DINGEN
^VOORBIJGAAN
Dansende onderwijzeressen
Leiden Regio
ZATERDAG 29 MEI 1999
chef wim wegman. 071-5356414. plv -chef herman joustra, 071 5356430
Agnes Omtzigt werd samen met haar
tweelingzusje Corry geboren op 2 oktober
1909 in Zoeterwoude-Rijndijk. Hun vader
voerde een goedlopende
brandstoffenhandel naast hun huis aan
de Hoge Rijndijk. Dat de zaak goed liep,
was wel nodig ook want Agnes en Corry
hadden nog acht broers en zussen. Van
hun veertiende tot hun achttiende zaten
de twee meisjes op kostschool in
Amsterdam waar ze werden opgeleid tot
onderwijzeres. Toen ze terugkwamen
naar Leiden, brak hun volwassen leven
aan: dansen, verkering, maar ook
's ochtends in het donker door de polder
fietsen naar werk. Daarover vertelt Agnes
in deze aflevering van 'De dingen die
voorbijgaan'.
Leidenaars blikken
terug op hun verleden
Dat was het nieuwste in
1
i hel
1929: leren dansen. Mijn
zus en ik dansten bij dansclub
Top aan de Hoge Rijndijk, op-
jericht door mijn broer. De
club had veertig leden: allemaal
jongeren uit de buurt. We dans
ten de wals, de step, de foxtrot.
Dat deden we in het patronaat,
een katholieke vereniging. De
dansclub heette ook Rooms Ka-
boi tholieke Dansclub Top. Zelfs
eler het dansen was in die tijd ver-
mi, zuiid. Niet-katholieken werden
geen lid van onze dansclub. Al-
ïoewel dansleraar Van Wijk die
lesgaf, geen katholiek was.
j^ej Van Wijk had een dansinstituut
ip de Hogewoerd. Mijn broer
iad enige tijd daarvoor een on-
yjn gebruikelijke keuze gemaakt
d door bij hem op les te gaan in
plaats van bij de katholiek Evert
kif
Castelein op de Langebrug.
Maar hij vond de school van
Van Wijk beter. Toen hij een
tijd lang les kreeg bij Van Wijk,
richtte hij zijn eigen dansclub
op en vroeg Van Wijk ook daar
les te komen geven.
Naast de lessen hadden we om
de zoveel weken dansavonden.
De dames droegen een zijden
jurkje of een avondjapon, als
het een officiële balavond was.
Het verschil was: op een bal
avond speelde er een strijkje en
op een gewone dansavond al
leen een piano. De heren had
den een gestreepte pantalon
aan met een zwart jasje zonder
slip. Op zo'n avond zaten de
dames en heren niet gezellig bij
elkaar, hoor. Elk vermaakten ze
zich aan een andere kant van
de zaal. De heren zaten wel met
hun been uitgestoken zodat als
de muziek begon, ze zo snel
mogelijk bij de gewenste dame
waren. Maar veel kon er niet
gebeuren, want er zat altijd een
sigarenrokende vader bij, die
zwijgend toezicht hield: mijn
heer Van der Poel. Kan je na
gaan, ik was al onderwijzeres
en nog steeds hield een ouder
in de gaten wat wij uitspookten.
Soms gingen Corry en ilc met
een paar vriendinnen naar de
Stadsgehoorzaal om te dansen.
Op een keer kwam Piet van
Zaal, een ambtenaar uit Wou-
brugge, op de fiets naar de
Stadsgehoorzaal om mij, de on
derwijzeres uit Hoogmade,*ten
dans te vragen. Maar hij wierp
één blik op mijn zuster en werd
verliefd. En dat terwijl Corry en
ik een eeneiige tweeling waren.
We leken zo sprekend op elkaar
dat we zelfs onze moeder in de
maling konden nemen, maar
Piet zag meteen een verschil.
Corry wilde ook graag trouwen,
hoor, en ik niet. Dat straalde ze
misschien uit.
Als kind hielden we onze moe
der graag voor de gek. Onder
weg van school naar huis knik
kerden we altijd. Soms bleef er
eentje treuzelen. De ander ging
dan snel naar huis en kreeg een
babbelaar van onze moeder.
Vijf minuten later deed ze nog
maals alsof ze net was thuisge
komen en kreeg er nog een. Pas
als de ander daarna thuis kwam
en ook weer om een babbelaar
vroeg, kreeg onze moeder iets
in de gaten. Maar als Cony's
verloofde op 's zondags op visi
te kwam en ik deed de deur
open alsof ik Corry was, dan zei
hij meteen: 'Zeg, hou me niet
voor de gek'.
Het huis waar we woonden aan
de Hoge Rijndijk was gebouwd
door mijn opa. Het was een
heel typisch huis. Slechts over
de helft van het huis was er een
bovenverdieping. Daar waren
twee kamers. De vier jongens
sliepen in de ene kamer in twee
twee persoonsbedden en de zes
meisjes in de andere in twee
tweepersoons- en twee eenper
soonsbedden. Mijn ouders slie
pen beneden in een kleine
slaapkamer achter de huiska-
nen voor ons zessen. Doorde
weeks stond mijn vader 's och
tends vroeg op en ging naar
buiten om te voelen in welke
richting de wind blies. Dan riep
hij: 'Corry moet het eerste aan
de wastafel!' Of: 'Agnes moet als
eerste wassen!' Diegene had de
meeste tegenwind.
