RSI kan zich geleidelijk in de arm nestelen
Waarnemer mag alleen rapporteren
PvdA'er Wiersma is op
vrijdag niet in Straatsburg
B innenland/Buitenland
Weer conflict illegale vogels op Schiphol
ZATERDAG 5 JUNI 1999
ANP Algemeen Nederlands Persbureau CPD Geassocieerde Pers Diensten
Beeldschermgebruikers, naaisters, inpakkers en metselaars behoren tot risicogroepen
^RSI, chronische pijn in pols, arm,
nek en schouders. De meeste men-
gen hebben er inmiddels wel van ge-
■tfhoord. Het staat bekend als dé be-
J/loepsziekte bij beeldschermgebrui
kers, maar dat beeld is onvolledig. Er
i\]n veel meer risicogroepen. Zo
kunnen bijvoorbeeld ook metselaars,
^naaisters, schoonmakers en inpak
kers er last van krijgen. Arbeidsonge-
en schiktheid is vaak de consequentie.
(fUertheid is geboden bij wat de be
roepsziekte van de volgende eeuw
zal worden, want de schade kan blij
zijn als RSI niet wordt behan
deld. RSI zal naar verwachting ar
beidsongeschiktheid als gevolg van
psychische klachten van de eerste
4 °plaats verdringen.
UTRECHT FLORIEN VAN REES
II
"iDe mens is dynamisch. Hij is er niet op
pfgebouwd om lang in dezelfde houding te
Zitten en steeds hetzelfde te doen. Hij moet
ïflibewegen", zegt Eveline Zeegers. Ze is pas
lnjZ9, maar zit al vijf jaar in de WAO. Ze was
r'ünancieel secretaresse. ,,Toen ik werd afge-
;eurd, kon ik helemaal niets meer en had
ionstant pijn. Tanden poetsen deed zeer,
m theekopje oppakken ook. Als dat je
als je zo jong bent, moet je je he-
je toekomstbeeld omgooien. Ik had mooie
"'mannen, maar kwam terecht in een soort
idlifecrisis."
maart 1995 richtte Zeegers de RSI-pati-
kntenvereniging op. Een club met inmid-
lels 1.900 leden. Veertig procent heeft wel
(SI, maar geen muisarm. Dat kan ook niet,
rant die veertig procent werkt niet met een
pmputer. Ze zijn bijvoorbeeld paprikasnij-
ler, metselaar, schoonmaker, croupier of
npakker. Uit een onderzoek van TNO Ar-
ieid blijkt dat naaisters de grootste risico's
open. Bijna de helft zegt klachten te heb
ben die duiden op RSI. Ze hebben last (pijn
if ongemak) van hun nek, schouder, elle-
loog, pols of hand. Het zijn klachten die
-orden veroorzaakt door 'repeterend
-erk'. Daarbij blijven de schouders en de
ig steeds in dezelfde houding, terwijl als-
laar dezelfde spieren worden belast voor
iet maken van een snelle beweging met.de
"ngers, pols en ellebogen.
[RSI treft vaak mensen die op het eerste
izicht lichte handelingen verrichten. Door
Eenderde werkenden
heeft kans op RSI
DEN HAAG FLORIEN VAN REES
Van alle beroepsgroepen in Nederland
lopen naaisters het grootste risico op de
chronische beroepsziekte RSI. Daarna
komen metselaars, timmerlieden en an
dere bouwvakkers. Van alle werkende
Nederlanders heeft bijna eenderde
klachten die kunnen uitmonden in RSI,
constateert TNO Arbeid in een onder
zoek.
RSI staat voor Repetitive Strain Inju
ries, de verzamelterm voor klachten aan
de nek, schouders, armen, ellebogen,
polsen, vingers die te maken hebben
met het werk. RSI wordt ook wel 'muis
arm' genoemd, hoewel er absoluut geen
computermuis voor nodig is om de aan
doening te krijgen. Tijdens het onder
zoek is ami 10.000 werknemers uit onge
veer 1000 bedrijven en met 26 verschil
lende beroepen gevraagd of zij het afge
lopen jaar klachten aan die bovenste le
dematen hebben gehad. Ruim 30 pro
cent gaf aan van wel. Nek- en schouder
klachten werden het vaakst gemeld (res
pectievelijk door 19,8 procent en 18,7
procent van de werknemers). Ruim 10
procent van de werknemers rapporteer
de pols- of handklachten. Zes procent
had last gehad van de ellebogen.
