ultuur Kunst
embrandt zelf: klein maar fijn
Achttien uur opera: ware belevenis
Schone
Schijn
Pechtold mikt op de yen
Justitie geeft foto's
Holland Festival vrij
Te veel aanvragen voor
abonnementen Parktheater
ej Apenbare restauratie mummiekist in Leiden
HO
kTERPAG 12 JUNI 1999
JAN RIJSDAM. 071-5356444. PLV CHEF ANNET VAN AARSEN 071-5356443
positie in Londen en Den Haag attractie van het seizoen
|et 29 schilderijen, 31 et-
i en zeven tekeningen,
irdeeld over zes zaaltjes
reft het niet een bijzon-
Ier grote expositie. De
iliteit ervan is echter
loven alle twijfel verheven
de deskundigen zijn het
zonder uitzondering
|rer eens, dat het een van
i belangrijkste tentoon-
lellingen van het jaar is.
Jat kan ook haast niet an
jers, want het betreft een
fembrandt-tentoonstel-
jng en Rembrandt blijft nu
(enmaal een van de groot-
Ie schilders ooit.
UDEN HARM HARKEMA
iaal geen 'Staalmeesters',
'Anatomische Les' en geen
itwacht' maar louter zelf-
retten, aangevuld met ver
lende portretten die door
erlingen van Rembrandt zijn
cmaakt. De tentoonstelling is
rcrganiseerd door de National
he allery in Londen en het Mau-
ian. ishuis in Den Haag en heeft
s naam 'Rembrandt by him-
noc clf/Rembrandt zelf gekregen,
(gelopen woensdag gingen in
onden de deuren open. In
itember verkast de expositie
aar Den Haag.
In beide plaatsen worden
Jonderdduizenden bezoekers
9 l envacht. en gezien de massale
>|jjkh-11 wereldwijde belangstelling
an de pers lijkt dat niet over-
e me feven gen criticus van dag-
/lelie: lad The Guardian schreef eer-
er deze week geen ruimte met
hilderijen te kunnen beden-
waar ook ter wereld, die
/lei.=
Rembrandt (1606-1669) op jeugdige leeftijd (1629).
Rembrandt, een zelfportret uit 1669.
zoveel emoties oproepen als de
zaaltjes in de National Gallery
waar nu Rembrandts zelfpor
tretten hangen. De tentoonstel
ling, schrijven vrijwel alle Britse
kranten, is zonder twijfel Lon-
dens belangrijkste culturele zo-
merattractie.
In het Haagse Mauritshuis
hoopt men later dit jaar met
Rembrandt op een soortgelijk
succes als enkele jaren geleden
met de Vermeer-expositie, die
438.000 bezoekers trok. Net als
toen komt in de Hofvijver een
drijvend paviljoen met onder
meer een restaurant.
Het bijzondere van de ten
toonstelling is dat nu voor het
eerst gepoogd is alle zelfpor
tretten van Rembrandt bijeen te
brengen, verspreid over privé-
collecties en musea in de hele
wereld. Hoewel de tientallen
kleine etsen en tekeningen ook
prachtig zijn, wordt de aan
dacht natuurlijk vooral getrok
ken door de 29 schilderijen,
driekwart van alle zelfportretten
die Rembrandt heeft geschil
derd.
Dat niet alle schilderijen te
zien zijn heeft vooral te maken
met de kwetsbaarheid van ver
schillende werken, waardoor
vervoer onverantwoord was.
Bovendien weigerde het Louvre
in Parijs de vier portretten die
het bezit tegelijkertijd uit te le
nen. In Londen is er nu eentje
te zien, in Den Haag straks een
andere. Een prachtig zelfportret
uit 1659, in bezit van de Duke
of Sutherland, is ook alleen in
Londen te bezichtigen.
Aardig aspect van de ten
toonstelling is dat tijdens de
voorbereiding ervan veel aan
dacht besteed is aan onderzoek
naar de authenticiteit van een
aantal schilderijen. Zo is eind
He eens wil zien hoe restauratoren van
unst- en cultuurvoorwerpen te werk gaan,
loet tussen 15 juni en 25 juli naar het
ijksmuseum van Oudheden in Leiden. In
lie periode zullen een aantal deskundigen
Dp zaal' de beschilderde Egyptische mum-
liekist van Anchor uit 625 v.Chr. opknap-
en.
