Justitie moet foto's teruggeven
Céline Dion in
passionele ode
aan de liefde
Schatkamer vol met hemelse kruiden en aardse kwalen
Cultuur Kunst
'Bijbelse stukken' sluit
cyclus Stravinsky af
Krabbé
verfilmt
Mulisch'
'Ontdekking
van de
Hemel'
Symbiose van kunst en
natuur in Leidse Hortus
INSDAG 15 JUNI 1999
Chefdirigent NNO treedt terug
goNiNGENDe chefdirigent van het Noord Nederlands Orkest
NNO), Victor Liberman, treedt per direct terug. Wegens ziekte
an hij dit en komend seizoen het orkest niet leiden. De in Isra-
i opgegroeide Rus Meir Minsky vervangt de Rus deze week.
Jaarna is het seizoen afgelopen. Het NNO-bestuur is blij dat de
>mstig zieke Liberman zijn terugtreden zo vroeg kenbaar heeft
-emaakt. „Op die manier hebben we genoeg tijd om een kwali-
c J~ vervanger te vinden", zegt voorzitter C. Bolle.
Holland Festival overweegt schadeclaim
Concert Simply Red afgelast
lfnerm*1 miimegen Het concert van Simply Red op 10 juli in het Goffert-
park in Nijmegen gaat niet door. De reden van de afgelasting is
dat er problemen zijn ontstaan met het tourschema van Simply
Red in Europa. Er is nog geen nieuwe datum bekend. Reeds ver-
ontdf j.ochte kaarten kunnen vanaf 15 juni tot en met 9 juli worden
'roteten teruggebracht naar de bekende voorverkoopadressen.
itent
Het Openbaar Ministerie moet alle in beslag genomen
foto's van de tentoonstelling 'Attack!' van het Holland
Festival teruggeven. Dat heeft de raadkamer van de
rechtbank in Amsterdam gisteren bepaald. Het OM in
Amsterdam gaat tegen het besluit in cassatie.
AAD VAN DER VEN
Voorstelling: 'Bijbelse stukken' van Stra
vinsky door De Nederlandse Opera.
Muzikale leiding: Reinbert de Leeuw.
Regie: Peter Sellars. Solisten, acteurs,
dansers, Theatre of Voices, Koor van de
Nederlandse Opera, Asko Ensemble,
Schönberg Ensemble en Nieuw Sinfo-
nietta Amsterdam Gezien: 14/6, Carré,
Amsterdam. Nog te zien aldaar: 16,17,
19 en 20 juni.
Elke handreiking die voor ons
de late werken van Stravinsky
iets minder ondoorgrondelijk
maakt, is belangrijk. Alles wat
helpt onze concentratie op die
mysterieuze ordening van to
nen te versterken is welkom.
kleir Kan dat door middel van een
theatralisering, passend bij
het sacrale karakter van die
muziek? Het was in elk geval
de intentie van Peter Sellars
het ensceneren van een
aantal religieuze werken van
Stravinsky voor De Neder
landse Opera en het Holland
Festival.
Met 'Bijbelse stukken', zoals
de productie heet, wordt nu
de aan deze componist gewij
de cyclus afgesloten. Eerst was
er de dubbelvoorstelling 'Oe
dipus Rex - Psalmensymfo
nie', toen kwam de opera 'The
's Progress' en nu is het
moeilijkste deel van Stravins
ky's oeuvre aan de beurt. In
een hechte samenwerking
met dirigent Reinbert de
Leeuw en alle andere mede
werkenden, zingend, spelend,
dansend of acterend, is iets tot
stand gekomen, dat de voor
gaande producties duidelijk in
de schaduw stelt.
'The Rake's Progress', in de-
i versie spelend in een Ame
rikaanse gevangenis, was een
ramp. In 'Bijbelse stukken'
heeft Sellars echter de draad
opgepakt, die hij in 'Oedipus
Rex' en de 'Psalmensymfonie'
heeft laten liggen. Hierbij gaat
het weer om een abstracte,
dus niet verhalende, regie, die
van de diverse werken rituelen
maakt, waarbij zowel de per
sonages als de (anonieme)
dansers en koorleden in hun
gebaren op de tekst reageren.
