Hortensia-i ,195
14;
Tuiniers ontdekken natuurvijver
Rijp en Groen
Planten hebben
geen vakantie
Door het oog van een vlieg
VRIJDAG 18 JUN11999
REDACTIE MARGOT KLOMPMAKER EN SASKIA STOELINGA 02:
GREET BUCHNER
geeft antwoord op
al uw tuinvragen
Het is wel jammer, maar op het
moment dat wij snakken naar
vakantie beleven planten in
tuin en huis hun topdagen. Het
is dan immers midzomer met
lange dagen, korte nachten en
hoge temperaturen. Water
hoort er uiteraard ook nog bij
en daarmee zit
ten we midden in
het probleem, al
moet voeding
ook nog even ge
noemd worden.
Immers voeding
voor planten kort
voor onze vakan
tie werkt ave
rechts. Teveel
voeding jaagt
planten op en wij
willen juist dat ze
minder hard
groeien als wij
weg zijn. Sterke
groei vraagt veel
vocht en dus ko
men we weer bij
water terecht.
Daarom het
dringende advies
om het gras zes "w lu|
weken voor va- postb
kantie niet meer 3002 pa f
van voedings
stoffen te voorzien. Voor ka
merplanten geldt een termijn
van ongeveer drie weken voor
we op vakantie gaan. En nu de
watervoorziening. Laat ik met
het meest eenvoudige advies
beginnen en dat geldt voor cac
tussen en vetplanten. Die wil
len niet teveel vocht die graven
we in vlak bij huis en we zorgen
voor een plastic afdak, zodat
eventueel teveel regen geen
schade kan berokkenen. We
weten vooraf immers nooit of
het veel of weinig zal regenen
als wij weg zijn. Hebben we
geen tuin dan zetten we ze zo
weg dat er niet teveel zon bij
kan komen. Maar nu de moei
lijke opgave om waterminnen-
de planten schadevrij de vakan
tie door te laten brengen. In de
tuin wil dat zeggen dat we
bloeiende planten vlak voor we
weggaan wat insnoeien. Ge
woon bloem en bloemknop
weg en op de compost. Zonde?
Jawel, maar wij hebben er toch
geen plezier van ze verliezen
anders vocht en energie aan het
vormen van zaad of bloem. Als
het goed gaat vormen ze nieu
we bloemknoppen die gaan
bloeien als we weer thuis zijn.
De grond rond de planten in de
tuin wordt zoveel mogelijk af
gedekt: met gemaaid gras, alle
resten koffiedik en lege thee
zakjes die we vooraf opge
spaard hebben of met een dik
ke laag compost die voor dat
doel niet helemaal verteerd
hoeft te zijn. Als de
laag het uitdrogen
maar wat tegen
houdt.
En nu de echte pro
bleemkinderen: de
kamerplanten.
Voor kamerplanten
geldt, net als voor
tuinplanten dat
men bloem en
knop het best weg
kan knippen. Tuin-
bezitters kunnen
daarna de meeste
planten wel diep
ingraven op een
beschut, belom
merd hoekje van de
tuin. Dat cactussen
afgedekt moet wor
den heb ik al ge
schreven. Planten
die erg veel vocht
S507 nodig hebben krij-
karlem gen per plant een
met water gevulde
plastic fles van anderhalve liter.
De dop wordt geperforeerd, de
bodem weggeknipt, de lege fles
voor ongeveer driekwart omge
keerd ingegraven. Daarna ge
vuld met water. Het water
druppelt door de gaatjes in de
dop in de grond. Slimmeriken
proberen ruim voor de vakantie
hoelang het duurt eer die fles
leeg is. Een aardige buurvrouw
of kennis zou deze in een zeer
droge periode eventueel een
keer bij kunnen vullen. Is er
geen tuin dan brengen badka
mer of douchecel uitkomst, im
mers doorgaans voorzien van
een klein raam met weinig zon.
Een oud laken of een stuk plas
tic in de bak dan wel badkuip
laagje water van enkele centi
meters en dan de planten dicht
tegen elkaar op het bodempje
water. Uit ervaring weet ik dat
dat prima gaat. Resten zeer gro
te potten, die gaan op een
schotel met daarop een laagje
water. Bij elkaar een hele zorg
zoals ik ook uit ervaring weet,
maar als iets de moeite loont
dan is het de zorg voor planten.
Overigens houd ik me voor an
dere en betere raad aanbevo
len.
Apparaten die op electriciteit werken, zoals fonteinen, komen in de meeste natuurvijvers niet voor.