De spreuken in hiërogliefen, de symbo-
;n en de goden en godinnen op de kist zijn
de loop der tijd wat flets geworden en
tr een deel zelfs verdwenen. De restau-
atoren geven de kist een wat 'jeugdiger'
aanzien. Zij doen dat achter een glazen
wand, zodat de bezoekers van het museum
hen aan het werk kunnen zien.
Bij de openbare restauratie is een kleine
tentoonstelling met foto's en teksten over
Anchor ingericht en er is een audiovisuele
presentatie van de restauratie van de plan
ken van het deksel in 1998 te zien. Het pu
bliek kan zo volgen hoe het deksel uit el
kaar is gehaald, opnieuw in elkaar gezet en
de spleten tussen de planken zijn opge
vuld. Bij aankoop van de mummie en de
mummiekist in 1826 bestond de-kist uit
losse planken die toen provisorisch aan el
kaar zijn gezet.
v ubsidiestops die worden uit-
v gevaardigd en weer ingetrok
ken. een cultuurfonds waarin
en Alleman naar believen
zit te graaien, lijken die uit de
kast donderen en een extern
bureau dat orde op zaken moet
stellen. Niets staat meer vast en
niemand is meer zeker van zijn
zaak nu de dienst cultuur en
educatie één financiële puin
hoop blijkt te zijn.
De grote uitzondering is het Ja-
panfeest dat volgend jaar wordt
gevierd, met onder meer de
opening van het Von Siebold
huis aan het Rapenburg. Dat
project is de liefdesbaby van de
Leidse D66 wethouder kunst en
cultuur, Alexander Pechtold, en
gaat hoe dan ook dóór. Of Lei-
oen nu terugvalt in de artikel
12-status of niet. Zelfs de even-
toele opheffing van D66 - die
niet ver weg meer lijkt - kan het
'apanfeest niet bederven.
Pechtold heeft de weg terug
volledig geblokkeerd. Zijn even-
toele opvolger zit op 3 oktober
2000 gegarandeerd aan de sus
hi.
Heel Nederland viert volgend
jaar het feit dat de betrekkingen
met Japan dan 400 jaar oud
ain. Maar Leiden heeft de sta
tos van 'hoofdstad' van deze
vieringen in de wacht gesleept.
°or Pechtold stond ver van te
voren vast dat Leiden deze titel
20" binnenhalen. De Leidse
universiteit is immers de enige
met lapanologie als studie
richting en de in Japan bijkans
Je"hg verklaarde Philip Franz
oalthesar von Siebold (1796-
1866) mag een Duitse arts zijn
8eweest, hij heeft jarenlang aan
het Leidse Rapenburg gewoond
en dient te worden beschouwd
als de grondlegger van de Hor
tus Botanicus.
Voor de herinrichting van het
Von Sieboldhuis wordt tien mil
joen gulden uitgetrokken. Het
rijk betaalt, maar dat er ook
Leids geld op tafel komt voor
het Japanfeest is zonneklaar.
Het Von Sieboldhuis is in de
feestmaanden nog niet eens af,
maar wordt dan wel officieel
geopend. Wedden dat pakweg
het LVC, Stedelijk Museum De
Lakenhal, kunstenaarscentrum
Haagweg 4 en het CBK tegen
die tijd nog altijd niet weten
waar ze aan toe zijn? Wel zal op
die instellingen een beroep
worden gedaan om een bijdra
ge te leveren aan de feestelijk
heden.
Wat heeft die Pechtold toch
met Japan? Kickt hij op vrou
wen met kleine voetjes? Is het
voor hem 'only Sony"? Wil hij
zijn bestuursmedewerker Ineke
van Vliet eens in een kimono
zien rondstappen? Niets van dit
alles! De wethouder is een lan-
ge-termijn-denker. Hij beseft
dat de chaos bij de dienst cul
tuur en educatie op maar één
manier kan worden opgelost,
en dat is door de inkomsten
flink op te schroeven. Stadge
noten en inwoners van buurge
meenten leveren te weinig op.
De centrumfunctie die Leiden
in de Leidse regio vervult, kost
alleen maar geld. De duiten
moeten dus ergens anders van
daan komen. Pechtold mikt op
de yen.
