ZATERDAGS
BIJVOEGSEL
het toeval over
„Leidsch Dagblad
ZATERDAG 5 JUNI 1999
In de zomer van 1992 wandelt een bleke
jongeman voor het eerst naar de bar van het
lelershome in het Ajax-stadion De Meer. Hij
■eekt de bardame aan: „Goedemiddag, tante
itigfcn. Ik ben Jari Litmanen uit Finland. Mag ik
ige
'e|. jen kopje koffie, alstublieft?" De toon is gezet.
\ri Litmanen, 21 jaar jong, is nog geen dag in
\%isterdam of hij spreekt de 'grande dame' bij
lm en in goed verstaanbaar Nederlands aan.
'Litti', zoals hij in zijn vaderland liefkozend
ordt genoemd, vat zijn aanwezigheid op deze
J rdbol uiterst serieus op. Hij laat niets aan het
wal over en houdt de touwtjes graag strak in
nden. Met het vertrek van Jari Litmanen is de
Slmanteling van het kampioenselftal vanAjax
compleet: de spin in het centrum van het
jdwitte web wentelt zich vanaf deze zomer in
de warmte van de Catalaanse zon.
door ERIC DE JAGER
ari is serieus, Jari is een denker. Zel-
I den zal iemand hem er op betrap-
f pen 'zomaar iets' te doen. Dat maakt
n tot één van de meest ideale spelers
voor een trainer. Zijn oplossingen zijn vaak
even simpel als briljant, nooit neemt hij
onverantwoorde risico's. Voetbal is een
spel van concentratie en discipline, vindt
de Fin. Niet voor niets steeg hij onder de
strenge Louis van Gaal tot ongekende
hoogten. De trainer van Barcelona en de
ex-Ajacied kunnen met elkaar lezen en
schrijven wanneer het over voetbal gaat.
Vies van hard werken is Litmanen ook
niet. Dat is de Fin in hem. Finnen werken
hard en dat willen ze ook op het veld zien.
Het zijn eigenlijk de Feyenoorders van
Noord-Europa. Deense en Zweedse tech
niek is aan hen nauwelijks besteed. Jari Lit
manen bracht de ommekeer. Hij combi
neerde een fabelachtige werklust met een
verfijnde techniek en tactisch inzicht. Door
het spelletje bloedserieus te nemen en door
altijd maai' te willen leren. Want wat voor
zijn honger naar de Nederlandse taal gold,
dat geldt tienvoudig voor zijn honger naar
voetbal. Van Louis van GaaJ kreeg hij één
jaar om vrijuit rond te kijken bij Ajax. Hij
hoefde niets te* presteren, alleen maar goed
opletten en leren. Dat advies was aan de
leergierige en intelligente voetballer, die
het Finse equivalent van een VWO-diplo-
ma op zak heeft, wel besteed. Hij richtte
zijn blik op Dennis Bergkamp, de onbe
twiste sterspeler van de Amsterdammers
en liet niet meer los. Bergkamps bewegin
gen tijdens de training, zijn positiespel tij-,
dens de wedstrijden, Jari zoog alle informa
tie in zich op. Én bewaarde de nieuw ver
worven kennis vervolgens in de grote voet
baldatabank in zijn hoofd. Waar deze we
tenschap nooit meer verloren gaat. Want
Litmanen is een wandelende voetbalency
clopedie. Hij weet oude spelsituaties tot op
de vierkante centimeter uit te tekenen, ont
houdt uitslagen, doelpuntenmakers en
spelers uit de meest obscure competities
en het donkerste verleden.
Voetbalgek
„Hij is voetbalgek", beaamt Bobby
Haarms, al vijftig jaar lid van Ajax, assis
tent-trainer en behorend tot het vaste
meubilair van de Amsterdamse club. „Sta
pelgek. Als hij niet voetbalt, dan denkt hij
over het spelletje na. Hij weet precies wat
hij wel en niet nodig heeft. Hij is erg serieus
en altijd bereid hard te werken. Toen hij
hier kwam in 1992 heeft hij optimaal ge
bruik gemaakt van de fantastische spelers
die om hem heen liepen. Ik zeg: 'het is een
werker', maar er zit inmiddels zoveel tech
nisch en tactisch vernuft in dat lijf. Hij is de
beste."
Litmanen heeft*niet de natuurlijke flair
van spelers als Roy, Giggs of Dani. Hij is het
product van veel, heel veel trainingsarbeid.
Kenners van het ijshockey, de onbetwiste
nummer één van de Finse sporten, bewe
ren dat hij vanwege zijn inzicht en werklust
ook een topper op de schaats had kunnen
zijn. Maar de keuze voor het voetbal was
voor Jari Litmanen niet moeilijk. Hij kreeg
het spel door zijn vader Olavi, ook Fins in
ternational. met de paplepel ingegoten. Lit
manen: „Mijn eerste herinneringen zijn
aan voetbal. Al mijn vriendjes waren spe
lerszoontjes. Alles in mijn leven stond in
het teken van voetbal. Ik oefende elke dag.
