De rehabilitatie van cannabis
Training voor ouders hyperactief kind
r
Studiedag naar gevaar
mobiele telefoons
Binnenland
Wetenschappelijk onderzoek naar geneeskrachtige werking
Mondriaan in zeecontainers
Natte tijden breken aan voor
Noord- en Zuid-Holland
Workshops
voor leren
ontspannen
ZATERDAG 29 MEI 1999
Onder Nederlandse auspiciën wordt een groot
internationaal en wetenschappelijk onderzoek
uitgevoerd naar de geneeskrachtige werking
van cannabis. Bij 448 kankerpatiënten in Eu
ropa (waarvan ruim 60 in ons land) die ernsti
ge eet- en gewichtsstoornissen hebben, zal
vanaf volgende week het middel Cannador
worden getest. Het medicijn is vervaardigd uit
de cannabisplant, de grondstof voor marihua
na en hasj.
De cannabisplant, in de volksmond beter
bekend als hennep, heeft een twijfelachtige re
putatie. Het gebruik ervan als medicijn is tot
nu toe dan ook zeer omstreden. Wetenschap
pelijk is een heilzame werking van marihuana
nog niet aangetoond, al zijn er in ons land al
patiënten die 'mediwiet' als pijnstiller gebrui
ken.
Het onderzoek wordt geleid door prof. dr.
R.W. Gorter, de Nederlandse directeur van het
Europees Instituut voor Oncologisch en Im
munologisch onderzoek in Berlijn. Het medi
cijn, dat hij heeft ontwikkeld, zal door het ho
meopathische farmaciebedrljf Weleda worden
gedistribueerd. Volgens Gorter bestrijdt Can
nador misselijkheid en bevordert het de eet
lust van kankerpatiënten.
Een probleem met cannabis was steeds dat
het in Nederland niet legaal mocht worden in
gevoerd. Weleda heeft daarvoor als eerste
goedkeuring gekregen van het ministerie van
VWS (volksgezondheid). Minister Borst heeft
de Zoetermeerse producent toestemming ge
geven gedroogde en uit Zwitserland geïmpor
teerde hennepplanten in te voeren en in cap
sules te verspreiden.
Aan het onderzoek van Gorter werken drie
Nederlandse ziekenhuizen mee (Utrecht, Nij
megen en Harlingen) en twee Amsterdamse
huisartsen, die het natuurlijke geneesmiddel
in hun praktijk zullen uitproberen. Bulten Ne
derland wordt het onderzoek uitgevoerd door
artsen in Duitsland, Oostenrijk en Zwitser
land. De resultaten van het onderzoek komen
eind 2001 beschikbaar.
zqetermeer» cock runeveen
Robert Gorter ondervond bij
zijn onderzoek nog weer eens
hoe gevoelig cannabis ligt. De
cannabisplant, hennep, wordt
vooral gekweekt om geestver
ruimende middelen als hasj en
marihuana te produceren. Dat
ook een geneeskrachti
ge werking heeft, wil er tegen
woordig maar moeilijk in.
,Voor ons onderzoek hebben
veel ziekenhuizen aange
schreven. Óf we hoorden niks
óf ze zeiden: cannabis,
lat gaat bij ons niet."
De hoogleraar, die sinds 1983
verbonden aan de medische
liversiteit van Californië in
San Francisco en de laatste vijf
jaar ook directeur is van het Eu
ropees Instituut voor Oncolo
gisch en Immunologisch on
derzoek in Berlijn, kan deson
danks van start. Na jaren van
vooronderzoek en voorberei
ding krijgt hij de kans aan te to
nen dat een geneesmiddel op
basis van cannabis daadwerke
lijk helpt.
Vier ziekenhuizen en twee ge
zondheidscentra in Nederland
werken mee aan het experi
ment. Gorter is ervan overtuigd,
al sinds hij in de jaren zeventig
huisarts was in Amsterdam, dat
cannabis een positieve invloed
heeft op patiënten die kanker,
MS en aids hebben. Volgens
hem kan zijn medicijn, Canna
dor, het gewichtsverlies bij ern
stig zieken sterk tegengaan en
hun levensverwachting daar
door verlengen. Vele eeuwen
lang, zegt hij met een Engelse
tongval en een Duitse onder
toon, werd de plant in Europa
en ook in Nederland gebruikt
vanwege zijn geneeskrachtige
werking. Wat Gorter beoogt is
dan ook maar één ding: de re
habilitatie van cannabis als ge
neeskundig kruid.
