CULTUUR
'Nieuw publiek voor
cultuurinstellingen'
c
De pompbediende
als Venus van Milo
Cultuur Kunst
LS CONFRONTATIE
'De tijd is nu rijp
voor doorstromim
'Van der Ploeg hoeft Groenoord niet aan de opena te krijgen
\>\0tf
Den Haag wil duizend
bioscoopstoelen extra
Programma K&O Katwi
WOENSDAG 9 JUNI 1999
130 Miljoen voor nieuw actieprogramma
Om een zo groot en gevarieerd mogelijk publiek te berei
ken in de kunstsectoren wil staatssecretaris Rick van der
Ploeg van cultuur ruim 130 miljoen gulden uittrekken
voor een nieuw Actieprogramma Cultuurbereik. Hij ver
wacht van de cultuurinstellingen dat zij drie procent van
hun subsidie besteden aan het bereiken van nieuw pu
bliek. Voorts zullen de instellingen concreter op hun be
leid worden aangesproken. Naleving van subsidievoor
waarden en gemaakte afspraken zullen scherper worden
getoetst.
den haag gpd
Dat staat in de vandaag aan de
Tweede Kamer toegestuurde
nota 'Cultuur als confrontatie',
waarin de staatssecretaris zijn
uitgangspunten voor de jaren
2001-2004 uiteenzet. Volgens
Van der Ploeg vertoont de ge
subsidieerde cultuur trekken
van een monocultuur: „Er is
steeds minder publiek voor een
zeer gespecialiseerd aanbod."
Het huidige cultuurbeleid zou
veel te weinig ruimte bieden
voor vernieuwing van het aan
bod en de gevestigde cultuur
wereld slaagt er niet in een bre
der publiek te bereiken. „De
kunsten raken meer en meer
gemarginaliseerd", stelt de
staatssecretaris.
„Een groot deel van het cul
turele erfgoed is opgeslagen in
depots en is daarmee uit het
zicht van het publiek. Uitingen
van culturele minderheden
spelen zich voornamelijk bui
ten het gesubsidieerde circuit
af. Het systeem van aanbods
ubsidiëring prikkelt niet tot ver
breding en innovatie en staat
gezonde doorstroming in de
weg." Volgens de nota heeft dat
inmiddels geleid tot 'een dicht
geslibde subsidiecultuur en een
verminderende legitimatie'. Er
is, aldus Van der Ploeg, een 'in
grijpende vernieuwing' nodig
om de maatschappelijke reik
wijdte van cultuur te vergroten.
Bij de beoordeling van subsi-
die-aanvragen zal kwaliteit niet
langer het enige criterium blij
ven, al blijft het wel het belang
rijkste.
De staatssecretaris wil de be
staande 15 eigen-inkomsten
norm van de gesubsidieerde in
stellingen aanscherpen. Daar
onder vallen voortaan alleen
nog de publieksinkomsten en
niet langer meer de inkomsten
uit bijvoorbeeld sponsoring.
Van der Ploeg wil 50 miljoen
gulden uittrekken voor 'verster
king van de programmering',
zoals hij het uitdrukt. De ac
commodaties - podia, musea,
galeries, kunstuitleencentra en
sporthallen - zijn volgens hem
de 'aanjagers' van de culturele
vernieuwing. Voor hen is 'pro
grammeringsbudget' bestemd.
Voorts wil hij onder meer 25
miljoen uittrekken voor 'cul
tuurbonnen' voor scholieren,
waarmee ze tegen een geredu
ceerd tarief gebruik kunnen
maken van culturele voorzie
ningen.
De nota, die er als een poc
ketboekje uitziet en waarin men
- snel bladerend - mensen 'ziet'
applaudisseren - wordt uiterlijk
dit najaar behandeld in de
Tweede Kamer.
o; ui n voor het cultuurbeleid 2001-20 04
Ministerie van Onderwijs
Cultuur en Wetenschappen
chef jan rijsdam. 071-5356444, plv chef annet van aarsen 0?1
den haag gpd
„Als iemand meer dan anderhalf keer 'subsidie-per-bi
krijgt en geen extra kwaliteit biedt of geen goed verhaal
dan zal ik zeggen - terwille van de vele nieuwe instelling! j
staan te roffelen op de subsidiedeur: pas je plan aan of
plaats voor een ander." Dat zei staatssecretaris Rick va l
Ploeg van cultuur gisteren bij de presentatie van de nota
tuur als confrontatie'. Volgens Van der Ploeg is het huidig!
sidie-systeem 'te veel een bevestiging van het bestaande' 1
tijd is rijp voor doorstroming."
