Weer foto's
in beslag
genomen
'Eert dichter moet gewetenloos zijn
'Omgevingsgeluid' wordt
'concert' op Schiphol Plaza
Cultuur Kunst
pet Blom overleden
Foto's van
Feininger in
Rotterdam
aria vespers in Pieterskerk jaarlijks terugkerend evenement
Mecanoo in voor uitbreiding Schots museum
PERDAG 10 JUNI 1999
ties
I, PLV. CHEF ANNET VAN AARSEN 071-5356443
iptieprijs Marthe de Vet
i. De Leidse Marthe de Vet, student kunstgeschiedenis en
jölogie, heeft de scriptieprijs van het Nederlands Kansspel-
in 'f um gedegen. Ze krijgt de prijs, 1500 gulden, voor het
mm [je getiteld Het kan verkeeren, de uitbreiding van hettrik-
notief in de 17de eeuwse Noord-Nederlandse beeldende
l Haar verhaal geeft volgens de jury ,,een boeiend over-
van de thematiek van het triktrakspel, dat in de periode
■1650 een bijzondere populariteit genoot." De scriptie is
K U neven in „een heldere stijl met een goede betoogtrant."
ïub
!SC
nchconcertenreeks Hagerbeerorgel
Het Hagerbeerorgel in de Pieterskerk zal binnenkort tij-
71-3| zes lunchconcerten wederom te horen zijn. Vaste organist
iet Concertgebouw Leo van Doeselaar zal het spits aibijten
een concert op woensdag 16 juni. De andere lunchconcer-
n deze reeks van zes worden gegeven door Marcel Verheg-
Stef Tuinstra, Reitze Smits, Berry van Berkum en Pieter van
op 23 juni en 7, 14, 21 en 28 juli. Kaarten zijn verkrijgbaar
e Uitlijn (0900-191), de landelijke VW-kantoren en Uitbu-
K&O. Aanvang van de concerten: 12.30 uur.
iel
chitect Piet Blom is dins-
i-jarige leeftijd overle-
an een hartstilstand. Hij
p vakantie in Denemar-
Jlom heeft veel projecten
inaam staan. De bekend-
iarvan zijn de kubuswo-
n in Rotterdam.
Blom won in 1962 de
ieuze Prix de Rome en
|t wereldwijd aanzien. Al
et alleen maar om de ku-
Diiingen. „Ik ben bekend
:n manier die met een
achterlijkheid te maken
Altijd maar weer die ku-
ii, terwijl ik een fabelach-
f"|(j oeveelheid dingen heb ge
le jaren zestig en zeventig
Blom als een vernieuwer,
geestverwanten waren
:rger en Van Eyck, die
loit les gaf op de Acade-
oor Bouwkunst in Amster-
Zelf noemde hij zich een
itionair. Dat was wellicht
reden dat niet iedereen
em in zee durfde te gaan,
oor Blom perioden zon
der werk zat. Geregeld werd
Blom naar eigen zeggen ge
dwarsboomd door de arrogan
tie van de macht, van de poli
tiek en de projectontwikkelaars.
Vele ontwerpen werden afge
blazen toen puntje bij paaltje
kwam.
Na de oplevering van de Rot
terdamse paalwoningen in Rot
terdam, moest de architect het
enkele jaren zonder opdrachten
stellen. Aan die periode kwam
een einde toen hij het gebouw
van het gasbedrijf Midden-Ken-
nemerland in Heemskerk
mocht ontwikkelen. Onder zijn
supervisie verschenen verder
onder meer de Kasbah-wijk in
Hengelo, het Russisch Paleisje
in Amersfoort, Academie Mi
nerva in Groningen en de paal
woningen en Het Speelhuis in
Helmond.
Het zijn de gebruikers van ge
bouwen die de waarde van het
ontwerp bepalen, vond Blom.
De architect genoot meer van
het Groningse Minerva, „waar
ik zie hoe al die honderden stu
denten in dat gebouw hun
plekje hebben gevonden."
