Monument voor Shakespeare
Rijke variatie op kunstRAi
Afgodsbeelden
van de nieuwe tijd
Cultuur Kunst
Van der Ploeg ziet zich als bondgenoot van kunstgalerieën
in
Jazzfestival Voorschotel
WOENSDAG 2 JUN11999
AMSTERDAM ANP
Staatssecretaris Van der Ploeg (cultuur)
beschouwt zichzelf als een 'bondgenoot'
van de KunstRAI en de zich daar presen
terende kunstgalerieën. Dat zei hij gis
teravond bij de opening van de vijftien
de aflevering van dit evenement in de
Amsterdamse RAI.
Zoals bekend wil de bewindsman
vraag en aanbod in de kunstwereld be
ter op elkaar afstemmen. „Voor mij is
van belang dat een onderwaardering
van de vraagzijde nadelig kan zijn voor
het maatschappelijk functioneren van
kunst. Als de afstand tussen makers en
het potentiële publiek te groot wordt,
dreigt isolement en eenzijdige afhanke
lijkheid van overheidssubsidies", aldus
Van der Ploeg.
„Te vaak worden markt en overheids
beleid tegenover elkaar geplaatst. Beleid
zou de marktwerking verstoren en de
ontmoeting tussen kunst en publiek
frustreren. Of de markt zou nivellering
in de hand werken, eenheidsworst gene
reren en de creativiteit frustreren. Ik
houd me verre van zo'n tegenstelling.
Integendeel, het is mijn overtuiging dat
wij, dat wil zeggen galeriehouders, de
organisatoren van de KunstRai en ik,
uiteindelijk hetzelfde nastreven, name
lijk de confrontatie tussen kunst en pu-
Ernst en luim bij voordracht van 154 sonnetten in Leiden
Honderdvierenvijftig son
netten. Zoiets gaat je niet
in de kouwe kleren zitten,
ook al hoef je er alleen
maar naar te luisteren.
Maar de door Stichting Te
genbeeld georganiseerde
Sessions of Passion, de
voordracht van 154 son
netten van William Shake
speare op de Leidse Vis
markt en de Koornburg,
verveelde gisteravond ei
genlijk geen moment.
LEIDEN CEES VAN HOORE
Ruim vijftig bekende en minder
bekende Leidenaren waren op
verzoek van de stichting komen
opdraven om ieder drie vurige
liefdesgedichten van William
Shakespeare voor te dragen. De
voordracht van Pauline Slot, die
met haar roman 'Zuiderkruis'
momenteel triomfen viert, werd
door het stadhuiscarillon jam
mer genoeg weggeklepeld,
maar mensen als Rudy Kous
broek, Petra Unger, Bart van
Mossel, Rens Heruer, René Val-
lentgoed, Rob Baars en, niet te
vergeten, de tot ontroering
dwingende rechtenstudente Ei-
leen Grace Cox, maakten dat
ruimschoots goed.
Rens Heruer zette de toon
voor de eerste ronde van deze
marathonvoordracht, waarin
William Shakespeare verhaalt
over een smeulende driehoeks
verhouding die fataal afloopt.
Heruer heeft net dat beetje me
lancholie in zijn stem dat de
versregels enkele reis hart doet
gaan. Hij maakte, met zo'n ty
pisch Engelse aardappel in de
keel, gewag van 'the darling
buds of May', maar in het vol
gende sonnet was het alsof Ali
Cyaankali weer even over de
Rotterdamse Lijnbaan liep. En
dat alles galmde over de terras
sen aan het water. En in de ste
gen hoorden de eenzame wan
delaars nog de echo van de
versregel: 'Sterf eenzaam en je
beeld is gauw vergeten.'
Net als bij de voorlezing van
Gorters Mei vorig jaar hadden
de deelnemers er van alles aan
gedaan om het werk in het ge
heugen van het publiek te grif
fen. Vooral twee leerlingen van
het Da Vinei College maakten
grote indruk met hun sonnet
ten, die als koralen werden ge
zongen. Leiden veranderde
even in een prachtige kathe
draal, met de vele kroegen als
ruimbemeten biechthokken.