In de aanloop naar deze nota, die als basis dient voor
tuurbeleid van 2001-2004. is veel kritiek geuit op de planm
Van der Ploeg her en der bij allerlei gelegenheden al heeft
uitlekken. „Maar niemand bestrijdt dat er iets gro
met de verdeling van de subsidies en het bereik", aldus V
Ploeg.
Bereik, dat is misschien nog wel het belangrijkste criti
voor de staatssecretaris. Hij wil een 'breder, diverser pi
voor de verschillende kunstdisciplines, 'zonder concessie
de kwaliteit'. „Theater, bijvoorbeeld, is een te goed bewaa
heim voor een kleine groep connaisseurs. Dat moeten v
buiten zien te krijgen", zei hij.
Bij zijn aantreden als staatssecretaris had Van der Ploegi
ren gekregen dat 'het culturele beleid in Nederland al is'
uit het buitenland kreeg hij 'bewonderende blikken' va
grote verscheidenheid van het Nederlandse kunstaanboi
muziek, theater of musea. „Op zo'n klein poldergebied
grote diversiteit..." Maar, aldus Van der Ploeg, „noblesse u
dan moet je ook streven naar een breder en diverser publii
Daannee, benadrukte hij gisteren, bedoelt hij niet allee
bereiken van meer allochtonen, maar ook van meer jong
mensen op het platteland of uit achterstandswijken in de
steden. Hij wil daarom de cultuurinstellingen verplichte;
voortaan 3 procent van hun subsidiegeld te besteden aam
teiten voor een 'nieuw publiek'. Hij noemde als voorbeel
der meer 'manifestaties buiten het gebouw', zoals optn
van orkesten als het Residentie Orkest in parken. Hij verdé
zich tegen aanvallen als zou zijn cultuurpolitiek neerkomi
'welzijnspolitiek' of zelfs 'apartheidspolitiek'. Het gaat vc
hem niet om 'etnische diversiteit' maar om 'culturele c
teit'.
leiden caroline van overbeeke
cees van hoore/ wim koevoet
Met zijn nota 'Cultuur als con
frontatie' zaait PvdA-staatsse
cretaris R. van der Ploeg ver
deeldheid onder kopstukken uit
het Leidse kunstwezen. Wet
houder A. Pechtold (D66) is
nogal kritisch over het stuk dat
in zijn ogen 'het socialisme uit
de jaren zeventig' ademt. Bij de
directeuren van de Leidse
Schouwburg en het Rijksmuse
um van Oudheden (RMO), B.
van Mossel en R. Magendans,
zijn de plannen evenwel uit het
hart gegrepen.
Wethouder Pechtold heeft
vooral moeite met de strafkor
tingen op subsidies die worden
opgelegd als een museum of
een theater er niet in slaagt een
diverser en groter publiek te be
reiken. Met divers doelt Van der
Ploeg op allochtonen en op 'de
mensen in de oude wijken'.
Ook de regel dat een instelling
drie procent van het budget
dient te besteden aan het zoe
ken naar nieuw publiek, bevalt
Pechtold niet. „Dat riekt naar
gedwongen winkelnering. Ik wil
dat directeur Van Mossel zelf
beslist waarmee zijn schouw
burg zich onderscheidt. Het is
juist interessant om te zien dat
de directeur van de Stadsge
hoorzaal een heel andere aan
pak voorstaat als haar voorgan
ger. Vredenburg in Utrecht
moet niet op de Stadsgehoor
zaal gaan lijken. Het kan niet zo
zijn dat telkens als een nieuwe
staatssecretaris aan het bewind
is, de boel op de schop moet."
Dat Van der Ploeg populaire
kunstuitingen beter wil maken
en kwaliteitskunst populairder,
vindt de wethouder verspilde
energie. „Hij hoeft Groenoord
niet aan de opera te krijgen, dat
doet Helmuth Lotti al voor
hem. Ik vind het helemaal niet
zo problematisch dat er een
groep is die geïnteresseerd is in
video art en een groep die niet
zonder opera kan. Wel moeten
alle drempels weg. Iedereen
moet zich overal welkom voe
len. Ik heb er wel waardering
voor dat Van der Ploeg het lef
heeft om discussies aan te
zwengelen. Dat is altijd goed
voor de kunst."
