'Chaos bij terugkeer Koso varen' Europa zoekt naar militaire vuist Zuid-Afrika dreigt af te glijden naar een-partijstaat Buitenland Vluchteling viert vrede Nederland levert 2200 man aan vredesmacht Kosovo Servische oppositie voorziet val van president Milosevic Tsjernomyrdin dient vrede, Jeltsin en zichzelf DAG 5 JUN11999 iental tunnelbrand twaalf Het definitieve dodental van de brand in de Oostenrijk- te s ïerntunnel is vastgesteld op twaalf. Een forensisch expert hou dat gisteren bekendgemaakt nadat het technisch onder aan de politie was afgerond. Twaalf onderzoekers waren «n klaar met het onderzoeken van de veertig voertuigen, to s en zestien vrachtwagens, die sinds het uitbreken van and afgelopen zaterdag in de tunnel staan. len krijgen geroofde kunst terug De nationale musea in de Duitse hoofdstad Berlijn instwerken die door de Nazi's zijn geroofd en aan musea «eitschonken of verkocht, teruggeven aan joodse families, eft de Duitse minister van cultuur Michael Naumann gis- lekendgemaakt. Het gaat om niet meer dan tien kunst- die vandaag de dag in Berlijnse musea hangen, aldus le'<ipann. De stichting Pruissisch Cultuurbezit Berlijn heeft jcht gekregen onder meer een kunstwerk van Vincent van jterug te geven aan de rechtmatige eigenaar. Het zou gaan aacti schets met een geschatte waarde van ruim 11 miljoen waak secretaris-generaal OVSE De Slowaak Jan Kubis is gisteren benoemd tot secreta- ieraal van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwer- Europa (OVSE). Hij volgt de Italiaan Giancarlo Aragona is op het hoofdkwartier van de OVSE in Wenen bekend- ikt. Aragona's driejarige ambtstermijn eindigt op 15 juni. is een diplomaat uit Slowakije en heeft onder meer voor brie^enigde Naties en de OSVE gewerkt. Bij de laatste organi- s Kubis al sinds 1992 werkzaam. Van juli 1994 tot juli 1998 ij hoofd van de afdeling conflictpreventie. 5. eken gooien EU-deur Turkije dicht g| j* Griekenland heeft een serieuze toenadering van de Eu- f Unie tot Turkije gisteren hard afgewezen. Athene wil niet |0 krkije toch een uitnodiging krijgt om deel te nemen aan gelmatige dialoog met de EU. Ook andere lidstaten toon- ch huiverig. Na lang beraad besloten de EU-regeringslei- p hun top in Keulen alle passages over Turkije uit hun nclusies te schrappen. In een ontwerptekst was echter de apsa liging opgenomen aan Turkije om deel te nemen aan de ese Conferentie, waarin kandidaat-lidstaten die nog ver J-deelname verwijderd zijn, wel met de unie overleggen. iac in viert tien jaar democratie •leden, op 4 juni 1989, verkiezingen werden gehouden die van het communisme betekenden en de weg vrijmaakten emocratie. De Poolse premier Jerzy Buzek sprak van een ie 'de moeite waard was', ondanks de economische ont- ;en die volgden op de ondergang van het communisme, adden ons voorgesteld dat het makkelijker zou zijn", zei bij de plechtige opening van een fabriek in de Silezische 'oo liwice. „Maar ondanks de inspanningen die we ons parten getroosten en de spanningen waarmee we te maken idig ^unnen we nu zeggen: het was de moeite waard", aldus itM ,k.npagne stopt gewelddadig Aj. De tot dusver relatief rustig verlopen verkiezingscam- in Indonesië is gisteren geëindigd in geweld tussen voor- gïnstanders van de regeringspartij Golkar. Militairen ;n waarschuwingsschoten afvuren over vele honderden irs die in het centrum van de hoofdstad Jakarta een ver- iskaravaan van Golkar aanvielen. Maandag kunnen circa ljoen kiesgerechtigde Indonesiërs hun stem uitbrengen de eerste vrije parlementsverkiezingen in 44 jaar. Vol- oggetuigen openden de troepen in Jakarta het vuur nadat lue,inonstranten weigerden te vertrekken. Zij hadden kort oor bussen met Golkar-aanhangers bekogeld met stenen. 