In het Russisch, in het Chi
nees, in het Portugees, als in
een waar Babylonisch festijn,
werden de gedichten van Sha
kespeare, waarvan eindregels
als 'Water cools not love' en
'Cheeks need blood indeed'
mogen worden gebeiteld in de
kademuren van onze stad, van
af de Koornbrug en een speci
aal aangemeerde boot de
avondlucht in geslingerd. Bij
sommige voordrachten was het
alsof er even een huishoudelij
ke mededeling door de organi
satie werd gedaan, anderen leg
den er hun hart en ziel in. De
voordracht van Eileen Grace
Cox, een studente rechten uit
Leiden, was ontroerend. Met
haar jonge, door de zenuwen
wat tere stem, gaf zij de toe
hoorders het gevoel alsof zij
echt tegen een geliefde sprak.
Al was het laat op de avond en
kwam het verdoezelde rijm
sommige mensen de oren uit,
Eileen wist de handen geest
driftig op elkaar te krijgen.
Natuurlijk waren er ook deze
keer weer de notoire grappen
makers. Ondernemer Frans
CHEF JAN RIJSDAM, 071-5356444, PLV CHEF ANNET VAN AARSEN 071-51
bliek. Ik beschouw ons op dat punt als
bondgenoten."
Van der Ploeg reikte de West Art of
Now Award uit aan Paul de Reus (1963)
voor zijn werk 'Onzichtbare man', een
jas van doorzichtig plastic met daarin
een geklede man van hout. De 15.000
gulden grote prijs wordt door een jury
van directeuren van kunstacademies
toegekend aan de meest veelbelovende
kunstenaar van de KunstRAI.
Horst gaf de sonnetten van
Shakespeare de 'duts triet' door
ze onbeholpen en met een af
schuwelijk accent voor te lezen
en te besluiten met de uitsmij
ter: 'Zo doet Wim Kok het'.
Zanger Rob Baars en organisa
tor René Vallentgoed maakten
er een gezamenlijk optreden
van. Op z'n Leids natuurlijk en
af en toe op de wijze van Mary
Bey.
Maar de teneur van de avond
was over het algemeen toch se
rieus en vol respect voor het
werk van de grote Engelsman.
En er werd luid en duidelijk ge
sproken, vooral ook door
schouwburgdirecteur Bart van
Mossel, wiens Engelse wee
klachten op het schellinkje van
zijn eigen schouwburg te horen
moeten zijn geweest. Petra Un
ger, de directrice van de Leidse
Stadsgehoorzaal, las de sonnet
ten melodieus en met het juiste
gevoel voor de enjambementen
voor. Haar zangstem, die ze
vroeger als zangeres zoveel
heeft gebruikt, droeg bij aan
haar mooie en waardige voor
dracht.
Het publiek vermaakte zich
intussen kostelijk. Geen slemp
partijen daar aan die waterkant,
maar beschaafd vermaak en
een oplettend oor, zodat Shake-
speares regel 'De mens is
slecht: zijn slechtheid triom
feert' eventjes niet op ging.
Sommigen kwamen, onder in
vloed van zoveel poëzie, tot ci
taten uit hun kleutertijd, zoals
'Doe als een visje onder water:
spartel rond en hou je snater.'
Tegen elven werd het koud
aan de gracht, maar het hart
bleef warm. "Stichting Tegen
beeld kan trots zijn op het
vluchtige monument dat zij gis
teravond heeft neergezet voor
William Shakespeare.
Vorstelijke stukken van Andy Warhol, met de koninginnen Beatrix, Elisabeth en Margarethe, worden op
plaats gehangen in de KunstRAI. foto dijkst
AMSTERDAM
FRANCHISE LEDEBOER
Op de KunstRAI hangt bij galerie Serieuze Zaken
van Rob Malasch een prachtige kleurenfoto van
Sylvia Kristel in een pornografische pose. Die
eerste indruk is misleidend: het is een zelfportret
van de mannelijke Japanse fotograaf Morimura
Yasumasa in een verbluffend knappe vermom
ming. Malasch zorgt op de jaarlijkse galeriebeurs
voor een verrassing door ook werk van La Kristel
zelve te presenteren. En zowaar: de actrice kan
reuze aardig schilderen.
Kristels voornaamste thema zijn rozen, die ze
over haar doeken drapeert als een dik tapijt. Haar
kracht ligt in de fraaie combinaties van kleuren-
tinten, die ze een frisse vitaliteit weet te verlenen.
Bij Malasch hangen van Yasumasa ook zelfpor
tretten waarin hij zich heeft vermomd als Vivian
Leigh en Cathérine Deneuve. Het zijn zulke uit
zonderlijk fraaie portretten dat het geen verba
zing wekt dat ze inmiddels een internationale
marktwaarde van 20.000 gulden per stuk hebben.