Rotterdam Voor de laatste
maal heeft Andreas Feininger
zonder woorden gesproken.
Want de man die fotografie
als een universele taal be
schouwde, overleed dit jaar
op 92-jarige leeftijd in zijn
woonplaats New York. Vlak
voor zijn dood stelde hij nog
een overzichtstentoonstel
ling samen. Verdeeld over
Kunsthal en Natuurmuseum
is het meer dan 250 foto's
tellende retrospectief nu te
zien in Rotterdam.
Feininger is een begrip in
de artistieke fotografie. Zijn
vele handboeken behoren tot
het standaardinventaris van
de leerlingfotograaf. Met ex
perimenten als het verwar
men van de film tijdens het
ontwikkelen en het over el
kaar leggen van positieve en
negatieve afdrukken verleg
de hij de grenzen van het
medium. En zijn werk als
huisfotograaf van het Ameri
kaanse blad LIFE droeg in
belangrijke mate bij aan de
naam die het blad verwierf
op het gebied van de fotore
portage. Toch is het niet de
grootheid, maar de nostalgie
die overheerst in het retro
spectief van Feininger. Foto's
van vrienden, vriendinnen,
zijn vader en geliefde ver
blijfplaatsen domineren de
tentoonstelling, vergezeld
van door teksten van de
meester zelf als: „Nu ik deze
foto bekijk, voel ik tranen in
mijn ogen opkomen bij de
herinnering aan een onver
getelijke tijd."
De expositie is te zien t/m
4 juli in de Kunsthal en in het
Natuurmuseum. Bij de ten
toonstelling is een catalogus
verschenen (f. 55,-).
FOTO GPD
Op tentoonstelling Holland Festival
Het Openbaar Ministerie heeft opnieuw foto's in beslag
genomen op een fototentoonstelling van het Holland
Festival omdat er sprake zou zijn van kinderporno. Afge
lopen weekeinde werd op de expositie Atack! - een ver
zameling mannelijke naakten - in kunstenaarssociëteit
Arti en Amicitiae, al een foto van fotograaf Walter Cha-
pell in beslag genomen waarop de naakte kunstenaar
met erectie poseert met een kind op zijn arm. Na bestu
dering van de eveneens in beslag genomen catalogi be
sloot justitie dat er nog acht foto's als kinderporno be
stempeld kunnen worden. Het gaat om afbeeldingen van
naakte jongetjes. De betreffende foto's stammen voorna
melijk uit de periode 1880 tot 1920, enkele foto's zijn van
recentere datum.
amsterdam gpd
;ucces van vorig jaar, klinken de Maria-
van Claudio Monteverdi opnieuw in de
ieterskerk. De beroemde vespers in een
ring van het Europese ensemble Tragico-
worden op zondag 22 augustus ten gehore
■:|j cht onder leiding van de Amerikaanse kla-
fj st, luitist en dirigent Stephen Stubbs. De
|t skerk wil van deze uitvoering voortaan een
B ks terugkerend evenement maken „vanwe-
overweldigende succes en de lovende kri-
'van vorig jaar.
zangers van Tragicomedia onder wie Bar-
caroline van overbeeke
bara Borden, Harry van der Kamp en Steve Dug-
ardin, zingen in deze uitvoering zowel de koor
partijen als de solostukken, iets dat vroeger ge
bruikelijk was, maar tegenwoordig nog zelden
gebeurt. Het regelmatig uit het koor treden van
solisten doet dit stuk het meest recht, hoewel het
extra hoge eisen stelt aan de zangers.
Organist Liuwe Tamminga bespeelt het in ou
de luister herstelde Van Hagerbeerorgel. Dat
deed hij vorig jaar november ook toen Montever
di's vespers voor het eerst in de Pieterskerk klon
ken. Monteverdi wilde graag dat de orgelpartij in
zijn vespers zouden worden gespeeld op een
groot stadsorgel. De orgelpartij zal in de Pieters
kerk klinken zoals de meester het bedoeld had.