Beroepsgroepen waar het meeste
klachten voorkomen zijn naaisters (47
procent), metselaars, timmerlieden en
andere bouwvakkers (43 procent) en la
ders, lossers en inpakkers (42 procent).
Op de vierde plaats staan secretaresses
en typistes (38 procent). Het onderzoek
is uitgevoerd door TNO Arbeid, in sa
menwerking met de vakbond FNV en de
Belgische vakbond ACV. De uitkomsten
sluiten aan bij de resultaten van een on
derzoek waarmee de Arbeidsinspectie
vorige week naar buiten kwam..Dat ging
over RSI in relatie tot werken met beeld
schermen. Van de bijna 600 ondervraag
de personeelsleden bij banken en 1.100
beeldschermwerkers bij architectenbu
reaus gaf 40 procent aan klachten te
hebben die duiden op RSI.
De handen van een naaister. Om de stof onder de naald door te leiden, zijn sommige spieren continu gespannen.
die handeling telkens te herhalen, in een
hoog tempo, ontwikkelen ze klachten", legt
Paul Ulenbelt uit, hoofd van de afdeling ar
beidsomstandigheden bij FNV Bondgeno
ten. Hij snapt wel hoe naaisters aan RSI ko
men. ,,In de ateliers gebeurt alles machi
naal; het snijden, het naaien. De naaisters
moeten er voortdurend geconcentreerd en
gecontroleerd werk doen. De naald moet
heel precies over de stof bewegen. Om de
stof onder de naald door te leiden, zijn
sommige spieren continu gespannen. Het
is vergelijkbaar met de computermuis: om
de cursor op de goede plek te krijgen, moet
je muis zorgvuldig sturen. Dat vergt in
spanning van de spieren, waardoor die
overbelast en beschadigd kunnen wor
den."
Bij het ontstaan van RSI gaat de repeteren
de beweging meestal samen met iets an
ders. Dat kan de houding zijn, zoals lang
durig buigen, geregeld draaien met de nek
en het werken met trillend gereedschap.
Maar het wordt ook steeds duidelijker dat
werkdruk een rol speelt. Werkdruk werkt
stress in de hand. En stress kan leiden tot
een gespannen houding, wat de spieren
weer extra belast.
RSI-klachten ontstaan geleidelijk. Ze zijn in
te delen in drie fasen. In fase één ontstaat
pijn tijdens het werk, kunnen de spieren
moe worden of verkrampen en kunnen tin
telingen en een dood gevoel ontstaan. In i
fase twee nemen de klachten toe en gaan
ze niet weg na een nachtje slapen of een
ontspannen weekeinde. In fase drie zijn er
zwellingen en drukpijn. Bepaalde heinde-j
lingen kunnen niet meer worden verricht, j
Ook hebben de werknemers voortdurend,
pijn, op het werk en in de vrije tijd. Wie
zich tijdens de eerste fase niet in acht
neemt, kan afglijden. In fase drie kan blij
vende schade ontstaan.
De aanpak van RSI staat nog in de kinder- j
schoenen, zo blijkt uit de gegevens die
TNO heeft verkregen tijdens bezoeken aan
twintig bedrijven. Toch zijn er tal van
maatregelen mogelijk. Op het lijstje van
FNV Bondgenoten staan: voorlichting, af-,
wisseling van taken, cyclustijd van hande^
lingen verlengen, werkdruk verminderen,'
meer korte pauzes, tocht verminderen en
klachten serieus nemen. Ook zijn techni
sche maatregelen mogelijk: betere inrich-,
ting van de werkplek (werkhoogte, reikaf-
standen), goede opstelling van machines, [j
het zoveel mogelijk automatiseren van
kortcyclisch werk en het goed onderhou
den van gereedschap. Wat betreft de hou-
ding: afwisseling en een goede houding, is
het devies.