Hoogtepunt is 'Threni'. Het
toneelbeeld, met al die stoelen
en daarop bewegende men
sen, heeft iets van een dans
stuk van Pina Bausch. Buiten
gewoon knap hoe hier vocale
solisten en koorleden één ge
heel vormen. Alleen het tiere-
lantijnerige gedans dat af en
toe opduikt valt moeilijk te rij
men met de verheven droef
geestigheid van deze klaaglie
deren. Veel overtuigender is
het dansaandeel in enkele
vroegere koorstukken van
Stravinsky ('Ave Maria', 'Cre
do' en 'Pater Noster'), een uit
voering waarbij het koor in
een hoefijzervorm op de
grond zit, met de dansers in
het midden.
Sellars zou Sellars niet zijn
als er niet gepreekt moest
worden. Kennelijk vond hij
het niet genoeg, dat Stravins
ky's 'Abraham and Isaac' werd
uitgevoerd, de betreffende Bij
bel-passages moest ook nog
van tevoren gereciteerd wor
den. Toen ontstond er een
stukje Amerikaans reli-thea-
ter, waaraan alleen nog de ge
bedsgenezing ontbrak.
Gelukkig kwam spoedig de
buitengewoon fraaie bariton
Sanford Sylvan om de honds
moeilijke solopartij in deze
'gewijde ballade' te zingen.
Ook de andere solisten, Lor
raine Hunt (sopraan) en Tho
mas Young (tenor), zijn voor
treffelijk, evenals de leden van
Theatre of Voices. En voor het
Koor van de Nederlandse
Opera is sinds de medewer
king aan Schönbergs 'Moses
und Aron' alles makkelijk, al
zal er ook deze keer bij de
voorbereiding wel eens ge
kreund zijn. Dit is bepaald
geen alledaags repertoire voor
een operakoor. Des te bewon
derenswaardiger is het resul
taat.
Justitie had vorige week negen geen sprake is van kinderporno,
foto's waarop blote kinderen Dat geldt ook voor de foto van
zijn te zien in beslag genomen, de Amerikaan Walter Chapell,
omdat er sprake zou zijn van waarop hij zelf te zien is met
kinderporno. Twee daarvan gaf een erectie terwijl hij zijn 1-jarig
zoontje op de arm houdt. De
foto is door de moeder gemaakt
en uit niets blijkt dat het kind
de erectie ziet, aldus rechter G.
Janssen. Ook de beslaglegging
van de catalogus moest van
hem worden opgeheven.
Volgens de raadkamer is het
hoogst onwaarschijnlijk dat een
rechter bij een eventuele straf
zaak zou oordelen dat het om
kinderporno gaat, omdat op
geen enkele foto seksuele han
delingen zijn te zien.
Ook blijkt nergens uit dat de
jongetjes zijn misbruikt. De
raadkamer constateerde wel
dat de jongetjes hebben gepo
seerd, maar oordeelde dat niet
duidelijk is of ze hierbij een
seksueel uitdagende houding
aannamen. Zij verwierp het ar
gument dat het om kunst ging
en er daarom al geen sprake
was van kinderpornografie.
Het OM vindt dat de raadka
mer de verkeerde criteria han
teert. Het argument dat er geen
misbruik was bij het maken van
de foto's is niet te zien en bo
vendien is het niet van belang
of de kinderen het al dan niet
leuk vonden om de foto's te
maken, aldus persofficier
Steenbrink. Het maken van de
foto's in combinatie bij de ver
spreiding kan schadelijk zijn.
Ook het argument dat er sprake
is van een familiefoto, zoals in
het geval van de foto van Cha
pell is volgens hem geen argu
ment. „Dan zouden we van elke
foto moeten nagaan of het een
familiekiekje is. Bovendien: fa
milierelaties sluiten niet uit da
er sprake is van misbruik.
De organisatie van het Hol
land Festival overweegt eei
schadeclaim in te dienen, om
dat de affaire de fototentoon
stelling in een negatief daglich
heeft gesteld. Bovendien heel
de organisatie schade geleder
omdat de negen bewuste foto'
in de catalogus moesten wor
den afgeplakt. Dit was vorig
week een voorwaarde van justi
tie om de catalogi terug te ge
ven.