De vespers zijn de muzikale vertaling van het
dagelijkse gebed dat monikken in het klooster
bidden als de avond valt. Het werk is voor het
eerst uitgevoerd op 25 maart 1610 in de basiliek
van Sint Barbara in het Italiaanse Mantua en het
is volgens experts „zo geniaal gecomponeerd dat
het na bijna vier eeuwen nog steeds mensen
weet te overrompelen en te ontroeren". Het stuk
kent „afwisseling van innige devotie en felle dra
matiek" en het „unieke samenspel" tussen de
menselijke stem en de instrumenten maken de
Mariavespers tot „een levend muzikaal monu
ment".
Tragicomedia is een vooraanstaand ensemble
als het om barokmuziek gaat. De musici en zan
gers traden met opera's van Monteverdi, Landi,
Caccini en tijdgenoten op in onder meer Brugge,
Berlijn, Wenen, Rome en Amsterdam. Liuwe
Tamminga is vaste organist van de San Petronio
in het Italiaanse Bologna waar hij een orgel be
speelt uit 1475. Tamminga speelt vooral 16de en
17de eeuwse Italiaanse orgelmuziek en zal tij
dens de Mariavespers daar ook delen uit spelen.
Het concert begint op 22 augustus om 14.30
uur. Kaarten zijn onder meer verkrijgbaar via de
VW, de Uitlijn (0900-0191) eh het Uitbureau K
&0, tel. 071-5141141.
De catalogi zijn inmiddels weer
teruggegeven, op voorwaarde
dat de gewraakte afbeeldingen
onzichtbaar worden gemaakt.
In tegenstelling tot de foto van
Chapell, die niet meer op de ex
positie is te zien, mogen de acht
recentelijk in beslag genomen
foto's opmerkelijk genoeg nog
wel tentoongesteld blijven. Dit
in afwachting van een behan
deling door de raadkamer van
de rechtbank die komende vrij
dag dient. Tijdens deze zitting
wordt het klaagschrift behan
deld dat het Holland Festival
heeft ingediend tegen het in be
slag nemen van de foto van
Chapell.
Komende maandag wordt de
uitspraak verwacht. Als de
raadkamer oordeelt dat het in
derdaad om kinderporno gaat,
stelt justitie een onderzoek in
en zullen de acht foto's uit de
expositie worden gehaald. „Tot
die tijd liggen de foto's als het
ware aan de ketting', aldus offi
cier van justitie Steenbrink.
„Dat betekent dat het Holland
Festival gezien word als be
waarder."
Steenbrink vindt het niet
vreemd dat werk, dat door jus
titie kennelijk als kinderporno
wordt beschouwd, toch voor
het grote publiek toegankelijk
mag blijven. „Wij willen het
Holland Festival zo min moge
lijk schade berokkenen. En ook
onszelf niet, want mocht de
raadkamer in het voordeel van
het Holland Festival beslissen,
kost dat ons en de belastingbe
taler een hoop geld." De officier
ontkent niet dat het OM niet
honderd procent zeker is van
zijn zaak. Steenbrink: „Straf
recht blijft maatwerk. Bij het in
zetten van dwangmiddelen
moet je 't koppie erbij houden.
We gaan niet als een houwde
gen te werk. We hebben te ma
ken met een redelijk vermoe
den van schuld, maar er is geen
wiskundige zekerheid."
Het Holland Festival betoont
zich geschokt over de actie van
justitie. „Het begint er op te lij
ken dat deze Holland Festival
expositie door justitie wordt ge
bruikt om principiële redenen,
namelijk om jurisprudentie te
krijgen over wat kinderporno is
en wat niet", aldus woordvoer
der Paul Verstraeten. „En dat
terwijl het gaat om historische,
geposeerde foto's waarop ver
der geen enkele seksuele han
deling is te zien. Mocht de uit
spraak van de raadkamer voor
ons negatief uitvallen, dan heeft
dat zeer vergaande consequen
ties voor de hele kunstwereld."
