ZATERDAGS
BIJVOEGSEL
Winnaars
zonder een
gewonnen
slag
ZATERDAG 19 JUN11999
Leidsch Dagblad
Het U(^K: goede wil maar weinig inhoud
Wanneer Sandra,
een Servisch
meisje met rood
geverfd haar, op de vierde dag van
de NAVO-invasie van Kosovo met
een auto arriveert in een westelijk
gelegen buitenwijk van Pristina,
slaat de schrik haar om het hart.
Voor een groot woonhuis hangt
een Albanese vlag in top, geünifor
meerde en gewapende leden van
het Kosovo Bevrijdingsleger, U£K,
lopen ontspannen rond. Kinderen
zingen UQK-liedjes en terwijl de
zon schijnt komt UQK-comman-
dant Remi naar buiten. Dit kan
niet! Dit is onmogelijk! Verbouwe
reerd en angstig keert ze de auto
en rijdt snel weg. Nu weet ze het
zeker: alles in Kosovo staat op z'n
kop, niets zal meer bij het oude
blijven.
Sandra werkt voor het Servische
Mediacentrum in Pristina. Haar
denktrant wijkt niets af van die
van de meeste Serviërs in Kosovo.
Die is als volgt: Albanezen zijn pri
mitief en gewelddadig, krijgen veel
kinderen, proberen hierdoor ons
Serviërs in een minderheidspositie
te dringen waarna ze een poging
doen om door middel van terreur
een eigen staat te vormen.
Het UQK was voor haar een
puur terroristische organisatie. Al
les was geoorloofd, zo vond San
dra, om af te rekenen met die 'Al
banese beesten'. .Dat de Servische
politie daarbij met grote regelmaat
Albanese kinderen, vrouwen en
bejaarden vermoordde en hele re
gio's platbrandde waar Albanezen
woonden, vond ze niet meer dan
logisch. Albanese kinderen dood?
Dat zouden toch alleen maar ter
roristen worden, dus wat maakt
het uit of je ze nu of over vijftien
jaar moet vermoorden. En Kosovo
is nou eenmaal heilig Servisch
land. Dat er anderhalf miljoen Al
banezen leefden en maar 200.000
Serviërs doet daar niets aan af.
Die Albanezen mogen best Al
banezen zijn, maar dan niet hier
maar in Albanië. Sandra, die in
Kosovo is geboren, spreekt dan
ook geen woord Albanees. Dat
hoeft ook helemaal niet: ,,We wo
nen hier in Servië, de officiële taal
is Servisch." Albanese vrienden
heeft ze niet. Ze gaat naar Servi
sche cafés, Servische disco's, Ser
vische school en "universiteit. Toen
de afgelopen drie maanden de Al
banezen uit hun huizen werden
verdreven was het enige verschil
voor Sandra dat het een stuk rusti
ger was op straat. Voor de rest
bleef het allemaal bij hetzelfde. Ze
miste niemand omdat het haar ei
genlijk nog nooit was opgevallen
dat die mensen hier ook hadden
geleefd.
Nu zijn de rollen dan omge
keerd. En niet zo'n klein beetje
ook. Een week nadat NAVO-troe-
pen van de Kosovo Force, KFOR,
zijn binnengetrokken en de Servi
sche - ordetroepen vertrekken,
duikt het UQK overal en nergens
op. Doolden ze tot voor kort door
de bergen, opgejaagd door de veel
sterkere Servische politie en het le
ger, nu hebben ze in Pristina een
hoofdkwartier en in de meeste wij
ken zijn inmiddels UQK- kantoren
ingericht waar buiten de Albanese
vlag wappert.