De discussie daarover loopt
in Nederland al jaren. „Voor de
politiek is het een heikel punt",
heeft hij ervaren. De Opiumwet
verbiedt namelijk de invoer en
verwerking. In middelgrote
hoeveelheden wordt het be
schouwd als een drug. In kleine
hoeveelheden, doceert Gorter,
is het een belangrijk medicijn
dat tot nu toe geen kans kreeg
zich officieel - wettelijk en we
tenschappelijk - te bewijzen.
Maar vorig jaar zette Paars-2
het licht ineens op groen door
het Zoetermeerse geneesmid-
delenbedrijf Weleda een
'opiumverlof te geven. Dat was
nadat in augustus 1997 com
motie was ontstaan over het
verstrekken van marihuana op
doktersrecept. Bij steeds erger
wordende ziektes wordt het ge
bruik namelijk oogluikend toe
gestaan. Minister Borst redde
zich toen door een nader on
derzoek toe te staan.
Deze week was dan eindelijk
de grote dag dat Gorter zijn on
derzoeksplan wereldkundig kon
maken. In Duitsland gaat hij
volgende week aan de slag. In
Nederland begint het onder
zoek half juli, Zwitserland en
Oostenrijk volgen daarna.
Binnen anderhalf jaar denkt
hij te kunnen bewijzen dat Can
nador misselijkheid bestrijdt en
de eetlust van kankerpatiënten
bevordert. Buiten de rehabilita
tie wil Robert Gorter bewijzen
dat Cannador 'beter verdraag
baar is' dan Marinol. Dat is een
vooral in de Verenigde Staten
gebruikt medicijn dat alleen het
belangrijkste bestandsdeel,
THC of dronabinol, bevat. De
door hem ontwikkelde capsu
les, stelt de professor, worden
van de cannabisplant gemaakt.
„En die maakt 65 stoffen."
Gorter is blij met de mede
werking van de Nederlandse re
gering. Wel voegt hij er een tikje
geprikkeld aan toe verder 'geen
rooie cent te hebben gekregen'.
Tefwijl, vertelt hij, zijn onder
zoeksinstituut in Berlijn een
non-profit organisatie is. „Het
experiment zou naast de 450
kankerpatiënten ook zo'n 450
aidspatiënten bevatten. Omdat
we zo lang hebben moeten
wachten voor we aan het on
derzoek konden beginnen, is
het geld voor die groep op."
In de Verenigde Staten wordt cannabis al langer voorgeschreven. Hier
toont Frank Kitchen uit het Califomische Eureka de speciale vergunning
die hij van de plaatselijke politiecommandant heeft gekregen om hasj
bij zich te hebben. foto ap ben margot
Jan van Gils niet gerust op gevolgen
terdam In de Rotterdamse haven is met rode, gele en blauwe zeecontainers een metershoge 'compositie' gebouwd naar het schilderij 'Composition in Red, Yellow and Blue' van
t Mondriaan. De reuzen-'Mondriaan', wellicht de grootste ter wereld, werd gisteren opgestapeld op het terrein van Seabrex aan de Marconistraat, Haven 375, waar het 'kunstwerk'
eind augustus te bezichtigen is. Er waren 36 containers voor nodig, waarvan de helft voor de stevigheid van de constructie. Het geheel is 18 meter hoog en 18 meter breed.
FOTO ANP MOTRAC/LINDE
rotterdam hans sonpers
Zijn ze nou wel of niet gevaar
lijk, de gsm-telefoons en de
zendmasten? De Rotterdamse
voormalige natuurkundele-
raar Jan van Gils is heilig over
tuigd van het gevaar van mo
biele telefoons. Volgens hem
kunnen radiogolven ver
moeidheidsverschijnselen, ge
heugenverlies en spraakpro-
blemen veroorzaken en uit
eindelijk zelfs kankertumoren
in het hoofd. Binnenkort orga
niseert hij een gsm-studiedag.
Een onderzoek van TNO en
het Academisch Ziekenhuis
Utrecht (AZU) concludeerde
onlangs dat de huid en de her
senen 0,2 graden Celsius war
mer worden bij gebruik van een
mobiele telefoon. „Wie in de
zon zit of een beetje jogt wordt
veel warmer", stelde professor
J. Lagendijk van het AZU bij de
presentatie van de resultaten.
