'Ik zie door alles heen even dat eeuwige schilderij'
inale Kunstbende weer uitbundig feest
Leiden Regio
Degelijke voorstelling leerlingen jeugdtheaterschool
Leidsch DagbladARCHIJiVEX
ar
AN DAG 21 JUN11999
Leidse fotokunstenaar Willem Overtoom (54) en de knipoog van het licht
jtoom is van huis uit interieurarchitect. Voor dat
oep heeft hij een opleiding genoten aan de kunst
jemie in Tilburg. Na zijn studie ging hij werken
Van de Berg (Montis) en Leolux, waar meubel-
ijn een prominente plaats inneemt. „Ik heb daar
wat proefmodellen gemaakt, mocht van alles,
zo'n beetje de hele nieuwbouw van de fabriek
begeleid. We zaten toen in een fase van experi-
uteren en uitproberen. Eind jaren zestig. Ik weet
dat ik in de fabriek drie zithoeken heb ontwor-
zodat de arbeiders rustig koffie konden drin-
Ze wilden een privéplekje, waar ze niet de hele
door hun werkgever konden worden gezien. En
heb ik met lage muurtjes en kubussen en een
fie-automaat een kleine oase op de werkvloer
hen gecreëerd. Een schilletje waarin ze veilig
»n. Erg dankbaar werk. Maar door conflicten met
chef, is het daar fout gelopen. Ik ben toen van-
Venlo naar Leiden gegaan, waar ik me in het on-
n cultureel werkers heb gestort."
Die opleiding stond nog in de Onderschoenen. Ik
de leerlingen heel vrij in hun keuze. Zo weet ik
we nog een tijdje een bepaalde wijk zijn inge-
cen om daar het negatieve maar ook het positie-
observeren, om daar dan later beeldend com-
taar op te leveren. Zo kregen de leerlingen in-
I, kregen ze door dat het toch wel erg gevaarlijk
om kapot glas op de basketbalveldjes te gooien,
de tentoonstelling in het buurthuis werd de buurt
en ging men er wat aan doen. Een leerzaam
s."
lillem is de oudste uit een gezin van zeven kinde-
Zijn vader was logopedist en leraar, had een
e praktijk in Spierdijk, een plaatsje nabij Hoorn,
ben geboren op 4 mei 1945, in een gehucht. Op
enherdenking dus. Maar ook op de dag dat in
el De Wereld in Wageningen de eerste vrede
d getekend en de overgave van de Duitse troepen
feit werd. Ik ben dus eigenlijk een vredeskind,
ar mijn verjaardag werd op 4 mei nooit gevierd.
1 een dag later. Spierdijk was een gat. Eén lange
met twee zijstraten, middenin de weilanden,
wat hereboerderijen en wat huizen. Mijn vader
andelde veel mensen die stotterden. Als zo'n pa
ri de deur kwam, begonnen wij hem al in te
zodat hij niet zelf hoefde te praten. Mijn va-
altijd aan het werk. Later, toen we naar Am-
dam verhuisden, werd hij hoofd van de Mgr.
liersschool. Ik hielp mijn moeder met van alles
wat. Boodschappen doen ook. Op mijn klei-
ietsje met al die zware tassen. Een pakezel. Maar
eed het graag. We woonden in Amsterdam in een
de Nassaukade. De directeur van het Thea-
Desmet had er gewoond. Een enorm huis. Van
hoge kamers met van die houten panelen tot op
ithoogte langs de muren. We moesten mijn moe
helpen die stofvrij te houden. Ik deed van"alles,
iraan heb ik, denk ik, die zorgende natuur over
riden. Die is me op den duur fataal geworden,
vijftien jaar onderwijs was ik zo overspannen en
tresst dat ik ben afgekeurd. Ik kan niet meer te-
die druk. Dat heb ik gemerkt toen ik in Kuala
mpür laatst eens een workshop gaf aan studenten
de kunstacademie. Na die klus was ik op."