Leidse dichter Ilja Pfeijffer succesvol met debuutbundel
in'ron rijghart
debuutbundel 'van de
kante man' werd genomi-
rd voor de prestigieuze
I l-poëzieprijs. Die ging naar
1 her lansen. Op 16 juni ver-
.limt de Leidse dichter Ilja
- inard Pfeijffer of de C.Bud-
gh-prijs voor het beste de-
it hem wel ten deel valt.
Ill;-
'B ïjn indrukwekkend postuur
wel iets vervaarlijk vier-
its, maar het lange haar, de
r. or en onderlipsik corrigeren
ipt beeld en geven hem een
idy-achtige aanblik. In zijn
ste bundel, 'van de vierkan-
nan', imponeert Leonard II-
'feijffer door de soepele ma-
waarop hij zich ontfermt
de nalatenschap van Lu
iert. De dichter spreekt in
ns geest. Hij verlangt naar
roomboter gebakken beel-
i en verzen met boulemie',
klaart hij in zijn openings-
Ücht. Om vervolgens zelf
bundel lang gehoor te ge-
aan die wens. Met over el-
ir duikelende, woeste meta-
en, een ontregelde gramma-
en een zelfbewuste toon.
openingsgedicht is een
ögrammatische verklaring
(arin hij zich afzet tegen
tos Faverey. Pfeijffer legt uit
at Faverey diende als kop van
1 Faverey is nog de beste
n een stroming waar ik me
!rk tegen afzet, die van de
[stilde fluisterpoëzie. Die he-
stroming is zo integer en in-
(riteit is zo saai! Doe mij
aar meer bombarie, meer lol.
'arom citeer ik de beroemde
van Faverey over de
trysanten bij de vaas in het
am ook expres verkeerd,
ordt—ie nog saaier."
Eind jaren tachtig haalden
f Maximalen onder aanvoe-
ng van Joost Zwagerman al
tm uit naar de hermetische
lezie van de Kouwenaar- en
tverey-volgelingen. Pfeijffer:
Ue Maximalen kozen voor de
Ilja Pfeijffer „Poëzie is ook om te lachen en ik vind zelfspot en ironie heel belangrijk voor een dichter.
FOTO MARK LAMERS
verkeerde oplossing, voor meer
straatrumoer en voor het
schrijven over alledaagse din
gen. Dat was een misvatting.
Een ander onderwerp levert
niet automatisch nieuwe poë
zie op. De revisie moet plaats
vinden op het niveau van de
taal. En dan kun je best nog
over chrysanten en roeiers
schrijven."
Pfeijffers stijl is sterk door
Lucebert geïnspireerd. „Mijn
liefde voor Lucebert kan ik niet
rationaliseren. Ik vind het ge
weldig dat ik niets begrijp van
zijn bezwerende taal. Daar gaat
een grote betovering van uit."
Pfeijffer bewondert ook de re
torische opbouw van Luce-
berts poëzie. „Dat maakt zijn
gedichten erg dwingend. Je
voelt je aangesproken, de zin
nen vliegen je naar de keel, het
gedicht wil iets van je. Met me
dedelende, anekdotische ge
dichten heb ik dat helemaal
niet."
Pfeijffers eigen gedichten
gaan over meisjes, het moder
ne leven van zitkuil, sjonnies
en tv-terreur, zijn voorbije stu
dentenleven en over andere
dichters. De classicus, gepro
moveerd op de Griekse dichter
Pindarus, en nu onderzoeker
aan de Universiteit Leiden,
prikt de grote illusies van zijn
studentenleven ongenadig
door. „Veel drinken, de wereld
veroveren, de gigantische ei
gendunk - godzijdank is het
niet volledig autobiografisch.
Wat resteert is het aloude the
ma van de desillusie en dat
spreekt mij erg aan. Ik schrijf
ook over hoe je verstrikt raakt
in het burgerlijk leven, daar zit
veel zelfspot bij." Zo luidt een
dichtregel: „Je wilt geen circu
laires lezen je wilt spoorzoe
ken." Pfeijffer: „Maar aan kam
peren doe ik niet meer. Als ik
op vakantie ga wil ik gewoon in
een goed hotel zitten."
