vel Maken en kraken van taalbouwsels
Overeenstemming
ver Nieuweroord
Deskundigen moeten getuigen in zaak doodslag Egyptische vrouw
|N3OZH3QMO
[ONDERZOEK
Leiden Regio
Oudste brug in de steigers
'Kan het niet wat lager?'
:NSDAG 23 JUN11999
Calvé tafelsauzen
Kies uit 12 soorten. 0.a. knoflook
saus, shaslicksaus of barbecuesaus.
CLl CLCU^- O
Vier deskundigen die verantwoordelijk zijn voor het
rapport op grond waarvan de Haagse rechtbank begin
dit jaar een 37-jarige Leidenaar tot acht jaar cel veroor
deelde, moeten op 19 augustus als getuige optreden
voor het gerechtshof. Dat is de uitkomst van de eerste
zitting van het hoger beroep dat de in Egypte geboren
verdachte heeft aangespannen. De man is veroordeeld
omdat hij in de nacht van 12 op 13 juli vorig jaar zijn
echtgenote in een vlaag van verstandsverbijstering zou
hebben doodgestoken. Hij heeft echter steeds ontkend
iets met de doodslag van doen te hebben gehad.
Doordat de verdachte steeds heeft ontkend, moest
de rechtbank zich begin dit jaar volledig baseren op de
uitkomsten van het sporenonderzoek dat door het ge
rechtelijk laboratorium is uitgevoerd. Met name de
bloedspetters op de achterkant van het shirt van de
man konden daar volgens de deskundigen alleen maar
zijn gekomen doordat de man bovenop de steekpartij
stond.
De verdediging had echter een ander idee. Volgens
de advocaat was het niet uitgesloten dat iemand an
ders de dodelijke steken had toegebracht. De belasten
de bloedvlekken konden ook op andere i
de achterkant van het shirt van de verdachte zijn be
land: door bloed dat van een lamp droop, door bloed
spetters op de bank of doordat de recherche de kleren
had opgevouwen voordat ze naar het lab werden ge
stuurd. Om dat boven tafel te krijgen wilde de raads
man het liefst dat onafhankelijke onderzoekers het
werk van het gerechtelijk lab nog eens tegen het licht
zouden houden. Als tweede keus vroeg de advocaat in
een volgende zitting de onderzoekers als getuige-des-
kundigen te mogen horen. Na een korte schorsing
bleek het hof met die tweede keus te kunnen leven.
Eindelijk
ruimte
IYPOTHEKEN
:l Kees vd Kommer 071 516 24 62
Nomi Olsthoorn en Gerard Kempen werken aan de wetenschap van de toekomst
Naar het front der wetenschap, dat is het streven van de
iidse universiteit. En met succes. Niet zelden brengen Leidse
onderzoekers opmerkelijke resultaten onder de aandacht.
Maar ook onderzoeken die minder opvallen dragen bij aan
een inzichtelijker samenleving. In Onderzoek houdt een
dwarsdoorsnede van de Leidse wetenschap tegen het licht.
Elke week vertelt een andere onderzoeker over zijn of haar
werk. Vandaag Nomi Olsthoorn en Gerard Kempen.
rt op;
t 27
ngen
anten
Voor
ïidstiji
proct uisteren en schrijven gaan
>rs 'ze oeilijk samen, dat kan elke
ven moet je niet alleen monde
ling, maar ook schriftelijk je ta-
rslaggever beamen. Net zoals len beheersen", aldus Kempen.
viJletten 0p school niet kan als „Dan komt het belang van
met de leerling naast je zit te grammatica snel naar boven."
^tsen. Een boodschap formu-- Olsthoorn: „Maar overtuig
;n of opvangen vraagt onze daar de leraren maar eens van.
incentratie. En het is maar de Het onderwijs kan veel aan-
raag of we ons tegelijkertijd sprekender dan die duffe rij-
p verschillende zaken kunnen tjes. Het 'meewerkend voor-
oncentreren. Wat gebeurt er werp' sluit niet echt aan op de
hoofd als we spreken of
listeren? Dat onderzoekt de
lalpsychologe Nomi Olst-
oom, assistent-in-opleiding
in de faculteit der sociale we- maken heeft met de v
leefwereld van kinderen."