Schoenen uit
Commandant Remi, die verant
woordelijk is voor het rebellen-le
ger in de zogenaamde Llap-regio
in het noorden van Kosovo, is één
van de door de Serviërs meest ge
hate figuren binnen het UQK. Voor
de deur van zijn UQK-villa houden
jonge mannen de wacht: Iedereen
die het huis binnengaat mag zijn
wapen of uniform aanhouden,
maar moet zijn schoenen uit trek
ken omdat dit hygiënischer is. Al
leen Remi draagt keurig gepoetste
zwarte kistjes. Twee Albanese
meisjes die drie maanden geleden
werden gezuiverd en die net uit de
vluchtelingenkampen van Mace
donië zijn teruggekeerd hebben
een cadeautje voor de comman
dant gekocht. Ook zij lijken het
nog maar moeilijk te kunnen gelo
ven dat dit echt waar is. Dat het
UQK echt in Pristina is.
Remi weet natuurlijk dat hij hier
nu in een brede leren stoel zit van
wege de 78 dagen van NAVO-
bombardementen, het vredesak
koord en de KFOR invasie. Niet
zozeer vanwege de UQK acties.
Want het in 1997 actief geworden
UQK heeft merkwaardigerwijze
nog nooit een militaire overwin
ning geboekt op de Serviërs. De
goede wil was wel aanwezig, maar
het UQK had te weinig wapens en
was te slecht georganiseerd. Over
al waar de rebellen actief waren,
arriveerden al spoedig Servische
troepen die met niets ontziende
terreur alles en iedereen uitroei
den. Zo had het UQK een week ge
leden slechts enkele honderden
vierkante kilometer Kosovo onder
controle, de Serviërs waren heer
en meester in de resterende 9. 500
vierkante kilometer.
Toch gedraagt het UC^K zich als
de grote overwinnaar. Serviërs die
bloed aan hun handen hebben
moeten worden veroordeeld voor
UQK rechtbanken, zo vindt Remi.
En het UQK is niet van plan haar
wapens in te leveren. „Want zo
lang de Russen niet onder controle
worden gesteld van de NAVO-
troepen moeten wij bewapend
blijven."
En als dat probleem met de Rus
sen binnenkort wordt opgelost,
geven ze dan wel hun wapens aan
de NAVO-troepen? Remi: „Ieder
een dient te weten dat wij geen en
kele bedreiging vormen voor de
NAVO-troepen, dat zijn onze
bondgenoten. Maar van ons kan
niet worden gevraagd om alle wa
pens in te leveren, want Kosovo
heeft in de toekomst een sterk le
ger nodig. Misschien dat we wat
oude geweren inleveren."
Remi, zijn lijfwachten en de
UQK-jongens die buiten op straat
met hun geweren rondlopen, vin
den nou eenmaal dat zij een bijna
natuurlijk recht hebben om in een
toekomstig Kosovo met wapens de
dienst uit te maken. Hun militaire
acties van de afgelopen jaren heb
ben er immers toe geleid dat de
NAVO bij het Kosovo-problem be
trokken is geraakt. En ze mogen
dan zelf weinig voor elkaar hebben
gekregen, zij zijn het wel degelijk
geweest die met kalashnikov's Ser
vische tanks hebben aangevallen
en de laatste anderhalf jaar in de
bossen hebben gezeten, gewond
raakten, sneuvelden, weinig te
eten hadden en klote sigaretten
hebben gerookt.
Terroristen
„Hé", zegt een soldaat, „wij zijn
altijd door de Serviërs gediscrimi
neerd, de politie sloeg ons al ja
renlang in elkaar, wij waren over
geleverd aan de wil van Servische
fascisten die ons terroristen noem
den. Laat ze in Belgrado maar zien
dat die zogenaamde terroristen nu
aan de macht zijn. Dat die zoge
naamde terroristen door de staten
lopen, dat ze wapens hebben en
het toekomstige leger van K0SOV9
gaan vormen, dat ze de steun heb
ben van het hele volk en van de in
ternationale gemeenschap."