gegeven moment ging ik naar de middel-
e school. In Alkmaar. Mijn ouders vonden het be-
dat ik een tijdje bij een tante in de kost ging. An-
zou ik teveel heen en weer moeten reizen. In
tijd heerste de A-griep, waaraan toen heel wat
zijn gestorven. Ik ben toen ook ziek gewor
De Leidse fotokunstenaar
Willem Overtoom (54)
schildert met een materiaal
dat overal gratis verkrijgbaar
is. Hij schildert met licht. Wie
zijn foto's van landschappen
ziet, de mensen die hij daarin
heeft geportretteerd of de
grillige rotsformaties, kan zich
niet aan de indruk onttrekken
dat hij voor een met de
penseel gemaakt meesterwerk
staat. Overtooms naakten
lijken gebeeldhouwd en op
intrigerende wijze
samengesteld uit
lichaamsdelen van zichzelf. Er
zit magie in het werk van deze
Leidenaar. „Als ik ergens sta te
fotograferen en er komt ineens
zo'n strakke baan licht tussen
de wolken door, denk ik altijd:
'Kijk, ik krijg even een spot van
God.'"
foto hielco kuipers
den, heb een hele tijd in coma gelegen. Ik weet nog
dat ik dacht: het is goed, mijn leven is af. Ik had geen
enkele behoefte om iemand te roepen. Maar mijn
vader vond me en heeft me in een deken gewikkeld
en naar het ziekenhuis gebracht. In Griekenland heb
ik nog eens zo'n doodservaring gehad. Dat was op
Kreta. Ik was een voettocht gaan maken, maar had
niet veel water meegenomen. Ik liep over een ezel
pad boven op de klippen. Ik raakte het pad steeds
weer kwijt. Telkens dacht ik: nu is hier wel ergens
een dorp, maar mooi niet dus. Het was bloedheet.
Een zinderende hitte. En alleen van die droge keien
en dat zand. En overal de ondrinkbare zee. Op een
gegeven ogenblik begon ik te hallucineren. Ik zag
waterputten, diepe waterputten, maar het touw en
de emmer lagen op de bodem. Niks te drinken, al
leen je eigen zweet. Mijn armen en benen zwollen
op, ik kon de warmte niet kwijt. Ik voelde dat ik weg
raakte, maar dacht: nee, nog niet, ik moet nog iets
regelen met mijn vrouw Elli en mijn zoon Florus. En
toen was daar ineens een dorpje. Het was echt kant
je boord."
„Ik geloof dat je leven soms door hele kleine ge
beurtenissen een bepaalde richting krijgt. Ik zat op
het lyceum. We kregen een Frans leerboek met pen
tekeningen erin van Frederick Franck, die nu een
tentoonstelling heeft bij galerie Amber. Ik weet nog
dat ik daar enorm door werd geboeid en bij mezelf
dacht: dat wil ik ook. In een paar streken een mens
of een landschap neerzetten. Vlak na mijn opleiding
aan de academie in Tilburg ben ik ook gaan schilde
ren. Niet zonder succes. Maar in fotograferen zag ik
toch meer. Toen ik naderhand meer zicht kreeg op
wat ik maakte, zag ik dat daar een sterke invloed van
die Frederick Franck in zat."
„Ze hebben me wel eens gezegd: jij maakt beelden
die je alleen met je ogen dicht ziet. En dat wil ik ei
genlijk ook bereiken. Ik ben geen persfotograaf of
een fotograaf die schrijnende zaken ziet en die vast
legt. Ik begin met een andere instelling, met het idee
om iets te 'componeren'. Wat ik maak, zijn autono
me prenten. In 1997 was ik in Maleisië. Ik zag een
tentoonstelling over wat er gebeurde met mensen
die heroïne of andere drugs gebruikten. Er stond on
der meer een bok, waarop die mensen werden vast
gebonden. Ze hesen hen in een dwangbuis die de
billen vrijliet. En dan kregen ze met een rotan stok
een aantal zweepslagen. Ik was daar weg en dacht
bij mezelf: verhip, dat had ik natuurlijk moeten foto
graferen. Maar zo'n fotograaf ben ik dus niet."