Tentoonstelling over geneeskunde in al haar aspecten in Afrika, vroeger en nu
BERG EN DAL HANS WARREN
In een van de mooiste heuvel-
gebieden van ons land, nabij
Nijmegen, ligt het plaatsje met
de toepasselijke naam Berg en
Dal. Men vindt daar, prachtig
gelegen, het Afrika-Museum,
dat niet alleen een fraaie eigen
collectie bezit en toont, maar
waar bovendien interessante
tentoonstellingen worden ge
houden. Dit jaar gaat het om
'Hemelse kruiden en aardse
kwalen', geneeskunde in al haar
aspecten in Afrika, vroeger en
nu.
Alles wijst erop dat in zwart
Afrika miljoenen jaren geleden
de mens is 'ontstaan' en we
moeten dan ook aannemen dat
in het enorme continent die
eerste mensen als ze ziek wer
den of gewond raakten naar
middelen zullen hebben ge
zocht om de pijn te stillen en
beter te worden. Ze zullen heb
ben ontdekt hoe bepaalde krui
den of dierlijke stoffen heil
zaam waren of juist dodelijk
giftig, hoe andere je in een
soort roes brachten. Ze zullen
duidelijk giftige middelen zijn
gaan gebruiken om de pijlpun
ten in te smeren bij jacht of om
vissen in rivieren te verdoven.
Roesmiddelen zullen stellig ook
gebruikt zijn bij feesten of ma
gische praktijken. Eeuwen- en
eeuwenlang is dat zo doorge
gaan bij de schriftloze volken,
tot zelfs in deze eeuw toe. Ge
leidelijk zal zich in de groepen
mensen, de stammen, een spe
cialisatie hebben ontwikkeld,
waardoor bepaalde individuen
de taak van genezer gingen uit
oefenen, deels met stoffen, ont
leend aan flora en fauna, deels
met magische middelen. Zo
ontstonden allerlei inheemse
behandelwijzen gebaseerd op
Een beeld afkomstig uit Kameroen, te zien op 'Afrika Nu'.
ervaring en traditie, en vaak
zeer effectief.
In de latere tijden en vooral
in de negentiende en de twin
tigste eeuw is door de invloed
van Europeanen en islamieten
en de kolonisatie, de uitwisse
ling van gedachten en theorie-
en, buitengewoon veel veran
derd. Het is onmogelijk in kort
bestek ook maar een flauwe in
druk te geven van de talloze
problemen die er wijzen op het
overgangsgebied tussen een
medicijnkuur en magie. Dat
geldt tenslotte ook vandaag de
dag hier ih Nederland: we heb
ben naast de 'normale' medi
sche wetenschap de homeopa
thie, antroposofie, reformwin
kels, kruidenvrouwtjes, Yoman-
da, Prinses Irene, Lourdesgan-
gers en de placebo. Helpt alle
maal, in sommige gevallen.
Zeker is dat tal van oude Afri
kaanse kruiden in moderne
westerse preparaten worden
verwerkt. Op de tentoonstelling
ligt een halve apotheek aan
westerse pillen en poeders uit
gestort naast een tafelvol sche-
deltjes, schildpadschilden,
slangenhuiden en andere para
fernalia die op iedere Afrikaan
se markt te koop zijn. Trou
wens: aan hekserij werd in
West-Europa ook nog lang ge
loofd en de rituelen waarmee
heksen werden uitgebannen
waren puur magisch.
In Afrika wordt de laatste hal
ve eeuw in menige stad samen
gewerkt met westerse dokters
die op hun beurt vaak weer
leerden van de ervaringen van
inheemse genezers. Over het al
gemeen blijft de Afrikaan niet
temin aangewezen op de plaat
DEN HAAG •GPD
Na zijn regiedebuut 'Left
Luggage' stort Jeroen Krabbé
zich nu op de verfilming van
het magnum opus van Harry
Mulisch, 'De Ontdekking van
de Hemel'. Na een jaar on
derhandelen zette de schrij
ver deze week zijn handteke
ning onder het contract met
regisseur Krabbé en produ
cent Ate de Jong. Mulisch is
met Krabbé, De Jong en sce
narioschrijver Edwin de
Vries in zee gegaan, omdat
hij onder de indruk was van
'Left Luggage', dat gebaseerd
is op Carl Friedmans boek
Twee koffers vol'.
