktuigen, de
hele nacht lang. Maar er is een tijd i
weest dat men dat slanke maar niks
vond. Dat was de tijd waarin Rubens
leefde. De vrouw die het schilderij
zijn tweede echtgenote Helena Four-
ment bekijkt, zal niet meteen in jaloe
zie ontsteken. Naar huidige maatsta-
gemeten is zij te dik, veel te dik.
Maar in de tijd van de meesterschilder
maakte een rolletje
der niets uit. Een vrouw moest vooral
veel zijn! Rubens' achterwerken zijn
rond en breed, vertonen soms de nei-
tot hangen. Maakte allemaal
niets uit. In de liefde wilde Rubens
geen liflafjes maar een voedzame
iinaaltijd.
Elise Goodman heeft in een essay c
Rubens de ideale vrouw uit die tijd
nauwgezet beschreven aan de hand
van passages uit mode-tijdschriften.
Zij geeft aan dat Rubens, onder de in
druk van de beroemde dames uit de
ïoaifliteraire salons en coterieën, de
zeker niet als een ondergeschikt we
zen beschouwde maar als een crea
tuur dat intelligent was en een verfijn
de smaak had op velerlei gebied.
De mode in die tijd werd niet ontwor
pen om het figuur slanker te doen lij
ken, nee, de ruimvallende, geplooide
jurken moesten dat figuur juist ver
groten en ronder maken. Alles in
dienst van de sensuele vorm. Vaak
droegen de dames onder hun jurk nog
een tweede jurk, om het aanzien nog
voller te maken. Die tweede jurk werd
'het geheim' genoemd, le secret. Elk
element van de mode moest de in
druk van overvloed, soepelheid en dy
namische eenheid - de kenmerken
van de barok - versterken. De strakke
lijn werd verhuld. De heupen werden
met kussentjes nog ronder gemaakt
dan ze al waren. De bovenarmen met
pofmouwen bekroond. Alles was
rond, vlezig, sensueel.
Rubens liet zich door de modetrend
destijds in zijn schilderwerk beïnvloe
den. Als je kijkt naar zijn tweede
vrouw, kun je constateren dat hij niets
tekort kwam. Zij heeft in haar blootje
model gestaan voor de meeste vrou
wen op zijn doeken, van de godin tot
aan de galante hofdame die met een
blos op haar koontjes de influisterin
gen van een jDnge edelman verneemt.
Rubens, die behalve schilder ook di
plomaat was en zich in de hoogste
kringen begaf, verkoos een huwelijk
met de mooie bourgeoise Helena bo
ven een huwelijk in hofkringen. Hij
moest iemand hebben die 'niet zou
gaan blozen als ik mijn penselen ter
hand neem om haar te schilderen in
al haar naakte glorie.'
Tijdens zijn leertijd in Italië vatte Ru
bens onder invloed van Michelangelo
en Leonardo da Vinei een grote liefde
op voor het naakt, voor de weelderige
lichamen. *Voor Rubens is het naakt
de toetssteen van de schilderkunst',
zo schrijft Floris Prims in 'Rubens en
Zijne Eeuw'. 'Zijn temperament houdt
van weelderige vormen. Hij zoekt naar
gespierde en volbloedige modellen,
met gezond en bloemig vlees, stralend
van gezondheid.' Waar hij maar kan,
verfraait Rubens zijn doeken met
vrouwelijk naakt. Dat de billen al wat
deukjes vertonen en de rug wat plooi
en, Rubens maalt er niet óm. Vlezige
heupen, het zijn de teugels voor de
liefde.
In later eeuwen hebben kunstenaars
ook nog wel voluptueuze vrouwen
weergegeven. Kijk naar een duivels
kunstenaar als Max Beckmann. Maar
zijn vrouwen missen de zachtheid van
die van Rubens. Ze zijn groot en do
minant. Ze zitten wijdbeens, alsof ze
willen zeggen: kom maar op, manne
tje. De visie van Beckmann op de
vrouw is slaafs. 'Blinde woede heerst
in mijn ziel. Raak je die eeuwige af
schuwelijke vegetatieve zinnelijkheid
dan nooit kwijt.' Bij Beckmann is de
vrouw een ti annieke vorstin, bij Ru
bens een 'big mama' aan wier borst
het zoet rusten is.