„Wat ik altijd in mijn reistas meedraag, is een on
verwoestbaar optimisme, wat er ook gebeurt. Ik weet
nu dat ik niet praktisch ingesteld ben, dat ik een gro
te vrijheid nodig heb om te kunnen functioneren en
werken. Zo'n twee keer per jaar ga ik op reis. Ik ben
de laatste tien jaar in zestien landen aan het werk ge
weest. De rijstvelden in Maleisië, de kleine nederzet
tingen waar kinderen de vliegen van hun gezicht
verjagen, maar ook de koeien in het Hollandse land
schap en de bollenvelden, waar een Van Gogh-achti-
ge, waanzinnige, kleurenpracht het landschap domi
neert, boeien me. Ik wacht op een bepaald soort
licht en druk dan af. Ik ga niet in een donkere kamer
zitten klooien om de prent te manipuleren. Het staat
er in één keer op. Ik ben geen fotograaf die rolletjes
volschiet. Ik weet wanneer het moment daar is, dat
voel ik."
Overtooms appartement en zijn werkkamer zijn
volgestouwd met eigen foto's en werk van andere,
beroemde fotografen. Zijn werk staat in de beeld
bank op Internet en is over de gehele wereld geëxpo
seerd. Eén van zijn laatste series is 'Avatar' en gaat
over incarnatie. Net zoals een landschap soms als
een panorama is te zien, liggen op de vloer van zijn
woonkamer foto's van een slank naaktmodel dat in
'onderdelen' is gefotografeerd. Het vreemde is dat
die onderdelen eigenlijk niet naadloos aan elkaar
passen maar dat je toch één samengesteld beeld
krijgt van de liggende vrouw. Ze kan nooit zo lang
zijn als ze op de panoramafoto is, maar het gekke is
dat er geen breuk lijkt te ontstaan. Een slanke efebe,
wier beeld zo van een Griekse vaas kan zijn afge
stapt.
Overtoom doet veel met verschuivingen en verwis
selingen. In zijn huiskamer hangt een foto die is ge-
inspireerd op Marcel Duchamps meesterwerk
'Naakt, een trap afdalend'. Zoals Duchamp de ver
schillende wendingen en aanzichten van het li
chaam in een dynamische compositie heeft vastge
legd, zo heeft Overtoom dat met gefotografeerde li
chaamsdelen gedaan. Zijn foto krijgt de suggestie
van beweging.
De plooien in het lichaam die ontstaan bij een be
paalde houding, worden door Overtoom soms geïso
leerd en daaroverheen wordt dan weer een ander
beeld van dat lichaam geprojecteerd, wat een uiterst
interessant en sensueel spanningsveld oplevert.
Maar pornografisch zijn zijn foto's nooit.
„Ik maak van zo'n lichaam een autonoom kunst
werk. Een vorm die er nog nooit eerder is geweest.
Dat is voor mij het interessante. Natuurlijk neem ik
net als andere mensen de wereld om mij heen waar.
Maar ik geloof dat er achter het beeld dat zich op
dringt aan je netvlies, nog iets anders is, iets besten-
digers. Een soort esthetische manifestatie die als je
goed kijkt door de werkelijkheid heen komt. Om dat
beeld gaat het mij. Ik kan natuurlijk mannetjes en
vrouwtjes in de straat gaan fotograferen, maar die
mannetjes en vrouwtjes hebben als het goed is alle
maal twee beentjes waarmee ze overal naar toe
gaan. Maar het eindpunt is altijd het bed, de stil
stand, het graf. Het gaat mij juist om het idee achter
die schepsels. De indruk die ze op mij maken en die
vertaald in beelden die aansluiten bij mijn gevoel.
Als jij nu je hoofd op je hand laat rusten, denk ik:
hoe voelt dat? Wat brengt dat teweeg? Waarom doe
je dat? Ik probeer dat gevoel in een beeld te verta
len."