3reitsland wil geen NAVO-chef leveren Duitsland zal geen kandidaat voordragen voor de op- j in jg van secretaris-generaal van de NAVO, Solana. Dat heeft or zltse bondskanselier Schrödër gisteren gezegd na afloop en. e EU-top in Keulen. Op de EU-top circuleerde de naam ïtanf Duitse defensieminister Scharping als nieuwe NAVO- rdeilan- De NAVO-raad komt maandag in besloten zitting bij- satim voor het eerst te praten over de opvolging van Solana. rwachting is dat de nieuwe topman iemand zal worden uit pordelijk NAVO-land, aldus een hoge diplomaat in Brus- (EU-kring doet ook de naam van de Nederlandse euro- aissaris Van den Broek de ronde als opvolger van Solana. elijlnult bij rechtszaak tegen Öcalan /raivADe vijfde dag van het proces tegen de Koerdische lei- - j adullah öcalan is uiterst tumultueus verlopen. Een advo- lip optreedt namens families die zeggen het slachtoffer te öcalan, werd uit de rechtszaal gezet. Een veteraan in liek deed zijn kunstbeen af en wierp deze woedend te- vlakte toen een verzoenende verklaring werd voorgele- de leiding van de Koerdische Arbeiderspartij PKK. Vol- !Nviel de PPK-leider vrijdag in slaap toen advocaten van itoffers het woord voerden. n|kswacht arresteert vredesactivisten ^*De rijkswacht van het Belgische parket Hasselt heeft giste- iven vredesactivisten, onder wie een Nederlander, opge- de militaire vliegbasis Kleine Brogel bij Peer. De leden ^Ttiegroep Voor Moeder Aarde beschilderden de startbaan jchadigden de omheining. De activisten eisen de onvoor- lelijke stopzetting van de NAVO-bombardementen in talig Joegoslavië. De actie werd gehouden op Kleine Bro- jdat F-16's vanaf deze basis vertrekken richting de Balkan. iase piloot terug in New Delhi JQtpe Indiase piloot die door Pakistan gevangen was geno- JvIJ gisteren teruggekeerd in de Indiase hoofdstad New Del- JPakistaanse premier Nawaz Sharif noemde de terugkeer piloot een 'gebaar van vrede' naar India, na een maand 11e gevechten tussen het Indiase leger en infiltranten uit V. fin. De piloot, K. Nachiketa, werd vorige week gevangen tten nadat zijn MiG-27 was neergeschoten door Pakistan, keta wilde niet zeggen hoe hij in krijgsgevangenschap was fideld. Wel zei hij zo snel mogelijk weer aan de gevechten en deelnemen. India verhevigde intussen zijn luchtoffen- gen Pakistaanse indringers in de betwiste deelstaat "piaamse politie extra alert ^■yüBQ» De Surinaamse politie is gisteren 'in staat van ver- :HOw alertheid' gebracht. Dit heeft Fred Derby, één van de vootVan ^et Gestructureerd Samenwerkingsverband (GS) ge- igstef een radiovraaggesprek in Paramaribo. Derby heeft de Jatie gekregen van politiefunctionarissen. Het Surinaamse Bent nam afgelopen dinsdag een motie van wantrouwen aCBen president Wijdenbosch. Hij wordt verantwoordelijk laopen voor de economische malaise in het Zuid-Ameri- res» De president weigert gehoor te geven aan de parle- gflre uitspraak om op te stappen. ichti; iioseksuele ambassadeur benoemd Qjon De Amerikaanse president Clinton heeft gisteren jarenlange strijd met conservatieve senatoren voor het *n homoseksuele man, die daar geen geheim van maakt, nd tot ambassadeur. Het Witte Huis meldde gisteren dat shoi?es Mormel heeft benoemd als ambassadeur in Luxem- Mo Ilinton maakte gebruik van het zomerreces van de Senaat o. e benoeming door te drukken. Clinton droeg Hormei in e tijd geweigerd. kaapstad peter ter horst correspondent Het Afrikaans Nationaal Congres (ANC) is al- mdchtig. De Zuid-Afrikaanse oppositiepartijen hebben elkaar opgegeten. En de Nationale Par tij, die de apartheid uitvond, invoerde en ten grave droeg, is in de nationale politiek nu echt verleden tijd. Dat zijn de