Twee feestjes voor
in de pastapan.
J"
Cultuur Kunst
Een uniek orgel en zijn eigenzinnige bespelen
Amber toont opmerkelijke combinatie
gebroeders Maris en Frederick Franck
B
Het ultieme boek over het Van Hagerbeer-orgel
Met een feestweek werd vorig
jaar november het gerestau
reerde Van Hagerbeer-orgel in
gebruik genomen. Ruim vier
jaar had het orgel gezwegen,
maar nu klonk het weer zoals
de makers, de familie Van Ha-
gerbeer, het in de zeventiende
eeuw bedoeld hadden. Wie zich
afvraagt of de restaurateurs van
het orgel wel goed werk hebben
verricht, krijgt nu antwoord in
een kloek boek. 'Een Hollands
stadsorgel uit de Gouden Eeuw'
beschrijft gedetailleerd de his
torie van het orgel, de gekozen
restauratiewijze en wat precies
aan het pijpwerk, de windladen
en andere onderdelen is ge
daan.
Wie wil muggenziften, kan
zeggen dat de restaurateurs niet
het Van Hagerbeer-orgel uit
1643 hebben hersteld, maar het
orgel zoals het was in 1744.
Want enkele registers (Vox Hu
mana en Cornet) in het orgel,
toegevoegd door de orgelma
kers Duyschot in 1691 en Van
Assendelft in 1744, zijn bij de
laatste restauratie gehandhaafd.
Het zijn echter minieme veran
deringen met op zichzelf wel
enige cultuur-historische waar
de, die het Van Hagerbeer-con-
cept niet aantastten. Daarom
kan toch wel van een heus Van
Hagerbeer-orgel gesproken
worden.
Veranderingen aan het orgel
na Van Assendelft hebben wel
het concept van Van Hagerbeer
aangetast. Met name de restau
ratie door de firma G. van Leeu
wen uit Leiderdorp in de jaren
veertig van deze eeuw. ,,In geen
enkele andere toestand was het
orgel zo'n chaos geweest," al
dus Koos van de Linde in het
hoofdstuk 'Beschrijving en ver
antwoording van de restaura
tie'. Door dit soort overwegin
gen vielen deze en andere, al
ternatieve restauratie-opties af
en werd uiteindelijke gekozen
om het orgel grotendeels in de
toestand van de familie Van
Hagerbeer terug te brengen. „In
die toestand zou het orgel een
uniek instrument zijn, ook in
ternationaal gezien."
Voor orgelexperts is 'Een Hol
lands stadsorgel uit de Gouden
Eeuw' het ultieme boek over
het Van Hagerbeer-orgel in de
Pieterskerk. Zij zullen smullen
bij de 90 pagina's met de be
schrijving en verantwoording
van de restauratie en de tiental
len pagina's met technische bij
lagen. Maar de geïnteresseerde
lezer die niet volledig in het or
gelvocabulaire thuis is, komt er
bekaaid af. Hij moet het vooral
hebben van de eerste twee
hoofdstukken over de historie
van het orgel. Maar ook in deze
hoofdstukken zal de lezer zich
langs disposities, Prestanten,
Mixturen, aliquoten, discanten
en andere duistere orgeltermen
moeten worstelen.
Toch is het wel de moeite
waard om zich in het dichte bos
van orgelpijpen te begeven. Om
te lezen over het gebruik van
het orgel door de eeuwen heen,
bijvoorbeeld. Of over de soms
eigenzinnige organisten zoals
Jan Pietersz van Rhijnsburch,
de 'droncken fielt en schelm'
die in 1629 een knallende ruzie
met de koster had. Maar vooral
omdat in een aantal passages
de personen Galtus en Germer
van Hagerbeer een beetje tot le
ven komen.
Galtus begon in 1616 met de
orgelbouw, maar het familiebe
drijf ging pas echt floreren toen
zoon Germer zich ermee ging
bemoeien. Vader was de noeste
arbeider, zoonlief de snelle jon
gen met de technische en
akoestische inzichten, waar
door de Van Hagerbeer-orgels
zo befaamd werden. Opdracht
gevers wilden daarom, dat ook
Germer aan hun orgel werkte.
Alleen hij had altijd meerdere
orgels tegelijk onder handen en
had per orgel weinig tijd.
Zo ging het ook met het orgel
in de Pieterskerk. De Van Ha-
gerbeers namen in 1636 de op
dracht aan voor de bouw van
het orgel, maar het werk zou
pas in 1639 beginnen. Germer
liet zich nauwelijks zien in Lei
den, ondanks dat de kerkmees
ters hem probeerden te lokken
met een loonsverhoging en het
Leidse stadsbestuur hem een
dringende brief stuurde. Uitein
RECENSIE BEELDENDE KUNST
SANDRA SPIJKERMAN
Expositie Nooit eerder geëxposeerd Tekeningen van Jacob,
Matthi|s en Willem Maris en van Fredenck Franck Te zien Gale
rie Amber, Hooglandsekerkgracht 8 te Leiden. T/m 7 juni '99,
wo. t/m zo. 11.00- 17 00 uur.