De Europahal is met 160 deelnemers (vorig
jaar 150) tot de nok toe gevuld. Het aantal bui
tenlanders steeg van tien naar negentien, waar
onder als opvallende nieuwkomer Gallery Eighty-
Six uit Willemstad op Curasao. Eigenaresse Ge-
raldine Gaari is dolblij dat ze door de selectie-
kwam: „De KunstRAI biedt zo'n rijke variatie dat
ik hier graag een keer aanwezig wilde zijn." Ze
brengt bronzen beelden van Nelson Carrilho, een
kunstenaar die van eenvoudige symbolen als een
boot, vis, kruis, appel of pinda bizarre, intrige
rende combinaties maakt. De schilderijen van
Sacha Tebo wekken associaties met oeroude in-
dianentekeningen die op rotsen en in grotten
zijn gevonden: hij blijkt dat spannende effect te
bereiken door in bijenwas te krassen. De komst
van Gallery Eighty-Six is daarmee een aanwinst.
De liefhebber van traditionele figuratieve kunst
kan meteen koers zetten naar Galerie Mokum.
Mario ter Braak verwelkomt de bezoeker
met het werk 'Tafelrand met aardbeien' en A
Greving presenteert er zijn stillevens met si
pen, zalfpot en mandje.
De galeries voor actuele kunst zijn opnieu
vinden in de afdeling 'Art Amsterdam', de
mer waaronder zij tot een paar jaar geleden
eigen beurs organiseerden. Cokki Snoei \i
daar haar stand met variaties op zelfportre
waaronder de schokkend-levensecht gemari
leerde foto's waarop Paul Smith in zijn ei
vechtende, zuipende en obscene gebaren
kende Britse randgroepjongeren in beeld bri
De Ierse Una Henry zorgt bij Snoei voor een;
te huiver met twee wassen poppen van kj
meisjes in witte jurkjes die op de grond lij
met glazige ogen.
Leyla Akinci laat in haar stand het werk
Kirsten Geisler zien. Met behulp van geavanc
de computertechnologie maakte de kunster
een beeldschone 'touch screen'-vrouw. Wie;
gezicht aanraakt, kan haar onder meer l
knipogen, kussen, glimlachen en de ogen t
slaan. Het is werk waarin de wereld van de r
we media een volmaakte eenheid met kwalit
kunst vormt en dat is nog lang niet altijd he
val.
Onder de titel 'Uitgelicht 3' is er een prese
tie van bijna 150 kunstenaars die de afgelc
twee jaar een startstipendium ontvingen,
verrassing op deze expositie zijn de foto's
een jong meisje en een oude vrouw van C(
van Balen. Het meisje is een 'oude bekende'
het Rijksmuseum, waar Céline op dit moii
exposeert met foto's van kinderen van zeverj
slapende vrouw met het gerimpelde ge^
naast haar brengt ontroerend in beeld welke;
komst het kleine meisje onherroepelijk wachi
De KunstRAI duurt tot en met 6 juni. De
ningstijden zijn dagelijks van 11.00 tot 1
uur en op donderdag van 11.00 tot 22.00 uu
Alle kunst is erotisch. Een uitdagend 'statement' van Bauhaus-architect Adolf Loos (1870-
1933). In de horizontale lijn zag Loos een liggende vrouw, in de verticale een man die de liefde
met haar bedreef. Die Freudiaans gekleurde visie gaat wellicht iets te ver. Maar dat veel
belangrijke kunst een erotische lading heeft, is een onwankelbaar gegeven. In de serie 'Het
blote oog' zwerven wij van de fraai gewelfde schouder naar de tere knieholte, laten wij een
strelend oog gaan langs een aantal erotische kunstuitingen en gaan wij nader in op de
achterliggende thematiek. In aflevering 16: de superieure vrouw van Gustav Klimt.
De kunstschilder Gustav
Klimt (1862-1918) is wel
eens betiteld als de
'Weense Casanova'. Voor deze kun
stenaar, die de vrouw met al haar
raadselachtigheid en sluimerende
wellust op het doek heeft gezet, is dat
een niet onbegrijpelijke bijnaam.
Maar dat wil niet zeggen dat Klimt
zich in elke sponde met elk type
vrouw thuisvoelde. Klimt bleef zijn le
ven lang onderscheid maken tussen
de vrouw die hij op welhaast hoofse
wijze aanbad en bijna vreesde en de
vrouw met wie hij zijn seksuele ple
ziertjes deelde.
