Mag ik de bord?
TV-
WEER
Zwemles terug in het onderwijs
Abdulah is nog niet vergeten
Sieraden van Zangeres
zonder Naam geveild
Schizofreen
IJsvarke
een hel
kluif
DINSDAG 15 JUNI 1999
COMMENTAAR
De verdrinkingsdood van twee allochtone jongetjes, dit weekeinde
in Bodegraven en Hoofddorp, versterkt de roep om herinvoering
van het verplichte schoolzwemmen. Sinds 1983 mag het basison
derwijs zelf beslissen of het zwemles aanbiedt. In de praktijk blijkt
dat de meeste scholen het zwemonderwijs uit bezuinigingsover
wegingen hebben geschrapt. Veel gehoord argument is dat zwem
les niet tot de primaire onderwijstaken gerekend moet worden en
dat de meeste kinderen, voordat ze aan zwemlessen in groep 4 en
5 toekwamen, hun diploma's toch al op zak hadden.
Het ziet er naar uit dat de overheid met het afschaffen van de
zwemverplichting voorbarig is geweest. De meeste ouders leren
hun kinderen veilig de straat over te steken en veilig te fietsen.
Toch is er geen discussie over het nut van verkeersles in het basis
onderwijs.
Er is veel voor te zeggen om zwemlessen ook als zo'n basale on
derwijstaak te zien. Kinderen van allochtone afkomst en kinderen
uit bijstandsgezinnen blijken immers het kind van de rekening.
Het Nederlands Centrum Buitenlanders bevestigt dat het in al
lochtone kring geen algemeen gebruik is kinderen te leren zwem
men en onderzoek wijst ook uit dat zwemles er in gezinnen met
een smalle beurs vaak niet van komt. Die praktijk brengt onaan
vaardbare risico's met zich mee.
Scholen kunnen in afwachting van maatregelen van de rijksover
heid natuurlijk heel goed hun eigen verantwoordelijkheid nemen
en zwemlessen opnemen in de lestabel voor het komend school
jaar. Van schoolbesturen en de lokale overheden die doorgaans de
zwembaden exploiteren mag als het om de financiering gaat een
creatieve oplossing worden verwacht.
De meeste kinderen beginnen op vijfjarige leeftijd aan het diplo-
ma-A of aan het nieuwe Zwem-ABC. Als vanaf die leeftijd zwemles
op de basisschool wordt aangeboden, hebben alle kinderen en
hun ouders daar voordeel bij.
Een derde Brontë: Anne
Van de zusters Brontë meende ik dat er maar twee wa
ren: Charlotte (1816-1855) die 'Jane Ey re' schreef en
Emily (1818-1848) die Wuthering Heights' (De Woeste
Hoogte) schiep: werken die de tand des tijds hebben
doorstaan. Sinds gisteren weet ik nu dat er nog een der
de Brontë heeft bestaan, Anne, die ook als schrijfster
doende was maar minder fitrore maakte dan haar zus
ters. Ze werd maar 28 jaar oud. Op haar boek, 'The
tenant (huurster) van Wildfell Hall', daterend uit 1848,
is de gelijknamige driedelige BBC-serie gebaseerd waar
van gisteren de eerste episode door de NPS werd uitge
zonden.
De Brontës waren dochters van een predikant, woonden
in een gehucht en beoefenden gedurende enige tijd het
keurige beroep van gouvernante. Saaier kan het bijiw
niet, zou je zo denken. Toch schreven ze boeken waarin
hartstochtelijke liefde door alle conventies heenbrak.
Onder de onberispelijke hoepeljurken van de dames
Brontë moeten heel wat woeligheden zijn schuil ge
gaan, als u het mij vraagt.
Anne gold als de minst talentvolle, maar ook bij haar
zie je de typische Brontë-kenmerken van de vrouwelijke
hoofdpersoon: kilte, afstandelijkheid waarachter iets
broeit. Vuur onder het ijs. In dit geval is het Helen Gra
ham die met haar zoontje op de loop is gegaan voor
haar despoot van een echtgenoot. Ze strijkt neer in een
moedeloos stuk Engeland en huurt een krakkemikkig
landhuis ver van de bewoonde wereld. Zeer tegen haar
zin bemoeien de inwoners van een nabij gehucht zich
toch met haar en vriendelijk zijn ze bepaald niet. Ze
schildert om aan de kost te komen en ze wil niet op
feestjes komen. Dus deugt ze niet. Maar er is in die ge
meenschap één koene man die zich om haar bekom
mert.