Bovendien werd geconcludeerd
dat het warmte-effect het enige
effect van een gsm is.
Jan van Gils verwijst het ge
ruststellende onderzoek naar
de prullenmand. „Daarin is al
leen maar naar de temperatuur
van de hersenen gekeken. Die
bleken tijdens lange telefoonge
sprekken inderdaad slechts ver
waarloosbaar warmer te wor
den.
Maar er is er meer aan de
hand. Hoe het precies werkt, is
onbekend, maar de elektro
magnetische straling doet iets
met de hersenen. Daarvoor zijn
inmiddels voldoende aanwij
zingen", aldus een besliste Van
Gils.
Hij baseert zich op tientallen
andere onderzoekingen, waar
onder een Zweeds onderzoek
waarbij tweehonderd patiënten
met een hersentumor zijn on
derzocht. Hierbij zou blijken
dat de tumoren' veelvuldig
voorkwamen op de plek, rechts
of links in het hoofd, waar de
betrokkene de gsm-telefoon te
gen het oor had gehouden.
Uit Amerikaans onderzoek
bleek onlangs dat de DNA-
structuur bij ratten (in het DNA
ligt alle erfelijke informatie)
ernstig wordt aangetast door
blootstelling aan elektromagne
tische straling. De uitkomsten
van dit onderzoek werden on
langs gepresenteerd in het Brit
se televisieprogramma Panora-
De programmamakers lieten
ook een technicus van de Britse
telefoonmaatschappij aan het
woord. Hij had in zijn werk da
gelijks vele uren achtereen van
zijn gsm gebruik gemaakt. De
man was inmiddels afgekeurd
vanwege geheugen-, concentra
tie-, en spraakproblemen. Vol
gens hem waren die klachten te
wijten aan het gebruik van de
telefoon.
Van Gils heeft op 18 juni in
Utrecht een studiedag belegd
die antwoorden moet geven op
de vele vragen die over het on
derwerp leven. Milieuhoogle
raar L Reijnders en de secreta
ris van de Gezondheidsraad dr.
E. Van Rongen zullen inleidin
gen houden.
Van Gils vindt in elk geval dat
de overheid striktere regels
moet hanteren voor de straling
die de gsm-zendmasten mogen
uitzenden. Technisch hoeft dat
volgens hem geen enkel pro
bleem te vormen, want in lan
den als Italië, Zwitserland en
Oostenrijk gelden ook lagere
normen. Volgens Van Gils han
teren die landen deze norm
„om mogelijke gezondheids
klachten voor te zijn".
De initiatiefnemer van du
studiedag naar de schadelijk
heid van gsm-telefoons zegt dat
een klein ijzeren plaatje op de
telefoon aan de kant van de an
tenne het binnendringen van
straling in de hersenen al zou.
kunnen voorkomen. De reden
dat de fabrikanten van de appa
die i
vol
gens hem omdat ze daarmee
dan openlijk de mogelijke scha
delijke effecten zouden toege-
De fabrikanten van de tele
foons wijzen de gezondheidsri
sico's bij gebruik van de tele
foons van de hand. De Neder-J
landse Gezondheidsraad stelde
in 1997 in een rappórt dat er
geen aanleiding is speciale,
maatregelen te treffen. Wereld-
wijd worden op dit moment,
naar schatting zo'n half miljard
gsm-telefoons gebruikt.
Waterpeil in de sloten gaat omhoog
arlem-leiden monica wesselinc
kers en weilanden in Noord-
Zuid-Holland worden de ko-
ende jaren natter. Het water-^
in de sloten gaat omhoog
daardoor wordt het land
chtiger. De sloten worden
ivendien allemaal tien centi-
eter dieper gemaakt. Het
logheemraadschap van Rijn-
de waterschappen
Wiericke, Groot-Haar-
De Oude Rijn
omen stellen dat voor in hun
iterbeheersplan voor de pe
lde 2000-2003.
Het plan van Rijnland en de
iterschappen voorziet ook in
aanleg van waterbekkens,
in tijden van extreem hoog
ter (na regen) te voorkomen
de rivieren de afvoer niet
nkunnen en dus overstro-
:n. Waar die bekkens moeten
men is nog onbekend.