Als het 's winters te koud was, ging ik naar
de grote sporthal in Lahti om verder te trai
nen."
Behalve zijn stages en collega-spelers,
fungeerden ook de uitgebreide videocollec
ties van hemzelf en zijn vriend en
Ajax-perschef David Endt als lesmateriaal.
Avondenlang bracht Litmanen door voor
de televisie in zijn huiskamer, de rewind-
en ptay-knoppen teisterend om maar niets
van de mooiste goals en acties te missen.
Dankzij zijn analytisch vermogen weet hij
binnen een seconde de situatie in het veld
in te schatten. Vóór hij de bal ontvangt,
weet hij al waar zijn medespelers staan en
- nog belangrijker - wie hij moet aanspelen
Lieveling Jari Litmanen verlaat Nederland na zeven jaar
om de aanval zo gevaarlijk mogelijk voort
te zetten. De pass komt negen van de tien
keer aan, zelfs als de gever zich omsingeld
weet door drie of vier tegenstanders.
Mislukt oefenpotje
Overigens had het maar weinig gescheeld
of de Nederlandse voetbalfans hadden die
fraaie acties van Litmanen moeten missen.
Eerder was hij al te licht bevonden 11a een
stage bij PSV in Eindhoven en ook Louis
van Gaal stond in 1992 op het punt Jari's
retourticket naar Helsinki te boeken. „Hij
kwam tijdens de voorbereiding op het
nieuwe seizoen op proef en Louis zette
hem rechtshalf in een oefenwedstrijdje te
gen een amateurclub", herinnert Bobby
Haarms zich. „Hij speelde dramatisch en
we zeiden tegen elkaar: 'die kan weer naar
huis.' De volgende dag kreeg Louis tijdens
de training het idee om hem eens op 'num
mer tien' te zetten. We keken elkaar weer
aan en zeiden: 'Die mag nooit meer weg'."
Als Van Gaal Jari na één mislukt oefenpo
tje had weggestuurd, dan had Litmanen
zich meteen weer bij een andere club ge
meld. Net zolang tot hij wél was geslaagd.
De Fin had namelijk maar één doel voor
ogen: slagen als topvoetballer. Hij meldde
zich voor stages bij Leeds United, PSV,
Malmö FF en IFK Göteborg. Zijn favoriete
club Liverpool, waar zijn jeugdidool Kenny
Dalglish speelde, bezocht hij nooit, zijn an
dere favoriete vereniging, Bar^a, wél. De
prijzen behorend bij de titel 'Fins voetbal
ler van het jaar', spaarde hij drie jaar lang
op. Het waren vakantiereisjes naar Barcelo
na. „In plaats van drie keer één week, ben
ik één keer drie weken gegaan. Via de Finse
bondscoach heb ik contact gezocht met
Barcelona en aan Tonnie Bruyns-Slot ge
vraagd of ik mocht meetrainen. Dat mocht
en zo had ik er weer een stage bij", zegt Lit
manen over de tijd dat hij heel Europa af
struinde.
Prijsjes hoeft hij nu niet meer op te spa
ren om bij de blaugrana te mogen trainen.
Na een Europacup, een wereldbeker en een
waslijst aan nationale titels, zijn de rollen
omgedraaid: Barcelona-voorzitter Nunez
tastte diep in de buidel om de balvaste
middenvelder aan zich te binden. Tien mil
joen gulden voor het zetten van de handte
kening en vervolgens nog eens zes miljoen
gulden per jaar.
Toch houdt Litmanen altijd vol dat hij
nooit als eerste aan geld denkt. En wie hem
aan het werk ziet op de training en in wed
strijden, gelooft hem. „Vanaf het eerste
moment dat ik bij Ajax kwam, wist ik dat ik
wilde blijven. Ik had inmiddels verschillen
de voetbalstijlen kunnen zien door mijn
stages en het spel van Ajax was het voetbal
zoals ik dat wilde spelen. Ik ben Louis van
Gaal dankbaar dat hij mij de kans heeft ge
geven om het eerste jaar zonder enige druk
te leren. Tegenwoordig komt dat nauwe
lijks meer voor."
Net zoals het nauwelijks meer voorkomt
dat een gewilde speler zich netjes aan zijn
contract houdt en keurig ruim van te voren
het bestuur inlicht dat hij aan het einde
van zijn dienstverband naar een andere
club wil vertrekken. „Ik kijk eerst naar het
voetbal, dan naar de omgeving en de men
sen en dan pas naar het geld. Zo heb ik ook
voor Ajax en Amsterdam gekozen." Hij
heeft in overleg met zijn goede vriend Dan
ny Blind zelfs even overwogen om nóg een
jaar bij Ajax te blijven. Maar de voorwaarde
was wel, dat ook Blind zijn loopbaan zou
voortzenen. De versleten knie van Blind
verhinderde dat.