Mooie, sombere, zware beelden. Laaghangend wolken
dek. Beheerste opstandigheid. Weggedrukte emoties. Te
kens van naderend onheil. De Engelsen kunnen beter
dan wie ook in zo'n kostuumstuk de sfeer van lang ver
vlogen tijden voelbaar maken. Anne Brontë mag dan
niet de bekendheid van haar oudere zusters hebben ge
kregen, 'The Tenant of Wildfell Hall' is zeker de moeite
waard.
Kijken dus volgende week.
Zonnig
Het is haast niet te voor te stellen dat gistermiddag in Veenendaal
de brandweer er aan te pas moest komen om ondergelopen hui
zen leeg te pompen en dat in Culemborg de putdeksels van de rio
lering omhoog werden gedrukt. Daar kwamen in de loop van de
middag namelijk zware buien tot ontwikkeling (Veenendaal 35
mm) terwijl het bij ons prachtig zomerweer was. Onder een vrijwel
wolkenloos zwerk liep het kwik in westelijk Nederland op tot bo
ven de 20 graden. Op Schiphol werd 22,5 graad gemetert, in Bloe-
mendaal 20,8 en op Valkenburg 20,7. Doordat de wind uit zee ging
waaien bleef het kwik op de stranden onder de 20 graden. Op
Zandvoort was het 's middags lange tijd slechts een graad of 17.
De plensbuien in het binnenland hingen samen met een appen
dix van de bovenluchtdepressie die zich eind vorige week nog
boven de Noordzee bevond. Terwijl het lagedrukgebied zelf
naar het noorden trok bewoog het aanhangsel zich van de Ka
naalregio naar het oosten. Vandaag is de rol van het systeem
uitgespeeld, maar een zwak oceaanfront veroorzaakte van
ochtend wolkenvelden in het noorden van het land. Voor
morgen ziet het er evenwel gunstig uit.
Gedurende het grootste deel van de dag schijnt
de zon en de temperaturen lopen op tot ruim
boven de 20 graden. Maximaal wordt het
woensdagmiddag in ons gebied omstreeks
24-25 graden. De wind gaat uit richtingen tus
sen zuid en zuidwest waaien en neemt geleide
lijk toe tot matig. Op donderdag bereikt een front,
dat de overgang markeert naar minder warm weer,
onze streken. De passage van het systeem kan wat
regen of een bui tot gevolg hebben. Op de lange ter
mijn wordt het vooral in de loop van het weekeinde
en begin volgende week wisselvalliger. Uitiopers van sto
ringen op het noordelijk deel van de Oceaan dringen dan
tot het Noordzeegebied door. Ook de temperaturen zakken
enkele graden. De koele lucht wordt aangevoerd door win
den uit richtingen tussen west en noordwest.
jan visser
De kindertaal is één groot wonder
Van brabbelgeluiden als 'uhhh' en 'aaahh' kort na de geboorte naar complete gesprekjes rond
de vijfde verjaardag. In relatief korte tijd bereiken kinderen een taalniveau dat volwassenen bij
het leren van een tweede taal maar zelden halen. „Het is een wonder waaraan zowel weten
schappers als ouders zich vergapen", concludeert dr. Maaike Verrips in haar net verschenen
boek 'De taal van je kind'. Ze neemt ouders en andere belangstellenden mee op een verrassen
de ontdekkingsreis door de kindertaal.
Maaike Verrips doet sinds 1989
onderzoek naar de taalontwik
keling van kinderen en is op dat
onderwerp in 1996 gepromo
veerd aan de Universiteit van
Amsterdam. „Het is het leukste
wat er is", vindt de taalkundige,
die op de internetpagina's van
Ouders Online (www.ouders.nl)
de rubriek Vraagbaak Kinder
taal verzorgt. Ze constateert dat
veel ouders vrijwel niets weten
over de taalontwikkeling van
hun kind. Dat was voor haar
een belangrijke reden dit boek
te schrijven.
Verrips legt in kleine, overzich
telijke hoofdstukken uit hoe
kinderen leren praten. Ze is een
'volgeling' van de Amerikaanse
taalkundige Noam Chomsky,
die beweert dat kinderen een
'taaiorgaan' hebben, een ge
deelte van de hersenen dat spe
ciaal dient om een moedertaal
te leren. Verrips noemt het 'een
aangeboren taalvermogen'.