Hoewel hij Lucebert de
grootste Nederlandse dichter
acht, ontsnapt zelfs zijn held
niet aan zijn spot. In het ge
dicht 'Het strand van Scheve-
ningen' verbrandt schoonheid
heel banaal haar gezicht. Pfeijf
fer: „Niets is heilig. Poëzie is
ook om te lachen en ik vind
zelfspot en ironie heel belang
rijk voor een dichter. Hij moet
'een vos onder de arm' dragen,
zoals mijn Italiaanse vriendin
het uitdrukt.
In het Scheveningen-gedicht
duiken ook 'samples' uit het
werk van Vondel en Campert
op. Vormen die verwijzingen
geen goedkoop effect? „Dat
kun je denken", zegt Pfeijffer,
„maar nee, dat maakt het juist
moeilijker. Het is hard werken
om een citaat een organische
plek in het gedicht te geven.
Lucebert heeft het over vergan
kelijkheid. Als ik schrijf over 'de
zee van dubbel dee op het
strand', al die tieten die liggen
te verbranden, dan plaats ik
banaliteit tegenover verheven
heid. Ook de context van het
citaat moet kloppen. En in dat
gedicht is dat, in alle beschei
denheid, goed gelukt."
Pfeijffer is in zijn gedichten
graag 'in gesprek met zijn
voorgangers'. „Er is "al zo veel
geschreven. Je kunt doen alsof
je de eerste bent, maar dit is
een betere oplossing."
Ondanks zijn eervolle nomi
naties geniet Pfeijffer nog wei
nig bekendheid in de zoge
naamd bruisende
dichters-scene in zijn woon
plaats Leiden. Terwijl hij nota
bene nog een kleine dubbel
zinnige ode aan de Leidse
staatnamen schreef. Pfeijffer
haalt er de schouders over op.
„Sinds kort ben ik redacteur
van het literair tijdschrift Maat
staf, waardoor ik wel eens in
café De Zwart kom, een be
rucht Amsterdams literair café.
Laatst stak A.F.Th, van der
Heijden een heel verhaal tegen
me af over de tol van de roem,
over hoe vervelend het is om
steeds herkend te worden."
Grinnikend: „Ik kon dat alleen
maar beamen."
Het Delftse architectenbureau
Mecanoo dingt in een besloten
prijsvraag mee naar het ont
werp van een ondergrondse
museumuitbreiding in Edin
burgh, Schotland. De opgave
bestaat uit het ontwerpen van
een uitbreiding en verbinding
tussen de National Gallery of
Scotland en de Royal Scottish
Academy. Mecanoo is het bu
reau achter onder meer de wijk
Prinsenland bij Rotterdam, het
Trusttheater in Amsterdam en
de bibliotheek van de Techni
sche Universiteit in Delft. Meest
in het oog springende ontwerp
is de nieuwe entree van het
Openluchtmuseum in Arnhem,
van architect Francine Houben.
Een presentatie van dit om
vangrijke project is momenteel
te zien in het Nederlands Archi
tectuur Instituut in Rotterdam.
De laatste tijd maakt Mecanoo
steeds meer internationaal fu
rore. Een tentoonstelling reist
op dit moment door de Ver
enigde Staten. Ook in Como,
Italië, wordt een tentoonstelling
geopend.
amsterdam peter bruyn
Het was te voorspellen wat het hoogtepunt van
de uitvoering van Brian Eno's 'Music for Air
ports' op Schiphol Plaza zou zijn. En jawel
hoor: tijdens het serene tweede deel van het
stuk klinkt het plotseling boven de door de mu
sici geproduceerde klanken uit. 'Pling. Plong.
Wil de heer De Vries, wachtend op mevrouw
Malcolm uit Vancouver, zich melden bij de in
formatie desk.' En dat in twee talen.