Werknemers onderschatten de ernst van
het probleem, zo heeft de Arbeidsinspectie
ontdekt bij een onderzoek naar RSI-ldach-
ten onder personeel van banken en archi
tectenbureaus. Uit dat onderzoek bleek dat
vier op de tien beeldschermwerkers bij de
bedrijven RSI-klachten vertonen. Bij één op
de vijf houden de klachten ook na het werk
aan (minimaal fase twee dus). Toch is min
der dan de helft van die mensen ermee
naar de dokter geweest.
De overheid is vorige week een grote voor-
lichtingscampagne begonnen om te wijzen
op de gevaren van RSI. De campagne richt
zich op de 2,6 miljoen Nederlandse beeld
schermwerkers. Het ministerie van sociale U
zaken en werkgelegenheid heeft 50.000
brieven gestuurd aan bedrijven met meer 1
dan twintig werknemers. Daarin worden de
werkgevers er op gewezen dat ze zich heb-
ben te houden aan de richtlijn voor beeld
schermwerk uit het Arbobesluit. Dat komt
er op neer dat iemand maximaal vijf of zes
uur achter de computer mag zitten, en ge-
regeld moet pauzeren.
Ook is het de bedoeling dat in de doos van
iedere nieuwe pc een folder komt te zitten
waarin staat hoe het apparaat het beste kan j
worden gebruikt.
Indonesische
dezers in grote
verwarring
de Indonesische parle-
ientsverkiezingen van komen -
[e maandag doen 48 partijen
lee. De laatste keer dat er zo-
:el partijen mochten mee-
loen was in 1955. Toen Soe-
jarto in 1967 aan de macht
kwam maakte hij korte metten
die verscheidenheid, aan
en ook zijn voorganger
had daarin al ge
snoeid.
Marco Hasselaar bij historische verkiezingen Indonesië
In 1973 moesten in opdracht
>an Soeharto katholieke en na-
onalistische partijen samen-
aan in de Indonesische De-
,-iiocratische Partij PDI. De
ïoslimpartijen smolten samen
Jbot de Nationale Ontwikke-
—tngspartij PPP. De derde toe-
gjlestane partij was Golkar - een
■pverkoepelende organisatie
_jan sociale en bestuurlijke
groeperingen - die omgevormd
kjverd tot regeringsvehikel.
Dertien van de huidige par
ijen zijn gebaseerd op de is-
am, 32 op de Indonesische
itaatsideologie (Pancasila). Om
le verwarring compleet te ma-
en hebben sommige partijen
ezelfde naam. Zo heten twee
artijen Masyumi. Ook zijn er
rie groeperingen met de naam
ndonesische Nationalistische
jartij (PNI), vernoemd naar de
1927 opgerichte partij van
idonesië's eerste president
ukarno. Andere 'oude' partij-
in die opnieuw hun opwach
ting maken zijn IPKI, Murba,
L ie katholieke PKD en de chris-
I elijke KRISNA. Deze partijen
fuseerden in 1973 tot de PDI,
■Lie nu ook meedoet.
Drie van de belangrijkste
anshebbers bij de verkiezin-
en - de PAN van Amien Rais,
e PKB van Abdurrahman Wa-
id, en de PDI-P van Megawati
Likarnoputri - sloten onlangs
en samenwerkingsverband te-
-n Golkar.
Maar het feit dat Rais kort
arop in het geheim ook deals
loot met een tweetal andere
rtijen, waaronder de PPP, is
[echt gevallen. De PPP is een
fan de drie partijen die onder
Ijoeharto was toegestaan en
.lus banden heeft met het voor
malige regime. „Ik weet niet
vaarom Amien in het geheim
•en bondgenootschap sloot
Dp net andere partijen. Hij houdt
Vat voor ons verborgen", zei
'KB-leider Wahid teleurge-
teld.
■Waarnemers zeggen dat de
pI-P, PKB, PAN weinig met
Hkaar gemeen hebben behalve
wens om de regerende Gol-
uit het centrum van de
•^pacht te verdrijven. Verwacht
vordt dat de samenwerking
jan drie partijen na de verkie-
ingen snel uiteen zal vallen.
SEMARANG THEO HAERKENS
CORRESPONDENT
Indonesië gaat maandag naar
de stembus voor de meest
vrije verkiezingen in 44 jaar.
Zo'n 500 buitenlandse waar
nemers zien toe of de bevol
king werkelijk eerlijk en vrij
haar stem kan uitbrengen.