Taaltris doet dat naar verwach
ting beter. Het laat spelender
wijs zien dat grammatica te
nschappen bij hoogleraar
ognitieve psychologie Gerard
empen.
en paar maanden geleden
iototl (acht uitgeverij Bruna hun
d rom Taaltris Duits op de
larkt. Een variant op Taaltris
Nederlands, gebaseerd op het
omputerspel Tetris, om te le-
ontleden. Mensen die een
teemde taal leren, kunnen -
"hef 20 sPelenderwijs de gram- hetzelfde is als inhoud." „En
1 i,-b natica eigen maken. Blokjes zullen heus niet opeens -
met de betekenis.
„Kinderen vinden het heel leuk
als ze zinnen mogen maken die
onzinnig zijn, maar grammati
caal wel kloppen", zegt Olst
hoorn. Kempen zoekt naar een
voorbeeld en komt met 'De ka
zen eten de muis.' „Het is leuk
als de computer zo'n zin goed
keurt en ze zo met de neus op
de feiten drukt, dat vorm niet
naamvallen of vervoegin-
Jen glijden via het beeld-
«slaafl C'ierm omlaa8 en vallen
en zin. De leerling kan de
fokjes laten kantelen om de
tssETiB liste vorm uit te kiezen. Bin-
en, lenkort komt er ook een En-
else en een Franse versie,
het lei Dit is voor ons maar een uit-
eschite lapje", zegt Kempen. „Maar
'd een uitstapje met het idea-
$me om de hele wereld goed
ehoufc tammatica te leren", vult
"sthoom aan. „Grammatica
"ordt onderschat, is een on
dergeschoven kindje. De Ne
derlandse grammatica is al
mderd jaar niet veranderd."
gaan praten, want ze willen
toch hun boodschap overbren
gen", vult Olsthoorn aan.
Kempen en Olsthoorn probe
ren grammatica in de compu-
tër te stoppen. Dat heeft grote
voordelen. „Als een leraar je
proefwerk nakijkt, zet hij een
kruisje bij de fouten. Maar wat
er precies fout is staat er vaak
niet bij. De computer kan dat
meteen laten zien", aldus Olst
hoorn.
Eenvoudig is het allerminst. „Je
hebt een vrij complexe compu
ter nodig en een goed pro
gramma dat zinnen nakijkt",
aldus Kempen. „Technisch is
Nomi Olsthoorn en Gerard Kempen.
tempen: „Hele instituten hou- dat nog steeds een probleem.
ten zich met rekenonderwijs
maar bijna niemand or
forzoekt hoe je leerlingen in
richt in de bouw van woorden
Een van de toepassingen
taaitechnologie is deze soft
ware te verbeteren. Het invoe
ren van woordenboeken is niet
en zinnen, in grammatica kunt genoeg. Er zijn veel details. Wat
bijbrengen." Olsthoorn: „Dus
fot doen wij dan maar."
iVant grammatica is nuttig en
.Zeker in het bedrijfsle-
r woordsoort, hoe kan het
woord in een zin worden ge
bruikt? Het Instituut voor Ne
derlandse Lexicologie is bezig
die informatie woord voor
woord in te voeren: een om
vangrijk project. En er moet
veel meer in, zoals uitdrukkin
gen. Zolang details ontbreken,
gaan al die programma's mis."
Maar waarom houden twee
Leidse psychologen zich bezig
met computertechniek? „Wij
zijn geïnteresseerd in zins
bouw", zegt Olsthoorn. „Wat
gebeurt er in ons hoofd tijdens
het spreken, verstaan en lezen
van tekst?" Taal is een van de
weinige specifiek menselijke
vermogens, legt Kempen uit.
„Apen kunnen een heleboel,
maar grammatica, zinsbouw,
hoort daar niet bij. Zinsbouw
processen zitten razend inge
wikkeld in elkaar. Om daar the
oretisch greep op te krijgen
proberen we die processen na
te bootsen in de computer. Zo
als bij sterrenkunde. Ook daar
zijn enorme rekenpartijen no
dig om een situatie na te boot
sen. Zonder dat blijft de theo
rie heel oppervlakkig."
Olsthoorn speurt tnaar over
eenkomsten en verschillen tus
sen zinsbouwprocessen bij het
spreken en bij het luisteren of
lezen. In het eerste geval con
strueren we een zin, in het
tweede geval reconstrueren we
de zih. We maken een bouwsel
van taal als we spreken, we
kraken zo'n bouwsel als we le
zen of luisteren.