Voordeel van de Japanse toerist
is dat hij snel tevreden is. Kla
gen ze, dan versta je ze toch
niet. Je grist gewoon de camera
uit hun handen en kiekt ze met
de Waag of het Rapenburg op
de achtergrond. Voor één ding
staat de wethouder doodsang
sten uit en dat is dat de Japanse
meute op zoek gaat naar de Sie-
boldstraat ('Von' paste kenne
lijk niet op het straatnaam
bord). De wethouder zou als
opportunist pur sang worden
ontmaskerd. Het is immers ab-
vorig jaar met inffa-rood aange
toond dat het zelfportret uit
1629, dat in het bezit is van het
Mauritshuis, niet door Rem
brandt geschilderd is, zoals al
tijd was aangenomen, maar
door een van zijn leerlingen,
vermoedelijk Gerard Dou. De
infra-roodstralen lieten zien dat
onder het schilderij de hoofdlij
nen waren getekend, iets wat
Rembrandt nooit deed. Tegelij
kertijd is vastgesteld dat een
zelfde portret in Neurenberg,
waarvan altijd was aangeno
men dat het een kopie was van
die in het Mauritshuis, een ori
ginele Rembrandt is. Zelden is
er zo n grote schok door de rij
en der Rembrandt-geleerden
gegaan.
Beide werken hangen nu op
de tentoonstelling naast elkaar.
Wat opvalt is dat menig des
kundige nu opeens ook zegt te
zien dat het Neurenbergse
exemplaar toch wel heel duide
lijk het origineel is, en de Haag
se de kopie.
Zeer prettig nieuws was er
enkele maanden geleden voor
het museum Granet in het
Franse Aix-en-Provence. Het
museum beschikt over een
schilderijtje dat tot halverwege
deze eeuw weliswaar met Rem
brandt in verband was ge
bracht, maar waarover de des
kundigen daarna vrijwel eens
gezind concludeerden dat het
een waardeloze, negentiende-
eeuwse imitatie van de meester
was. Het vermeende niemen
dalletje (30 bij 24 centimeter)
werd dan ook niet tentoonge
steld in Aix-en-Provence, maar
stond er in de opslagruimte te
verstoffen. Begin dit jaar echter
beslisten de deskundigen van
het Rembrandt Research Pro
ject dat het wel degelijk een
echte Rembrandt is, zij het een
onvoltooide. Zodat het lelijke
eendje van Aix-en-Provence nu
in Londen opeens mag pronken
als een zwaan.
'Rembrandt by
Himself/Rembrandt zelf, t/m
5 september in de National
Gallery, Trafalgar Square, Lon
den. Dagelijks van 10.00 tot
18.00 uur en 's woensdags van
10.00 tot 22.00 uur. Informatie
over kaartjes: 0044 171 747
2885. Van 25 september t/m 9
januari in het Mauritshuis
Den Haag.
AMSTERDAM ANP
Justitie in Amsterdam heeft
gisteren twee in beslag geno
men foto's van de tentoonstel
ling 'Attack!' op het Holland
Festival weer vrijgegeven. Dat
bleek tijdens de behandeling
van een klaagschrift van het
Festival tegen de inbeslagna
me.
Justitie legde deze week be
slag op negen foto's uit de se
rie mannelijk naakt, omdat er
sprake zou zijn van kinderpor
no. Bij nader inzien ging dit
volgens justitie echter niet op
voor twee foto's. Het gaat om
een foto zonder titel van W.
Mehring uit de jaren zestig en
een van de drie weggehaalde
foto's van Chas Schenk uit zijn
serie 'Poses of Children' uit
circa 1930.
Het Holland Festival be
streed gisteren voor de recht
bank in Amsterdam dat het
gaat om kinderporno. Volgens
advocaat M. de Zwaan is er
geen sprake van een seksuele
gedraging op de in beslag ge
nomen foto's. Bovendien zei
de minister van Justitie bij de
totstandkoming van het wets
artikel, dat dat is bedoeld om
seksueel misbruik van kinde
ren tegen te gaan. Het Holland
Festival stelt dat hier geen
sprake van was bij het nemen
van de foto's.
Het Openbaar Ministerie is
een andere mening toege
daan. Officier van justitie R.
Vorrink meent dat de naakte
jongens een onnatuurlijke
houding aannemen op de fo
to's en dat duidt op kinder
porno. Conservator van de
tentoonstelling J. Swinnen
legde uit dat het hier gaat om
klassieke houdingen. Veel van
de foto's worden al jaren ge
bruikt als model voor schilde
rijen en beeldhouwwerken.