'De Ontdekking van de'
Hemel' wordt een interna
tionale productie die vanuit
Nederland is opgezet. De
film zal in het Engels worden
gedraaid. Regisseur Krabbé
hoopt in de zomer van 2000
te kunnen starten met de op
namen. Het budget voor de
film bedraagt thans ruim
twintig miljoen gulden, maar
kan volgens producent De
Jong nog oplopen tot 25 mil
joen. Dat hangt af van de (in
ternationale) acteurs die
worden aangetrokken. Wie
in de film zullen spelen is
nog niet bekend.
Mulisch' 'De Ontdekking
van de Hemel', een interna
tionale bestseller, is een filo
sofische roman. De schrijver
vertelt het verhaal van twee
mannen, die allebei een ver
houding hadden met een
vrouw. Er wordt een kind uit
geboren, waarvan niemand
weet wie de vader is. Als tie
ner gaat deze jongen op zoek
naar de Tien Geboden, die
hij tenslotte naar de hemel
moet brengen.
HANS PIET
Concert. 'Let's talk about love', Céline Di
on. Gezien. 14/6, Arena, Amsterdam.
Céline Dion kijkt niet op een
paar gulden. Zeker niet als het
haar grote liefde Rene Angelil
betreft. 'Als je dan niet bij mijn
concert in Amsterdam kan zijn,
schat, dan regelen we toch even
iets' of woorden van die strek
king moet ze aan zijn ziekbed
hebben gefluisterd voordat ze
in het vliegtuig naar Europa
stapte. Het werd een satelliet
verbinding zodat ook hij er in
Florida rechtstreeks van kon ge
nieten.
Het grote nieuws was overi
gens, dat het met haar echtge
noot en manager Rene weer erg
goed gaat. Die mededeling le
verde Céline (en dus ook haar
man) een minuten durende
ovatie op van de uitverkochte
en met een dolenthousiaste
menigte gevulde Arena in Am
sterdam. Het had haar pijn ge
daan, haar man te moeten ver
laten, maar nu straalde ze, niet
zonder emotie - voor deze war
me blijk van medeleven. „Be
dankt voor al jullie gebeden, ze
hebben enorm geholpen."
Twee jaar had het publiek op
Céline Dion (wier haar weer tot
over de schouders viel) moeten
wachten en even zag het er
naar uit dat ze - als ware het
een theekransje - haar tijd zou
gaan staan te verkletsen. „Ik
voel me hier zo op m'n gemak",
sprak de zangeres, de bijna
60.000 grote mensenzee toe.
„Het voelt zo goed, dat ik jullie
graag in geuren en kleuren zou
vertellen wat ik de afgelopen
periode allemaal heb uitge
spookt, maar ik laat het bij de
mededeling dat ik tegenwoor-
dig golf."
Vervolgens trok Céline alle
registers open en bracht ze - op
een hartvormig podium - een
passionele ode aan de liefde.
Dat haar man van verre toekeek
had duidelijk een positief effect
op de twee uur durende, voor
namelijk met vurige liefdeslied
jes gevulde show. Camera ge
voelig als Céline is, kon het sta
dion zich soms niet aan de in
druk onttrekken, dat het liedje
dat klonk alleen voor Rene was
bestemd. Ze keek hem niet al
leen recht aan (wat via de vi
deoschermen was te volgen),
maar gaf de uitvoeringen een
gloedvollere emotie mee dan
misschien anders het geval zou
zijn geweest. Op de beste mo
menten droop de passie er van
af.