Renée Magendans, directeur
van het Rijksmuseum van Oud
heden, kan zich in grote lijnen
vinden in de plannen. „Wat
Van der Ploeg wil, komt over
een met wat wij in ons museum
willen. Hij probeert de kunsten
toegankelijk te maken voor een
groter publiek en dat is exact de
reden waarom ik hier vier jaar
geleden ben aangesteld." Of het
haar lukt om 3 procent 'ander
publiek' binnen te halen, weet
ze niet. „Ik vraag me af hoe ik
dat moet controleren. Ik kan
toch moeilijk bij de kassa gaan
staan en aan iedere bezoeker
vragen: 'Bent u nieuw?'
„Ik vind het ook prima om de
museumcollecties toegankelij
ker te maken. In de depots kan
niemand ervan genieten. We
hebben in Japan al delen van
onze collectie in warenhuizen
tentoongesteld. Dat kan in Ne
derland misschien ook, maar je
moet wel zeker weten dat de
beveiliging en de klimaatbe
heersing ifr orde zijn. Ik vind
het dus geen slechte plannen,
maar de uitvoering zal niet een
voudig zijn."
Bart van Mossel, directeur
van de Leidse Schouwburg, is
ook niet ongelukkig mei
ta. „Kijk, er wordt nu
zegd: 'die Van der Ploeg
geen verstand van', ma
ziet een buitenstaander
gen juist heel scher]
schouwburgen zonder
heb je niets. Dat beteke
ter niet dat je dan allee
de commercieel inter
voorstellingen moet pr
meren. Wij bieden al e
houdelijk sterke mix.
met het oog op de to«
moeten zorgen voor
blieksopbouw. En in die
het heel vruchtbaar dat
Ploeg de normen voor
subsidieerde gezelscf
de no-
wel ge-
heeft er
ar vaak
de din-
3. Aan
publiek
nt ech-
n maar
essante
ogram-
'en in-
fe zult
ekomst
ie pu-
zin is
'an der
de ge-
jappen
wat aanscherpt. De gemeente
krijgt in zijn ook een actievere
rol. En ik wil wel in die verant
woordelijkheid mee."
„Er moeten nieuwe strategie-
en ontworpen worden, andere
netwerken worden aangespro
ken. Je kunt de jeugd niet con
fronteren met voorstellingen
waarvoor ze niets voelen. Dan
jaag je ze voorgoed de zaal uit.
Wat dat betreft, zul je allianties
moeten aangaan met groepen
die commercieel gezien niet zo
sterk liggen. Ze in je program
ma meer nadruk moeten geven,
er meer dingen omheen moe
ten organiseren. Je bindt zo'n
groep dan aan je schouwburg."
„Ik zat zelf in de coit
Toneel van het Fonds v
Podiumkunsten,
soms ideeën binnen, wa
het water in de mom
Goed, dan kreeg zo'n
subsidie. Soms viel het w
tegen. Maar het is goed
experimenteel toneel is. I
boratoriumfunctie
koesteren en niet onth
Maar je zult zo'n groep
delijk moeten maken dat
zonder publiek kunnen."
„Van der Ploeg heeft
dat veel Nederlanders,
wie een groot aantal j
en allochtonen, de weg n
schouwburg nog niet h
weten te vinden. En daai
wat aan moeten doen. w
ben het hier over het
van de toekomst."
Alle kunst is erotisch. Een uitdagend 'statement' van Bauhaus-architect Adolf Loos (1870-
1933). In de horizontale lijn zag Loos een liggende vrouw, in de verticale een man die de
liefde met haar bedreef. Die Freudiaans geldeurde visie gaat wellicht iets te ver. Maar dat
veel belangrijke kunst een erotische lading heeft, is een onwankelbaar gegeven. In de serie
'Het blote oog' zwerven wij van de fraai gewelfde schouder naar de tere knieholte, laten wij
een strelend oog gaan langs een aantal erotische kunstuitingen en gaan wij nader in op de
achterliggende thematiek. In aflevering 17: de intieme foto's van Robert Mapplethorpe.
en jongeman zit op een
j bed te telefoneren, zijn
knieën opgetrokken. Met
zijn rechterhand houdt hij de hoorn
tegen zijn oor. Zijn broek heeft hij half
uitgetrokken. Onder de broeksriem
zijn het gezwollen lid en het scrotum
te zien. Zo zitten mensen wanneer zij
alleen zijn met zichzelf en door nie
mand gezien willen worden.