Het Holland Festival zegt
zwaar gedupeerd te zijn door
de inbeslagname. ,,Het festival
en kinderporno zijn de laatste
dagen in één adem genoemd.
Dat is zeer slecht voor het
imago", aldus De Zwaan.
Uitspraak 14 juni.
ALPHEN AAN DEN RUN
Het Parktheater in Alphen aan
den Rijn heeft zoveel abonne-
mentsaanvragen gekregen dat
het in de problemen is geko
men. Als alle aanvragen worden
gehonoreerd, zouden alle 98
voorstellingen die het theater
op het komende programma
heeft staan nu al zijn uitver
kocht. Daarom moet er onder
de aanvragers worden geloot.
Voor een aantal voorstellin
gen is de kans om te worden in
geloot maar 30 procent. Bij
Youp van 't Hek is dat zelfs
maar 8 procent en bij Hans
Teeuwen 17 procent. Beide ca
baretiers hebben bedongen dat
maar de helft van de beschikba
re kaarten aan abonnements
houders mag worden verkocht.
Abonnementshouders die voor
veel voorstellingen zijn uitge
loot, kunnen contact opnemen
met het Parktheater om te pro
beren 'losse' kaarten te krijgen.
De restauratie wordt mede gefinancierd
uit de opbrengsten van een inzamelingsac
tie onder de bezoekers in 1998. De laatste
'Restauratie op zaal' vond plaats in 1996 en
betrof een drie meter lange mummie van
een krokodil.
Anchor was een priester in de Oudegyp
tische stad Thebe en stierf rond 625 v.Chr.
op jeugdige leeftijd. Zijn lichaam werd ge
balsemd en begraven in drie houten sarco
fagen. Begin 19-de eeuw werd de mummie
ontdekt in een familiegraf bij Thebe.
(Werktijden restauratoren: dinsdag
vrijdag 11.00-13.00 uur en 14.00-16.00
uur; zaterdag en zondag 13.00-16.00 uur).
Misschien kan
Pechtold met de
opbrengst van de
hondenbelasting
bij Sony robot
honden bestellen.
FOTO TOSHIYUKI
AIZAWA
soluut niet te verkopen dat een
veredelde hondenuitlaatstrook
de naam heeft gekregen van
een grootheid als Von Siebold.
En je kunt zelfs de meest goed
gelovige Japanner niet op zijn
kimono spelden dat het Kooi-
park de Hortus Botanicus is.
Het liefst had Pechtold de
straatnaamborden van het Ra
penburg en de Sieboldstraat
verwisseld, maar daar heeft de
straatnaamcommissie een stok
je voor gekozen.
Om van de Sieboldstraat toch
een voor Japanners herkenbare
attractie te maken, zou Pecht
old met de opbrengst van de
hondenbelasting bij Sony ro
bothonden kunnen bestellen.
Bewoners van de Sieboldstraat
kunnen tegen inlevering van
hun viervoeters van vlees en
bloed een exemplaar van
kunststof krijgen. In 2000, het
Japanjaar, blijft het straatje in
de Kooi dan in elk geval poep-
vrij.
WIM KOEVOET
AMSTERDAM JOKE DAME
Wagners 'Der Ring des Nibe-
lungen' binnen een week. Niet
iedereen zal zich daar vrijwillig
aan overgeven. Maar een bui
tenkansje is het wel. De uit
voering van de vier meer dan
avondvullende opera's kort na
elkaar is een onderneming -
120 vrachtwagens voor vervoer
van de spectaculaire decors -
die weinig operahuizen aan
durven. De Nederlandse Ope
ra, regisseur Pierre Audi en di
rigent Hartmut Haenchen
hebben het lef wel en brengen
de cyclus deze maand maar
liefst vier keer. Vier avonden
met in totaal zo'n achttien uur
opera. Een ware belevenis.
Wat zoeken vrouwen in deze
opera-mannenwereld? De ou
de legendes waarop Wagner
zijn 'Ring des Nibelungen' ba
seerde, concentreren zich wel
iswaar op Brünnhilde, de
daadkrachtige favoriete doch
ter van oppergod Wotan, maar
operacomponist Wagner zette
de held Siegfried prominenter
neer. Want de halfgoddelijke
Walküre Brünnhilde verliest
halverwege al haar heroïsche
glans, als ze door Wotan tot
een menselijk vrouwenleven is
veroordeeld. Bij de haard zit
zij en spint, doelwit van spot
lust en hoon.'
