Cultuur Kunst
'Zilveren Veer geeft duwtje in de rug'
Nederlandse
literatuur
Stakende musici moeten
toch spelen van rechter
Lang wachten op het einde
Schone
Schijn
in een notendop
Literaire necrofilie
De ambassadeur van de Franse cultuur
ATERDAG 19 JUNI 1999
JAN RIJSDAM. 071-5356444, PLV CHEF ANNET VAN AARSEN 071-5356443
neerc
AMSTERDAM ANP
De actievoerende musici van het Radio Symfonie Orkest moe
ten volgende week zaterdag toch optreden tijdens het Holland
Festival. Eerder hadden zij aangekondigd dan te staken, maar
de rechter in Amsterdam heeft dat gisteren tijdens een kort ge
ding verboden.
Gevolg is dat het concert Diva Dolorosa van Peter Delpeut en
Loek Dikker toch doorgang zal vinden. Volgens de president
van de Amsterdamse rechtbank mr. R. Gisolf werd het Holland
Jateri festival onevenredig zwaar getroffen door de stakingsacties van
de omroeporkesten. Zij lieten uit artistieke overwegingen ande
re optredens buiten het Holland Festival wel doorgaan, zoals
twee voorstellingen met dirigent Bernhard Haitink en een aan
tal kinderconcerten.
Drie andere uitvoeringen van het festival in Amsterdam zijn
door de cao-acties van de omroeporkesten wel definitief komen
te vervallen, waaronder een van de twee werken van hoofdgast
Brian Eno. Om organisatorische redenen was het niet meer mo
gelijk die uitvoeringen op korte termijn toch door te laten gaan.
Een compromisvoorstel om Eno's Shutov Assembly zondag als
goedmakertje tweemaal achtereen op te voeren, wees het Me-
tropole Orkest van de hand. De musici vonden het ruim een
uur durende stuk daarvoor te zwaar.
De omroeporkesten staken voor hogere salarissen en vermin
dering van de werkdruk. Hun inkomsten zouden circa 6 pro
cent achterblijven bij die van andere orkestmusici.
De Nederlandse Toonkunstenaarsbond en FNF KIEM zijn
zeer teleurgesteld over de uitspraak en gaan in hoger beroep te
gen de beslissing. Het Holland Festival kan zich geheel vinden
in het vonnis.
Wie doen er mee in de race om de Zilveren
Veer, de cultuurprijs voor Leiden en wijde om
geving? Wie horen er thuis op het lijstje van ge
nomineerden voor 1999? Deze vragen kunnen
pas in augustus worden beantwoord. Maar ie
dereen wordt uitgenodigd om ideeën te spuien.
Onderaan deze pagina staat een aanmeldings
bon. Kent u personen of organisaties die zich
op cultureel gebied hebben onderscheiden, dan
heeft u tot 1 augustus de gelegenheid om hen
aan te bevelen. In augustus neemt de jury van
de Zilveren Veer een besluit over de definitieve
lijst van genomineerden. Daarna bent u op
nieuw aan zet: middels een genummerd stern-
formulier kunt u uw voorkeur uitspreken voor
de winnaar. Let wel: slechts 1 inzending per
persoon, er wordt streng gecontroleerd.
De Zilveren Veer, georganiseerd door de
EWR, MVKK Kommunikatie BV en het Leidsch
Dagblad, ondergaat in 1999 overigens een ver
andering. Anders dan vorig jaar krijgt in de
laatste ronde behalve het publiek nu oök de
jury stemrecht. Zoveel stemmen als er voor de
genomineerden binnenkomen van regiogeno
ten, zoveel stemmen krijgt de jury ook.
Een voorbeeld: in totaal sturen drieduizend
mensen een stemformulier in. Dat geeft de jury
eveneens recht op 'drieduizend stemmen'. Het
aantal wordt gelijkelijk verdeeld over de afzon
derlijke juryleden. Zij mogen hun stemmen
weggeven aan één genomineerde maar ook ver
delen over meerder genomineerden. In een ge
heime vergadering wordt vervolgens bekeken
hoe de stemverdeling binnen de jury is uitge
vallen. De stemmen van de juryleden worden
opgeteld bij de stemmen van de inzenders. Zo
wordt de Zilveren Veer tegelijkertijd een pu
blieks- én juryprijs. Tijdens een galafeest in no
vember zal duidelijk worden wie uiteindelijk de
Zilveren Veer krijgt opgespeld.