Opmerkelijk om niet te zeggen curieus, is de ge
zamenlijke presentatie van tekeningen van de ge
broeders Maris en Frederick Franck bij Galerie
Amber. Tekeningen van Haagse School schilders
zijn wel het laatste wat je bij deze Aziatisch geori-
enteerde galerie verwacht. Toch zijn ze te zien
samen met werk van een oude bekende'; de
Maastrichtse Amerikaan Frederick Franck. Van
hem heeft Amber al eerder werk getoond. Het is
een kunstenaar die zich door zijn levensvisie en
zijn werk - hij schreef en illustreerde vele boeken
over het Zen-Boeddhisme - bij Amber thuis
voelt. De gedeelde belangstelling voor oude Ja
panse kunst bracht hen met elkaar in contact.
Via Franck liep ook het contact met Henk Te
Strake sr., de eigenaar van de tot nog toe nooit
eerder geëxposeerde collectie Maris-tekeningen.
Een tentoonstelling met tekeningen uit twee eeu
wen in een tijdperk van de zoomcamera's en
camrecorders is het resultaat.
De manier waarop de tekeningen gepresenteerd
zijn, is praktisch en prettig. Doordat de tekenin
gen van de gebroeders Maris in het midden van
de galerie aan twee zijden op een langgerekte ta
fel liggen uitgestald, kun je je daarop concentre
ren. Als je opkijkt naar de muur tegenover je, dan
zie je daar de tekeningen van Franck, meestal in
viertallen gerangschikt. Op die manier zijn ver
schillende onderwerpen bij elkaar gebracht. Bij
de selectie zijn galeriehoudster Irma Roefs en
Franck uitgegaan van clusters, zoals landschap
pen, tekeningen naar kunstwerken in musea en
figuren, die bij alle deelnemers terug te vinden
zijn. Dit principe is echter niet rigide doorge
voerd, maar geeft de tentoonstelling een goede
grondtoon. Zo kijk je bijvoorbeeld van de schet
sen van poezen van Maris naar de tekeningen
van varkens, paarden en koeien van Franck.
Hoewel de naam en het werk van de gebroeders
Maris over het algemeen tot lyrische bewoordin
gen stemt, zijn deze nooit eerder gepresenteerde
tekeningen niet allemaal van grote kwaliteit. De
tekeningen van Franck spreken vaak meer tot de
verbeelding. De meeste van deze tekeningen van
de gebroeders Maris zijn niet meer dan een
schets in de strikte zin van het woord. Het gaat -
op enkele tekeningen na - om studies die later in
schilderijen verder zijn uitgewerkt.
De tekeningen van Franck daarentegen zijn
duidelijk zelfstandige kunstwerken: Met weinig
middelen weet Franck een complete wereld op te
roepen. Zo vloeit een geschreven zin uiteindelijk
uit in een landschap. De overgang van tekst in
landschap is nauwelijks zichtbaar. Enkele wazige
beetjes kleur maken dat landschap af. Op een
van zijn stadsgezichten bevolken talloze naakte
mensen het plein voor de San Marco in Venetië.
Afhankelijk van het onderwerp en het land ge
bruikt Franck zijn pen of penseel anders. In alle
eenvoud weet Franck telkens iets extra's aan de
werkelijkheid toe te voegen. En dat is in de mees
te Maris-tekeningen, hoe interessant verder ook,
niet terug te vinden.
Frederick Franck weet met weinig middelen een complete wereld op te roepen.
delijk was het Van Hagerbeer- en particulieren enkele miljoe- Een Hollands stadsorgel
-orgel in 1643 klaar. De bouw nen bijeen om de restauratie Gouden Eeuw. Het Van H
van het orgel kostte in totaal door de firma Verschueren mo- beer-orgel in de Pieterski
ongeveer 10.000 gulden. Ruim gelijk te maken. Leiden. Redactie: Willen
350 jaar later brachten sponsors Cevaal. Walburg Pers.