Mie maatregelen in het deze
ek gepresenteerde plan kos-
bij elkaar 133 miljoen gul-
De lasten voor burgers en-
drijven zullen daardoor met
n drie tot vijf procent stijgen.
nogal wat op de
lop. Noord- en vooral Zuid-
Uand verdrogen. Het water
de sloten wordt kunst-
tig heel laag gehouden: re-
iwater wordt snel afgevoerd,
is prettig voor de boeren
want een droog land is vroeg in
het jaar bewerkbaar. Een laag
peil leidt echter ook tot bodem
daling: veengrond dat boven
water staat, klinkt in en oxi
deert. Als de bodem daalt tnoet
het peil ook weer omlaag en die
vicieuze cirkel willen de water
schappen nu doorbreken.
Nog meer maatregelen op het
platteland: alle sloten worden
de komende tien jaar uitgebag
gerd. Er is niet voldoende ruim
te om alle bagger in depots op
te slaan en dus willen de water
beheerders bagger die vroeger
vanwege vervuiling niet op de
kant mocht, nu daar wel op uit
spreiden. De bagger is licht ver
ontreinigd, maar er is volgens
de waterbeheerders zo'n groot
tekort aan baggeropslag en -
verwerkingscapaciteit dat het
noodzakelijk is deze relatief
schone bagger op het land te
gebruiken.
In het beheersplan staat ver
der het idee om de sloten (grote
en kleine) zo veel mogelijk na
tuurlijke, en dus glooiende en
begroeide, oevers te geven.
Diepere sloten en een hoger
peil bieden volgens de waterbe
heerders nog niet voldoende
ruimte aan het water. Na een
tijd van flinke regen, wordt het
water nu nog zo snel mogelijk
via de sloten weggewerkt. Dat
betekent dat, als het een tijdje
droog is, water van buiten het
gebied moet worden binnenge
haald om verdere verdroging
tegen te gaan. Dat is niet goed
want dit zogeheten 'gebieds-
vreemd' water (meestal rivier
water) heeft allerlei stoffen als
mest en verontreinigingen in
zich. In het gebied moet dus
meer wateropvang komen. Na
tuurgebieden worden her en
der ingericht als moeras en de
komende tijd studeert hoog
heemraadschap en water
schappen op mogelijkheden
om laaggelegen stukken land
voor wateropslag in te richten.
Niet alleen de kwantiteit, ook
de kwaliteit van het water laat
te wensen over. Zo hebben
Noord- en Zuid-Holland last
van verzilting: door de bodem
daling en de lage waterstand,
mengt het zoute water dat van
nature diep in de grond zit, met
het zoete water in de hogere la
gen. Planten, maar ook oever
beschoeiingen en dergelijke
worden daardoor beschadigd.
Het hogere waterpeil moet die
verzilting tegengaan. Er zitten
ook te veel mest en te veel be
strijdingsmiddelen in het water.
De rijksoverheid maakt hier
voor regels en de waterschap
pen gaan die de komende jaren
strenger controleren.
Het waterbeheersplan ligt
drie maanden ter visie.
Gezin levert dagelijks uitputtingsslag
Ze zijn overbeweeglijk, snel afgeleid,
willen tien dingen tegelijk doen, luiste
ren slecht of kunnen zich heel moeilijk
concentreren. En dan nog zijn alle
symptomen niet opgenoemd waarmee
kinderen kunnen kampen die lijden
aan de hersenfunctiestoornis ADHD.
.Als zo'n kind bij dit gesprek zou zijn,
kwam het er voortdurend als een stoor
zender tussen", zegt psychosociaal
werker Hanneke Houkes. „Natuurlijk
doen alle kinderen dat wel eens, maar
bij deze kinderen is het extreem. Ik ver
gelijk het wel met een kapotte hand
rem: ze zijn niet in staat om te rem-
Zo'n kind is voor ouders een uitput
tingsslag, weet zij uit eigen ervaring. De
Schiedamse, moeder van een (inmid
dels volwassen) ADHD-zoon, organi
seert daarom komende zomer in het
Gelderse Hattum een vakantieweek
voor ADHD-gezinnen. Zij heeft vroeger
zelf ondervonden hoeveel baat ouders
en kinderen daarbij kunnen hebben.
Speciaal getrainde mensen nemen een
week lang dag en nacht de taak van de
vaders en moeders over. Terwijl de kin
deren worden beziggehouden, kunnen
de ouders in het vakantiecentrum De
Christina-hoeve onder meer zwem
men, tennissen of een boek lezen. Wie
dat wil, kan ook workshops volgen die
er vooral op zijn gericht orp te leren
ontspannen.