Arno Bos komt graag zijn plichten als jurylid na
TONEEL
Het begint al op de trappen. De
derdejaars van de Leidse Tsje-
chov Theater Studio rennen ge
agiteerd rond, delen tissues uit
en manen tot geduld. De Ko
ning Sterft, maar eerst moet er
nog iemand plassen. De Koning
Sterft van Ionesco gaat over
niet willen sterven, en is dus
een lange agonie, een vreselijke
strijd tegen de dood. De koning
weigert, zijn land vergaat, zijn
paleis stort in, iedereen heeft er
genoeg van, maar hij wil niet
dood.
Het is een gegeven waarin
veel thema's kunnen worden
ondergebracht, en dat deed Io-
lesco ook. Zoveel zelfs dat het
stuk topzwaar wordt. Onder
een dun laagje drama loert een
tractaat vol meningen en wijs
heden over macht, wilskracht,
evenslust, doodsangst en wer
kelijkheidszin. De observaties
over doodsangst zijn niet slecht
getroffen, maar ze zijn niet vol
doende om de vaart in het stuk
te houden. De Koning Sterft is
eigenlijk een leesstuk, en wordt
geen toneelstuk, ook al zitten er
grappige absurdistische scène-
RECENSIE «SUSANNE LAMMERS
Voorstelling. De Koning Sterft van Eugène
Ionesco door de Tsjechov Theater Studio
Regie; PeterPaul Gerbrands Gezien;
18/6, Kapelzaal, K&O, Leiden.
tjes en mooie stukjes tekst in.
De personages zijn archetypes,
de koning lijkt zelfs op Elcker-
lyc, en allemaal zijn ze eendi
mensionaal, ook al hebben de
spelers er, ter verhoging van
hun eigen spelplezier, grapjes
van eigen vinding in gestopt.
Décor en kostuums zijn sober
en doeltreffend. Een groot
kleed in de vorm van een
schaakbord bedekt het toneel
en de wand en daarop spelen
de zes vrouwen in onnadrukke
lijk grijs, wit eq zwart. Behalve
de jonge koningin, die ver
beeldt de hoop met een roze
rokje. Zij, de 'tweede echtgeno
te' van de eeuwenoude koning
probeert hem bij de levenden te
houden, terwijl de oude konin
gin en de lijfarts hem juist wil
len voorbereiden op het onaf
wendbare.
De Koning Sterft is een vor
meloos stuk en na het levendi
ge begin vol kluchtig spel en ja
loers gekissebis tussen de beide
koninginnen loopt het als los
zand tussen de vingers door. De
spelers blijven moedig tegen de
klippen op acteren, terwijl het
stuk alleen maar zijn inhoud
kwijt wil. Door de vele herhalin
gen krijg je goed zicht op de
techniek van de spelers, maar
voel je toch vooral dat men de
greep kwijt geraakt is. En dan is
het lang wachten op het einde.
Wie de Zilveren Veer wint,
moet zijn plichten nako
men. Arno Bos van Stich
ting Noordwijk Kultureel
en initiator van het Inter
nationaal Straattheaterfes
tival in Noordwijk weet er
van. Vorig jaar won hij de
cultuurprijs en dit jaar zit
hij verplicht in de jury.
Geen probleem, zegt hij.
Als hij op zon manier de
goede zaak kan dienen...
,,Van de Zilveren Veer gaat
tóch een stimulerende
werking uit. Nou denk ik
niet direct dat mensen
omdat ze de prijs willen
winnen iets cultureels zul
len gaan doen, maar de
Zilveren Veer geeft zeker
een duwtje in de rug."
het zijn milde woorden van de
man, die vorig jaar november
eigenlijk niet zo bar veel zin
had om naar de prijsuitreiking
te gaan. Hij baalde van de com
motie, die gaandeweg de race
was ontstaan over de grote hoe
veelheid stemmen die hij kreeg
voor het eerste Straattheaterfes
tival. Een andere genomineer
de, de Leidse Stichting Tegen
beeld, beschuldigde Bos en zijn
Stichting Noordwijk Kultureel
van ongeoorloofde lobby-prak
tijken en trok zich terug. Die
stap veroorzaakte een kleine
rel. „Ik heb momenten gehad,
dat ik dacht 'steek die prijs
maar in je zak'. Als het op deze
manier moet... Ik vond het rot",
bekent Bos nu. „Maar ik ben
toch blij dat we gegaan zijn,
met een VIP-bus vol vrijwilli
gers. En die nare bijsmaak, die
is nu al lang verdwenen."
