C
Zenuwpijn door beklemde pols
Microscoop kijkt dwars door de huid
Gezondheid
Ziekenhuisbezoek
m
Onderzoek
MAANDAG 14 JUNI
'AAN
REDACTIE MARGOT KLOMPMAKER EN SASKIA STOELINGA'
Vanmiddag heb ik geen spreek
uur, maar ik ben van plan om
patiënten te bezoeken die in
het ziekenhuis zijn opgenomen.
Voor de zekerheid informeert
mijn assistente eerst of ze er
nog liggen. De post met het
overzicht van opgenomen pati
ënten is weliswaar net binnen,
maar dat klopt zelden. Deze
keer is het wel juist.
Van mijn parkeerplek op de
vijfde etage is het ruim een
kwartier naar de tiende verdie
ping van het ziekenhuis, waar
meneer van As ligt. Maar de
verpleegkundige bij de balie
kijkt verbaasd. Meneer Van As
ligt niet op deze afdeling, ze zal
even in de computer kijken, en
jawel, hij ligt aan de overkant.
Daar aangekomen meldt de be
treffende verpleegkundige, dat
de patiënt die ochtend om tien
uur is vertrokken. Helaas had
de afdeling door tijdgebrek
geen kans gezien dit te verwer
ken in de computer. Voor niets
gekomen dus. lammer van de
tijd, alles bij elkaar ben ik nu
ruim een half uur kwijt, afge
zien van de reistijd naar het zie
kenhuis.
Tijd vinden voor zieke patiën
ten die wat langer in het zieken
huis liggen, is een kunst. Toch
geef ik er hoge prioriteit aan.
Het geeft een aanknopingspunt
voor de vervolgsituatie thuis.
Maar het ziekenhuis maakt het
me tegenwoordig wel moeilijk.
Terwijl de elektronische snel
weg in bijna elk huis een plekje
heeft verworven, worden de
huisartsen nog steeds per post
geïnformeerd. Dit werkt in het
nadeel van de patiënt, die niet
begrijpt waarom zijn huisarts
niets laat horen.
Inmiddels heeft de lift me naar
beneden gebracht. In de hal tref
ik een patiënte aan die gisteren
aan haar oog is geopereerd. Een
staaroperatie. Tegenwoordig is
dat een dagopname. Met een
afgeplakt oog zit ze op de taxi te
wachten. Verrast kijkt ze op.
,.Dat is nou ook toevallig, wat
fijn dat ik je even zie. Het is ge
weldig meegevallen. Met een
dag of wat kan ik al zonder oog-
verband. De lokale verdoving in
het oog, met een paar prikken,
viel me reuze mee. Mijn buur
vrouw had me al verteld dat ik
niet bang hoefde te zijn. Ze
heeft niets te veel gezegd."
Ik ga door naar het andere, klei
nere ziekenhuis, waar nog twee
patiënten zijn opgenomen. Bei
den zijn er nog. Mevrouw Van
Dam heb ik laten opnemen met
een luchtweginfectie. Ze is
sinds kort in het verzorgings
huis, maar ook daar is weinig
personeel. Toen ze ziek werd,
was het niet verantwoord haar
daar te laten, 's Nachts had ze
zuurstof nodig en moest ze
steeds hoesten. Plat liggen was
niet mogelijk. Door haar ziekte
kon ze niet alleen naar het toi
let. Vroeger, toen ze nog thuis
woonde, stond ze er helemaal
alleen voor. Twee keer uit bed
gevallen in vergelijkbare situa
ties. Dat heeft de opname in het
verzorgingshuis bespoedigd.
Ze zit op de rand van het bed.
„Ik kom eens kijken, wanneer u
weer naar huis komt", zeg ik ter
begroeting. „Hoe gaat het?"
Mevrouw Van Dam heeft weer
goede hoop. „De zuster kwam
net vertellen dat ik aan het eind
van de week naar huis mag.
Komt u dan volgende week nog
even kijken hoe het gaat?" Ik
beloof wat te laten horen, en ga
naar de andere patiënt.
Hij heeft net bezoek van zijn
echtgenote. Het leven is moei
lijk de laatste tijd. Ook hij heeft
een handicap: zijn ogen heb
ben het vermogen verloren
scherp te zien. Knutselen was
vroeger zijn grootste hobby. Nu
is hij aangewezen op zijn eigen
gedachten. Toenemende doof
heid maakt de situatie nog ge
compliceerder. Wat valt er dan
toch veel weg.