Hanneke Houkes heeft, zoals zij zegt,
van 'haar klacht een kracht gemaakt'.
Ze stapte uit de journalistiek en opende
als hulpverlener de Praktijk voor Psy
chosociale Therapie. Zij ontwikkelde
een training die ouders bijbrengt hoe
zij hun kind moeten begeleiden. Bo
vendien krijgen de vaders en moeders
handvatten aangereikt om ook voor
zichzelf te leren zorgen. Houkes: ,,Je
hebt het zwaar als ouder. De familie
bijvoorbeeld begrijpt er niets van. Als
het kind bij hen logeert is het volstrekt
normaal, want het kan zich een korte
tijd goed aanpassen. Dan wordt al snel
de conclusie getrokken dat het aan de
ouders ligt. En hoe blijf je zelf gezond?
In feite verkeren de ouders voortdu
rend in een crisis. Het hele gezin lijdt
mee. Een moeder die bij mij de training
volgde, zei eens: 'het leven is nooit
meer normaal
De term ADHD staat voor Attention
Deficit Hyperactivity Disorder, concen
tratieproblemen en hyperactiviteit. Het
ene kind heeft voornamelijk concentra
tieproblemen, het andere is vooral hy
peractief, en een derde heeft beide.
Volgens Houkes is ADHD in 70 tot 80
procent van de gevallen erfelijk. Het
betekent dat de stoornis vaak van gene
ratie op generatie is doorgegeven. Vol
wassenen ontdekken soms door hun
kind dat ook zij ADHD hebben. Bij de
overige 20 tot 30 procent is de oorzaak
meestal een probleem in de ontwikke
ling van het kind tijdens de zwanger
schap of bijvoorbeeld zuurstoftekort
tijdens de bevalling. ADHD kan ook
ontstaan zijn door hersenziekten in het
eerste levensjaar.
De stoornis, eerder bekend onder
steeds andere namen, zoals minimal
brain damage (mbd), is tegenwoordig
goed te behandelen met het medicijn
Ritalin. „Dat is geen geneesmiddel
maar het onderdrukt de symptomen.
Het impulsbeheersingscentrum in de
hersenen van deze kinderen is onder-
actief. Het middel zorgt ervoor dat het
harder gaat werken waardoor bijvoor
beeld het gedrag verandert en ze beter
gaan leren. Bij 75 procent helpt Ritalin.
Je ziet dan vaak een verbetering op alle
fronten, hoewel de resultaten per kind
kunnen verschillen."
Naast medicijnen is er begeleiding
nodig. Houkes baseerde de training die
ze ontwikkelde op een onderzoek dat
zij hield onder ouders van ADHD-kin-
deren. „Ik wilde weten waarom het in
het ene gezin redelijk goed afloopt, ter
wijl het in een andere familie echt mis
gaat." Zij ontdekte dat ouders die de
zorg voor hun kind combineerden met
bijvoorbeeld een hobby, beter bere
kend waren op de taak. „Ze waren ook
heel zorgzaam geweest maar hadden
voor een deel een eigen leven geleid.
Dat blijkt heel waardevol te zijn."
In de training, die uit twaalf bijeen
komsten bestaat, komt het belang van
vrijetijdsbesteding aan bod. Wat ouders
zoal krijgen aangereikt in de begelei
ding van kinderen? „Ik vertel bijvoor
beeld dat zij het negatieve gedrag moe
ten negeren. Verbieden heeft geen zin
als je kind op de bank staat te springen.
Al zeg je dat honderd keer, het gaat het
ene oor in en het andere uit. Veel beter
is het om iets vervangends voor te stel
len, zoals spelen met lego. Dit kind kan
dat zelf niet verzinnen, je moet het er
echt toe aanzetten."
Even later: „ADHD is niet het einde
van de wereld. Je kunt het ook zien als
een nieuwe levensfase als je eenmaal
weet waar je aan toe bent. Met goede
begeleiding kun je weer plezier beleven
aan je kind. Want het meest pijnlijke is
dat sommige ouders niet meer van hun
kind genieten."
Voor meer informatie over de vakan
tie die per persoon 475 gulden kost, of
wie zich wil aanmelden als vrijwilli
ger: 010 2477898.