„Taalontwikkeling is een onbe
wust proces, dat grotendeels
een eigen - biologisch bepaald -
programma volgt", stelt ze.
Om die reden heeft het volgens
haar niet veel zin jonge kinde
ren te verbeteren als ze fouten
maken. „Daar zijn ze meestal
niet vatbaar voor, tot ze in staat
zijn de verbeteringen zélf aan te
brengen." Ze illustreert dat met
een korte conversatie tussen
een moeder en dochter: Eva:
'Mag ik de bord?'. Moeder: 'Hét
bord'. Eva: 'Mag ik de bord?'.
Moeder: 'Nee, je zegt hét bord'.
Eva: 'Het bord. Mag ik nou de
bord?'
Als kinderen hun eerste woord
jes gaan zeggen - meestal in de
leeftijd tussen twaalf en acht
tien maanden -, is de taalont
wikkeling al een eind op streek,
zegt Verrips. „Al in de eerste
maanden luistert een baby ge
richt naar spraakklanken. Voor
dat hij zelf gaat praten, moet
het 'spraakapparaat' op orde
zijn. Dat bestaat uit longen,
stembanden en de mondholte
met tong, tanden en lippen.
Een ingewikkeld geheel dat tij
dens het spreken heel snel en
precies wordt bestuurd. In de
loop van het eerste jaar wordt
de baby dat 'apparaat' de
baas."
De taalkundige wijst op het gro
te wonder dat zich voltrekt:
„Een woord is een heel klein
stukje uit een constante ge
luidsstroom die het kind om
geeft. Om zelfs maar één enkel
woord te leren, moeten de her
senen rijp zijn om dat woord in
verschillende situaties te her
kennen. Bovendien moet een
kind in staat zijn een relatie te
leggen tussen een geluid en een
ding of een persoon."
De grootste mijlpaal in de taal
ontwikkeling is voor ouders het
moment waarop het kind be
gint te praten. Gemiddeld komt
het eerste woordje in de maan
den direct na de eerste verjaar
dag. „Maar er zijn enorme ver
schillen", benadrukt Verrips.
„Sommigen beginnen al met
negen maanden te praten en
anderen pas tegen hun tweede
De eerste vijftig woorden die
het kind leert uitspreken, heb
ben meestal betrekking op
mensen, dieren, eten en speel
goed. Een onderzoekje onder
ouders van 37 kinderen leerde
dat auto op nummer één komt,
direct gevolgd door mama en
papa. Daarna volgen poes, opa,
Wetenschapper Maaike Verrips neemt ouders en andere belangstellen
den mee op een verrassende ontdekkingsreis door de kindertaal.
foto gpd martin mooij
'Abdulah 14-06-99', meldt het
provisorisch in elkaar getim
merde kruis in de Zwolse wijk
Gerenlanden. Om het kruis
heen liggen de mooiste bloe
men die de kinderen konden
vinden en briefjes met lieve
woordjes. In het parkje waar
circus Bongo jaren achtereen
optrad is een spontaan monu
ment ontstaan voor het ka
meeltje Abdulah, dat vorige
week in Almere aan de gevol
gen van mishandeling overleed.
De dood van het vier weken ou
de kameeltje, veroorzaakt door
stenen gooiende jongeren uit
Almere, heeft grote indruk ge
maakt op de Zwolse jeugd. Ook
volwassenen hebben het er
moeilijk mee, niet in de laatste
plaats omdat het circus twee
jaar geleden ook met proble
men uit Zwolle vertrok.
'Ter nagedachtenis aan de klei
ne kameel Bongo', luidt één
van de teksten op de briefjes,
'Wij houden van circus Bongo',
staat op een ander. Scholieren
van de tegenover het park gele
gen basisscholen zijn de initia
tiefnemers van het monument.