„Oud worden is een opgave,
dokter", zegt hij. Zijn echtgeno
te zegt dat ze blij is dat hij er
nog is. „We zijn volgende
maand vijf en vijftig jaar sa
men", zegt ze. Nu mijn man is
opgenomen, mis ik hem 's
avonds heel erg. Overdag heb ik
nog mijn bezigheden, maar 's
avonds valt de stilte. Denkt u
dat ik hem weer snel thuis krijg?
Na overleg met mijn collega in
het ziekenhuis blijkt hij wel
weer naar huis te kunnen. Zijn
vrouw heeft inmiddels even tijd
gehad tot rust te komen. Op
haar leeftijd valt de dagelijkse
verzorging niet altijd mee. We
praten met zijn drieën over de
tijd die komen gaat. Hoe hij
nieuwe doelen zou kunnen vin
den nu een aantal zintuigen
hem in de steek laten. Hij moet
de kunst leren verstaan thuis
het licht weer te zien.
MARIEKE VAN SCHIE. huisarts
Prijs voor erectiepil
Uss
BEN APELDOORN
Aan de universiteit van Londen
is een stereomicroscoop ont
wikkeld die met behulp van
'virtual reality' dwars door de
huid kan kijken. Men denkt met
dit hulpmiddel bepaalde chi
rurgische ingrepen sneller,
goedkoper, veiliger en minder
belastend voor de patiënt te
kunnen uitvoeren.
Het opmerkelijke van het in
strument is dat het, op welk
deel van de huid het ook ge
richt wordt, meteen laat zien
wat voor weefsel en organen
zich daaronder bevinden. „Er
zijn weliswaar al stereomicro
scopen in gebruik, waarmee
neuro- en oogchirurgen be
paalde minutieuze operaties
verrichten", zegt dr. Andy King
van de Londense universiteit.
„Maar daarbij moet men steeds
opkijken naar een ander beeld
scherm om daar op de positie-
matrix te zien op welke plek
men precies zit. Dat is extra
vermoeiend, onpraktisch en
bovendien niet zonder gevaar,
want de kans op fouten wordt
er onnodig door vergroot."
King is een van de drie leiders
van een onderzoeksteam be
staande uit stralings- en soft-
ware-deskundigen, optisch
specialisten, keel-, neus- en
oor-(KNO), oog- en neurochi-
rurgen. De chirurgen en radio
logen in het team zijn verbon
den aan Londense ziekenhui
zen.
„Wij hebben ons al een halfjaar
geleden verdiept in de elektro
nische mogelijkheid om posi-
tiematrixen gelijktijdig met het
te behandelen of te opereren
object in één beeldveld samen
te brengen", aldus King. „Dat
bleek vrij gemakkelijk te realise
ren. Dus stelden we onszelf de
vraag of het niet mogelijk was
microchirurgie te vergemakke
lijken door meteen maar alles,
zo mogelijk zelfs drie-dimen
sionaal, in één beeld samen te
brengen."
Het menselijke lichaam is ge
durende de laatste (tientallen)
jaren dermate onderzocht en
verkend dat de opbouw ervan
tot in de finesses bekend is.
Aderen, spierweefsel, pezen, ze
nuwen, onderdelen van zintui
gen, botten, en organen zoals
maag-/darmstelsel, milt, lever,
blaas, hart, longen en noem
maar op nemen vaste plaatsen
in. Door al die gegevens in een
driedimensionale database
nauwkeurig onder te brengen,
wordt het mogelijk om voor elk
stukje huid dat je met je micro
scoop bekijkt de bijbehorende
'onderwereld' op te roepen.
Een chirurg, bezig met een ope-
Dr. Andy King kijkt door de virtuele stereomicroscoop naar een patiënt onder narcose.
ratie, ziet niet alleen datgene
dat geopereerd wordt, maar te
gelijk waarmee rekening moet
worden gehouden: dieper gele
gen bloedvaten, spieren of vita
le zenuwen en organen.
„De constructie van een mens
is vanaf de opperhuid tot mid
denin bijvoorbeeld de buik- en
borstholte heel precies be
kend", zegt Andy King. „Via vir
tual reality kun je dat zichtbaar
maken en dat is nu precies wat
we in het door ons ontwikkelde
systeem toepassen. Bij elk stuk
je huid dat door onze stereomi
croscoop bekeken wordt, hoort
een 'dieptedoorsnede'."