Rondom de vorige eeuwwisseling, in
een tijd dat er in Wenen, onder in
vloed van Sigmund Freud, een narcis
tische dwaaltocht werd ondernomen
naar het nieuwe ego. naar een andere
levensoriëntatie dan die van de verk
alkte bourgeoisie, met de achter hun
frak gevangen heertjes en de in hun
corsetten gesnoerde, nuffige dame
tjes, werkte Klimt als decoratieschil
der in opdracht van de gemeente We
nen. Samen met zijn kunstbroeders
maakte hij wandschilderingen en
doeken voor het Burgtheater en het
Kunsthistorisches Museum in deze
metropool. Op zijn schilderijen liet hij
i het theaterpubliek in de zaal zien, de
1 mensen die het voor het zeggen had
den in Wenen, allemaal zeer herken-
I baar en levensecht afgebeeld. Het
i streelde hun ijdelheid en dat leverde
Klimt veel werk op.
Op één van die schilderijen smokkel-
de hij Emilie Fröge het tafereel bin
nen, een belangrijke Weense mode
ontwerpster, voor wie Klimt zijn leven
lang een diepe liefde zou blijven koes
teren. Hij werkte met haar samen,
ontwierp jurken, ging met haar op va
kantie, portretteerde haar op zijn be
roemde schilderij 'De Kus', maar
trouwen met Emilie. nee, dat deed hij
niet. Klimt was net zo bang voor het
huwelijk als de duivel voor wijwater,
zo schrijft een van zijn biografen. Het
was alsof Klimt bang was voor de
hoogstaande, intellectuele vrouw. Hij
maakte kinderen bij Mizzi, een een
voudig volkstypetje dat hij aan haar
lot overliet. Maar Emilie behandelde
hij zijn leven lang met respect. Het is
een kenmerkende houding in het
Weense fin de siècle, met zijn onder
drukte seksualiteit en sleutelgatero-
tiek.
Op veel schilderijen van Klimt zien we
de vrouw als een uitermate lang en
rank wezen, bijna jongensachtig van
bouw, met een superieure, bijna
strenge blik. La femme tentaculaire,
zoals die vrouw door kenners wel
eens is genoemd. De vrouw met de
tentakels. Het lichaam wordt verhuld
'Danae' van
Gustav Klimt.
foto archief
door prachtige mozaïekmotieven,
waarvan de ldeur aan de stoffen uit
het oude Byzantium doet denken.
Vaak is alleen maar het gezicht van de
vrouw te zien. Alsof ze dat door een
uitsparing in een decor steekt. Maar
gek genoeg, komt de erotische uitstra
ling toch door dat 'scherm' heen.
Klimt verloor met zijn erotische werk
de klandizie van de bourgeoisie maar
oogstte de bewondering van vele rijke
dames, die zich wel als een goddelijk
en onaards wezen wilden laten schil
deren door de kunstenaar. Een schil
derij van een zwangere vrouw doopte
hij verhullend 'De Hoop'. Dat laatste
doek wekte veel beroering in conser
vatieve kringen. Men sprak er schan
de van. Het werd aangekocht door
Fritz Wamsdorfer, de oprichter van
de Wiener Werkstatte, die het bewaar
de in een afsluitbare schrijn in zijn
huiskamer, waaruit het pas tevoor
schijn werd gehaald als er gelijkge
stemden op visite waren, als een soort
afgodsbeeld van de nieuwe tijd.
In zijn tekeningen toonde Klimt zijn
aandacht voor het vrouwelijk lichaam
onverhulder. Onder de opgetrokken
jurken zette hij het geslacht extra aan.
Maar door zijn ranke en arabeskachti
ge lijnen onttrok hij de voorstelling
aan de pornografie. De vrouwen kre
gen iets archetypisch, bevonden zich
'jenseits Gut und Böse'. Dat is goed te
zien op het schilderij Danae, waarop
de dame in zichzelf gekeerd van haar
wellust geniet. De dijen en het achter
werk van de vrouw nemen bijna één
derde deel van het schilderij in. Klimt
moet genoten hebben tijdens het ma
ken van dit schilderij. Hij leefde sa
men met zijn moeder en twee zusters
op een etage in Wenen. Keurig. Zijn
pakken werden geperst, zijn schoe
nen glanzend gepoetst. En zo ging hij
naar zijn atelier, waar vrouwen de
godganselijke dag in hun blote kont
rondliepen, in de bevalligste houdin
gen poseerden en af en toe een goed
keurend klapje op hun billen kregen
van de grote meester. Voor Klimt wa
ren er twee soorten vrouwen: de god
delijke, ondoorgrondelijke, vrouw en
de aardse. Aan een schilderij als Da
nae is te zien dat hij de zachtheid van
die laatste soort toch wel erg moet
hebben liefgehad.