CEES VAN HOORE
ROTTERDAM GPD
Boekhandel Donner in Rotterdam wordt een van de grootste
boekwinkels in Europa. Het bedrijf trekt de kelder onder de
Lijnbaan waar nu Albert Heijn is gevestigd, bij de winkel. De
verkoopoppervlakte groeit daarmee van 3600 naar 5600 vier
kante meter. Het nieuwe Donner wil november volgend jaar
openen. De supermarkt verhuist naar nieuwbouw aan de over
kant van de Lijnbaan. Het boekenwarenhuis van Donner is nu
al het grootste van Nederland.
PETER VAN EU KELENBURG/MARC FLOOR
Het instituut voor de beeldcul
tuur kan Rotterdam niet meer
ontglippen. Staatssecretaris
Van der Ploeg van cultuur heeft
gisteren bepaald dat Rotterdam
als vestigingsplaats de voorkeur
verdient boven Amsterdam.
Een werkgroep, waarin naast
een onafhankelijke voorzitter
de directies van de betrokken
instellingen plaats zullen ne
men, moet vóór 1 oktober van
dit jaar met een uitgebreid plan
komen voor huisvesting van het
instituut in het voormalige pak
huis Las Palmas.
Het instituut voor de beeld
cultuur, dat als voorlopige
werktitel 'Centrum voor foto,
film en mediatechnologie' heeft
meegekregen, moet onderdak
gaan bieden aan het Neder
lands Foto Instituut, het Neder
lands Fotoarchief, het Natio
naal Fotorestauratie Atelier en
het Filmmuseum Nederland.
De eerste vier instellingen zijn
reeds in Rotterdam gevestigd,
de laatste zal nu vanuit Amster
dam moeten verhuizen.
Van der Ploeg heeft voor Rot
terdam gekozen vanwege het
goede culturele en bestuurlijke
klimaat. Hij prijst in een toe
lichting „de overtuigende en
enthousiaste wijze waarop Rot
terdam zich profileert als vesti
gingsplaats voor bedrijven en
instellingen op het gebied van
de mediatechnologie." Ook
geeft hij hoog op over „de wijze
van omgaan met de vele cultu
ren die Rotterdam rijk is."
Rotterdamse kunstwethouder
Kombrink wil nog niet te vroeg
juichen over de beslissing van
de staatssecretaris. „Triomfalis
me is nooit goed als levenshou
ding," meent hij. „Maar ik zeg
wel dat de eerste klap een daal
der waard is. De voorkeur van
Van der Ploeg voor Rotterdam
is van grote betekenis: vanaf nu
kunnen wij exclusief met de
staatssecretaris gaan praten
over de realisatie van het insti
tuut voor de beeldcultuur."
Pas rond december van dit
jaar zal Van der Ploeg definitief
bepalen of het instituut voor de
beeldcultuur in Rotterdam zal
komen. Die beslissing hangt af
van het plan dat de werkgroep
zal presenteren en het verdere
verloop van de onderhandelin
gen met de gemeente Rotter
dam. Aangezien er op die ter
reinen weinig problemen wor
den verwacht lijkt het instituut
Rotterdam niet meer te kunnen
ontgaan.
Inmiddels ii
ke architect e
gaan maken
wing van Las Palmas in ver
band met de komst van het
beeldinstituut. Op verzoek van
de vijf deelnemende instellin
gen heeft het Rotterdamse col
lege van b en w besloten de op
dracht te geven aan Jan Ben-
them van het Amsterdamse ar
chitectenbureau Benthem en
Crouwel. Een opmerkelijke
keuze, aangezien compagnon
Mels Crouwel eerder verant
woordelijk was voor de bouw
plannen van het Sweelinck
Conservatorium, het gebouw
dat Amsterdam in de aanbie
ding deed als onderkomen voor
het instituut voor de beeldcul-
De verbouwing van Las Pal
mas zal naar schatting 72 mil
joen gulden gaan kosten. De
gemeente Rotterdam is bereid
daarvan 16 miljoen voor haar
rekening te nemen.
ook bekend wel-
ontwerp mag
or de verbou-