Marco Hasselaar (49) uit Hee
renveen is een van hen. Hij is
sinds 18 mei in Semarang,
hoofdstad van Midden-Java,
om de komst van zogenoemde
korte-termijnwaarnemers te
regelen en de voorbereiding
van de verkiezingen te volgen.
Met roffelende trommels en
wapperende vlaggen rijdt een
groep PKB-aanhangers op een
vrachtwagen tussen de rijstvel
den. Schreeuwend en zwaaiend
begroeten de passagiers boeren
in de sawa's. Veel groen uitge
doste partijgenoten op brom
fietsen begeleiden de wagen die
over'een tweebaansweggetje
richting Semarang sukkelt.
„Blijf er maar even achter rij
den", zegt Marco Hasselaar (49)
als zijn chauffeur een poging
om de karavaan voorbij te rij
den ziet stranden. „Even kijken
wat er gebeurt. Dat is ook waar
nemen", vindt hij. Een passe
rende groep PKP-aanhangers
wordt geen strobreed in de
weggelegd. Even worden ar
men, benen en vlaggen binnen
boord gehaald en in een oog
wenk is de rood-witte wagen
voorbij.
Hasselaar is op inspectie in de
omgeving van Semarang. Hij
bezoekt het subdistrict Mijen,
dat de verkiezingen op dorpsni
veau organiseert. De secretaris
van het verkiezingscomité is er
nog niet, maar zijn plaatsver
vanger ontvangt hem en zijn
tolk Nabiel Hayaza allervrien
delijkst. De voormalig directeur
■van een multicultureel centrum
in Heerenveen, is een door de
wol geverfd waarnemer. De Eu
ropese Unie zond hem eerder
uit naar Nigeria, Zuid-Afrika,
Bosnië-Hercegovina en Cam
bodja. Hij is onder de indruk
van het werk dat is verzet, en
noemt ook de mensen in veraf
gelegen dorpen 'enthousiast'.
Zodra de verantwoordelijke
man arriveert, wordt de stand
van zaken opgemaakt. De kies
hokjes kan hij nog niet laten
zien. De schotten die de kiezer
privacy bieden, zijn nog niet
aangekomen. Ook de stembil
jetten zijn er nog niet, evenmin
als de spijker waarmee de kie
zer het vignet van zijn favoriete
partij moet doorboren en de
onuitwasbare inkt waarin die
zijn rechterwijsvinger moet do
pen om dubbelstemmen tegen
te gaan.
SCHIPHOL DIMITRI WALBEEK
Twee nieuwe incidenten met il
legale vogels op Schiphol zijn
de KLM in het verkeerde keel
gat geschoten. De luchtvaart
maatschappij eist vandaag nog
een spoedoverleg met staatsse
cretaris Faber omdat er met de
Rijksdienst voor keuring van
Vee en Vlees (RW) 'een on
werkbare situatie' zou zijn ont
staan. Ambtenaren van de
dienst geven volgens de KLM
volstrekt willekeurige en tegen
strijdige orders over hoe er met
illegale vogels en het dierenho
tel op Schiphol moet worden
omgesprongen.
De vogeltjesdans tussen KLM
en RW ontstond toen donder
dag opnieuw illegale zangvo
gels op een KLM-vlucht uit Pa
ramaribo werden onderschept.
Tot stomme verbazing van de
KLM verscheepte de RW de
tien dieren dit keer gelijk naar
een opvanghuis in Hoek van
Holland. Vorige week beval de
dienst nog om een andere partij
vogels meteen af te maken. Ver
voer was toen nog uit den boze-
.„Wat eerder niet kon, kan nr
wel blijkbaar. We kregen dii
keer ook niet het verzoek de vo!
gels te euthaniseren", aldus eer'
KLM-woordvoerder.
Ook donderdag moest de
luchtvaartmaatschappij he|
dierenhotel op Schiphol sluiterl
omdat er een illegale papegaa
ter keuring was aangeboden. Eij
dreigde volgens de RW be
smettingsgevaar. De RW heef
tot nu toe geweigerd het beye
tot sluiting van het hotel schrif
telijk te bevestigen. Dat gebeur
normaal gesproken wel.