Het U£K mag dan sinds kort
een van 's werelds bekendste guer
rilla-organisaties zijn geworden,
weinigen weten iets af van haar
oorsprong. Al in 1990 toen Slove
nië en Kroatië duidelijk maakten
dat ze niet langer in een door
Milosevic gedomineerd Joegosla
vië wilden blijven, waren het de
zogenaamde Diaspora-Kosovaren,
oftewel diegene die buiten Kosovo
woonden en hoofdzakelijk als
gastarbeiders in landen als Duits
land, Zwitserland en Zweden leef
den, die meenden dat Kosovo het
voorbeeld van Slovenië en Kroatië
moest volgen.
De leider van de Kosovaren in
Kosovo, Ibrahim Rugova (het
hoofd van de Liga voor een Demo
cratisch Kosovo, LDK) stond juist
een pacifistische lijn voor. Rugo-
va's politiek van geweldloosheid
was meer ingegeven door reali
teitszin dan door werkelijk geloof
in pacifisme. Levend in Kosovo
waar de Servische minderheid een
schrikbewind voerde over de Alba
nese meerderheid wist Rugova als
geen ander dat Servische haat en
minachting ten opzichte van etni
sche Albanezen extreem was. En
dat het regime van Slobodan Milo
sevic iedere gewapende opstand
onder de Albanezen zou aangrij
pen om definitief af te rekenen
met alle bijna twee miljoen Koso
varen.
De Diaspora Kosovaren vonden
Rugova echter maar een slappe
ling. En ze vonden dat het tijd was
geworden om een echt leger op te
richten die de bevrijding van Kos
ovo zou regelen. Er werd geld in
gezameld, wapens aangeschaft en
een heuse ondergrondse organisa
tie op poten gezet. Albanese voet
balclubs in Keulen of Zürich gin
gen na de tweede helft nog even
het bos in om daar een beperkte
militaire training te krijgen. Alleen
geweld tegen het regime van Milo
sevic kon tot onafhankelijkheid
leiden, dat had de situatie in Slo
venië, Kroatië en later Bosnië wel
bewezen. Deze voormalige repu
blieken waren na vaak bloedige
oorlogen allemaal onafhankelijke
landen geworden.
Het UQK werd opgericht als een
non-politieke organisatie die het
volksleger van alle Kosovaren
moest worden en dat als enige
doel onafhankelijkheid nastreefde.
De leiders, zoals de huidige pre
mier Hasim Taci, behoorden tot
de zogenaamde Enveristen, een
stroming binnen de Albanese na
tionalistische scene die min of
meer geschoold zijn in het Stali
nistische Albanië van voormalig
dictator Enver Hoxha en die vin
den dat Kosovo uiteindelijk bij Al
banië moet worden gevoegd.
Het UQK hanteert Marxistisch-
Nu het Joegoslavische leger uit
Kosovo vertrekt en de KFOR-
troepen het land binnenkomen,
heeft het Kosovo Bevrijdingsleger
UQKde macht in de straten van
Kosovo overgenomen. De
Servische bevolking trekt massaal
weg. Bang voor wraakacties. Bang
voor een leger dat de overwinning
viert, zonder dat het ooit één slag
gewonnen heeft.
leninistische richtlijnen bij het op
zetten van de gewapende strijd. In
de praktijk betekent dat het voeren
van klassieke guerrilla-acties en
het opzetten van bevrijde gebie
den in Kosovo. Met de terreur van
de Serviërs tegen met name bur
gers was rekening gehouden en
die terreur werd zelfs als een voor
deel beschouwd. Wanneer er bij
voorbeeld twee Servische politie
mannen werden gedood door
UQK-rebellen, stormden de Ser
viërs direct het dichtst bij gelegen
Albanese dorp binnen, vermoord
den daar enkele burgers, verdre
ven de rest en staken alle huizen in
brand. Hierdoor kreeg het UQK
een stormloop van nieuwe rekru
ten.
Ondertussen raakte het UQK in
conflict met de regering van Ibra
him Rugova. Volgens Rugova kwa
men de UQK-acties het Servische
regime in Belgrado perfect uit. Nu
kon Belgrado immers zeggen dat
ze slechts een strijd tegen terroris
ten voerden.
