'Je komt weer in mijn hoofd'
Gezondheid
Kynozoenen
Vibrator voor verstopte aderen
MAANDAG 7 JUNI 1999
-aan
REDACTIE MARGOT KLOMPMAKER EN SASKIA STOELINGA (Q
In mijn studententijd paste ik af en toe op het huis, de kinderen en
de hond van een zakenfamilie. De hond oogde woest, maar bleek
een vriendelijk dier als de vrouw des huizes haar althans op tijd
duidelijk maakte dat ze zich koest moest houden. Maar soms was
de vrouw te laat en nam de hond een bezoeker te grazen. De melk
boer durfde het terrein na zijn eerste poging de melk te bezorgen
niet meer te betreden en zette zijn flessen voortaan bij het hek.
Uitlaten van het sterke dier was een gewaagde onderneming. Als je
haar niet kort aanlijnde, vloog zij iedere voorbijganger aan en joeg
alle fietsers van hun rijwiel. Jarenlange cursussen voor baas en
hond hadden geen effect gesorteerd, ook al voldeden de cursussen
aan al de kwaliteitseisen die eraan worden gesteld.
Op een keer werd er aangebeld door een collectant van de dieren
bescherming. Ik vergat de tussendeur te sluiten, de hond stormde
op de man af en beet zich vast in zijn kuit. De dierenliefhebber be
gon met de collectebus om zich heen te slaan en raakte de hond
op zijn kop. Krimpend van de pijn liet zij los. Het incident bezorg
de veel narigheid en ik bleef achter met de vraag waarom ook
mensen van de dierenbescherming niet met rabiate honden kun
nen omgaan.
Enige tijd geleden zag ik een tv-documentaire over de hond en zijn
eigenaar, om precies te zijn over de emotionele betekenis van de
hond voor de eigenaar. Je zag een bekende schrijver met twee tek
kels naast zich, alle drie dezelfde neus. Het schijnt dat baas en
hond op de lange duur op elkaar gaan lijken. En je kon een kijkje
nemen in de keuken van een bejaarde columnist die zijn columns
altijd eerst aan zijn hondje voorlegt. Als de columnist uit het ge
drag van het diertje opmaakte dat het schrijfsel hem niet aanstond,
ging de column de prullenbak in.
Het is duidelijk dat een hond een belangrijke en nuttige rol kan
vervullen in een mensenleven; de blindengeleidehond wijst de
blinde de weg, de schapendoes houdt voor de herder de laadde bij
elkaar en ik ken mensen die met hun hond praten en hem mense
lijke eigenschappen toedichten, waardoor zij de eenzaamheid
kunnen verdragen, wat veel psychosociale problemen voorkomt.
Dit mooie beeld wordt soms wreed verstoord door berichten over
honden die mensen aanvallen omdat zij weerloos of angstig zijn:
mastino bijt vijfjarig meisje dood met één beet. De reactie van ky-
nologische wetenschappers op dit soort gebeurtenissen is meestal
dat dit agressieve gedrag niet past bij het ras. Het schijnt dat masti
no's en andere agressieve rassen in aanleg aardige dieren zijn,
maar nogal beïnvloedbaar zijn en het gedrag van hun baas overne
men.
Dat is behoorlijk eng, lijkt mij, als de hondenpsychologische stel
ling juist is dat een hond altijd ondergeschikt dient te zijn aan de
mens. Terwijl het steeds duidelijker wordt dat in ons land de
agressiviteit onder de mensen, de bazen, hand over hand toe
neemt. Een fokverbod schijnt geen soelaas te bieden omdat er al
tijd wel een nieuw ras geschikt te maken is om de agressie van de
baas over te nemen en te uiten. Of het ooit nog zover komt dat
spaniels zich als pitbulls zullen manifesteren, betwijfel ik echter.
Nederland is een hondenland en een polderland. Voor elk pro
bleem is wel een uitkomst van overleg of een plan van aanpak:
preventief muilkorven, de hondenlosloopplaats waar de honden -
en hun baas - hun drollen volgens de regels kwijt kunnen, een
agressietest voor elke hond na een bijtincident en een tweede kans
als de hond schuldbewust genoeg uit zijn ogen kijkt. En als speer
punt van beleid heeft de stichting Consument en Veiligheid de op
dracht gekregen landelijk te registreren welke honden mensen
hebben gebeten.