Het is een van de eerste opnamen van
de beroemde fotograaf Robert Map
plethorpe. Een zeer intieme foto, die
met de zelfontspanner is gemaakt.
Een zelfportret van Mapplethorpe.
Genomen met de polaroid-camera,
alsof er haast bij was om dit intieme
moment vast te leggen. Misschien om
de foto later nog eens te bekijken,
misschien als onderdeel van een ero
tisch spel. Vlug, vlug, dit is misschien
ook wel leuk. Een broeierige, sensuele
foto. In de opwinding van het mo
ment genomen. Mapplethorpe trok,
voor het oog van de wereld, de deur
van de slaapkamer open. Hij liet de
dingen zien waar bedden niet over
praten.
Mapplethorpe heeft vele zelfportret
ten gemaakt. Hij hield ervan om zich
zelf te bekijken. Een twintigste-eeuw-
se Narcissus, verliefd op zijn eigen
spiegelbeeld. In zijn grote atelier in
Bondstreet in Londen had hij naast
zijn bed een spiegel, omkranst door
aan- en uitflakkerende lichtjes, zodat
hij zichzelf in alle houdingen kon
zien. Gek was hij op zijn eigen li
chaam, dat hij op alle mogelijke ma
nieren verkende. Maar Mapplethorpe
verdronk niet, zoals Narcissus in de
Griekse mythe. Hij stierf op 43-jarige
leeftijd aan aids.
Mapplethorpe, die in de homo- en
leerscene van New York en Londen
vele contacten had, vond dat porno
grafie, en daannee seks, net zo bij de
cultuur van de jaren zeventig hoorde
als de popmuziek. Hij is wat dat be
treft in het harnas gestorven. Toen
een goede vriend hem in de zieken
huiskamer zag liggen kronkelen, al
bijna aan het eind van zijn latijn, be
kroop hem een groot gevoel van deer
nis. 'Het was alsof ik een goede vriend
zag die door een salvo uit een machi
negeweer werd getroffen.'
Mapplethorpe maakte met zijn pola
roids heel wat los in de kunstwereld.
'Dichtbij en waar', zo heeft een be
kende Amerikaanse criticus zijn foto's
eens getypeerd. Hij werd de fotograaf
van de intimiteit. Niks was te gek. Zo
maakte hij eens een foto van zichzelf
met hoge leren laarzen aan en een
zweep die als een staart uit zijn anus
tevoorschijn kwam. Hij beeldde zich
zelf af als een hard-boiled jongen met
een stiletto en een tommy-gun, maar
ook als een ontroerende, opgemaakte
nicht met magere schoudertjes.
Na de polaroid-periode begint Map >-
plethorpe al snel met de monumer ita-
le portretten. Prachtige naakten, vc »or-
al van negers. Zij, wier voorouders als
slaven hadden gewerkt, werden afj ge-
beeld als goden. De donkere jonge n,
de pompbediende met de prachtij ge,
gespierde rug, mocht even de Ven us
van Milo zijn.
Maar ook de dames kwamen aan bod.
Vooral de frêle zangeres Patti Snij th
was een gewild model. De foto w aar-
op zij zich in haar blootje en zitte nd
op een planken vloer vastklamp t aan
een verwarming is van een onthi itsen-
de schoonheid. Er zit angst in h 2 Ear
blik, verlatenheid, gewondheid Haar
ribben zijn flauwtjes te zien, 'riiji nen'
op geraffineerde wijze met de l i bben
van de verwarming en de nader i in de
planken vloer.
Mapplethorpe begon de hoofde n en
soms de voeten van zijn vrouw e lijke
en mannelijke naaktmodellen v reg te
laten en modelleerde hen in kla ssieke
poses, zodat zij aan de tijd onts tegen.
Hij smeerde hun huid in met ol ie, om
zo de gladheid van beelden te b erei-
ken.
Maar keer op keer zorgde hij oc >k voor
schandalen. Mapplethorpe wet als fo
tograaf de schaamte voorbij. 'S ex is
the only thing worth living for was
zijn credo. Heel zijn wereld w. i s daar
van doortrokken. Zelfs zijn frit tstille-
vens en zijn bloemen hebben j ets ero
tisch, iets gevaarlijks. Lelies wc rden
bloemen van het kwaad, courg ettes
glimmen dreigend. Het is de oi iheil
spellende lichtval waardoor da t effect
wordt bereikt. Steriel licht, dat als een
scheermes door de luxaflex koi nt.