„Het gaat mij niet om de Jamaïcaanse prostituee
op zich, om de manier waarop ze haar gunsten aan
biedt, nee, het gaat mij om die vage, rode schim in
de nacht die op het netvlies achterblijft, om de sfeer
van dat donkere, beregende asfalt. Ik zie door alles
heen even dat eeuwige schilderij."
KROOS
a staatssecretaris Rick
der Ploeg ligt, zitten de the-
Nederland binnenkort
met autochtone en vooral
ichtone jongeren. Degenen
afgelopen zaterdag de finale
de Kunstbende in Muziek-
itrum Vredenburg in Utrecht
zochten, weten hoe prettig
kan zijn als die wens werke-
heid wordt. Hoewel het
htbaar minder druk was dan
irgaande jaren, was de finale
deze landelijke, acht uur
rende kunstwedstrijd weer
uitbundig feest.
deelnemers, alle 225 tus-
ide 13 en 19 jaar, strijden tij
de Kunstbende om de
ofdprijzen - de Gouden Rat-
in acht categorieën. Van
en de daarmee gepaard
inde haat en nijd, is overi
geen sprake. De Kunst-
is namelijk een wedstrijd
;een verliezers kent. Het
a van de wedstrijd van dit
s IK!
In de filmzaal beneden begint
presentatie van de video-
Drenthe begint met Weg.
nmer genoeg voor makers
illing Homans en Femke van
Valk zijn de koppen van de
leospeler vuil. Een minpuntje
de organisatie. De pech
de videospeler vermag niet
originaliteit te verhullen,
•or alledaagse dingen zoals
wc-pot en een trampoline
speciale manier te belichten
•staat een dromerige sfeer
die goed bij de muziek past.
Als tweede is Zuid-Holland
aan de beurt met Through and
through. Het begint ,met een
lang shot van een grote, statige
deur, waar om de paar secon
den een meisje uit komt. Elke
keer heeft ze een ander kloffie
aan. Na verloop van tijd volgt
een shot van de straat waar het
herenhuis staat. Weer komt het
meisje uit de deur en loopt weg.
Een ander meisje gaat naar bin
nen. Nog een keer komt de
deur in beeld. En dan breekt de
video af. Dat blijkt zo te horen.
De presentator Pierre Wind
vraagt na afloop beide maak
sters: Heftig zeg! Waren jullie
onder invloed van een blow of
zo?" Moniek Geers en Louise de
Kruyf antwoorden in koor:
„Nee, echt niet." Wat de dub
bele betekenislaag mag wezen
moet het publiek maar invul
len, vinden de meiden. Volgens
de filmmaaksters zijn er tal van
verklaringen mogelijk, als je
maar vaak kijkt.
In de foyer van de kleine zaal
is de expositie van beelden, fo
to's, tekeningen en werk uit de
categorie 'alles mag'. Karen
Sam, (16) uit Voorschoten geeft
een toelichting bij haar sculp
tuur Naar de bron. Karen zit in
de vierde klas van het Stedelijk
Gymnasium in Leiden. Ze doet
voor de tweede keer mee met
de Kunstbende. Karen heeft
een houten kop met twee ge
zichten gemaakt. Uit het hoofd
stroomt water in twee paarl-
moeren schelpen. De hals be
staat uit flessen met een lamp
erin. Met dit beeld is Karen drie
maanden bezig geweest. Het is
haar eerste beeldhouwwerk van
hout. „Ja, hout is niet zo duur,
hè", bekent ze. Karen hoopt la
ter iets met toegepaste kunst te
gaan doen. Ze gaat liever niet
naar de Kunstacademie. „Stel
dat ze je werk niet willen ko
pen, dat lijkt me zo frustre
rend."
In de kleine zaal treedt intus
sen Fabian Jansen uit Alphen
aan den Rijn op. Met zijn zelf
geschreven stuk 'Ik kan beter
maar niet naar mijn hart luiste
ren' weet hij in een mum van
tijd het publiek te boeien. De
spanning stijgt. De cameraman
maakt een draai en gooit met
zijn betacam een scheidings
wand om. Twee toeschouwers
sissen: 'oh shit'. Fabian brult
helemaal in vorm: „En wat
moet ik hier mee!" De zaal joelt
en klapt van bewondering voor
zoveel professionaliteit. Na af
loop vliegt zijn vriendin hem
om de hals. Pa en moe Jansen
durven niet te zeggen of het op
treden goed was. „We zijn niet
objectief, 't is ons kind", zegt
mevrouw Jansen aarzelend.