ALEX VAN HOOF»
Om de vijver schoon en het wa
ter helder te houden, zijn tech
nische en kostbare snufjes zoals
filters en UV-verlichting lang
niet altijd noodzakelijk. Moeder
Natuur kan de klus ook zelf kla
ren - dat is bovendien een stuk
voordeliger. Er moet dan wel
een milieuvriendelijke natuur
vijver worden aangelegd waarin
vissen zwemmen die zelf hun
maaltijd bij elkaar zoeken en
waarbij de vijverranden bestaan
uit glooiende, moerasachtige
oevers. Enkele üps voor de aan
leg van een natuurvijver.
Een bekend trendbureau heeft
in opdracht van de Vereniging
Belangenbehartiging Tuinbran-
che (VBTB) recentelijk de be
langrijkste tuinontwückelingen
voor volgend jaar onderzocht.
De kernwoorden 'natuurlijk
heid' en 'evenwicht' rolden
daarbij uit de bus, en al zijn die
twee begrippen voor velerlei
uiüeg vatbaar, de onderzoekers
bedoelen er onder meer mee
dat de tuin steeds vaker op een
stukje ongerepte natuur gaat lij
ken.
In deze milieuvriendelijke hof
komen dan ook geen chemi
sche bestrijdingsmiddelen
voor. Ook voor technische
hulpmiddelen zoals filters, ver
lichting, pompen, fonteinen en
zogenoemde ozongeneratoren
is geen plaats. De plas water in
de tuin moet als een poeltje in
de vrije natuur ogen waar kik
kers hun dril leggen, insecten
larven achterlaten en allerlei
vogels de dorst lessen.
Siervissen
Dit natuurlijke ecosys
teem is het belangrijkste
kenmerk van de na-
tuurplas, want bij de
normale vijver zor
gen kostbare techni
sche en elektriciteits-
verslindende hulpmidde
len voor een kunstmatig
evenwicht. Er zijn echter
nadelen aan de natuurpoel
verbonden. Siervissen zoals
de bijzonder populaire Japanse
koi (een gevlekte karpersoort)
horen er niet in thuis, omdat
deze exemplaren voor hun
voedsel afhankelijk zijn van de
tuinier. Alvertjes en Chinese
bittervoomtjes daarentegen
zijn wel geschikt. Neemt het
aantal van deze soorten te veel
toe, dan kan een natuurlijke vij
and zoals de zonnebaars in de
plas worden uitgezet, waardoor
het biologisch evenwicht zich
weer herstelt. De zonnebaars is
trouwens ook een liefhebber
van muggenlarven, zodat de in
sectenpopulatie binnen de per
ken blijft.
Belangrijk voor een natuurlijke
kunstmatige afsluiting zoals fo
lie zoveel mogelijk worden ver
meden. Dit lukt echter alleen in
grote en laag gelegen tuinen
met een ondoorlatende rots
achtige of kleiige bodem, waar
door het water niet wegzakt.
Ook in een polder is de water
stand vrij constant. In de mees
te gevallen moet de bodem
echter worden bedekt met folie
of beton.
Sinds enkele maanden bestaat
er een natuurvriendelijker alter
natief: kleitegels. Die kleitegels
Inspelend op de stijgende vraag naar natuurvijvers zijn er sinds kort
kleitegels voorradig om op milieuvriendelijke wijze de bodem van de
poel te bedekken. foto cpd
balans is de plek van een rijver.
Een richüijn is om de poel tus
sen april en augustus op een
behoorlijk zonnige plaats en uit
de buurt van bomen te graven.
Het gat moet minimaal een me
ter diep en 1,80 centimeter
breed zijn. Het fraaiste is bo
vendien om het gat niet groter
dan eenderde van de totale
tuinoppervlakte te maken.
Om de poel in zijn natuurlijkste
vorm aan te leggen, moet
komen op de bodem te liggen
waarna een mechanische stam
per er een gelijkvormige, stevige
en ondoordringbare massa van
maakt. ,,In Duitsland wordt de
ze methode al jarenlang toege
past," maar in Nederland zijn de
kleitegels pas sinds kort te
koop", vertelt vertegenwoordig
ster Joyce Burggraaf van Van
der Gaag Potgrond uit Maas
land, het bedrijf dat de kleite
gels op de markt brengt.
Ze vervolgt: „Hoewel de prijs
van ruim zestig gulden per vier
kante meter vrij hoog is, zijn de
kleitegels zeer gewild. Diverse
gemeenten tonen interesse en
de Stichting Mens, Dier Na
tuur gaat met de exemplaren
talrijke natuurpoelen aanleg
gen. Het voordeel is dat kleite
gels voor een milieuvriendelijke
en goed waterreinigende laag
zorgen waardoor de rijver
schoon en helder blijft. Overi
gens mogen de wortels van wa
terplanten niet in de kleibodem
groeien: daarvoor zijn speciale
bakken te koop."