Registratie geldt onder politici als een vertrouwenwekkend instru
ment om de oplossing van problemen op de lange baan te schui
ven, maar de suggestie te wekken er druk
mee bezig te zijn. Eerst moeten de uitkom
sten bekend zijn. Maar het kan geen
kwaad. Meten is immers weten. Toch lijkt
in dit geval onderzoek naar de emotionele
betekenis van de baas voor de hond mij uit
preventief opzicht van veel groter belang.
Op basis daarvan kan de universiteit een
relatietherapie ontwikkelen voor de baas
en zijn hond, ofschoon kynozoenen, zoe
nen tussen mens en hond, misschien ook
al afdoende is.
WOUTER VAN EWUK. psychiater
Hoe Helma Toxopeus zwaar hersenletsel overleefde
Peteren Helma Toxopeus: „Er zijn maar weinig huwelijken die zo'n crisis overleven." foto gpd joop boek
MARJAN VAN DEN BERG
Het is 21 mei 1989. „We komen
zo nog even bij jullie langs",
zwaait Helma Toxopeus naar
vrienden. Ze vertrekt met haar
man Peter en dochter Renate
voor een fietstochtje. Op een
fietspad bij Bergen aan Zee
staat de wereld stil. Helma valt
van haar fiets, loopt zwaar her
senletsel op en raakt in coma.
Ze is dan 44 jaar oud. Een neu
roloog voorspelt dat zij nooit
meer in taal zal kunnen den
ken.
Tien jaar later ligt op tafel het
boek 'Je komt weer helemaal in
mijn hoofd zitten'. Daarin doet
Peter Toxopeus verslag van de
lange weg naar herstel, van ge
vechten met medische instan
ties en bovenal van gevoelens
en verwondering. Uit de meer
dan honderd uur bandopna
men die Peter maakte sinds
Helma uit haar coma ontwaak
te, selecteerde Theatergroep
Wederzijds uit Amsterdam en
kele teksten. Helma staat op het
toneel en speelt mee. „Ik ben er
weer helemaal."
De val is waarschijnlijk veroor
zaakt door een beroerte, in me
disch jargon een CVA (Cerebro-
vasculair Accident). Jaarlijks
overkomt dat 24.000 mensen in
Nederland. Door de val loopt
Helma een schedelbasisfrac-
tuur en zwaar hersenletsel op.
Er wordt zelfs hersenweefsel uit
haar gehoorgang geperst. Ter
wijl Helma in coma ligt, leest
Peter haar voor en laat haar
luisteren naar muziek. Er komt
een vriendenboek, waar bezoe
kers wat in kunnen schrijven.
En hij maakt foto's.
„Hoe kun je dat nou doen?",
wagen kennissen. Maar zoon
Camiel zegt: „Dat moet je doen,
pap. Anders weet ze het niet."
Nu zegt Helma: „Het was ook
heel goed. Door die foto's is al
les me duidelijk geworden."
Als ze na zes weken uit haar co
ma ontwaakt, neemt Peter cas
settebandjes op.
Peter: 'Wat was dat? Die tien
doden die je geteld hebt?'
Helma: 'Die gingen heel veel,
ietsje minder. Maar wel heel
veel'.
Peter: Waar gingen die dood
aan?'
Helma: 'Aan de schemerstraat'.
„Sommige mensen vinden het
vreemd dat ik die bandjes op
nam", vertelt Peter. „Een televi
sieploeg kan dat wel, maar je ei
gen vent mag dat blijkbaar niet.
Nou, zo zijn wij niet getrouwd!"
Helma's spraak is aanvankelijk
ernstig gestoord. Als Peter op
zoek gaat naar informatie, stuit
hij op het ITON (Instituut voor
toegepaste neurowetenschap
pen). Hij belt oprichter en neu-
rofysioloog Ben van Cranen-
burgh. „Ik wilde niet hopen op
herstel, maar ik wilde het beste
voor Helma." Door de steun
van Van Cranenburgh kan hij
het gevecht aan met medische
instanties. „Het ziekenhuis wil
de Helma in een verpleeghuis
hebben, maar ik wilde een re
validatiecentrum.