Camera en microfoons
Zo vrolijk als hij in het dagelijks leven is, zo
moeizaam komt Litmanen over als de ca
mera's en microfoons op hem gericht
staan. Jari is een rustige jongen, en bovenal
een Fin. Die kijken het liefst de kat uit de
boom, voor ze zich openstellen voor
vreemden. En al die journalisten, die zich
wekelijks voor hem verdringen, dat zijn
vreemden. Bovendien zijn het onbetrouw
bare vreemden, want ze trekken alles zon
der schroom uit zijn verband, vindt Litma
nen. „Ik ben niet bang voor de pers, ik heb
er ook geen hekel aan, maar ik ben wel heel
voorzichtig. Alles wat ik zeg, komt groot in
de krant. Dus heb ik heel wat verantwoor
delijkheid. Tegenover mijzelf, maar ook te
genover mijn medespelers, de club en mijn
vrienden en familie. Kijk nu eens naar al
die verhalen over Barcelona die de afgelo
pen maanden de ronde doen. Dat is be
gonnen toen ik terugkwam van vakantie in
januari. Ik heb zelf geen woord gezegd,
maar toch beweerde Studio Sport en Tele
tekst dat ik bij Barcelona had getekend. Op
gezag van mijn zaakwaarnemer. Ik héb niet
eens een zaakwaarnemer. Ze zijn hier bij
Ajax de hele dag bezig geweest telefoontjes
te beantwoorden en uit te leggen dat het
niet waar was. Als de dingen al zó worden
opgeblazen, terwijl ik niets heb gezegd, dan
kun je wel nagaan wat er gebeurt als ik wel
stevige uitspraken doe. Bovendien roep ik
nu al maanden dat ik nog niets heb gete
kend. Dat is de waarheid, maar niemand
gelooft mij. Ze schrijven en zeggen toch
wat ze zelf willen. Dat maakt mij wantrou
wend, ja. Niet tegenover iedereen, maar ik
moet toch oppassen. Ik begrijp hun kant
van het verhaal wel een beetje, maar zij
moeten mij ook kunnen begrijpen."
Ook hier is de invloed van zijn grote leer
meester Louis van Gaal weer zichtbaar. Die
heeft ook niet veel op met 'de heren me
dia'. Aan de andere kant is er altijd de aan
geboren beleefdheid van Litmanen: hij zal
voor iedereen tijd maken, zelfs als hij die
eigenlijk niet heeft. Meermalen heeft Louis
van Gaal zijn ster voorafgaand aan Cham
pions League wedstrijden uit de perskamer
gesleurd, omdat hij weer eens zwichtte
voor de druk van te veel journalisten. On
telbare keren werd hij vanuit de spelersbus
gemaand haast te maken, als hij weer als
laatste de hordes handtekeningenjagers te
vreden wilde stellen.
Doelpunten
Jari Litmanen staat garant voor doelpun
ten. Hij is één van de meest trefzekere mid
denvelders ter wereld. Al in zijn eerste vol
ledige seizoen (1993/1994) in de basis bij
Ajax, claimde hij de Gouden Schoen. Bo
vendien heeft de Fin de gave om te scoren
op belangrijke momenten. Het is veelzeg
gend dal 'Mister Champions League' Lit
manen al jaren strijdt om de topscorerstitel
in het belangrijkste Europese toernooi met
Juventus-spits Alessandro Delpiero. Tegen
AC Milan, tegen Auxerre en Panathinaikos:
Litmanen sleepte zijn club door de moei
lijkste momenten in de geldpoel van de
UEFA.
De ontlading na de goals is altijd groot.
Het zijn de weinige momenten waarop Lit
manen zich helemaal laat gaan: „Als ik
scoor, weet ik een paar tellen niet wat ik
doe." Bovendien kan hij op die momenten
zijn vreugde met het publiek delen. „Ik
scoor voor de club. maar ik juich voor de
fans. Het is één van die momenten waarop
ik ze echt kan bedanken voor alle steun."
Als het juichen is verstomd, trekt Litma
nen zich weer terug in zijn bescheidenheid.
„Ach, soms lukt het, soms niet. Scoren is
zoiets ongrijpbaars. Na de wedstrijd re
gent het clichés: „Het maakt niet uit wie er
scoort, als we maar winnen. Het gaat om
de teamprestatie.'' Pas bij zijn allerlaatste
goal voor Ajax gaf Litmanen toe te genieten
van het persoonlijke succes. Shota Arvelad-
ze legde de bal panklaar in de laatste mi
nuut van de laatste thuiswedstrijd tegen
RKC. „Dat was fantastisch. De eerste goal
van de wedstrijd was voor het team, maar
die laatste, die was helemaal voor mij al
leen."
Opvallend genoeg stond de topscorer
vaak het klamme zweet in de handen, als
hij een penalty moest nemen Liever liet hij
de eer over aan anderen. Pas nadat hij,
toen Ajax nog aan de Middenweg speelde,
één hele serie aan zich voorbij liet gaan en
zag dat hij niet de enige was die van elf me
ter miste, durfde hij het nemen van straf
schoppen weer aan.
Lees verder elders in deze bijlage