De longen
De waterplanten, die in de na
tuurvijver van inheemse af
komst moeten zijn zoals water
ranonkel, waterriolier en veder-
kruid, vormen de longen. Ze
scheiden namelijk een stof af
die de algengroei remt, waar
door er voldoende zuurstof in
het water blijft.
Naast planten in het water die
nen er op de oevers ook exem
plaren te staan. Hiervoor valt te
kiezen uit bijvoorbeeld de gele
iris, waterdrieblad, moerasva
ren en zwanebloem. Is de poel
aangelegd en zitten de planten
in de grond, dan is het tijd om
de rijver met leiding- of regen
water te vullen.
Om het leven in de poel alvast
op gang te brengen, kan een
emmer slootwater worden toe
gevoegd. Daarin zitten bijvoor
beeld watervlooien, slakken en
andere kleine dieren. Padden,
kikkers en salamanders mogen
overigens alleen als larf worden
opgeschept, maar de kans be
staat dat volwassen dieren de
weg naar de natuurvijver zelf
wel weten te vinden.
Min. 5 bloemknoppen. In verschillende
kleuren - maat 30/40 cm van 19,95 voor
GELDIG T/M 24 JUNI Of ZOLANG DE VOORRAAD STREKT
HET ADRES VOOR AL UW TUINPLANTEN
PETER DE JAEGER»
Het vlieggedrag van een bromvlieg
kan inzicht verschaffen in het visue
le systeem van de mens. Daarom
tuigde Kees Schilstra een bromvlieg
op met instrumentjes om de exacte
beweging van het lijf, de kop en de
ogen van dit insect tijdens de vlucht
te meten. Hij promoveert 25 juni op
dit onderwerp aan de Rijksuniversi
teit Groningen.
„Om meer te weten te komen over
het visueel systeem van de mens
werken wetenschappers met insec
ten. De beeldverwerking van insec
ten is namelijk in grote lijnen dezelf
de als die van de mens", zegt Schil
stra. Volgens hem valt uit de oogbe
wegingen indirect af te leiden wat
een insect waarneemt. Tot nu toe
konden alleen de bewegingen van
het totale insectenlijf worden ge
volgd, dat gebeurde met videotech
nieken. Maar dat is niet erg nauw
keurig, aldus de promovendus.
Hij ontwikkelde een nieuwe metho
de die elke beweging van kop en lijf
afzonderlijk kan meten. Hiertoe
plakte hij miniatuur spoeltjes op de
kop en het middenlijf van bijen,
zweefvliegen en bromvliegen. De
CRYPTOGRAM
horizontaal:
1. Statief voor nop (8): 5. Die in
komsten heeft een schrijver
thans erbij gekregen (8); 6. Was
de sjah er obk een liefhebber
van? (4): 8. Nu uit ruilen in Ita
lië! (4): 10. Ongerept sterren
beeld (5); 12. Dit dier komt een
mengelmoes niet toe (5).
verticaal:
1Zo wordt een bij even speels
(6); 2. De handel die per schip
binnenkwam (6); 3. Die drank
kan hard aankomen (5); 4.
Gastarbeiders (5); 7. Op zichzelf
wel iets bijzonders (5); 9. Ara
bier met twee titels (4): 11. De
aangewezen persoon om in En
geland het hoekje om te gaan
(3).
Oplossing van donderdag:
Horizontaal: 1. Erfenis: 7. re: 8.
ego: 10. el: 11. aroma: 13. sas;
15 jet: 17. attaque: 18. ale; 19.
Ido: 21. raden; 25. ei; 26. fan;
27. nu; 30. eetwaar.
Verticaal:
2. Ra; 3. ergo; 4. in; 5. Eros; 6.
elft; 8. er; 9. om; 11. aster; 12.
ajuin; 14. aal; 16. eed; 18. asem;
20. opus; 22. af; 23. dauw; 24.
en; 28. be; 29. ja.
beestjes liet hij vliegen door een
kooi met magnetische velden. De
elektrische spanningen die de mag
neetspoeltjes opwekten, werden
naar meetapparatuur geleid via
dunne draadjes en een kabeltje
langs het achterlijf. Een computer
vertaalde de gemeten signalen naar
waarden voor positie en stand van
de kop en het lijf.