belangrijkste conclusies van de tweede democratische verkiezingen in Zuid- Afrika. De verkiezingen zelf werden alom gepre zen als een toonbeeld van een gerijpte demo cratie: vreedzaam, zonder grote incidenten en bij lange na niet de chaos van vijf jaar geleden. De uitslag doet echter vrezen voor het soort democratie dat in Zuid-Afrika zichtbaar wordt. Met de tweederde meerderheid die het ANC lijkt te gaan behalen, dreigt het land af te glijden naar een een-partijstaat. En een blik noord waarts leert wat dat in Afrika kan betekenen: corruptie, nepotisme, autocratisch leiderschap en een geruïneerde economie. Het ANC heeft tijdens de campagne een dub belzinnige boodschap uitgedragen over een tweederde meerderheid. We willen haar heel graag, maar we zullen haar niet gebruiken, ver klaarden ANC-leiders keer op keer. Dat was geen echte geruststelling, want waarom zou een politieke partij zich een doel stellen zonder daarmee een bedoeling te hebben? De tweederde meerderheid geeft het ANC de mogelijkheid om onderdelen van de grondwet te veranderen, het document dat na jarenlange onderhandelingen tussen alle partijen het fun dament werd voor het nieuwe Zuid-Afrika. Het regelt onder meer de onafhankelijkheid van 'waakhonden' van de macht, zoals de Centrale Bank, de Rekenkamer en legt bij voorbeeld de persvrijheid vast. Met een tweederde meerder heid, en met de steun van zes provincies in de Senaat (het ANC regeert zeker zeven van de ne gen provincies) kan het ANC daar een einde aan maken. Met een tweederde meerderheid kan het ook de machten van de provincies be perken. De ondergang van de Nationale Partij gaf de verkiezingen van '99 historische betekenis. De partij van het blanke Afrikaner volk kwam in 1948 aan de macht en voerde rigoureus de ras senscheiding in. Decennia lang regeerde de NP het land met ijzeren vuist, totdat de apartheid economisch onhoudbaar bleek. Na het einde van de apartheid dacht de NP als een multi-ra- ciale christen-democratische centrumpartij te kunnen voortleven. Woensdag werd dat idee gelogenstraft: de (in middels Nieuwe) NP is door de geschiedenis in gehaald. De NP viel volgens de laatste telling van 20 procent in 1994 naar zeven procent, vooral omdat haar blanke kiezers massaal over liepen naar de liberale Democratische Partij, die tot nu toe tien procent van de stemmen kreeg. De DP, in '94 slechts goed voor 1,7 pro cent van de stemmen, werd beloond voor haar agressieve oppositie tegen de ANC-regering in de afgelopen vijf jaar. Officieel mag Zuid-Afrika nu een niet-racis- tisch land zijn, maar net als de vorige keer stemden de kiezers grotendeels naar huids kleur. Zwarten stemden op het ANC en Inkatha, blanken stemden op de Democratische Partij en kleurlingen en Indiërs, de twee andere min derheidsgroepen, vooral op de Nationale Partij. Thabo Mbeki kan nu beginnen zijn regering te formeren. De politieke analisten zijn het er over eens dat Zuid-Afrika voor een echte, kans rijke oppositie moet wachten tot het ANC zelf scheurt en de linkervleugel voor zichzelf begint. Bij een partij die juist door haar eenheid in ver scheidenheid zo succesvol is, kan dat nog heel lang duren. Waarschuwing UNHCR De vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties, UNHCR, vreest dat op korte termijn een onstuitbare te rugkeer van honderdduizenden vluchtelingen op gang komt, die in Kosovo tot een onbeheersbare chaos kan leiden. Daarom willen UNHCR en de Internationale Or ganisatie voor Migratie (IOM), zodra Kosovo onder inter nationaal bestuur staat, onmiddellijk verkenners naar het gebied sturen om de opvang van de repatrianten voor te bereiden. brussel anp heeft de bijdrage gisteren niet bevestigd. Volgens een