Het is wel zaak te weten waar
de microscoop precies zit. Daar
komt nog bij dat elke patiënt
qua omvang anders in elkaar
zit: de één is dun of dik, een an
der lang of kort. Ook zijn er
mensen met brede schouder
gordels of heupen; zoveel lij
ven, zoveel vormen. „Daarom
is een vast referentiepunt on
misbaar", verklaart King. „Dat
bewerkstelligen we door aan de
bovenste twee snijtanden van
elke patiënt een clip te bevesti
gen met daaraan een infrarode
lichtbron. Dat vormt het refe
rentiepunt voor drie camera's
die zowel de bewegingen van
de patiënt als van de micro
scoop registreren en de posities
van beiden steeds precies op el
kaar afstemmen. We bereiken
er nauwkeurigheden mee van
een halve millimeter."
Tot dusverre zijn zeven patiën
ten met behulp van deze mi
croscoop geopereerd aan keel,
neus, oor of oog. De operatie-
tijd werd daardoor gemiddeld
met de helft verkort in vergelij
king met de conventionele
technieken. King verwacht dat
de virtuele stereomicroscoop
binnen twee jaar in productie
genomen kan worden. Dan zul
len ook de kosten (de machine
die nu in gebruik is kostte vier
miljoen Engelse ponden) dras
tisch omlaag gaan.
Er is met deze techniek nog veel
meer mogelijk, denkt Andy
King. „Door van elke patiënt
een digitaal totaalbeeld te ont
werpen met behulp van com
putertomografie, liggen niet al
leen alle posities nog nauwkeu
riger vast, maar worden ook re
latief kleine ingrepen mogelijk
op plaatsen die nu alleen met
grote operaties bereikbaar zijn.
Dat is alleen nog een kwestie
van tijd. En geld natuurlijk,
maar dat verdien je op den
duur echt wel terug."
De Viagra-pil is onderscheiden met de Galenus Geneesn.
lenprijs vanwege het 'innovatieve en betekenisvolle karsl
van het middel'. Fabrikant Pfizer ziet de prijs vooral „als
kenning van het ernstige lijden dat wordt veroorzaakt dt
erectiestóornis", aldus marketing manager Dick Ventev
zer. „Viagra heeft vanaf de introductie volop in de belaa:
ling gestaan. Maar vaak getuigde die belangstelling niet
respect voor de mannen die lijden aan een erectiestoon
toekenning van deze prijs is natuurlijk een grote opsteki
we dragen de prijs direct op aan alle Nederlandse manna
een erectiestoomis die nu en in de toekomst de moedhe
om hun klacht te bespreken met hun partner en hun hu
Sinds de introductie van Viagra op 1 oktober vorig jaar 2
keer zo veel mannen met erectieklachten naar hun huis
stapt.
Vezels en tandbederf
Aan drinkyoghurts en andere voedingsmiddelen worden
paalde vezels toegevoegd voor een gezondere darmflora,
stoffen kunnen echter gaatjes in het gebit veroorzaken. I
blijkt uit het proefschrift van Ralf Hartemink, gepromove
aan de Landbouwuniversiteit Wageningen. Dat risico ge
elk geval voor fructo-oligosacchariden, een stof die ooki
sel voor diabetici voorkomt. Een deel van deze stoffen h
consumptie van yoghurtdrankjes of ander verrijkt voedsi
ter in de mondholte. De mondbacteriën zijn in staat det
om te zetten in zuren die tandbederf kunnen veroorzaka
zijn landen waar deze onverteerbare vezels standaard aa
ze voedingsmiddelen worden toegevoegd. De vermeend
mulerende werking op de bacteriën die in de darm leven
(darmflora) is echter nooit bewezen. Ook de mogelijk nai
effecten op het lichaam zijn nog grotendeels onbekend
movendus wijst er overigens op dat het schadelijk effects
onderzochte oligosacchariden voor het tandglazuur in li;
valt bij de uitwerking van gewone kristalsuiker en stroop
toegevoegde suikers in de drinkyoghurts veroorzaken nu
riës dan de vezels", weet de onderzoeker.