Dat hij geen wrok meer voelt,
blijkt uit het festivalmateriaal,
dat binnenkort naar de drukker
gaat. En uit het programma
voor de opening van het nieu
we theaterseizoen, een cabares-
tafette. De programmaboekjes
van Stichting Noordwijk Cultu
reel melden telkens de Zilveren
Veer. Een beetje reclame, want
de prijs verdient volgens Bos
meer bekendheid bij het pu
bliek. „Het zou zo mooi zijn als
dit jaar heel veel mensen een
stem uitbrengen."
En dat winnen van de Zilve
ren Veer grote voordelen biedt,
ja, daar weet hij alles van. Het
geldbedrag dat bij de prijs
hoort, is zeker voor een organi
satie die grotendeel op vrijwilli
gers draait en die hard moet
werken om her en der subsidies
en sponsorgelden los te peute
ren, meer dan welkom. „Als we
de prijs niet hadden gewonnen,
hadden we nooit met de ope
ning vanhet nieuwe theatersei
zoen de cabarestafette kunnen
programmeren. Dan had er
misschien één cabaretier ge
staan", meldt hij.
„En we hebben het prijzen
geld ook gebruikt om The Lu
natics te boeken voor het
Straattheaterfestival. Ze zijn net
op Oerol geweest, en straks zak
ken ze via de Parade langzaam
af naar Noordwijk. Vorig jaar
stonden ze ook geprogram
meerd, maar toen moesten we
besluiten om het optreden te
schrappen. Er was net een on
geluk gebeurd in Noordwijk, er
was een kind verdronken in
zee. Maar nu hebben we ze op
nieuw."
„Het Tweede Straattheater
festival is groter dan de eerste
editie. Breder ook. Heineken
Music, vorig jaar nog een paar
weken eerder in Noordwijk,
heeft ervoor gekozen om mee
te liften met het festival. Nu
hebben we naast veel straatthe
ater op 14 en 15 augustus ook
drie muziekpodia. Eén met
Jazzmuziek, een met wereld
muziek en een world dance-po-
dium. En tegelijkertijd hebben
we ook een schildersfestival."
Vanaf vorig jaar september is
Bos al met een groep van pak
weg dertig vrijwilligers bezig
Arno Bos: „Ik
heb momen
ten gehad,
dat ik dacht
'steek die
prijs maar in
je zak'. Als
het op deze
manier
moet... Ik
vond het rot."
met de programmering van het
tweede Straattheaterfestival.
„In februari zijn we naar een
groot Afrikaans festival geweest
in Ivoorkust. Een paar vrijwilli
gers zijn afgereisd naar een
straattheaterfestival in Man
chester. We luisteren naar
bandjes, speuren internet af en
leggen ons oor te luister bij bin
nen- en buitenlandse theater-
bureaus. Eens in de twee weken
komen we bij elkaar. Omdat we
met zo'n grote groep mensen
werken, hebben we een heel
brede programmering. We pro
beren uniek te zijn ten opzichte
van andere festivals en daar
doen we veel moeite voor."
Eigenlijk vindt hij het jammer
dat hij als jurylid de vrijwilligers
van het festival dit jaar niet mag
nomineren voor de Zilveren
Veer. Ze verdienen hulde, vindt
Bos.
Het Reglement
Samenvatting van het jury
reglement voor de cultuur-
pijs Zilveren Veer:
De prijs is bestemd voor
personen, organisaties, ver
enigingen of gezelschappen
die zich op bijzondere wijze
verdienstelijk maken voor
de cultuur c.q.het culturele
leven van de regio Leiden
(inclusief de Duin- en Bol
lenstreek en de Rijn- en
Veenstreek).
Kandidaten voor de Zilve
ren Veer kunnen alleen
schriftelijk worden voorge
dragen. De aanmelding
moet worden voorzien van
naam, adres en woonplaats
van zowel de inzender als
van de kandidaat, vergezeld
van een duidelijke argu
mentatie.
1 De inzending sluit op 1 au
gustus.
Uit alle inzendingen kiest
de jury vijf nominaties. De
ze worden in september be
kend gemaakt.
De winnaar van de Zilveren
Veer komt uit een combina
tie van een publieksstem-
ming (waarbij inwoners van
de regio maximaal één stem
mogen uitbrengen) en een
geheime jurystemming.