woordvoerder van defensie zal de ministerraad zich waarschijnlijk begin volgende week buigen over de aard en de samenstelling van de Nederlandse bijdrage. Momenteel worden de mogelijkheden ge ïnventariseerd. Volgens de diplomatieke bronnen heb ben NAVO-landen, een aantal partnerlan- den en een land buiten Europa begin deze week al voldoende troepen toegezegd om de vredesmacht op te zetten. Die moet uit eindelijk 53.000 manschappen omvatten. De NAVO-raad heeft het operatieplan Nederland zal in totaal ongeveer 2200 manschappen leveren voor de vredes macht in Kosovo, die KFOR zal gaan heten. Volgens diplomatieke bronnen binnen de NAVO in Brussel gaat het om een deel van de manschappen die nu al in Albanië ver blijven, zoals het helikopterdetachement en artillerie-eenheden. Beide worden ver sterkt. Verder wil Nederland meer genie eenheden, medische en transporteenheden naar de Servische provincie sturen. Het ministerie van defensie in Den Haag voor de actie overigens nog niet keurd. Eerst moet de NAVO-missie aan de grens met Macedonië overeenstemming hebben bereikt met het Joegoslavische le ger en moet er sprake zijn van een geloof waardige en verifieerbare terugtrekking van Servische eenheden. Bovendien wil een aantal bondgenoten pas het definitieve groene licht geven als de operatie wordt ge sanctioneerd door een resolutie van de Vei ligheidsraad. In het gunstigste geval zou den de eerste NAVO-troepen (15.000 man) volgende week Kosovo binnen kunnen geneve bob kroon correspondent De internationale gemeenschap mag dan de terugkeer van de vluchtelingen garanderen, het verstrekken van paspoorten blijft een Joegoslavische aange legenheid. En juist die paspoor ten moesten de vluchtelingen bij het oversteken van de grens inleveren. IOM-woordvoerder Jean-Paul Chauzi wees er giste ren op dat zijn organisatie in middels 17.000 vluchtelingen in Macedonië heeft geregistreerd, maar dat dat geen enkele legale status heeft. De kans is groot dat het ontbreken van identi teitspapieren het opeisen van bijvoorbeeld onroerend goed zal bemoeilijken. In de vluchtelingenkampen is de VN inmiddels een voorlich tingscampagne begonnen om te voorkomen dat mensen met heimwee op de loop gaan door de mijnenvelden die de Serviërs overal in de grensgebieden hebben aangelegd. „Het is duidelijk dat de stroom pas op gang komt nadat de vredesmacht van de KFOR het bestuur van de Serviërs heeft overgenomen", aldus UNHCR-woordvoerder Janovski. „Onze ervaring leert dat vluchtelingen tot iedere prijs naar huis willen, ook al is dat huis verwoest. Er zal dus in Kosovo een gigantische hulp operatie van de grond moeten komen. Maar we moeten de zaak wel in de hand houden. Onze oorspronkelijke planning voor wintervaste behuizing in de opvangkampen in Albanië en Macedonië zal nu vermoe delijk in Kosovo worden gerea liseerd". Gezien de verwoestingen die door de Serviërs en de NAVO- bombardementen zijn aange richt, zullen de kosten voor her stel en wederopbouw alleen in Kosovo al in de miljarden lo pen. „Die klus is UNHCR uiter aard te machtig", zegt Janovski. „De VS, de Europese Unie, de Wereldbank en andere instan ties die daarvoor de macht en de middelen hebben, zullen hiervoor moeten opdraaien." boedapest ap vormen. Binnen een half jaar zouden dan in Servië vrije ver kiezingen moeten plaatsvinden. Zoran Zivkovic, vice-voorzit- ter van de oppositionele Demo cratische Partij, haalde woe dend uit naar het Servische parlement. Het parlement heeft volgens Zivkovic de NAVO-aan- vallen uitgelokt door het vre desvoorstel van Rambouillet in maart naar de prullenbak te verwijzen. Donderdag stemde het parlement wel in met een vredesplan. „Tussen die twee zittingen van het parlement