Zelfs voor de teerste bloemen i s de
wereld hard. Ze trekken zich te rug in
hun schoonheid. Net als Mapp lethor-
pe zelf.
tekst: cees van hoore
foto: robert mapplethorpe
scoopbezoek in de eerst!
van 1999 overigens 10 pi
gedaald. Het ontbreken
echte hitfilms, zoals 'Titai
daar debet aan. Dat zegt:
der Putte, secretaris van (i
derlandse vereniging vi
scoopexploitanten. Hij g
dat de aanloop in verban
'Titanic' verleden jaar oo
erg hoog was. „En voor d
wanhopen we niet. Aai
kende titels zitten er wee
te komen." Directeur L. N
van bioscoopketen Pathé
ma's heeft diezelfde ver
ting. „In september krijg
'Starwars' te zien, en ro:
kerst staat James Bom
pland." In 1998 kwamen
20 miljoen mensen naari
verse bioscopen. Naast 'Ti
zorgden films als 'Saving!
te Ryan', 'Deep Impac
'Abeltje' voor die opkomst
In Den Haag is plaats voor 3000
tot 4000 extra bioscoopstoelen.
Een dergelijke toename leidt tot
twaalf miljoen gulden extra be
stedingen in de binnenstad,
met name in de horeca. Dat
staat in de studie 'Bioscopen in
Den Haag bekeken' die de ge
meente gisteren presenteerde.
Eén concrete locatie voor een
megabioscoop heeft het stads
bestuur al op het oog. Dat thea
ter moet komen in de buurt van
het Spui. Op termijn komt het
gebied rond het Centraal Stati
on ook voor de vestiging van
zalen in aanmerking, om de re
gionale filmliefhebber meer van
dienst te zijn. Op dit moment
telt de stad 5600 bioscoopstoe
len.
Ten opzichte van dezelfde
periode vorig jaar is het bio-
Amsterdam in teken van Tib
amsterdam
Amsterdam staat het komende weekeinde in het teken van
De organisatie Tibetan Freedom Concert houdt zaterdag!
Dam een grote manifestatie waarbij Tibetaanse en Nederl
artiesten optreden. Een aantal Tibetaanse sprekers waagt
dacht voor de politieke situatie in het land dat in 1949 door(
se troepen werd bezet. De afgelopen 50 jaar zijn daar volge
organisatie 1,2 miljoen mensen door geweld omgekomen e;
vele tienduizenden mensen gevlucht, onder wie de Tibet;
geestelijk leider Dalai Lama. Zondag wordt de manifestatie t
gezet in de Rai met een muzikaal programma, waarin were
kende popsterren acte de présence geven. Alanis Morissette,
Against the Machine, Blur, Garbage, Thorn Yorke (van Radiol
Ben Harper, Joe Strummer (ex-Clash) treden dan belangeloos
leiden met Waardenberg De
Voor de jeugd is er onder
een familievoorstelling vt
Rangers van het Werelditf
fonds en poppentheater.
In 't Zandgat zijn er kol
seizoen opnieuw folkmu
avonden en in de Dotpskf
er een muziekconcert var
Young Rotterdam Philhant
Orchestre. Kamermuziek
beluisteren in de Soefitet
Liefhebbers van opera ku
met de bus vanuit Katwijk
Mozarts 'Don Giovanni'
Amsterdamse Carré en nat
musical 'Oliver'. Ook de n
cal 'Chicago' kan per bus
den bezocht in het Beatrtf
ter in Utrecht.
Toneel, muziek, cabaret, film
en jeugd(poppen)theater. De
nieuwe Theatergids van K&O
Katwijk is uit. De verschillende
podia waaronder het K&O-ge-
bouw, Tripodia, de Dorpskerk,
de Soefitempel, 't Zandgat en 't
Kruispunt, hebben het komend
seizoen een scala aan artiesten
en films op het programma
staan. Zo is er een one man
show van Setli Gaaikema en het
blijspel 'Het Zakkendiner' met
onder meer Peter Lusse en Ca
rol van Herwijnen, maar er is
ook cabaret van nieuwe sterren
zoals het gezelschap Schudden
dat ook wel wordt vergeleken