Hij is ervan overtuigd dat Hel
ma zoveel mogelijk gestimu
leerd moet worden. Daar is in
verpleeghuizen en ziekenhui
zen maar weinig tijd voor. Er
zijn periodes waarin ze vastge
bonden in bed ligt omdat ze
volgens de verpleging onhan
delbaar is. Peter wint.
In die revalidatieperiode gaan
ze er samen op uit. Terug naar
alle bekende plaatsen die Hel
ma de eerste keer niet herkent,
maar de tweede en soms derde
keer wel. Langzaam komen her
inneringen, woorden en men
sen terug. Is dat terugvinden of
opnieuw opslaan van informa
tie? Peter: „Je hersenen zoeken
soms een ander weggetje om
gegevens terug te vinden. We
hebben zoveel hersencellen en
gebruiken er zo weinig."
Als Helma op proefverlof naar
huis gaat, gebeurt er een won
der. Peter belt een vriend en
vraagt of Helma hem wil vertel
len hoe het met haar gaat. Ze
stribbelt tegen, maar ria een
paar minuten roept Helma ver
rukt: 'Ja, er komt weer iemand
in mijn hoofd zitten.' En even
later: 'God, ik weet nu ook weer
wat voor werk ik gedaan heb.
Fantastisch!'
Er volgt een lange weg van re
validatie en behandelingen. Ge
vechten met medische instan
ties en knokpartijen om aan
passingen in huis te krijgen. Pe
ters verslag van zijn contacten
met de Gemeenschappelijke
Medische Dienst (GMD) om de
wastafel vijf centimeter te ver
hogen is bijna hilarisch. Hij
houdt alles bij. „Noem het jour
nalistieke nieuwsgierigheid,
maar op zijn minst betrokken
heid", zegt hij zelf. Hij ontploft
bijna als hij niet mee mag naar
de hersenscan. Een arts merkt
op: „Vreemd geval, die meneer.
Hij maakt van zijn vrouw een
studieobject." Peter: „Die heeft
er dus niets van begrepen. Na
tuurlijk kan ik niet bewijzen dat
mijn optreden het herstel heeft
bevorderd. Maar ik wilde niet
het risico lopen dat ik niets
daan had."
Helma: „Ik heb mezelf terug.
De meeste last heb ik van mijn
lichamelijk handicap. Daardoor
ben ik gedeeltelijk afhankelijk."
Haar rechterbeen is verlamd en
ook haar arm-, hand- en vin
gerbewegingen rechts zijn be
perkt. Lezen en schrijven gaan
wat langzamer. „Voor iemand
die de prognose kreeg 'ze zal
zich nooit meer in taal kunnen
uitdrukken', is dat toch hele
maal niet slecht", zegt Peter.
„We waren altijd aan elkaar ge
waagd", vertelt hij. „We hebben
de Pabo gedaan en ontmoetten
elkaar op de dramaopleiding.
Samen studeerden we sociaal-
culturele pedagogiek. We hiel
den lezingen samen. Op het
moment van het ongeluk waren
we twintig jaar getrouwd." Die
relatie is veranderd. Een aantal
dagen van de week woont Peter
in Amsterdam. Ruimte zoeken
voor jezelf, zegt hij. In die da
gen moet Helma zelfstandig al
les regelen. En omdat juist de
afhankelijkheid haar het meest
heeft gestoord, geeft dit vrij
heid. Peter: „Er zijn maar wei
nig huwelijken die zo'n crisis
overleven. Wij houden het op
onze manier nu al dertig jaar
vol."
Regelmatig staan ze samen op
het toneel. Want Peter gaat met
neurofysioloog Van Cranen
burgh mee als gastdocent om
aan de hand van dia's, versla
gen en geluidsbanden de medi
sche wereld over Helma te ver
tellen. Drie jaar na haar val ging
Helma voor het eerst mee. Eerst
zwijgend, nu volop vertellend.
Ze zit nu in de commissie van
de Culturele Raad Jeugdtheater
en merkt dat ze het sinds een
jaar ook weer leuk gaat vinden.
Dat gevoel van enthousiasme is
lang weg geweest.