Aan het einde van de avond
blijkt geen van de Zuid-Hol
landse deelnemers in de prijzen
gevallen. Moniek Geers vindt
het niet zo erg. „Ik was al ver
baasd dat we met onze video
clip in de voorrondes beland
den. We deden gewoon mee
voor de lol."
Matharée (regio
Groningen, categorie dans),
Sally Skunk (regio Overijssel,
muziek), Barbara Beckers (re
gio Limburg, taal), Jan-Willem
Wit Simone van de Rijdt (re
gio Groningen, video), Sanne
Vogel (regio Utrecht, theater),
Jeroen van de Vijver (regio
Zeeland, fotografie), Sarah
Stoel (regio Friesland, ontwer
pen) en Jolien Annelies van
Uden (regio Zeeland, categorie
'Alles Mag).
kcensie sabine van den berg
ling MB door Jeugdtheaterschool
en omstreken. Regie: Kees van
i Gezien: 19/6, schouwburg,
Leiden.
eekbaar ontroerend is het
dje waarmee Imelda Ichevar-
Splinter het theaterstuk MB
•'uit. Prachtig gezongen. Zij
telt bendeleidster Kim die
een overtuigende rol
Floor van Leeuwen, van
troon wordt gestoten. Alle-
hongeren ze naar macht en
trvoor gaan zij over lijken,
gevorderdengroep van
Jeugdtheaterschool Leiden en
omstreken sluit het cursusjaar
af met een avondvullende thea
terproductie waarin zij de ge
leerde vaardigheden in praktijk
brengt. De tieners, allen meis
jes, kregen les in zang, moderne
dans en toneel en combineren
deze disciplines in hun voor
stelling die gebaseerd is op Sha-
kespeares 'Macbeth'. Altijd leuk
om jonge amateurs aan het
werk te zien. Alleen is het jam
mer dat de begeleiders van
piepjonge groepen soms wat
achterhaalde ideeën uit de kast
halen. Dit stuk is bijvoorbeeld
voor de zoveelste keer gesitu
eerd in een omgeving die in de
jaren tachtig zo tot de verbeel
ding sprak: een kraakpand
waarin een kudde randgroep
jongeren, wiens vocabulaire
slechts bestaat uit 'drie-letter-
-woorden', zich lekspuit met
harddrugs. Ze komen aan geld
door te tippelen of een bank te
beroven. Als toeschouwer word
je moedeloos van het idee dat
zo'n wereld elke tiener maar
zou moeten aanspreken.
De kostuums bestaan uit
broek en shirt. Vooral niet op
vallend. Er is geen decor maar
met behulp van een op de ach
terwand geprojecteerde dia is
het toneel een politiebureau
waarin de burgerlijke moeder
van MB op zoek is naar haar
losgeslagen dochter, of een
kraakpand waarin de bende
huist.Soms zakt een zwart doek,
wat het podium kleiner maakt.
Een goede voildst omdat je dan
werkelijk het idee hebt dat je
getuige bent van een intieme
dialoog tussen de spelers voor
aan op het toneel.
In het deel waarin het gewe
ten van MB begint te knagen als
ze nadenkt over het verraad dat
Kim naar de gevangenis bracht,
zie je een duidelijk contrast tus
sen het karakter van de nogal
impulsieve MB en de uitge
kookte Rooie die haar helpt aan
de macht te komen: „Dit is de
straat, geen kleuterklasje", on
verstoorbaar gespeeld door Ra
chel Postma. Tussen de teksten
door beweegt de groep op een
techno-achtige beat die verge
zeld gaat van een strobo
scooplamp. Dan duiken Shake-
speares heksen op, dansend in
zwarte gewaden. De tieners
hebben geleerd zich vrij te be
wegen, ze improviseren op de
muziekband. MB is niet verras
send maar het stuk is wel
scherp ingestudeerd en de rol
verdeling blijkt een juiste keuze.