Roken en afkicken
iiiidtk
eerdei
HSC'2
teurtit
De periode direct na het stoppen met roken is niet het mo
ste, zoals altijd wordt gedacht. De ontwenningsverschijns
op den lange duur zijn juist voor de meeste mensen ondii
lijk. „Je denkt afgerekend te hebben met de vijand, en dan
hij alsnog onverwacht toe als in een slechte horrorfilm"
Timothy Baker, psycholoog aan de universiteit van Wiscoi
in Madison. Hij volgde twee maanden lang achthonderd u
sen die wilden ophouden met roken via nicotinepleisters,
vertoonden afkicksymptomen als irritatie, depressie, corn
tieproblemen, slaapstoornissen en overmatige trek. Baker
derscheidde echter drie groepen met elk hun eigen reactie
troon. Bij de eerste groep verliep het afkickprogramma als
speld, met sterke ontwenningsverschijnselen in het begin
later minder werden. Leden van de tweede groep konden
zestig dagen de afkicksymptomen steeds minder de baas.'
derde groep had al na twee weken minder moeite met stop
maar constateerde geen verlichting in de afkickverscliijna
Liefst zeventig procent vertoonde de atypische afkickpatro;
van groep twee en drie. foto erwin johann «0
Onderzoek naar beste behandeling carpale-tunnel-syndroom
Het begon plotseling, midden
in de nacht. Trees Schild (53)
werd wakker met kramp in haar
rechterarm. De pijn was on
draaglijk. Ze kon er niet meer
Patiënten die willen mee
doen aan het onderzoek mo
gen niet eerder aan de klach
ten zijn behandeld met een
spalk of via een operatie.
Ook mensen met diabetes,
reuma of schildklierklachten
zijn uitgesloten van deelna
me. Men wordt via de huis
arts doorverwezen naar een
van de deelnemende zieken
huizen. Hier wordt door
middel van loting bepaald
welke behandeling (spalk of
operatie) de arts geeft. In het
eerste jaar na de behande
ling komen de patiënten nog
viermaal terug voor het on
derzoek. Dan wordt bekeken
hoe het met de klachten
gaat. Alle informatie over het
onderzoek is verkrijgbaar bij
Annette Gerritsen, telefoon
020-444.80.88.
van slapen. Haar man Leo
schrok zich rot. „Je vrouw huilt
van de pijn en je kunt niks
doen."
Dat was in februari 1998. De
huisarts dacht eerst dat de pijn
uit de nek kwam. Slijtage, zei
hij. Maar uit foto's bleek dat
daar alles in orde was. Intussen
werd de gevoelloosheid in de
rechterhand steeds groter. Ook
de pijn nam toe, vooral 's
nachts en dan met name duim,
wijsvinger en middelvinger.
Trees kon geen flessen meer
open maken, niet meer koken,
snijden. Het ergste van alles
was echter dat ze ook niet meer
kon tillen. Uiteindelijk moesten
Trees en Leo de thuiszorg in
schakelen voor de verzorging
van hun gehandicapte zoon.
Fysiotherapie hielp niet. Trees
leefde op pijnstillers. „Ik kon
mijn werk als kraam verzorgen
de ook niet meer doen, omdat
ik als de dood was dat ik een
baby uit mijn handen zou laten
vallen." Ze belandde bij de
neuroloog, die na enkele testen
constateerde dat Trees leed aan
het carpale-tunnel-syndroom
(ets), een neefje van rsi.
In Nederland heeft zo'n tien
procent van de vrouwen en één
procent van de mannen last (of
last gehad) van deze aandoe
ning. De ziekte komt het meest
voor bij vrouwen tussen hun
veertigste en zestigste levens
jaar. Bij tweederde wordt het
syndroom niet als zodanig her
kend. Oorzaak is een beklem
ming in de pols, waardoor de
handworteltunnel (carpale tun
nel) te klein wordt voor de
daarin verlopende structuren.
Deze tunnel bevat, naast een
groot aantal buigpezen van de
vingers, ook de nervus media-
nus, een zenuw die verant
woordelijk is voor het functio
neren van een aantal kleine
handspieren en voor de ge-
voelszin (tast, warmte, kou en
pijn). Vooral deze zenuw heeft
door dit ruimtegebrek te lijden,
waardoor 's nachts pijn ont
staat en tintelingen in duim en
vingers.
Over de behandeling bestaat
verschil van mening. Daarom is
het Instituut voor Extramuraal
Geneeskundig Onderzoek van
de Amsterdamse Vrije Universi
teit onlangs begonnen met een
onderzoek naar twee behan-
delstrategieën: het dragen van
een spalk of een poliklinische
operatie. Diverse ziekenhuizen
in Noord- en Zuid-Holland en
Utrecht doen aan het onder
zoek mee.