zijn enkele duizenden mensen om gekomen, is de economie ge ruïneerd en het land verwoest." Milan Panic, ex-premier van Servië, heeft gisteren gezegd dat het vredesplan voor Kosovo het 'begin van het einde' zal zijn voor de Joegoslavische presi dent Slobodan Milosevic. Panic waarschuwde tevens voor een burgeroorlog als er niet snel iets wordt gedaan aan het econo misch herstel van Servië. Panic, een Servisch-Ameri- ka'anse zakenman, was in 1992- 93 enkele maanden premier voordat hij door Milosevic aan de kant werd geschoven. Panic zei bereid te zijn terug te gaan naar Belgrado om een 'regering van deskundigen' te moskou hans hoogenduk correspondent De ruim vijf jaar als premier in de Moskouse politieke leeu wenkuil zijn Viktor Tsjernomyr din goed van pas gekomen bij zijn bemiddelingspoging op de Balkan, die immers ook boor devol valkuilen zit. Boris Jeltsin haalde in april zijn in ongenade gevallen oud premier uit diens politieke iso lement door hem tot zijn per soonlijke Balkan-afgezant te benoemen. De man in het Kremlin deed dit om puur pragmatische redenen. Rusland stond in het Balkandrama vol strekt aan de zijlijn en Tsjerno myrdin, die in de loop der jaren prima contacten had opge bouwd met westerse leiders, leek hem de aangewezen man om Ruslands stem te laten weerklinken. In het begin genoot Tsjerno myrdin van zijn nieuwe rol. Maar naarmate het conflict es caleerde en de politieke fronten verhardden, versomberde ook hij. Zijn aanvankelijke menge ling van zachte diplomatie en dreigementen de bemiddeling stop te zetten, kreeg steeds agressievere trekjes. Dat was niet alleen bedoeld voor de NAVO, maar vooral voor het thuisfront dat zich al als het volgende slachtoffer van een onbekookte Amerikaanse actie De missie van Tsjernomyrdin leek vorige maand gedoemd te mislukken. Maar de redding kwam uit het Westen. Een aan tal Europese leiders kwam er eindelijk achter dat die bom bardementen misschien toch niet de meest briljante inval waren geweest van de politieke en militaire strategen. De Joe goslavische president Milosevic gaf immers geen krimp, de vluchtelingenstroom bleef groeien en een grondoorlog kwam naderbij. Maar het zen den van soldaten zou Europa pas werkelijk in een crisis stor ten. Er moest dus maar bemid deld worden en Tsjernomyrdin kreeg de Finse president Ahtis- aari als Europese bemiddelaar aan zijn zijde. Met nieuwe moed gingen ze aan de slag. De doorbraak kwam donder dag. Of het ook een doorbraak voor Tsjernomyrdin in eigen land'wordt, valt nog te bezien. Jeltsin en zijn omgeving zijn ze ker niet vergeten dat ze Tsjer nomyrdin ruim een jaar gele den de Russische politieke woestijn instuurden, omdat hij te veel presidentiële allures kreeg. Te veel eer nu, zal zijn kansen om in december bij de parlementsverkiezingen en vol gend jaar juli bij de slag om het Kremlin aanzienlijk vergroten. En de haviken bij defensie zien als het vrede wordt, hun kansen om meer geld voor defensie te krijgen, vervliegen. keulen paul koopman correspondent Uncle Sam krijgt concurrentie van Mister Euro pe. Nadat de Europese Unie de dollar uitdaagde met de lancering van de euro, lijkt nu het al machtige Amerikaanse defensie-apparaat aan de beurt. De EU-regeringsleiders kondigden de ze week in Keulen aan dat zij de Unie de midde len en instrumenten willen geven om zelfstan dig crisistaken uit te voeren. Het eerste kanon is al in stelling gebracht: NAVO-chef Javier Solana. Dat de secretaris-generaal nog tijdens de oorlog om Kosovo een nieuwe baan krijgt aangeboden, zegt iets over de haast waarmee de Europese Unie zichzelf een zogeheten defensie-identiteit wil aanmeten. Met de Spanjaard, straks als 'ho ge vertegenwoordiger', haalt