Afgelopen zaterdag werd Peters
boek gepresenteerd op het
Symposium 'Herstellen na her
senletsel' in het AMC te Am
sterdam. Een boek vol emotie,
open en toegankelijk en met
veel voorlichting. „Ik heb het
ook niet voor mezelf geschre
ven", zegt Peter.,,Het kan een
waardevol document zijn voor
iedereen die te maken krijgt
met een vorm van hersenletsel.
Een handvat om mensen weer
baar te maken."
('Je komt weer helemaal in mijn hoofd
zitten'. Over herstel na hersenletsel. Pe
ter Toxopeus, ilite. Elsevier/De Tijd
stroom. 69,50 gulden)
BEN APELDOORN
Een goede Nederlandse be
naming is er nog niet voor te
vinden, maar met wat fanta
sie zou je hem een 'angio-
plastische vibrator' kunnen
noemen. Het is een in Enge
land ontwikkeld, experimen
teel toestelletje dat een
prachtig hulpmiddel blijkt te
zijn om bijna dichtgeslibde
bloedvaten van binnenuit
met conventionele technie
ken te behandelen.
Onder angioplastiek verstaat
men al dan niet chirurgische
behandeling van de bloedva
ten, bijvoorbeeld door het
aanbrengen van bypasses om
vernauwde delen te omzei
len. Het bloed kan dan onge
stoord zijn weg door het li
chaam vervolgen. Angioplas
tiek omvat ook het bekende
'dotteren', genoemd naar de
Amerikaanse röntgenoloog C.
Dotter. Samen met zijn colle
ga Judkins bedacht hij een
methode om vernauwde of
dichtgeslibde bloedvaten te
verwijden met behulp van
een opblaasbaar ballonnetje
aan het eind van een in het
betreffende bloedvat inge
brachte katheter. Met behulp
van röntgenstraling kan men
het ballondeel van de kathe
ter naar de vernauwing in de
ader dirigeren. Door de bal
lon op te pompen verwijdt
men de vernauwing.
„Ik kan u verzekeren dat dat
oppompen niet leuk is voor
de patiënt", zegt professor
Michael Rees, hartchirurg van
het Koninklijke Ziekenhuis in
Bristol. „Bovendien moet
zo'n katheter worden inge
bracht via bijvoorbeeld een
incisie in bij voorkeur de lies,
waarna de katheter helemaal
naar boven moet worden ge
leid. Slagaders rond het hart
slibben nu eenmaal het snelst
dicht. Dat is al helemaal niet
prettig."
Volgens Rees is het boven
dien vaak een kwestie van du
wen en wringen met de ka
theter voordat die in de ver
nauwing goed op z'n plaats
zit. „En dat geduw en getrek
is vaak nog traumatischer
voor de patiënt", weet Rees
uit praktijk. Hij en zijn team
ontwikkelden daartoe een
'draadvibrator' om het mani
puleren met de katheter te
vergemakkelijken.
De uitvinding bestaat uit een
hol, flexibel kunststof buisje
van ruim anderhalve meter
lengte waarin een tweede
draad van hetzelfde materiaal
is geschoven. De tweede
draad steekt doorgaans een
paar millimeter uit het uitein
de van de holle buis. Beide
worden aangesloten op een
trilapparaat; de 'vibrator'.
„Het is heel simpel", legt
Rees uit. „Het apparaatje
werkt als een elektrische tan
denborstel, maar in plaats
van een borsteltje worden die
twee draden in lichte trilling
gebracht. Proefondervindelijk
hebben we vastgesteld dat
trillingen tussen zestien en
honderd maal per seconde de
beste resultaten opleveren."
„Door de trillingen ontstaan
bewegingen in beide draden,
voor- en achteruit en lood
recht daarop. Daardoor be
weegt de sonde als geheel
voor- of achteruit. De snel
heid daarvan blijkt afhanke
lijk te zijn van hoeveel milli
meter de binnendraad uit de
omhullende draad steekt. En
voor- of achteruit wordt be
paald door de polariteit, dus
de stroomrichting. Daarom
gebruiken we gelijkstroom;
met een gewoon batterijtje
bijvoorbeeld."
Door de trillingen 'graaft' de
draad zich probleemloos
door een vernauwing of een
verstopping en de patiënt
merkt er nauwelijks iets van.
Rees zegt dat de trildraad op
elk gewenst moment gedu
rende de behandeling kan
worden aangesloten op een
katheter. Het trillen heeft ver
der geen nadelige effecten
voor het betreffende bloed
vat, hoe lang men ook blijft
trillen.