Marco Hasselaar en zijn tolk Nabiel Hayaza.
„Uit veiligheidsoverwegingen
worden die pas op het laatste
moment uitgedeeld", aldus se
cretaris Yudo Hardiyanto. Er
gaan verhalen dat er valse bil
jetten in omloop zijn, maar ze
worden ter plekke gewaarmerkt
met drie handtekeningen en
een sticker met hologram, zo
dat de kans op fraude beperkt
lijkt.
„Van degenen die de stembu
reaus leiden, heeft 90 procent
instructies gehad. We hopen
dat de andere tien nog komt
voor de training", rapporteert
de secretaris. De rest van het
personeel heeft de schrijfma
chines opzij geschoven en volgt
met gespitste oren het gesprek,
terwijl weer een luidruchtige
groep campagnevoerders pas
seert.
Samen met twee ambtenaren
bezoekt Hasselaar de plaatsen
waar stemlokalen worden inge
richt. „Ze zijn groot genoeg",
knikt hij goedkeurend, maar het
baart hem zorgen dat er enkele
worden ingericht bij plaatselij
ke partijbonzen thuis. Dat zou
de aanhang van andere partijen
kunnen afschrikken. Het blijkt
echter niet zo gemakkelijk ge
schikte locaties te vinden.
„Mensen zijn bang dat het
stembureau wordt aangevallen
als de uitslag tegenvalt", legt
een ambtenaar uit. „Kerken en
moskeeën zijn taboe en over
heidsgebouwen niet neutraal."
Hasselaar is samen met een
Spaanse collega al dagen bezig
om tolken, auto's, telefoons en
wat al niet te regelen voor de
EU-waarnemers, die op de ver
kiezingsdag zoveel mogelijk
stemlokalen afgaan om de vin
ger aan de pols te houden. „De
politie is zich zeer bewust van
haar taak", vertelt hij verge
noegd. De commandant zei te
gen zijn mensen 'dat het niet
goed genoeg is als wij zelf tevre
den zijn'. „Als de waarnemers
vinden van niet, denkt straks de
hele wereld dat het niet goed is
verlopen."
's Middags krijgen de tolken,
bedeesde studenten, instructies
over omgang met de directe en
in hun ogen botte Europeanen,
's Avonds praat Hasselaar in
een urenlange sessie met stu
denten die als lokale waarne
mers in elk stemlokaal aanwe
zig zijn. Ze zijn onzeker en een
beetje achterdochtig. Uiterst
beleefd zeggen ze dat de infor
matie-uitwisseling wel een
foto cpd theo haerkens
beetje eenrichtingsverkeer is.
„Waarom zegt de EU-waarne-
mer niet gewoon hoe het alle
maal nog beter kan worden ge
regeld?"
Uitnodigingen van autoriteiten
om met hen alle verkiezingsbu
reaus te bezoeken, slaat Hasse
laar vriendelijk af. „Wij moeten
ten alle tijde onze onafhanke
lijkheid behouden", zal hij later
het dozijn waarnemers voor
houden. „We mogen niet ingrij
pen. We hebben een mandaat
om te kijken en te rapporte
ren." De teams van twee, aan
gevuld met een vertaler, krijgen
ieder een eigen regio toegewe
zen waar ze dit weekeinde ken
nis kunnen maken met de au
toriteiten, zodat ze maandag
ook met het oog op de veilig
heid zeker zijn van ieders me
dewerking.
De meest ervaren kracht, een
Waalse jurist, gaat naai' de regio
waar twee moslimpartijen el
kaar geregeld in de haren vlie
gen. Goedmoedig moppert hij
wat over zijn lot. Hasselaar
grijnst tevreden door zijn brille
tje. Als er waarnemers naar
dat gebied gaan, zorgen de au
toriteiten wel dat de verkie
zingsdag er goed verloopt."
STRAATSBURG
HANS JACOBS
Fraude met Europese
steunfondsen. Graai
en en snaaien van
(sommige) leden van
het Europese Parle
ment. 'Europa' komt
slechts negatief in het
nieuws. Dat belooft
voor de verkiezingen
op 10 juni weinig
goeds. De parle
mentsleden zelf vinden dat het
toch de moeite waard is te gaan
stemmen. Leidenaar Jan Marinus
Wiersma, voormalig internatio
naal secretaris van de PvdA en
derde op de kandidatenlijst, aan
het woord.