Amanda de Waardt (13) was
één van hen. Haar hele familie
had veel contact met de men
sen van het circus. Vader De
Waardt: „De intocht was altijd
een ware belevenis, bovendien
Kinderen uit Zwolle leggen bloemen en briefjes op het grasveld om het
dood gemaakte kameeltje te herdenken. foto gpd frans paalman
was het altijd gezellig als het
circus er stond. We hebben met
de mensen van Bongo menig
biertje gedronken." Hij voelt
zich nog steeds betrokken bij
Bongo, al zijn ze al twee jaar
niet op bezoek geweest. Proble
men in het laatste jaar zijn daar
debet aan. Opgeschoten jeugd
heeft het circus min of meer
weggepest door constant met
brommers rond de slaapwa
gens te rijden. „De artiesten en
de dieren kwamen zo amper
meer aan rust toe", weet de
man zich te herinneren.
Overbuurvrouw Mary de Kloe,
die het circus door de jaren
heen van stroom voorzag, kan
ook nog steeds niet uit over dat
laatste jaar. „Die jongens lieten
de brommers en scooters ellen
lang vol gas draaien en voetbal
den tegen de wagens." Ze had
het vreselijk moeilijk toen het
circus vertrok. En toen ze hoor
de van de mishandeling van
Abdulah kwam de woede uit
het laatste jaar weer boven. Ze
is blij dat de kinderen spontaan
een monumentje voor Abdulah
hebben opgericht.
Rondom het kruis heeft zich in
middels een groep scholieren
verzameld, die voor het sporten
nog even stilstaan bij de mis
handeling „Ik vind het ge
meen", zegt Hans (9), die een
bloem neerlegde. „Ik moest
vanochtend zelfs een beetje
huilen."
Een parelcollier, een broche
met olifantenhoofd, een doublé
hanghorloge, geelgouden oor
bellen, een witgouden fantasie
briljant ring, een gouden pen
ning Wim Sonneveld, een geel
gouden Davidster. Deze en
tientallen andere sieraden en
eigendommen van de Zangeres
zonder Naam worden maandag
21 juni in Maastricht geveild.
De opbrengst is bestemd voor
de Nederlandse Hartstichting.
Mary Servaes-Beij, oftewel de
Zangeres zonder Naam, is vorig
jaar oktober overleden. In haar
testament heeft ze haar bezit
tingen (de luxe villa in het Mid
den-Limburgse Stramproy,
banktegoeden, enzovoort) ge
schonken aan de Hartstichting
en het KWF Kankerfonds. Beide
organisaties krijgen de helft van
alles, waarvan de waarde wordt
geschat op zo'n drie en een half
miljoen gulden. De Hartstich-
De familie Oerlemans uit Aarle-Rixtel kan
dit stukje maar beter niet lezen.Dat rijt de
wonden maar weer open. Hoe dan ook. on
langs werd in Den Bosch een schizofrene
zwerver veroordeeld tot TBS met dwang
verpleging. El ij had, vorig jaar, drie maal
meteen mes ingestoken op een wille
keurige bibliotheekbezoeker, me
neer Oerlemans van 62 jaar, die
aan de gevolgen daarvan over
leed. Als reden gaf de dader
'dat hij een delict wilde plegen
om langdurig onderdak te krij
gen'. Volgens zijn onderzoekers
daarentegen 'wist de man waar
schijnlijk niet wat hij deed'.
Ik denk dat er aan het voorstel
lingsvermogen van die onderzoe
kers het een en ander mankeert,
en waarschijnlijk ook aan hun ge
hoor. Zou het kunnen zijn dat de
schizofrene zwerver wel degelijk wist
wat hij deed, namelijk, een delict ple
gen om langdurig onderdak te krij
gen? Want wie opgenomen wil wor
den. of gevangen gezet, moet tegen-
JUSTUS VAN OEL
woordig inderdaad met iets beters aankomen dan
een poedelnaakt dansje in het winkelcentrum.
Zelf drie keer je eigen huis in brand steken is niet
genoeg om uit de circulatie genomen te worden.
Onder mijn lezers zijn er ongetwijfeld enkelen die
al jaren naast of onder een krankzinnige wonen
en zich vertwijfeld afvragen of er eerst doden
moeten vallen voor de witte jassen komen. En dat
is ook zo, je kan hoogstens hopen dat de krank
zinnige zelf als eerste sneuvelt. Dus hoe 'onbegrij
pelijk' en 'redeloos' is dat nu eigenlijk, een moord
plegen in ruil voor veiligheid en onderdak? Rede-
lozer dan andere moorden Ook schizofrenen, ik
meld het maar ten overvloede, zijn intelligent ge
noeg om bij vlagen hun simatie te doorzien. Iets
wat hun lijden er overigens niet minder op
maakt: de grootste straf voor de krankzinnige is
het besef van zijn ziekte, waardoor ook periodes
van helderheid gepaard gaan met besef van
schuld en haat tegen die onbeheersbare krankzin
nige indringer, de 'ik-breker', die elk moment
weerde macht kan overnemen.