Voor het apparaat is nog geen
goede naam bedacht. Ook is
nog niet uitgezocht wanneer
het in productie kan worden
genomen en welk prijskaartje
er aan deze trilzegen voor
verstopte aderen komt te
hangen.
„Tja, angioplastische vibrator
zou als naam voor ons wel
acceptabel zijn", peinst Rees.
„Maar ja, er wordt in de
neeskunde voor de gewone
mens al genoeg vreselijks ge-
zegd."
U
KRUISWOORD-MIN-EEN
Niet het gevraagde woord invullen, maar
een woord dat bestaat uit de letters van het
gevraagde woord in dezelfde volgorde min
1 letter. (B.v. Omschrijving 'dierenverblijf.
Antwoord zou zijn 'stal', maar ingevuld
moet worden 'sta' of 'tal'. Welke van die
twee het moet worden, moet blijken uit de
kruisende woorden.)
HORIZONTAAL:
1Hol gezegde; 4. vrucht; 7. als; 9. klein ca
fé; 11. heldendicht; 12. spinnenweefsel; 13.
vlek; 15. huis; 16. platte steen; 18. rivier in
Frankrijk; 19. maand v.h. jaar; 20. woon
plaats; 22. wasstaaf; 25. ongevuld; 27. hori
ge; 28. laag; 29. handgewricht; 31. tussen-
zetsel; 32. aanplakbiljet; 34. deel v.h. hoofd;
35. naaigerei.
VERTICAAL:
1. Aardbeikleurig; 2. sneeuwschaats; 3.
schaamte; 4. snibbig; 5. vreemde munt; 6.
familielid; 8. voorzetsel; 10. terugwerking
vertonen; 12. drie maanden; 14. moment;
15. dikke boterham; 17. zin; 18. gevaarlijk;
20. marmeren knikker; 21. tuinhaag; 23.
tuimeling; 24. kuststrook; 27. veelkleurig;
29. zuig- of perstoestel; 30. teken; 32. melk-
gerecht; 33. mannelijk dier.
Oplossing van zaterdag:Horizontaal: 1.
Fret; 4. fuif; 8. lel; 10. ral; 11. olé; 13. pc; 15.
nee; 16. ik; 17. rokeren; 20. peil; 21. brem;
22. draaier; 24. Io; 25. ave; 26. te; 28. rad;
29. Ido; 32. oei; 34. soms; 35. apis.Verticaal:
I. Flap; 2. re; 3. el; 5. Ur; 6. ia; 7. flik; 9. glee;
II. onklaar; 12. eerbied; 14. credo; 16. inert;
18. oir; 19. ere; 23. aval; 24. iris; 27. Eris; 30.
do; 31. om; 32. op; 33. ei.
Kijkoperaties bij kinderen
NI
Als de aard van de medische
ingreep het toelaat, is het be
ter om die bij kinderen met
een kijkoperatie te verrichten.
Het kind heeft minder pijn,
minder littekens en hersnelt
sneller van de ingreep. Het
Wilhelmina Kinderziekenhuis
(WKZ) in Utrecht streeft er
naar binnen vijfjaar negentig
procent van alle ingrepen via
kijkoperaties te verrichten.
Dat zegt kinderchirurg dr. D.
van der Zee van het WKZ. „De
komende jaren worden de ge
avanceerde technieken van
kijkoperaties nog verder ver
fijnd. We streven ernaar uit
eindelijk alle ingrepen met
kijkoperaties te verrichten."
Bij kijkoperaties (laparosco
pic) worden vijf mm dunne
buisjes, waarin camera's en
operatieinstrumenten f*
via een kleine opening) )5 G
lichaam gestoken. Zond
huid verder te openen, 1
nen in allerlei delen van 0 fi
chaam ingrepen plaatsv
Volgens Van der Zee we
rig jaar al zestig proceni
de buikoperaties via lap
scopie uitgevoerd.