- De bekendmaking van de
winnaar en de uitreiking
van de prijs geschieden
door de voorzitter van de
jury.
•Alle genomineerden ont
vangen een oorkonde en
een bedrag van duizend
gulden; de winnaar ont
vangt daar bovenop een
prijs van 6.500 gulden. Het
prijzengeld moet binnen
een jaar na uitreiking wor
den besteed aan een cultu
reel doel.
Hen jongeman die geschiedenis
heeft gestudeerd, leidt een
groepje Chinezen rond door
Leiden. „Kijk, dat is nu ons
mooie Schuttersveld. En daar
hebben we de prachtige Chur-
chilllaan, met die voor Holland
zo karakteristieke wasrekjes van
Blokker op het balkon, van die
wasrekjes waaraan zelfs de on
derbroek maat nijlpaard zo gra
cieus wappert. En wat, lieve
mensen, dacht u van deze
mooie parkeergarage aan de Ir.
Driessenstraat? U dacht mis
schien dat de Hollanders keien
waren in het aanleggen van dij
ken, maar vlak hun parkeerga
rages niet uit. Kijk eens aan. Is
die garage niet van een Mondri-
aanse schoonheid en eenvoud?
Zo, en nu gaan we even naar
het sfeervolle McDonald's. Kijk
eens naar de socialistische in
scriptie op de gevel: 'Hambur
gers aller landen, verenigt u'."
De jonge gids laat de Pieters-
kerk liggen waar hij ligt, gaat
met een grote boog om het Ra
penburg heen en mijdt de zo
gezellig naar urine geurende
steegjes in de Pieterskerkwijk,
waar de studenten, languit lig
gend op oude bankstellen, ge
holpen door Heineken, het Wil
helmus boeren.
Dit beeld kwam mij voor ogen
na het lezen van 'Literatuur in
een notendop', een literaire
gids die is gemaakt door de Lei-
denaren Ron Rijghard en An
nette Portegies. Een boekwerkje
van 131 pagina's waarin negen
eeuwen Nederlandse literatuur
bijeen zijn geperst en waarin li
teratoren als Pierre Kemp, Si
mon Carmiggelt, Armando en
karei van het Reve de nek om
zijn gedraaid en belangrijke
Leidse schrijvers als Maarten 't
Hart, Maarten Biesheuvel,
ANNETTE PORTEGIES EN RON RIJGHARD
Wal iedereen «ai de Nederlandse en Vlaamse letteren moet «eten
De literaire gids van Ron Rijghard en Annette Portegies.
Frank Koenegiacht en Anton
Korteweg vrijwel zijn weggela
ten.
Kijk, een provocatie is leuk,
maar als je Maarten 't Hart, die
door honderdduizenden Ne
derlanders wordt gelezen en die
in het buitenland al tal van
bestsellers op zijn naam heeft
staan, afdoet met een paar
nietszeggende, badinerende re
geltjes, dan is dat gewoon dom.
Dan ben je een weltfremde tro-
cheeënteller die zich in zijn ivo
ren torentje heeft teruggetrok
ken. Dan ben je een toerist uit
de wouden van Nergenshuizen,
een wasbleke geleerde die zijn
eigen gecultiveerde vijvertje
prefereert boven de zee. Dan
ben je een tribuneklant die naar
de terreinknecht kijkt als Roma-
rio net een mooi doelpunt
maakt.
Het heeft ook iets machteloos.
'Wij met zijn tweeën tegen de
rest van de wereld'. Al die dom
me mensen die Maarten 't
Harts boeken zeer vermakelijk,
onderhoudend en aardig vin
den, hebben ongelijk. „Wij eten
geen aardappelen meer. Bah, er
worden al zoveel aardappelen
verkocht. Die eet iedereen al.
Daar doen wij niet aan mee."
Maarten 't Hart zal er overigens
geen nacht minder om slapen.
En ook de dichter Anton Korte
weg zal gewoon doorgaan met
het poëtisch beledigen van zijn
vrouw. En wat Biesheuvel be
treft: die voelde zich in een van
zijn eerste verhalen al God en
dat zal dus wel zo blijven.
Maar er schuilt wel een gevaar
in dit soort boekjes. Rijghard en
Portegies - ik krijg het bijna niet
uit mijn strot - schrijven goed.