Ik begrijp best dat onderzoekers, in zo'n technisch
heldere zaak als de bibliotheekmoord door de
schizofreen, liever niet de machteloze en gekort
wiekte psychiatrie verantwoordelijk stellen voor
koekje en oma.
Als het kind tussen de vijftig en
honderd woorden kent, volgt
vaak een 'woordenschatexplo
sie'. Verrips: „Ze leren in razen
de vaart woorden erbij: zo'n
tien per week. Daarvóór waren
dat er zo'n tien tot vijftien per
maand. Die 'explosie' kan wel
een paar maanden duren."
Na het gebruik van alleen losse
woorden gaan kinderen over op
de 'telegramstijl'. Van de zin
'Mama wil je mij de beer geven'
blijft bijvoorbeeld alleen 'mama
beer' over. Daarna volgt het
maken van langere zinnen.
Vanaf het vierde jaar gaan kin
deren die zinnen gebruiken in
een verhaal of een gesprek en
voltooit het wonder van de kin
dertaal zich.
Maaike Verrips kan er geen ge
noeg van krijgen. Ze verzamelt
op de internetpagina's van Ou
ders Online zelfbedachte woor
den van kinderen. Het zou goed
kunnen dat ze die gebruikt voor
een volgend boek. Want kinde
ren zijn onovertroffen als ze on
bekende uitdrukkingen herlei
den tot voor hen begrijpelijke
woorden. Zoals boekeleteek
voor bibliotheek, streeppaard
voor zebra en bierballen voor
spierballen. Verrips: „Ze geven
je een kijkje in de logische we
reld van je kind. Zoals Femke,
die het bijbelse gebod 'Eert uw
vader en uw moeder' aanpast
tot 'Eerst uwvader, dan uw
moeder'."
(De taal van je kind, Maaike
Verrips, uitg. Kosmos, tot 1 sep
tember 29,90 gulden, daarna
39,90 gulden)
ting krijgt bovendien nog eens
het geld van de sieraden, die in
Maastricht worden geveild.
De Zangeres heeft hiertoe be
sloten, omdat ze geen kinderen
heeft en haar man Sjo en broer
Jerry al eerder waren overleden.
Ze had geen zin om haar bezit
na te laten aan de rest van haar
familie. Daarmee had ze geen
contact meer.
De Zangeres leed aan de ziektes
van Parkinson en Alzheimer en
overleed op 79-jarige leeftijd
aan een hartstilstand. Alleen
huishoudster Ida Ramakers uit
Stramproy zocht haar dagelijks
op. Samen met de Hartstichting
en het Kankerfonds komt haar
naam dan ook - met nog een
handjevol bekenden - voor in
het testament van de Zangeres.
Ze krijgen echter maar een be
scheiden deel van de erfenis,
naar verluidt enkele duizenden
guldens.
Nog 200 dagen ei
nieuwe millennii
aan. Reden voor
om in een dagelij
terug te kijken op
rijke gebeurtenis}
plaatsgrepen op
ponderende data
gelopen 1000 jaai
week: 14 juni 1961
Golden Globe eei
wereld; 15 juni 13
bij Kosovo Polje; 1
1966: Bouwvakkei
17 juni 1748: Pacl
roer; 18 juni 1815:
Waterloo; 19 juni
senbergs geëxecut
15 JUNI 1389
Servië heeft er een na ing
feest- en gedenkdag a inr
gehouden. De Slag op
relveld, 15 juni 1389,
schiedenis in als het b
een vijf eeuwen duren luis
heersing van de Turke en
huidige Servische geb ne
de strijdende Servisch ïpc
Lazar groeit uit tot eei zi<
laar; een heldenepos i eï
ren. Tot op de dag van eg
laat de Slag op het Meivi
zijn sporen na. Slobod 13C
sevic gebruikt de strijd
steeds als fundament! jg
Servische aanspraken
vo. Voor de Serviërs s< rle
zar immers geschiedei st i
sneuvelt de aanvoerde su<
voor de Ottomaanse T 1 v
onder aanvoering van j is
Murat, de weg naar Ei ht
open. Maar daar, op h eg
veld, over de Kosovaai ee
stroomt vanaf dan het d
van de prins. Bloed wt
toenmalig secretaris v ij
communistische parti
vie in 1989 zal verwijz hi
de basis legt voor een .01
Servisch ideaal. Het bi oor
Albanezen, die zich be iv
wen als rechtmatige K m
opnieuw in de problei jee
die historische wedijvi ic
feiten verloren. Zoals I 9,
ven dat aan de zijde ve toi
niet alleen Serviërs vee ge
maar ook Bosniërs en
zen. De Slag eindigt on
maar een jaar later volj
de Serven de genadesl;
henk ruul»
MENSELIJK
De urn met de as van de legendarische filmster
GRETA GARBO krijgt een definitieve plaats op
een kleine begraafplaats in haar geboorteplaats
Stockholm in Zweden. Negen jaar na haar dood
heeft haar enige erfgenaam Gray Reisfeld be
paald de overblijfselen naar Zweden te brengen.