Misschien komen die twee ac
tiviteiten in wezen op hetzelfde
neer en zit er maar één mecha
nisme voor zinsbouw in ons
hoofd. Door middel van expe
rimenten op de computer
toetst Olsthoorn of het moge
lijk is tegelijk zinnen te (re) con
strueren tijdens praten en le
zen. Proefpersonen krijgen het
verzoek tegelijkertijd een plaat
je te beschrijven en een zin te
lezen.Als ze dat echt gelijktij
dig kunnen, moeten er min
stens twee zinsbouwmechanis-
men in ons hoofd zitten."
Kempen en Olsthoorn geloven
daar niet in. „Ik denk dat we
maar één zinsbouwmechanis-
me hebben, dat snel kan wisse
len tussen construeren en re
construeren, als een soort ti
mesharing in ons hoofd", al
dus Kempen.
Ze prijzen zich gelukkig met
hun multidiciplinaire vak, dat
dwars door alle faculteiten
heenloopt. „Maar het is lastig
om alle deskundigheid bij el
kaar te krijgen. Het vak is ook
moeilijk in het onderwijspro
gramma onder te brengen", al
dus Kempen.
Enkele jaren geleden is een
nieuwe opleiding Kennismedia
(voluit: Multimedia voor Ken
nisoverdracht) in Leiden be
gonnen. Het is een afstudeer
specialisatie binnen vijf be
staande richtingen: informati
ca, psychologische functieleer,
algemene taalwetenschappen,
kunstgeschiedenis en onder
wijskunde.
Kempen: „De taalpsychologie
wordt hier toegepast in de
communicatie tussen mens en
computer. Om Kennismedia
goed te kunnen beoefenen heb
je van al die richtingen wat no
dig. Je moet van alle markten
thuis zijn en goed kunnen sa
menwerken. Dit jaar zijn twin
tig studenten met deze nieuwe
opleiding begonnen en dat
aantal stijgt."
Dat is, juist voor Leiden, bij
zonder. „Leiden hecht aan
standaarddisciplines. Ze begin
nen hier niet graag aan nieu
werwetse dingen. Maar deze
studenten, ook de psychologen
onder hen, zijn in de maat
schappij zeer gewild." Olst
hoorn: „En dat geldt lang niet
voor alle psychologierichtin-
gen."
b Leidsch Dagblad
ANNO 1899
Vrijdag 23 Juni
LEIDEN - Hedenmorgen is een der gebroeders Van
Weeren, genaamd Hendrik, die den noodlottigen
steek aan Harteveld heeft toegebracht, op last van
den commissaris van politie naar het Huis van Be
waring te 's-Gravenhage overgebracht ter beschik
king van den officier van justitie, terwijl zijn broeder
Abraham op vrije voeten is gelaten.
Uit het nader onderzoek is nog gebleken, dat de
dader een voornemen had om hetzij Harteveld, het
zij diens dochter te dooden. Althans hij heeft zich in
dien geest aan kameraden uitgelaten, toen hij eeni-
ge dagen geleden met hen te Hillegom voor het ple
gen van diefstal was aangehouden, voor welk feit, al
was hij door den officier van justitie te Haarlem voor-
loopig op vrije voeten gelaten, hij nog moest te-
rechtsataan.
ALGEMEEN - Een goedkoope en werkelijk practi-
sche Atlas van Nederland wordt ons door den uitge
ver P. Noordhoff, te Groningen, toegezonden. De elf
provincie-kaartjes zijn duidelijk geteekend en de
meeste spoor-, tram-, straat- en grindwegen zijn er
op te vinden.
ANNO 1974
LEIDEN - Een aantal bezorgers van het Leidsch Dagblad heeft gisteren een busreis gemaakt naar Dort
mund, waar ze de voetbalhappening Nederland-Bulgarije bijwoonden. Behalve het kaartje voor de voet
balwedstrijd kregen de bezorgers ook nog van de krant een diner aangeboden, als beloning voor het feit,
dat ze ieder zes nieuwe abonnees hadden aangebracht De stemming was - zoals dat hoort - opperbest en
de uitslag van de wedstrijd droeg daar alleen maar aan bij. foto archief leidsch dagblad
Maandag 24 juni
OEGSTGEEST - Het winkelcentrum in De Kempe-
naerstraat krijgt er negen verkooppunten bij. Direct
na de bouwvakantie wordt begonnen met de bouw
van de winkelpassage op de hoek van de Terweeweg.
Bouwer-eigenaar Proper heeft een overeenkomst ge
sloten met 'Oegstgeest Actief'. Deze middenstands
organisatie krijgt de huur van het complex in handen
en dus ook de branche-verdeling.