ANNO 1899
Woensdag 21 Juni
LEIDEN - Omstreeks half zeven gisteravond toen de
stoomtram Leiden-Katwijk het station Leiden nader
de, wilde een vijfjarig jongetje, dat spelende was bij
het remise terrein der N.-Z.-H. stoomtram, nog vlug
de rails over stappen. Door zijn vlugheid echter viel
hij, vlak op de rails, terwijl de tram een meter of tien
van hem verwijderd was. De machinist remde met
alle kracht, doch dit had niet kunnen baten als niet
een jongmensch vlak voor de tram de rails overge
sprongen was en in zijn sprong den jongen van de
rails getrokken had.
ADVERTENTIE - Een Eisch van het Fatsoen is de
Verzorging der Huid. Vrouwen en jonge Meisjes! Ver
waarloost deze verpleging niet. Behoudt uwe
schoonheid en jeugdig frisch gelaat. Gebruikt bij uw
toilet slechts het beste. Doering's Zeep met den Uil
moet uwe Toiletzeep zijn; zij is de beste onder de
goede Zeepen en een zeer doeltreffend en natuurlijk
middel ter verzorging der huid. Overal verkrijgbaar
25 Cents.
ANNO 1974
ZOETERWOUDE - Kinderen van de kleuterschool "De Kleine Wijzer" hadden het gisteren getroffen met
het weer toen ze hun sportdag 'deden'. Op het terrein van de Haflomanege werd van alles en nog wat
gedaan, o.m. gehoepeld en pannekoeken gegeten. foto archief leidsch dagblad
Vrijdag 21 juni
LEIDEN - Gisteren is begonnen met de bouw van
een derde verbrandingsoven van de vuilverbran
dingsinstallatie aan de Gabriël Metsustraat. De hui
dige ovens hebben een capaciteit van 50.000 ton
vuil per jaar; met vee! kunst en vliegwerk, o.a. door
alle dagen van de week te benutten, verwerken ze in
de praktijk 57.000 ton. Als de derde oven gereed is -
verwacht wordt dat over anderhalf jaar met proef
draaien begonnen kan worden - wordt de capaciteit
gebracht op 75.000 ton. Ook is gisteren begonnen
met de installatie van een nieuwe machine voor het
verkleinen van grof vuil. De vuilverbrandingsinstalla
tie is het produkt van een gemeenschappelijke rege
ling van de gemeenten Leiden, Sassenheim, Oegst-
geest, Warmond, Leiderdorp, Zoeterwoude, Voor
schoten en Alkemade. Ter Aar gebruikt de installatie
bovendien als „klant". Er is enkele jaren geleden
voor dit systeem gekozen in plaats voor vuilafvoer
door de VAM, gevolgd door composteren, of door
storting volgens de zg. begraaf methode. Het be
zwaar tegen het eerste is o.a. dat composteren maar
voor een betrekkelijk gering deel van het vuil moge
lijk is; de rest blijft liggen. De methode van storten
kan planologisch en ecologisch verantwoord zijn;
grondwatervervuiling kan volledig worden tegenge
gaan. Het bezwaar is echter dat het enorm veel kost.
Het provinciaal bestuur staat storten niet toe. Rest
de methode van verbranding, 'n methode, die de
laatste jaren sterk verbeterd is. Door het aanbrengen
van filters is bereikt, dat de vette, donkere rook
walm, die twee jaar geleden nog tot in Leidschen-
dam zichtbaar was, is verdwenen.
rubriek kunnci
vordcn nabesteld dooi
van vijf gulden (i
rchieven, postbus 54,
Dagblad aan de Rooseveltstr;
itn veertien dagen na plaat
mplaar van 13 bij 18 In zwa
B Leiden of door contante Y
J ontvangt de foto binnen d
ingevulde cheque (gee