Rugova's regering, die in bal
lingschap zetelt in het Duitse
Bonn, had daarom een eigen ge
wapende tak op gezet die luisterde
naar de naam Gewapende Krach
ten van de Republiek van Kosovo,
FARK. Dit was bedoeld om de Al
banese bevolking een alternatief te
geven voor het UQK. „UQK en
FARK streefden beiden naar een
onafhankelijk Kosovo", zegt een
hoge en goed ingevoerde Albanese
guerrilla in Tirana. „Maar het UQK
is op de vernietiging uit van de be
staande Rugova-structuren binnen
de Albanese gemeenschap in Kos
ovo, de FARK wil juist na onafhan
kelijkheid met het oude politiek
establishment doorgaan."
Het U£K heeft commandanten
die enthousiast maar vaak onerva
ren zijn. Zo was het voormalig
hoofd van het UQK, Sulejman Seli-
mi, voor de oorlog een bekende
voetballer die nu bekend staat on
der zijn nom de guerre 'de Sultan'.
Andere commandanten heten
Wolf, Leeuw of de Slang.
Albanese kinderen lijken het nog maar moeilijk te kunnen ge
loven, maar het is echt waar: het U^K is in Pristina.
foto epa an ja niedrinchaus
Commandant Remi heeft geen
militaire achtergrond. Alleen Dri-
ni, de U£K commandant van de
Pastrik regio, was officier binnen
het Joegoslavische leger en werkte
als professor aan de militaire aca
demie in Sarajevo. En de huidige
UQK opperbevelhebber, Agim Ce-
ku is een Albanees met een Kroa-
tisch paspoort die met de rang van
generaal in het Kroatische leger als
strateeg verantwoordelijk was voor
Operatie Storm in 1995, toen Kroa
tische Serviërs tijdens een blik-
semaktie door de Kroaten werden
verslagen.
Dit is allemaal leuk en aardig,
zegt het FARK, maar met te veel
amateurs in je gelederen kom je
nergens. De FARK maakt dan ook
veelal gebruik van aanhangers die
in het Joegoslavische leger hebben
gediend en die tenminste enige
militaire ervaring hebben.
Regelmatig vonden er in Kosovo
en in noord-Albanië gewapende
conflicten plaats tussen U^K en
FARK. Uiteindelijk besloot het
FARK zich ondercommando te
stellen van het UQK, maar weinig
van harte. „We zitten niet te wach
ten op een nieuwe Castro in Koso
vo", aldus een Rugova-getrouwe
politicus. „Als de revolutionairen
winnen en een communistisch
staatsbestel opzetten dat uiteinde
lijk streeft naar de samenvoeging
van Kosovo en Albanië, dan isole
ren we ons van de rest van Europa
en de Amerikanen. Dat zou zeer
slecht zijn."
Angst
Nu de NAVO de feitelijke baas is
geworden in Kosovo moet het
UQK zich ontwapenen. NAVO-
functionarissen zijn echter bang
dat als dat onder te veel dwang
gaat, de U(^K strijders hun wapens
gewoon thuis verstoppen en een
oncontroleerbare macht worden
in Kosovo. Op de Balkan bestaan
er nauwelijks individuele mensen
rechten, hier regeert het volks
recht, waarin er geen ruimte is
voor anderen. Het is óf volledig Al
banees óf volledig Servisch. Een
tussenvorm beslaat niet meer. De
trieste les is dat na acht jaar oorlog
in het voormalige Joegoslavië, Eu
ropa's meest etnisch gemixte ge
bied uiteen is gevallen in etnisch
zuivere regio's, waar democratie of
toekomst ontbreekt en waar haat
en nationalisme hoogtij vieren.
HARALD DOORNBOS
U£K-strijders die door de bossen doolden doken 'overal en nergens op', een week nadat NAVO-troepen van de Kosovo Force zijn binnengetrokken en de Servische ordetroepen vertrekken. Op de foto een
vreugedevolle begroeting in Pristina. foto anp ed oudenaarden