Bij de vrijdagi'ergaderingen van
het Europees Parlement in
Straatsburg laat u zich nooit
zien.
„De vrijdagagenda is altijd een
lichte agenda. Heel veel mensen
vinden dat ze die dag beter kun
nen benutten. Ik had als inter
nationaal secretaris van de PvdA
en als vice-voorzitter van de
partij een dubbélmandaat. Met
het partijbestuur is afgesproken
dat het beter is dat ik vrijdags in
Nederland zit, dus reis ik op
donderdag al terug. Maar het is
niet zo dat ik die vrijdag thuis
niks zit te doen en ik strijk dan
ook geen presentiegeld op."
Het Europees Parlement heeft
het statuut dat de salarissen en
omstreden onkosten vergoedin -
gen moest regelen, niet aangeno
men.
„Onbegrijpelijk dat het parle
ment zo los kan staan van de
publieke opinie. We kunnen
hier niet geïsoleerd besluiten
nemen waar de kiezers niets van
begrijpen, waaruit kan blijken
dat we alleen maar bezig zijn
met onze eigen belangen. De
scheidslijnen liepen ook dwars
door onze fractie. De Duitsers
EUROPESE
VERKIEZINGEN
war en tegen, maar
onze Britse voorzit
ter stemde voor
aannemen van het
statuut. Het voorge
stelde statuut is wel
iswaar niet vol
maakt, maai' is nog
altijd veel beter dan
geen regeling. Over
het algemeen zijn
we het in de fractie
over de sociaal-de
mocratische priori
teiten wel eens, maar bij zaken
die heel rechtstreeks met de na
tionale cultuur te maken heb
ben hebben de zuidelijke lidsta
ten andere belangen dan de
noordelijke lidstaten."
De PvdA heeft een handjevol
parlementsleden in een fractie
van 220 die wordt overheerst
door Britten en Duitsers. Is er
ruimte voor een eigen geluid?
„We spelen een behoorlijke rol.
We leveren bijvoorbeeld één van
de drie buitenlandwoordvoer
ders (Wiersma zelf,'red.) van de
fractie. Ik heb geprobeerd om
het Europees Parlement goede
dingen te laten zeggen over het
veiligheidsbeleid. Als de fractie
dat overneemt is de som van het
geheel groter dan het aantal ze
tels dat we hebben. De socialis
tische fractie is tenslotte de
grootste in het parlement."
Het Europees Parlement is een
zijdig samengesteld: veel blanke
mannen, nauwelijks vertegen
woordigers van etnische minder
heden in de lidstaten. Geen Suri-
namers, Marokkanen of Turken.
„Dat zal nog wel even duren.
Weinig landen zijn daar bewust
mee bezig. Het aanbod is ook
niet groot. Er zit hier minder
dan in de lokale of nationale een
doorsnee van de bevolking. Een
kandidaat moet internationaal
politiek georiënteerd zijn, moet
kunnen omgaan met vaak van
huis zijn en moet als vertegen
woordiger van een klein land
Jan Marinus Wiersma. foto gpcM
meerdere talen spreken. Dat" is
geen fonnele eis, maar het is wel
essentieel. De politiek wordt in
de wandelgangen gemaakt en
daar zijn geen tolken. De Neder
landers in het Europees Parle
ment hebben mede omdat ze
hun talen spreken meer invloed
dan hun getalsterkte veronder
stelt."
Elftalen hanteert het Europees:
Parlement en het telt 626 leden.
De Europese Unie wil verder uit
breiden. Is de Unie straks nog be
heersbaar?
„Om de besluitvorming te ver
beteren moeten er meer beslui'f
ten met een meerderheid van
stemmen kunnen worden geno
men. Vasthouden aan unanimi
teit levert nu al problemen op.1
Ook moeten we kijken naar het j
aantal commissarissen. Ik denk
dat iedere lidstaat een commis
saris moet houden, maar dat er
senior en junior commissarissen'^
moeten komen. Het aantal le
den van het Europees Parle
ment moet worden beperkt tot
maximaal 700. En het parlement
zal uiteindelijk wel kiezen voor ij
een tweetalig systeem."