Het ensemble en de componist konden het
zich niet mooier wensen. Alsof het zo geënsce
neerd was. Brian Eno schreef het stuk ruim
twintig jaar geleden als audiobehang dat pas
werkelijk tot z'n recht komt in een ruimte waar
mensen - bepakt en bezakt - op doorreis zijn.
Anno 1999 proeft de componist als eregast van
het Holland Festival de erkenning, al is zijn 'ge-
bruiksmuziek' natuurlijk wel met festivalvlag-
gen omkleed.
De ontstaansgeschiedenis van de 'ambient',
zoals Eno deze muziek zelf noemde, is reeds tal
van keren verteld. Maar omdat het een van de
zeer zeldzame, werkelijk nieuwe muziekgenres
van de laatste vier decennia betreft kan het niet
vaak genoeg herhaald worden. Het verhaal gaat
terug tot het voorjaar van 1975 toen de Brit Eno
eens ziek op bed lag. Een vriendin bracht hem
een lp met zeventiende eeuwse klavecimbelmu-
ziek en zette die bij haar vertrek voor hem op.
Echter, toen zij de deur achter zich dichtgesla
gen had bleek slechts één van de twee speaker
boxen te werken en het volume stond zo laag
dat het tikken van de regendruppels op de ruit
de muziek bijna overstemde. Te ziek om naar
de versterker te lopen, raakte Eno echter meer
en meer gefascineerd door de klanken die aan
wezig waren zonder zich op te dringen. Drie
jaar later, op doorreis op het vliegveld van Keu
len, stelde hij zich voor hoe dergelijke muziek in
die omgeving zou werken.
Datzelfde jaar, 1978, maakte hij met behulp
van vooral synthesizers en gemanipuleerde ta
pes zijn eerste officiële ambientplaat: 'Music for
Airports'. Vooral schilders en schrijvers reageer
den enthousiast. Ze bleken er uitstekend bij te
kunnen werken. Muziekcritici waren scepti
scher. Zij betitelden de ambient als 'avantgar-
de-muzak' of 'supermarktmuziek voor intellec
tuelen'. De geschiedenis heeft die kritiek echter
weerlegd en Eno gelijk gegeven - al gaat het niet
zo ver als de Brit destijds hoopte: dat je nu bij
de supermarkt voor iedere gewenste zaterdag-
avond- of zondagochtendstemming de bijpas
sende ambient-cd kunt kopen. Eno's pioniers
werk heeft echter een onmiskenbaar vervolg ge
kregen in zowel de 'chill-out' van de housebe-
weging als de new age. Over dat eerste kan de
componist geestdriftig praten, voor het new
age-gedreutel heeft Eno zelf geen goed woord
over.
Het New Yorkse kamerensemble Bang on a
Can All Starrs heeft zich ten doel gesteld om on
derschatte hedendaagse muziek uit te voeren.
Dus werden de voornamelijk door elektronica
voortgebrachte klanken van 'Music for Airports'
gearrangeerd voor piano, klarinet, bas, piano,
gitaar en vibrafoon. Uiterst zorgvuldig en minu
tieus. En hoewel de ritmeloze klankgolven op
Schiphol Plaza op vrijwel dezelfde wijze over el
kaar schuiven als op de oorspronkelijke lp, is
het toch een geheel nieuw stuk geworden. Door
de instrumenten. Het bewust emotieloze van
Eno's compositie klinkt nu warm. Organisch.
Dat valt het meest op in het vierde deel van
het stuk, dat gedragen wordt door basklarinet,
cello, bas en gitaar. Op dat moment heeft ook
het publiek de stijve concerthouding laten va
ren. Er wordt gebabbeld, blikjes cola en bier
open getrokken. Peuters lopen lachend voor het
podium langs. En de Schiphol-omroepster doet
de ene na de andere mededeling. Muziek die
zich moeiteloos met de omgevingsgeluiden ver
mengd. Maar die ook beslist meer heeft gedaan
dan alleen een 'omgeving' geschapen. Als de
groep na een uur een staande ovatie krijgt heb
je echter wel degelijk het gevoel bij een concert
geweest te zijn en niet bij een zestal audio-be-
hangers.