En iedereen weet: wat goed ge
schreven is, is waar. Hun boek,
dat aardig verkoopt, is bedoeld
voor de mensen die, na het
strafkamp van de middelbare
school, weer willen kennisma
ken met de Nederlandse litera
tuur. En die mensen zouden in
de dwaalleer die Portegies en
Rijghard in dit boek verkondi
gen wel eens kunnen gaan gelo
ven. Daarom, mensen: koopt 't
Hart, Korteweg en Biesheuvel!
Rijghard en Portegies verdedig
den zich in een interview met
deze krant al een beetje door te
zeggen dat ze maar zo weinig
ruimte tot hun beschikking
hadden. Onzin. Ik kom in hun
boek, ruw geteld, zo'n twintig
tot dertig namen tegen van do
de schrijvers die beter dood
hadden kunnen blijven. Hen
weer tot leven wekken, hen te
prefereren boven een zeer le
vende schrijver als Maarten 't
Hart, is een daad van literaire
necrofilie.
CEES VAN HOORE
Ernst van Altena (1933-1999)
Vorig jaar was de woensdag op 65-jarige
leeftijd overleden dichter, tekstschrijver en
vertaler Ernst van Altena een halve eeuw
actief op de creatieve arbeidsmarkt. Ter ere
daarvan verscheen de 'definitieve en luxe
editie' van zijn beroemde vertaling van het
verzameld werk van Francois Villon, de
grote Franse 15e-eeuwse dichter.
Van Altena laat een indrukwekkend oeuvre
na. Hij bracht 267 boekpublicaties uit. Hij
bewerkte en vertaalde meer dan vijftig to
neelstukken, en honderdduizend rijmende
versregels uit de Europese literaire schatka
mers van circa 1100 tot heden. Toch blijft
zijn naam vooral verbonden met Jacques
Brei, van wie hij 65 chansons vertaalde. En
dat deed hij zo voortreffelijk dat Brei zijn
vertalingen van 'Le plat pays' ('Mijn vlakke
land') en 'Ne me quitte pas' ('Laat me niet
alleen') zelfs beter vond dan het origineel.
Aanvankelijk verdiende Van Altena vlak na
de oorlog zijn brood als jazz-muzikant. In
1951 trok hij de stoute schoenen aan en
vertrok met zijn klarinet naar Parijs om er
als muzikant zijn brood te verdienen. Parijs
vormde toen het hart van de culturele we
reld, waar schrijvers als Jean Paul Sartre,
Albert Camus en Simone de Beauvoir,
chansonniers als Juliette Gréco en Jacques
Prévert, en CoBrA-schilders als Appel en
Corneille de dienst uitmaakten. „Ik heb ze
alleméal gekend", zei hij.
Terug in Nederland zette hij zich aan de
vertaling van chansons. I lij schreef poëzie
die sterk onder invloed stond van de Vijfti
gers. Voor het grote toneel vertaalde hij
vrijwel alle grote klassieke stukken. Via zijn
werk voor toneel, radio en televisie (VPRO,
KRO) kwam hij terecht bij Villon, de
schuinsmarcheerder, de levensgenieter,
maar bovenal de briljante dichter. Van Al
tena's meestervertaling van Villons verza
melde gedichten werd in 1964 bekroond
met de Martinus Nijhoffprijs.
Van Altena is wel eens liefkozend de am
bassadeur van de Franse cultuur in Neder
land genoemd. Voor het Nederlands taalge
bied ontsloot hij immers de literaire hoog
tepunten van de Franse (en Engelse) Mid
deleeuwen tot de Renaissance. De manier
waarop Van Altena de Franse cultuur uit
droeg. honoreerde de Franse regering in de
jaren tachtig met enkele hoge onderschei
dingen; de beroemde Académie Fran<;aise
eerde hem met een zilveren legpenning.
NICO DE BOER
AANMELDING
GEGEVENS VAN UW
KANDIDAAT VOOR DE
ZILVEREN VEER 1999
Omschrijf zo volledig mogelijk met welke activiteit
uw kandidaat zich onderscheidt op cultureel ge
bied en welke speciale betekenis uw kandidaat
heeft voor de regio Rijnland.
Uw gegevens
Naam:
Adres:
Naam persoon of
gezelschap:
Postcode:
Naam contactpersoon:
Woonplaats:
Adres:
Telefoonnummer
Postcode:
Woonplaats
Stuur deze bon op naar:
Leidsch Dagblad
Zilveren Veer
Antwoordnummer 10050
2300 VB Leiden
(Een postzegel is niet nodig)