Olijfolie,
bij aankoop van een fles
a 500 ml naar keuze voor
Bonus kaarthouders
gratis een zak CIlFusilli,
pennerigate
of farfalle t.w.v. 1.99
a Stegeman droge worst,
Jj o.a. cervelaat fijn of goudsalami,
T verpakt 250 gram
j 4.99 Bonus voordeel 1.00 3.99
Motta ijsjes, Donald Duck of
101 Dalmatiërs, doos 6 stuks dXï'I'
3.99 Bonus voordeel 0.80 3.19
Cfl Koeken, pinda, Zaanse, volkoren appel
met kaneel of kokos, doos 200 gram
1.49 Bonus voordeel 0.30 1.19
3 halen, 2 betalen: Haribo,
bananas, colaflesjes of perziken,
3 zakken naar keuze
5.97 Bonus voordeel 1.99 3.98
Mona optimel yoghurt,
aardbei, sinaasappel of perzik/
passievrucht, beker 0,5 liter
1.99 Bonus voordeel 0.50 1.49
Danone crème Liègeoise,
chocola of vanille, set 4 bekertjes
a 75 gram
3.69 Bonus voordeel 0.70 2.99
Welmoed pinotage merlot of
sauvignon blanc reservé,
J 1 fles 0.75 liter
9.95 Bonus voordeel 1.00 8.95
Beaujolais villages of Bourgogne
chardonnay, fles 0.75 liter
9.95 Bonus voordeel 1.50 8.45
1 Jonagold,
zachtzure handappel, kilo
2.50 Bonus voordeel 1.00 1.50
2 Cfl Gehakt half om half,
kilo
11.50 Bonus voordeel 4.60 6.90
3 CflKippenbouten,
10 op schaal, ca. 2.7 kilo
16.49 Bonus voordeel 6.50 9.99
4 Cfl Runderrookvlees,
100gram
3.79 Bonus voordeel 0.80 2.99
5 Cfl Bolletjes,
wit of bruin, zak 10 stuks
2.89 Bonus voordeel 0.60 2.29
6 Cfl Goudse extra belegen
kaas 48+, kilo d>®d>
16.90 Bonus voordeel 4.00 12.90
7 Koopmans pannenkoekenmix
speciaal, 2 pakken 400 gram
3.18 Bonus voordeel 0.80 2.38
Nü 2e pak halve prijs
8 Smiths chips,
alle soorten, zak 200 gram
1.99 Bonus voordeel 0.30 1.69
9 Coca-Cola, Fanta orange of Sprite,
set 6 blikjes S 0,33 liter
4.99 Bonus voordeel 1.00 3.99
10 Kitekat brokjes,
alle soorten, blik 415 gram
1.49 Bonus voordeel 0.30 1.19
de lekker vers dag
Bloemkool,
per stuk
3.49 Bonus voordeel 1.50 1.99
Nieuwe oogst: Nieuwzeelands
kiwifruit, 500 gram
2.99 Bonus voordeel 1.00 1.99
Cfl Groenteroerbakmixen,
Chinees of Italiaans, zak 400 gram
3.99 Bonus voordeel 1.00 2.99
Cfl Aardappelroerbakmixen,
o.a. Mexicaans, schaal 350 gram
4.99 Bonus voordeel 1.00 3.99
Cfl Lamsboutlapjes a la minute,
100 gram I
4.79 Bonus voordeel 0.80 3.99
Cfl Magere varkenslappen,
kilo
13.98 Bonus voordeel 5.00 8.98
Cfl Schouderham,
verpakt 100 gram @<MXD
1.79 Bonus voordeel 0.40 1.39
Cfl Maaltijdsalades,
o.a. rundvlees of zalm, bak 600 gram
4.49 Bonus voordeel 0.70 3.79
Rosenborg blue 50+,
pakje 100 gram
1.99 Bonus voordeel 0.40 1.59
U10--
2.39
de mooi meegenomen dag
Becel Dieet of Light,
kuip 500 gram
2.89 Bonus voordeel 0.50
Nü met 2 Bonus punten
Cfl Vezel mout,
verpakt 800 gram
2.99 Bonus voordeel 0.50 2.49
Cfl Mini frites, zak 1000 gram
2.99 Bonus voordeel 0.60 2.39
CfIPerla mild cafeïnevrij, sneifilter-
maling, pak 500 gram öf 2 x 250 g
7.19 Bonus voordeel 1.20 5.99
Nü met 2 Bonus punten
Cfl Extra gevulde soepen,
o.a. groente, tomaten of kippen,
blik 0.8 liter
2.79 Bonus voordeel 0.50 2.29
Nü met 2 Bonus punten
Calvé Aardappel Anders,
alle soorten, pot 390 ml
3.29 Bonus voordeel 0.40 2.89
Conimex Asian selection,
tggjv alle soorten o.a. Sukiyaki,
per pak
5.79 Bonus voordeel 1.00 4.79
CflPilsener,
krat 24 flesjes 0.3 liter
14.99 Bonus voordeel 3.50 11.49
de schoonmaak dag
Komo huisvuilzakken,
2 rollen 20 stuks
5.98 Bonus voordeel 1.50 4.48
Nü 2e rol halve prijs
CtlSchoonmaakpakket,
marine of limoen, per set 6.99
Let op! Volgende week nieuwe
spectaculaire aanbiedingen.
De artikelen in deze
ilen waar kleine cijfertjes bij sta
kopen In AH-wlnkels waar een
Aanbiedingen gelden t/m 6 jur
Cfl Servicelijn: 0800-0305. Ctl Site: www.ah.nl
d>Ot,