Waarom het ets zo plotseling
opkomt is niet bekend. Hor
moonwisselingen tijdens de
zwangerschap, overgang of dia
betes kunnen er mee te maken
hebben. „Er is tot op heden
geen wetenschappelijke onder
bouwing voor een juiste behan
deling. Als je de literatuur be
studeert, zie je dat veertig pro
cent van de artsen voor een
operatie kiest en veertig pro
cent meent met conservatieve
maatregelen de aandoening te
kunnen verhelpen", zegt drs.
Annette Gerritsen, epidemio
loog en coördinator van het on
derzoek.
„Naast het dragen van een
spalk is dat bijvoorbeeld het in
jecteren met corticosteroïde.
Dit kan echter gevaarlijke ge
volgen hebben als het niet goed
gebeurt. Vitamine B6 wordt ook
wel voorschreven, maar dit
blijkt niet meer dan een place
bo-effect te gegeven. Een be
handeling met ultrageluid
werkt alleen op korte termijn."
Toen fysiotherapie niet hielp
kreeg Trees een spalk om de
arm te fixeren en rust te geven.
Dat bracht in het begin 's
nachts enige verlichting. De
pijnscheuten kwamen echter
weer terug. „Ik ben veel ge
wend, maar kon die pijn op een
gegeven moment niet meer ver
dragen. Het leek wel alsof ik
constant kramp had."
Ze besloot zich eind mei 1998
te laten opereren. De ingreep
bestaat uit het doorsnijden van
de bindweefselbanden, waar
door de permanente druk op de
nervus medianus wordt opge
heven.
De operatie heeft geen gevol
gen voor het normaal functio
neren van de hand. Althans, dat
staat in de literatuur. En ook de
neuroloog van Trees vond dat
de zaak weer prima in orde
was. Ze kreeg nog zes weken fy
siotherapie en dat moest vol
doende zijn. Maar dat bleek
niet het geval te zijn. „Ik kreeg
wel vrij snel na de operatie mijn
kracht terug en de pijn was na
genoeg verdwenen. Maar nu,
een jaar later, voel ik het nog
steeds. Met name als ik hard
heb gewerkt, na het stofzuigen,
sjouwen en dergelijke."
Onderzoekster Gerritsen k
aamt dit: „Bij een beroepi
dat van Trees blijft er eeni
Ook bij mensen die metfli
de apparatuur werken isl®
moeilijk."
KRUISWOORD-MIN-EEN
Niet het gewaagde woord invullen, maar een
woord dat bestaat uit de letters van het ge
vraagde woord in dezelfde volgorde min 1 let
ter. (B.v. Omschrijving "dierenverblijf'. Ant
woord zou zijn "stal", maar ingevuld moet
worden "sta"of "tal". Welke van die twee het
moet worden, moet blijken uit de kruisende
woorden.)
Horizontaal:
1. Lentemaand; 4. grap; 7. het geleende be
drag; 9. stremsel; 11 .ovenkrabber; 12. gesloten;
13. buts; 15. ruim binnenwater; 16.soort hert;
18. mesthoop; 19. strijkijzer; 20. graansoort; 22.
reeks; 25. deel v.h. oog; 27. vis; 28. Engelse je
never; 29. goed gekookt; 31. bitterheid; 32. wij
ze; 34. zitmeubel; 35. geweven katoen.
Verticaal:
I. Familielid; 2. ruime vestibule; 3. nakome
ling; 4. lendenschot;5. wig; 6. gauw verslijtend;
8. moeilijkheid; 10. goeddunken; 12.these; 14.
oogholte; 15. omslag; 17. Europeaan: 18. vlees
gerecht^. marmeren knikker; 21. snijwerk-
tuig; 23. snelle loop; 24. wet-tig; 26. weg met
bomen; 29. groot verurek; 30. treksluiting;
32.klap; 33. heidemeertje.
Oplossing van zaterdag:
Horizontaal: 1. Sla: 4. ion: 6. ahorn: 9. bioloog;
II. ha; 12. lom; 13. re; 15. aloë; 17. plein; 19.
kar; 20. ink: 21. eten: 23. spie: 24. nu: 25. aap;
27. el: 29. magnaat: 32. manna; 34. Spa; 35. rijs.
Verticaal: 1. Si; 2. aai: 3. solo; 4. Ino; 5. na: 7.
hole; 8. romp; 9. balatam; 10. graniet: 11.ha
ken; 14. enkel; 16. ore; 18. lip; 22. naga; 23.
span; 26. anno; 29. ania; 30. aar; 31. es: 23. as.
Nervus medianus
Buigpezen
Carpale tunnel