ZOETERWOUDE - Bij een keukenbrandje, gister
avond in een woning aan de Oranjelaan is gebleken
dat de brandweer het daar achter liggende industrie
terrein niet via de Oranjelaan kan bereiken. De toe
gang tot het industrieterrein wordt enigszins geblok
keerd door een aantal niet te verwijderen palen; een
poging om een brandweerwagen erlangs te manoeu
vreren faalde dan ook. Wanneer er in de drie perce
len op het industrieterrein (varvde firma's Lintsen,
De Lange en Rolff) brand uitbreekt, zal de brand
weer via de Ommeschedijk en Heineken drie kilome
ter moeten omrijden om de panden te kunnen berei
ken. De moeilijkheid is dat wanneer men de smalle
toegang tot het industrieterrein zou verbreden,
vrachtwagens vrij entree zouden krijgen, wat nou net
niet de bedoeling is van de gemeente. Het is overi
gens ook de vraag of in de huidige situatie een am
bulancewagen het terrein zal kunnen bereiken,
ZOETERWOUDE - De gemeenteraad wordt voor zijn
eerstvolgende vergadering (a.s. donderdag, aanvang
acht uur) voorgesteld principiële medewerking te
verlenen aan het verzoek van een tweetal Leidse be
drijven om zich in de Grote Polder te vestigen. Het
gaat hier om P. van der Meers Transportbedrijf dat
aan de Hoge Rijndijk (4b) is gevestigd en Macropa
B.V. aan de Breestraat.
abesteld door binnen veertien dagen na plaatsing een ingevulde cheqi
Iden (voor een exemplaar van 13 bij 18 in zwart wit) on te sturen naar
7. Leidsch Dagblad Archieven, postbus 34,2300 AB Leiden of door contante b
Dagblad aan de Rooseveltstraat 82. U ontvangt de foto binnen d
leiden De Vliet
brug, de oudste
nog bestaande
brug van Leiden
wordt in oude
luister hersteld.
De even verderop
gelegen Molen-
steegbrug, die de
Bakkersteeg met
de Molensteeg
verbindt, onder
ging al eerder
zo'n zelfde soort
aanpak. De Vliet
brug dateert uit
1389. Op die
plaats stond toen
de stadsmuur met
daaronder een
gat, het VI ietgat,
dat groot genoeg
was om schepen
door te laten. In
1610 kreeg het
metselwerk van
de brug zijn fraaie
'speklagen' en
weer een halve
eeuw later werd
de brug voorzien
van de karakteris
tieke gietijzeren
leuningen. Het
ernaast gelegen
Gemeentearchief
aan de Boisotka-
de dateert zelf
pas van 1893.
foto
hielco kuipers
Angst voor verstedelijking Diepenbrocklaan
leiden
j anneke de jonge
De bewoners van de twaalf hui
zen aan de Diepenbrocklaan
zijn erg ontevreden over de
nieuwbouwplannen op de plek
van de voormalige Willem
Alexander Mavo. De nieuwe flat
wordt vermoedelijk twaalf me
ter hoog met een ondergrondse
garage, wat neerkomt op vie
renhalve woonlaag. Sinds de
mavo in 1994 opging in scho
lengemeenschap Visser 't
Hooft, staat het één verdieping
tellende gebouw aan de Die
penbrocklaan in Zuid-West
leeg. De bewoners vrezen dat
met de komst van de flat uit
zicht, groen, zonlicht en par
keerplekken verloren gaan.
Gisteravond kregen de buurt
bewoners de mogelijkheid te
reageren op de randvoorwaar
den voor de bebouwing. De
aanwezige ambtenaren wezen
hen er herhaaldelijk op dat dit
niet gebruikelijk is. Normaal ge
sproken kunnen buurtbewo
ners pas reageren als er een
bouwplan ligt. Uit de reacties
bleek dat het groen rondom de
school door de hele omliggende
wijk als zeer plezierig wordt er
varen. Onder de ruim dertig
aanwezigen waren dan ook niet
alleen bewoners van de Die
penbrocklaan zelf, maar ook uit
de aan de overkant van de Bos-
huizer Watering liggende wijk
Coebel.
Het schoolgebouw valt nau
welijks op. Het gaat schuil ach
ter een rij bomen en struiken.