de Unie immers in één klap een flink brok prestige in huis. Het werkprogramma van Solana ligt al klaar. Het negen pagina's tellend defensie-document dat in Keulen werd aangenomen, is zo mogelijk nog ambitieuzer dan de NAVO-chef zelf. „Euro pa moet de capaciteit hebben voor autonome actie, gesteund door geloofwaardige militaire eenheden alsmede de bereidheid ze te gebrui ken", staat al in de tweede alinea. Volgt een indrukwekkend wensenlijstje: meer investeringen in inlichtingensystemen, lucht transport, commandostructuren, een eigen mi litair comité en situatiecentrum. De Duitse Bondskanselier Schroder en de Franse presi dent Chirac voegden daar nog het Eurokorps aan toe. Deze strijdmacht van vijf landen kan maximaal 60.000 man tellen en zal worden om gevormd tot een crisis-interventiemacht. De Kosovo-crisis heeft de discussie over een Eu ropees defensiebeleid in een stroomversnelling gebracht. Dat driekwart van de vliegtuigen in deze achtertuin van de Unie Amerikaans is, wordt niet alleen door Frankrijk als een aanflui ting ervaren. Ook 'Atlantische' lidstaten zoals Groot-Brittannië en Nederland voelen zich in middels wat ongemakkelijk bij de Europese af hankelijkheid van de VS. Anderen hebben eveneens de bakens verzet. De neutrale landen Oostenrijk, Ierland, Zweden en Finland denken er steeds harder over hun ge broken geweertje naar de rommelzolder te brengen. En Duitsland is vijftig jaar na de Twee de Wereldoorlog weer langzaam rijp voor een internationaal militair optreden. Zodoende zag met name Frankrijk zijn kans schoon om de overige Europese NAVO-bondge- noten een beetje los te wrikken van de heilige Atlantische alliantie. Een crisis kan voortaan op drie manieren worden aangepakt, aldus het Keulse document: in NAVO-verband mét hulp van de VS, in NAVO-verband zónder de VS en buiten de NAVO, geheel zelfstandig. „Voor die laatste categorie hebben we geen toestemming van de Amerikanen nodig", zei de 'atlanticus' Van Aartsen. Hij voegde er haastig aan toe: „Maar ik denk niet dat dit erg snel zal gebeu ren". Dat laatste kon wel eens kloppen. De reden is simpel: de Europese lidstaten voelen er voorals nog niets voor om de miljarden euro's te four neren die nodig zijn om de eigen ambities waar te maken. Een eigen vloot transportvliegtuigen, satellietsysteem en commandostructuur kosten een gigantisch vermogen. Ter illustratie: jaarlijks geven de VS 57 miljard gulden méér uit aan on derzoek en ontwikkeling van wapensystemen dan de overige NAVO-landen. Verhoging van de defensiebudgetten is in Europa voorlopig een onbespreekbaar onderwerp. Ook politiek heeft de Unie nog lang niet de slagkracht van het Wit te Huis en het Pentagon. De neutrale lidstaten, zoals Oostenrijk, voelen er weinig voor dat EU de politie-agent van het Europese continent gaat spelen. Zelfs kleine conflicten zijn riskante ondernemingen: ze kunnen immers ontsporen. „We zullen alleen zelfstandig optreden als de zaak goed afgedamd is", zei Van Aartsen. Maar hoeveel van dat soort 'goed afgedamde' brand haarden zijn er in de wereld? Een hoge Europe se diplomaat bij de NAVO was niet onder de in druk van de defensie-strategie die in Keulen werd aangenomen. „Er staat wel erg vaak het woordje autonoom in", merkte hij op. „Maar voor de rest is het veel gebakken lucht". Solana was op dat moment echter nog niet be noemd. En de NAVO-baas zal geen genoegen nemen met een winkel zonder spullen. „Via hem geven we aan dat we iets willen met die functie", zei premier Kok gisteren. Met Solana als 'Mr. Europe' zal de Europese Unie vroeg of laat zijn beloften moeten inlossen. Uncle Sam is gewaarschuwd.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1999 | | pagina 7