Ook de andere 'Ring'-vrou-
wen leven een traditioneel
operaleven: in dienst van an
deren zonder echt zelf te le
ven. Oermoeder Erda is alwe
tend, maar slaapt. Fricka
(sterk) en Gutrune (zwak) be
staan alleen als afgeleide van
hun echtgenoten. En ook Sieg
frieds moeder Sieglinde is een
goed mens maar deprimerend
afhankelijk. Nazi-Duitsland
heeft haar tot draagmoeder
voor Germaanse helden kiin-
nen maken. Heeft de 'Ring'
vrouwen-van-nu dan niets
meer te bieden?
Brünnhilde natuurlijk. En
dan niet als personage dat pas
tot leven komt als ze met Sieg
fried de liefde en seksualiteit
leert kennen, zoals doorgaans
van haar wordt gezegd. In de
'Walküre' betreedt zij de scène
pal nadat Fricka met de wet in
de hand haar man Wotan
heeft klemgezet, door hem te
dwingen zijn incestueuze lie-
velingszoon Siegmund te laten
doden. Een moment, een cru
ciale seconde lang, laat Audi
Fricka en Brünnhilde elkaar
aankijken en voel je Brünnhil-
de's vrije kracht als tegenge
steld aan Fricka's verstarde
kracht. In Wotans dilemma
kiest Brünnhilde vervolgens
tegen de wet en voor zijn ver
loren ideaal. Ze is dus onge-
hoorzaam, deze enthousiaste
aanvoerster van een zwerm
Walküre-zusters in dienst van
de oppergod. Maar Wotans
straf - ontgoddelijking en ver
banning tot echtgenote - ont
neemt haar uiteindelijk niet
haar autonomie. Het scheelt
anders niet veel. Je voelt haar
gaan, Brünnhilde, en Audi
geeft haar een
mannelijk
zetje na.
Wanneer ze
in liefde valt
voor Sieg- BJ
fried, ligt hij
onder en zij
boven. Voor een moment. Dan
draait Siegfried de rollen ab
rupt om. Is er nog hoop?
Toch wel. Want anders dan
in de meeste romantische
opera's wordt de vrouw Brün
nhilde nooit helemaal hande
lingsonbekwaam, terwijl aan
de andere kant haar redder, de
held Siegfried, maar niet hero-
isch wil worden. Audi onder
streept dit waar hij kan. Aan
echte vlammen geen gebrek,
maar Siegfried voltrekt zijn
waarachtige heldendaad
Brünnhilde benaderen door
het helse vuur - in rood lamp
licht waar je nog geen blaar
aan oploopt. 'Heerlijke held,'
noemt Brünnhilde haar opge
drongen
LI i~2 k verloofde
M Q en, be-
doeld of
onbedoeld,
T% B de ironie
spat eraf.
Ze kan zich
niet onttrekken aan de onder
gang, die haar en het godenrijk
uiteindelijk treffen, maar een
romantisch slachtoffer wordt
ze niet. Haar verzet blijft. Op
portunistische afspraken en
verbonden die in de mannen
wereld even gemakkelijk beze
geld worden als verbroken, ra
ken haar niet. Want haar eens
door Wotan gedefinieerde vrije
kracht heeft zij weten te be
houden. En als ze aan het eind
van de Götterdammering het
gestolen goud aan de Rijn
dochters teruggeeft, is zij het
die de cirkel sluit.
'Der Ring des Nibelungen'
wordt als integrale cyclus
herhaald op 17, 18, 20 en 23
juni en op 25, 26, 28 en 30 ju
ni, in het Muziektheater in
Amsterdam. De hele cyclus
wordt op groot scherm ge
projecteerd in het Amster
damse Oosterpark: 'Das
Rheingold' op 17 juni, 20.00
uur; 'Die Walküre' op 18 juni,
18.00 uur; 'Siegfried' op 20
juni, 17.30 uur en 'Götter-
dammerung' op 23 juni,
17.30 uur. In november en
december zijn de voorstellin
gen te zien op de Nederlandse
televisie op vier achtereen
volgende zondagmiddagen.