Een ruimtelijk uitzicht, aldus
een bewoner van de beneden
verdieping van de straat.Als ik
nu naar buiten kijk, zie ik groen
en lucht. Straks zie ik alleen een
muur. Dat is beklemmend."
Met name de hoogte van de
nieuwbouw, vermoedelijk voor
senioren, werd bekritiseerd.
„De omringende woningen
hebben twee of drie lagen.
Waarom moet dit dan vieren
halve laag worden? Kan dat niet
wat lager?" Vroegen de aanwe
zigen.
K. Forouzand van de Dienst
Bouwen en Wonen vond de
hoogte goed passen in de om
geving. „Het worden maximaal
40 woningen. Hoe dat wordt
verdeeld weten we nog niet.
Het kan ook zo zijn, dat de laag
tegenover de Cornelis Schuyt-
laan hoger wordt, en die aan de
Diepenbrocklaan lager." Voor
alsnog wordt er uitgegaan van
een L-vormig gebouw, met een
parkeergarage die half onder de
grond verdwijnt.
F. Kalshoven van de afdeling
Groen wist te vertellen dat er
geen bomen tegen de vlakte
gaan. „We hebben in Zuid-
West al veel bomen gekapt.
Hier moet het groen blijven."
Daarom is er langs de Boshui-
zer Watering, een zijtak van de
Korte Vliet, een ecologische zo
ne getekend. Toch ontlokte ook
dit verhaal weinig juichende re
acties. De buurtbewoners ga
ven aan dat zij ook graag de
struiken willen behouden, wat
Kalshoven niet kon garanderen:
„Het zal inderdaad wat stedelij-
ker worden." „Tweeëntwintig
meter ecologische zone is mis
schien genoeg voor eendjes,
maar voor mezelf vind ik het
sneu", merkte een bewoner van
de Diepenbrocklaan op.
jen licht voor asielzoekerscentrum in zusterflat
buren kunnen proberen om via
de rechter hun gelijk te halen.
De gemeente is van mening dat
het bestemmingsplan niet hoeft
te worden aangepast voor het
asielzoekerscentrum, maar om
wonenden zouden dat nog
kunnen betwisten. Tegen de
vergunning voor een kleine ver
bouwing aan de nooduitgang
zijn al bezwaren ingediend.
Dat de buurtverenigingen on
danks de bestaande menings
verschillen een overeenkomst
sluiten met de gemeente, komt
doordat zij alle belang hebben
bij goede afspraken met de
nieuwe buurman. Zij is over
eengekomen dat de buurt vier
keer per jaar zal overleggen met
de directie van het centrum, en
dat er dag en nacht iemand in
het centrum aanwezig is die
kan optreden in geval van cala-
Naast de gemeentelijke in
spanningen voor meer politie
toezicht, staan er ook nog wat
'leuke dingen' in de overeen
komst met de buurt. Zo belooft
de gemeente nog volgend jaar
de herinrichting van het Bos
van Bosman ter hand te ne
men, en wordt gekeken naar de
mogelijkheid om een speelwei
de en een sportveld aan te leg
gen die zowel door de buurt en
door de asielzoekers kunnen
worden gebruikt.
gemeente Leiden heeft met zowel het Centraal Or-
Opvang Asielzoekers (COA) als de bewonersorgani-
es van Vogelwijk, Raadsherenbuurt en Van Eijsinga-
overeenstemming bereikt over de vestiging van een
lzoekerscentrum in de voormalige zusterflat Nieu-
oord.
J-1^ de buurt wordt ondermeer
sproken dat de gemeente
i zal inspannen voor extra
11 S iesurveillance in de omlig-
|e wijken. Het COA begint
augustus met de verbou-
Nieuweroord,
het mogelijk is
ïeid di111111 °P november in
nemen,
sluiten van de overeen-
menw tussen gemeente
wil overigens niet zeggen
omwonenden het volle
zijn met de plannen.
De wijkverenigingen blijven
zich verzetten tegen de looptijd
van het huurcontract en tegen
het aantal asielzoekers dat in de
flat wordt gehuisvest. Het COA
huurt Nieuweroord voor tien
jaar om er 600 asielzoekers in
onder te brengen. De buurt wil
maximaal 300 asielzoekers voor
een periode van vijf jaar.
Het is de verwachting dat de
wijkverenigingen bij de behan
deling van het voorstel in de
commissie ruimtelijke ordening
zullen proberen om gehoor te
vinden voor hun standpunt.
Daarnaast zouden individuele