TEKST: CEES VAN HOORE
Mongools stamhoofd opent
dertigste Poetry Internation;
ROTTERDAM ANP
Galsan Tschinag, stamhoofd
van de in Mongolië levende
Toevenen, opent de dertigste
aflevering van Poetry Interna
tional in Rotterdam (12 tot en
met 18 juni). Behalve leider der
- schriftloze - Toevenen is Gal
san Tschinag dichter, zanger en
verteller.
Het stamhoofd werd geboren
als zoon van een nomadische
veehouder. Hij studeerde in
Leipzig en schrijft in het Duits.
In 1994 bracht hij zijn ver
strooide volk in een grote kara
vaan terug naar zijn oorspron
kelijk gebied iri het hoogge
bergte in het westen van van
Mongolië.
Het jubilerende festival blikt
verder nog eens terug op
hoogtepunten van de afgelc
drie decennia, maar kijkt
dichters jonger dan het fes:
ook naar de toekomst. Po
belicht ook enkele van;
mooiste gedichten van de
eeuw en kijkt met programt
rond de tweehonderdste sj
dag van Alexandr Poesjkini
verder terug. Aan Hugo Q
en Gerrit Kouwenaar woi
ook speciale evenementen
wijd, terwijl Paul van Osté
als één van de eerste modj
Nederlandstalige dief
wordt geëerd met een 'mi
hall-programma'. Verder w
de poëzie van twee constn
rende eilandculturen tegen'
elkaar gezet: die van IJsland
die van het Caribisch gebiec
Griffel voor Annie Makkink
Penseel naar Van Haeringei)
AMSTERDAM ANP
De Gouden Griffel voor het
mooiste boek voor kinderen
tot en met 11 jaar gaat dit jaar
naar Annie Makkink voor haar
'Helden op sokken'. Annema-
rie van Haeringen krijgt het
Gouden Penseel 1999 voor de
mooiste kinderboekillustra
ties, zoals die verschenen in
het prentenboek 'Malmok'.
Zilveren Griffels gaan
jaar naar Wolf Erlbruch vc
'Leonard', Toon Teilegen vq
'De verjaardag van alle ant
ren' Joke van Leeuwen vc
'Kukel', Eva Gerlach voor 'H
meneer Eland' en K. Schi
pers voor 'Sok of sprei'. Phi;
Hopman kreeg een Zilver
Penseel voor '22 Wezen', r
als Frédérique Bertrand vc
'Afdankertjes'.
VOORSCHOTEN
Een groot aantal bekende en minder bekende jazzbands en -c(_
bo's treedt aanstaande zaterdag op tijdens het Jazz Festival Sv
ging Voorschoten. De hele dag is binnen en buiten een aantal
blissementen in het centrum van Voorschoten muziek te hq
van onder meer het Caroline de Rooij Quintet, Wolfert Breder
en Gulli Gudmundsson, het Rhythm en Blues Trio, de Brasil N
Band, de Harbour Jazz Band en het Looporkest City Walkers.
Op het grote EWR-podium treden vanaf 16.00 uur op de He
ken Jazz Band en de Harbour Jazz Band. De bands in Het Wa
van Voorschoten beginnen vanaf 15.00 uur te spelen. In De Ma1
is er vanaf 19.00 uur een sessie van gitaristen Paul van Westinp
Mare Eijkeleboom.
Buiten, voor Café De Lindeboom Mas O Menos, spelen vt
17.00 uur verschillende ensembles van de Leidse Streekmuz
school waaronder de Soulband The Soulsearchers, Salsa Los Bs
nos en de Basic Big Band. In Gasterij Floris V speelt vanaf 2J
uur de Brasil Novo Band. Andere locaties zijn De Blauwe Ti
(19.00 uur), Centrum Winkeliers (12.30 uur), Fratelli (19.00 uur
de Beiaardier (vanaf 14.30 uur). Het Jazz Festival Swinging Vt—
schoten is omstreeks 23.30 uur afgelopen.
Lakenhaldirecteur Jetteke Bolten draagt drie liefdesgedichten van Shakespeare voor. foto marklamers