De experimenten zijn voornamelijk
uitgevoerd met bromvliegen. Uit de
metingen blijkt dat deze tien keer
per seconde de stand van kop en lijf
veranderen via korte, snelle draaibe-
wegingen. Tussen die abrupte be-
■■1 ■■■HHI
HEINZ
wegingen door blijft vooral de kop
erg stabiel. Bovendien beweegt de
vlieg zijn kop minder dan zijn lijf.
Na een beweging van het lijf draait
de kop in dezelfde richting, maar
dan sneller. „Door het relatief stil
houden van de kop voorkomt de
bromvlieg dat het beeld van zijn
omgeving troebel wordt", denkt
Schilstra. De methode kan volgens
Schilstra met enige aanpassing wor
den toegepast voor mensen om hun
exacte kijkrichting en positie van het
oog te bepalen.
Zonder bomen en dijken
Echt windstil is het zelden in Nederland, maar zonder boni0
dijken zou het gemiddeld nog tien procent harder waaien,
afremming van de wind door de bomen en dijken blijkt da
mee veel groter dan tot nu toe is aangenomen. Dat hebben
derzoekers van de vakgroep Fysische Geografie van de Ripg
versiteit Groningen berekend in een onderzoek naar de inv
van obstakels op de wind in Nederland. Volgens J. de Jong,
de Vries en W. Klaassen heeft de uitkomst van hun ondei
gevolgen voor weer- en klimaatsvoorspellingen en neersj
rekeningen en ook voor schattingen van potentiële wind
gie.
De drie fysisch geografen hebben de resultaten van hun
zoek gepubliceerd in het meteorologisch vaktijdschrift Boi
ry Layer Meteorology. Tot nu toe werd aangenomen dat bu
menrijen en dijken alleen lokaal invloed uitoefenen en dal
windsnelheid vooral door 'oppervlakteruwheid' werd bej
bijvoorbeeld steden of bossen. Maar uit het onderzoek bl
de windsnelheid aan het aardoppervlak in grote gebieden!
Nederland wel degelijk door bomenrijen en dijken wordt b
vloed. Dat is het sterkst in het Groene Hart, Friesland, de At
terhoek, langs de IJssel en op de Waddeneilanden. Op deV
we en de Utrechtse heuvelrug wordt de afremming voorna
lijk veroorzaakt door bossen. In Zuid-Limburg en ten oosti
van Nijmegen remmen heuvels het meest de wind af. Genu
deld over Nederland blijkt de invloed van bomenrijen en
even belangrijk als die van de oppervlakteruwheid.
Raadsel oude banaan
De geschiedenis van de banaan moet in Groot-Brittanniëo
nieuw worden geschreven. Archeologen hebben in de buu
van de Londense Tower een 400 tot 500 jaar oud exemplaa
gegraven. Wetenschappers weten niet wat zij met de vond
aanmoeten. Algemeen werd aangenomen dat de eerste bai
in de 19de eeuw in Groot-Brittannië werd ingevoerd. Davi
ok, een expert van de Londense botanische tuin, vermoed
de vrucht mogelijk met de eerste Azië-vaarders werd meeg
bracht en voor de koning zelfwas bestemd. Op de vraag of
banaan wellicht niet gewoon de afgelopen weken op de vii
plaats was beland, antwoordden de archeologen met een i
delijk „nee". De zwarte en volledige verschrompelde bana
werd gevonden tussen ander afval uit de tijd van de Tudor
waaronder schoenen, lepels en speelgoed. Het afval overle
de afgelopen vijfhonderd jaar in een luchtdicht a
aan de oevers van de Thames. In zo'n vat werd vroeger vis
gehouden.
Paradijselijke parasolpalm
Haal de mysterieuze geheimzinnige sfeer van het tropische
woud in huis met deze indrukwekkende Liristona, een echfl,
blikvanger in het ingetogen lichte interieur van nu. Aan de
krachtige bijna magische stelen van deze plant wuiven grol
coratieve bladeren. De plant lijkt thuis te horen in de vochó
omgeving van verre oorden en zonovergoten exotische paii
dijsje, waar slechts verkoeling valt te vinden onder het wim
blad van de palmboom. Oorspronkelijk komt deze palmad
uit het tropische Noorden van Australië, waar de aborigine
sappige hart van deze palm als een delicatesse beschouwdi
Zo groot als de Liristona daar in de vrije natuur voorkomt,'
hier niet te vinden. Met zijn gemiddelde hoogte van meen
een meter is de plant een natuurlijke verschijning in huis.
De Liristona vraagt om een lichte wanne plaats, maar is nil
diend van hete middagzon. Plant regelmatig besproeien.1
royaal water in de lente en zomer, maar zorg voor goede it
nage- er is niets waar deze palm zo'n hekel aan heeft als wi
rond de wortels!
1