Dat meldt het Britse showbizzpersbureau WENN.
Garbo overleed in 1990 in New York. De Zweedse
ieffoto televisie zal het bijzetten van de urn aanstaande
reuters donderdag rechtstreeks uitzenden.
de dood van Oerlemans. De gezondheidszorg laat
zich niet graag de les lezen door een zwerver met
bloed aan zijn handen. Maar 't is een schande dat
de woorden van de dader, een man die het voor
de rest van zijn leven met TBS moet doen, van ta
fel worden geveegd als even krankzinning als zijn
daad.
Mijn conclusie is een andere dan die van de on
derzoekers: in Den Bosch heeft een zwerver een
man gedood om de rest van zijn leven geen zwer
ver meer te hoeven zijn. En binnen de gegeven si
tuatie - hij was vermoedelijk onbehandelbaar en
had volgens het bericht een lang strafblad van ge
weldsmisdrijven - deed hij het enige logische dat
overbleef Hij verbeterde zijn eigen leven, ten koste
van dat van een ander. Hij deed iets wat alle mis
dadigers doen. en heel veel gewone mensen trou
wens ook: genadeloos miezen voor zichzelf. Dat
betekent allerminst dat de moordenaar niet wist
wat hij deed. Hij gaf eerder blijk van een veront
rustend inzicht in het Junctioneren van de geeste
lijke gezondsheidszorg. De paradoxen van de
rechtstaat begreep hij ook: wie vrijwillig TBS
vraagt is ontoerekeningsvatbaar - natuurlijk- en
krijgt dan - uiteraard- TBS. Maar niet omdat hij
het vroeg.
De kwaliteit van het di en
houdt niet alleen in Be Wf
Nederland de gemoedf
zig. Ook in Zweden hel mei
problemen met het voe lie
dan vooral voor varken- 'in
bekend dat vooral varke tei
perfecte verwerkers zijn
vrijwel al het afval uit dt rf
dingsmiddelen industrit
om mayonaise van ovet
turn gaat, of over te hard -
ken Bastognekoeken, dt
kensmaag weet er wel ra
mee.
In Zweden was er eenw -
bare samenwerking tussc
ijsfabriek en een varken^
der, meldt het Agrarisch!
blad. Al het ijs dat oven*
de trog van de varkens in
varkens lieten het zich go
smaken en de kwaliteit va
vlees werd er ook alleenc
beter op. Tot zover nietsi
goed nieuws.
De problemen doken erf
in het slachthuis. De vark<
van de ijsboer bleken nan
veel moeilijker uit te bent
verwerken van de ijsvarke
was zo zwaar dat de slach
met pijnlijke armen, nekk
handen in de ziektewet ve
nen.
De oorzaak bleek te schui
het gebruik van kokosveti
ijs. Dat vet heeft als eigens
pas te smelten boven de 2
den. Als het varken geslac
en schoongespoten zakt#
temperatur zodanig dat hj
begint te stollen. Daardoo
wordt het vlees weer hard
taai, wat het uitsnijden ee:
zwaarder maakt. Inmidde!
perimenteren boer en ijsb
der met een minder vet ijs
voor de varkens. Dat is bo
dien beter voor het hart va
varkens, alhoewel dat niet
belangrijkste overweging z
zijn.