Behalve goed voor het!
de kijkoperatie ook goa )1 1
het budget. De duurvai
operatie is weliswaar lat
en de operatiemateriale
duurder, maar het kind
eerder naar huis. „Bij et
ti-zuuroperatie via eenl
operatie kan het patiënt
vaak al na drie of vier d;
weg, anders na tien dag
Het WKZ loopt op dit te 10 I
internationaal vooruit
Wel of niet knippen
Medisch gezien is het knippen
van keelamandelen een routi
ne-ingreep. Voor een kind is
het een traumatische gebeur
tenis. De laatste jaren daalt
het aantal kinderen bij wie de
amandelen worden geknipt.
Toch is het nog altijd een van
de meest uitgevoerde opera
ties bij kinderen. Om ouders
erop te attenderen dat er nog
heel wat misvattingen bestaan
rondom het knippen van keel
amandelen, verspreidt de ver
eniging Kind en Ziekenhuis
een folder, waarin de vereni
ging ouders aanspoort niet
lichtvaardig te besluiten tot
een operatie. Keelamandelen
krijgen vaak de schuld van
heel wat kinderkwaaltjes. Dat
is niet terecht want ze werken
juist als ziektebestrijders. Als
de keelamandelen hun werk
doen en een aankomende in
fectie bestrijden, worden ze
groter. Dat wil nog niet zeggen
dat ze eruit moeten. De folder
'Keelamandelen; wel of niet
knippen' kunnen besteld wor
den door drie postzegels van
00
tachtig cent los in een ei
loppe te zenden naar
Ziekenhuis, Aardappeln
3, 3311 BA Dordrecht, te $8
6146361
Nu weten we beter
De Nederlandse Kankerbe
strijding/Koningin Wilhelmi
na Fonds (KWF) is een groot
scheepse voorlichtingscam
pagne begonnen over het
motto 'Nu weten we beter'. Bij
de oprichting van het fonds in
1949 was nog weinig bekend
over kankerpreventie. Tegen
woordig is duidelijk dat een
gezonde levensstijl het risico
op enkele veelvoorkomende
vormen van kanker aanzien
lijk kan beperken. Een en an
der wordt uitgelegd in de fol
der 'Nu weten we beter'. De
brochure is kosteloos verkrijg
baar bij apotheken, GGD'en,
bibliotheken, sportcentra,
drogisten, groentenwinkels,
consultatiebureau^ en sport
centra. Het KWF benadrukt
dat kanker ontstaat door een
samenloop van omstandighe
den. Bovendien zijn er veel
vormen van kanker waarbij
leefstijl voor zover nu bekend
niet of nauwelijks van directe
betekenis is, zoals jeugdkan-
ker en erfelijke vormen van
kanker. Een gezonde leefstijl is
dus geen garantie dat men
geen kanker krijgt. Omgéei]
is kanker lang niet altijd a;
gevolg van een ongezonj
leefstijl. Informatie: 02Ö|ro
5700538.
Hartaanval uitgelokt
Het gebruik van cocaïne ver
hoogt het risico op een hart
aanval aanzienlijk. Gedurende
het eerste uur na het gebruik
van cocaïne neemt het risico
op een hartaanval zelfs bijna
24 maal toe. Dat schrijven
Amerikaanse onderzoekers in
het vaktijdschrift Circulation
van deze maand. Het tot nu
toe grootste onderzoek op dit
gebied omvatte 2.664 mannen
en 1.282 wouwen, die tussen
1989 en 1996 in 64 medische
centra verspreid over de Ver
enigde Staten voor een hart
aanval waren opgenomen.
Van hen hadden er 38 in het
jaar voorgaande aan de hart
aanval cocaïne gebruikt, van
wie het merendeel (29) nog
nooit symptomen van een
hartziekte hadden geha($rg
gen cocaïnegebruikershr"
den een hartaanval bind
minuten na gebruik van j
drug. De gemiddelde lee!
van de cocaïne-gebruik^
hartpatiënten was 44 jaa
niet geheel duidelijk isoi
ke manier een hartaanval
cocaïne wordt uitgelokt.!'
de drug is bekend dat hij
seling de bloeddruk, dei
frequentie en contract'
de linker hartkamer kanf<
hogen. Deze effecten k
het risico op een hartaa
doen toenemen. Coca)"
echter ook de coronai
van het hart vernauwen,^
door de hartspier te weiru
zuurstof krijgt, een beker
oorzaak van een harta;
2Z&TO/T
Z&ZT &4T
SCKATO Z/&S ZU?