Dat Céline Dion over een fan
tastische stem beschikt, is oud
nieuws, dat ze dat enorme vo
lume graag in een breed decor
wil laten horen ook, maar dat
ze, gedreven door opscheppe
rij, tevens haar 'vriendenkring'
wil onderbrengen in deze 'Let's
talk about love'-wereldtournee
is nieuw en tegelijkertijd ook
pijnlijk gênant. Natuurlijk, we
leven in het videoclip tijdperk
en de technische mogelijkhe
den zijn onuitputtelijk, maar
om nu samen te zingen met
Barbra Streisand ('Teil him') en
met de Bee Gees ('Immortality')
terwijl'die muzikanten niet lijfe
lijk, maar op video aanwezig
zijn, is vragen om moeilijkhe
den. Het gaf de show een te kit
scherig element en dat verdien
de het totaal niet. Wie met die
grootheden wil zingen, moet ze
gewoon uitnodigen. Bovendien
leek die derderangs oplossing
extra pijnlijk voor Julie LeBlanc,
Barney Valsaint en Elise Du-
quay, die - gezien hun opmer
kelijke kwaliteiten - gemaWcelijk
Céline Dion tijdens haar concert gisteravond in Arena.
in die rollen hadden kunnen
stappen.
Jammer eigenlijk, want het
aardige van het optreden was
juist, dat Céline Dion puur op
haar kwaliteiten als zangeres
wilde overtuigen. Nergens ge
bruikte ze een overdadige licht
show of opmerkelijke visuele
stunts om zich achter te ver
schuilen. Dat het geluid niet al
tijd even goed was, heeft met de
Arena (als galmbak) te maken.
Verder zat het optreden be
hoorlijk perfect in elkaar met
een mooie ballans tussen de
(bekende) ballades en het meer
rock gerichte en dus fonkelen-
der werk. Bovendien had ze een
aardig kwartet van favorieten
bij elkaar gezocht, die ze - in
een akoestisch decor - heel in
getogen zong. De meest opval
lende uitvoering daarin - en
dan vooral vanwege de stem-
menpracht - was 'Because' van
The Beatles.
selijke hulp, want op westerse
wijze geoutilleerde ziekenhui
zen zijn veel te schaars en veel
te duur voor hem. Over al deze
verwikkelingen wordt de bezoe
ker helder ingelicht door tek
sten en een schat aan voorwer
pen, waaronder curiosa maar
ook magnifieke etnografica.
De vitrines zijn op thema in
gericht, beginnend met de ziek
temaskers van de Ibibio die de
gruwelijkste misvormingen to
nen door lepra en andere kwa
len aangericht. Maar tevens zijn
het aangrijpende kunstwerken.
Hetzelfde geldt voor de doo
pokken geschonden gezichter
de figuren met bochels, kropge
zwellen en monsterlijk dikk
buiken. Zelfs tot in de klein
goudgewichtjes van de Ashan
worden ziekten uitgebeeld, z
is er een mannetje met elefan
tiasis van zijn balzak. Beslist lu
guber is het ongeveer zeventi
centimeter hoge beeld van ee
verhongerende Makonde, mc
gelijk voor de westerse marl
gemaakt. Wanneer je dat beel
een beetje knap belicht in je hj
plaatst, slaan dieven gegarar
deerd in paniek op de vluch
Heel mooi is ook een hurken
vrouwtje uit de Kongo dat mt
beide handen naar haar bui
grijpt, mogelijk in een dysentt
rie-aanval. Dan zijn er grappig
én instructieve uitbeeldinge
van kiezentrekkers, men zit
verloskundigen aan het werk e
het veelvuldige gebruik va
klysma's wordt op diverse m<
nieren gedemonstreerd. Van;
de klysteerspuit, via het monc
op-anus klysma, tot een acre
batische zelfbediening. Ook d
komisch houten beeldje is mc
gelijk voor de westerse marl
gemaakt in Kameroen.
Er zijn vitrines met divers
instrumenten, verlostangen, a
lerlei messen waarmee zelfs vr
gecompliceerde schedelopen
ties werden verricht, en c
wordt veel aandacht bestee
aan genotmiddelen als alcoho
palmwijn, tabak, hennep, én d
wijze waarop die worden gc
nuttigd.
Hemelse kruiden en aards
kwalen, geneeskunde in i
haar aspecten in Afrika, vrot
ger en nu - Postweg 6, Berg e
Dal - t/m 31/12, ma. t/m v,
10.00-17.00 uur, za. zo. e
feestdagen: 11.00-17.00 uur.
LEIDEN IRENE NIEUWENHUUSE
Het moet een symbiose van
bloemen en kunst worden.
Voor de expositie die volgend
najaar in de Hortus Botanicus
te zien is, zullen kunstenaars
inspiratie opdoen in de Leidse
academietuin. De mega-ten-
toonstelling, gehouden in de
Oranjerie en de nieuwe winter-
kas van de Hortus, krijgt als titel
'De Vier Seizoenen'.
„De tentoonstelling geeft de
nieuwe koers aan die de botani
sche tuin gaat varen," aldus Pa
tricia Vandecasteele, de nieuwe
pr-vrouw van de Hortus. „Het
is een eerste proeve van hoe de
Hortus het volgend millennium
ingaat. De expositie wordt het
klapstuk van het jaar 2000. De
Hortus had tot dusver mis
schien een beetje amateuristi
sche uitstraling, nu daar willen
we voorgoed vanaf."
De kunstenaars die voor de
expositie worden uitgenodigd
kunnen zowel amateurs als
professionals zijn, in alle moge
lijke diciplines: schilderen, fo
tograferen, componeren, beeld
houwen enz. Patricia Vande
casteele: „De Hortus heeft altijd
al veel met kunstenaars gehad.
Iedere dag worden mensen hier
door de natuur geïnspireerd."
Ook de zogeheten Flora-con
certen op vier zomerse zondag
middagen in de Oranjerie zijn
inmiddels gemeengoed.
Dries Lecke is aangesteld als
hoofdarrangeur voor de ko
mende expositie. Hij heeft
reeds zijn sporen verdiend in
De Keukenhof en met de ver
maarde herfstflora's in de Grote
Kerk van Naarden. Samen met
Art Vogel, beheerder van de
kassen in de Hortus, staat hij
stil bij de imposante bladeren
van de Victoria Amazonica. Bla
den waarop een kind kan zitten
en waarvan de bloemen tijdens
de bloeiperiode duizenden lief
hebbers trekt. De bontgekleur
de stengels van de Amorphop-
hallus zijn bruikbare basisele
menten voor arrangementstuk
ken, is hun gezamenlijke me
ning na dit eerste rondje.
Lecke: „Goede bloemsiei
kunst is meer dan vakmar
schap of een kunstje, het is pi i
re kunst. Net zoals Appel ee
schilderij maakt, zo ben ik in d
weer met bloemen en plantei
ze zijn de verf van de arrangeu
Ik leg m'n ziel in m'n werk. Ti
dens het proces schep ik altij
iets nieuws. Ik maak geen vooi
af geplande boeketjes, maar be
lanceer, op het randje wat ka
en wat niet kan. Ik onderzoe
alle mogelijkheden van wat d
natuur te bieden heeft."
Lecke doet de natuur echte
nooit geweld aan. Een bloem
stengel van twee meter wore
niet gekortwiekt tot twintig eer
timeter. En van een aronskel
die naar links is gedraaid wore
met veel kunst- en vliegwer
geen rechtsdraaiend exemplaz
gemaakt. „Heb eerbied voc I
hoe de natuur zich laat zien", i
zijn visie.
Lecke is blij met het them
van de expositie: 'De Vier Se:
zoenen'. „Ik hou van seizoe
nen, de herfst met ijn prachtig i
chrysanten en zijn volle bessei
Ik zal alle lieflijkheden tone
die er maar zijn en de bezoc
kers overdonderen met het ge
varieerde bloemenscala", be i
looft hij.
Beheerder Art Vogel ziet me
verlangen uit naar de winterka
die in de Hortus wordt ge i
bouwd. Het nieuwe onderkc
men wordt dertien meter hoo
en is eind van dit jaar gereet
Vanaf een speciale loopbru
kijkt de bezoeker neer op d
planten. Vogel is ervan ovei
tuigd dat de nieuwe kas voor»
voor de 'museumstukken' va
de Hortus, kuipplanten van dri
eeuwen oud, een aanwinst i:
„Er staat nu zoveel moois in d
Hortus dat niet goed tot z'
recht komt. Dat is doodzond
en daar gaan we in de volgend
eeuw verandering in brengen.'
Kunstenaars die mee wille
doen aan de expositie kunne
zich aanmelden bij Patrici
Vandecasteele, telefoo:
0715275144.