Dat was belangrijk om te weten,
want allebei moesten we een
flink stuk fietsen naar ons werk.
Onze broers en zussen hoefden
dat niet. Onze oudste zus werk
te bij mijn moeder in de huis
houding. Mijn andere zus was
verloskundige en kon op elk
moment van de dag opgehaald
worden door nerveuze vaders
in spe. Weer een andere liep te
voet naar het kantoor van nota
ris Ruizeveld aan de Hoge Rijn
dijk. De jongste naaide in het
atelier van Mack op de Bree-
straat, de sjiekste zaak van Lei
den. Dat was maar een kort
eindje fietsen. De drie oudste
broers werkten bij onze vader
in de zaak. Toen de vierde de
mulo had gehaald, zei mijn va
der: „Ga jij maar iets anders
doen." Hij werd ambtenaar in
de buurt van Enschede.
Eén week in de maand moest ik
een uur eerder op school zijn
voor de heilige mis. Dat vond ik
vreselijk. Vooral 's winters wan
neer ik alleen in het donker
door de polder moest fietsen.
Eng was dat. In die tijd stonden
er nog geen huizen in de pol
der. Het enige wat ik tegen
kwam, was de molen van Bor-
reman. Als ik van huis naar
school fietste, moest ik twee
tollen door. De eerste was bij de
Leiderdorpse brug, waar ik een
cent betaalde aan de brug
wachter. De tweede was aan
het begin van de polder. Daar
was de 'Heerlijkheid Hoogma-
de', land dat toebehoorde aan
een baron, wiens naam ik ben
vergeten. De boerderijen in dat
gebied waren eigendom van de
boeren, maar de grond was van
de baron. Om daardoor tc mo
gen fietsen, betaalde je vijf cent.
Ik denk dat de baron de weg
onderhield van dat geld.
Behalve dat Corry en ik onder
wijzeressen waren, studeerden
we in die tijd voor de 'hoofdac-
te'. Als je die haalde, kon je
hoofd van de school worden en
kreeg je een hoger loon. Ie ver
diende dan tweehonderd gul
den meer per jaar. Zestien gul
den per maand, dat was heel
veel in die tijd. Die zomer zaten
we iedere dag in de achtertuin
aan de Rijn te studeren. De
schippers die langs voeren, zei
den tegen onze vader: 'Die
dochters van u slagen wel'. En
dat deden we ook: op 19 augus
tus. Dat was heel bijzonder,
want maar weinig mensen
haalden de hoofdacte in één
keer.
We hadden alle tijd om te stu
deren, want in het huishouden
helpen, hoefden we nauwelijks.
Dat deed onze oudere zus. Op
maandag werd de hele dag ge
wassen. Wij hadden voor die
tijd een hele moderne wasma
chine. Het was een machine zo
als je nu ziet, waarin de was
ronddraait, maar de trommel
werd met de hand aangedre
ven. Als mijn zus riep, kwamen
de jongens uit de schuur om
honderd slagen te doen. In de
meeste huishoudens, deden ze
de was nog met een stamper en
een teil. Ook ging de was naar
de bleek. Dat hield in dat het
witte wasgoed bij de overburen
in de achtertuin werd gelegd
om in de zon te bleken. De
overburen hadden een grasveld
en wij niet.
Moeder stond de hele ochtend
in de keuken voor twaalf men
sen aardappels te schillen,
groente schoon te maken en
vlees te braden. Er was ook al
tijd soep vooraf en, gelukkig,
een grote schaal met pudding.
Daar was ik gek op. Chocolade
pudding, vanillevla - allemaal
zelf gemaakt. Moeder werd
daarbij geholpen door Jo van
Noord, ons dienstmeisje. Na
een aantal jaren verliet zij ons
voor het klooster. Ze wilde haar
leven geven om goed te doen.
Als non heette ze Soeur Policar-
pa. Die naam had ze overgeno
men, toen mijn tante Agnes, die
ook non was, overleed.
Tot mijn verdriet is Corry zes
jaar geleden overleden. We
hebben een mooi leven gehad.
Ik ben nooit getrouwd, maar
heb het ook niet gemist. Ik heb
als schoolhoofd gewerkt in het
Voortgezet Lager Onderwijs
(VGLO). Corry en Piet hebben
vier zoons gekregen en Corry
heeft ook nog gewerkt. Toen
haar jongste kind zes jaar oud
was, kwam de pastoor van
Stompwijk samen met het
schoolhoofd bij haar thuis en
smeekte haar les te komen ge
ven. Er was een schrijnend te
kort aan leerkrachten. Ze heeft
toen advies gevraagd bij vader.
Hij zei: ../ij houdt toch niet van
huishoudelijk werk? Laat je
dienstmeisje de hele dag ko
men. Dan kan jij voor de klas
staan."
esther barfoot
t r-. -•
- ■«*-
eethovenlaan.
FOTO JAN SCHEERDER
Leidsch DagbladARCHIEVIiïV
ANNO 1899
Maandag 29 Mei
LEIDEN - De Katholieke Leidsche Matigheids-ver-
eeniging heeft dezer dagen haar bestuur gekregen.
Of dat noodig was? Wij hebben hieromtrent juist
weer nieuwe gegevens. Onlangs toch is verschenen
het verslag der rechterlijke vonnissen van heel Ne
derland, over het jaar 1897-1898. Uit dat verslag
blijkt, dat de veroordeelingen wegens publieke dron
kenschap waren toegenomen, onder de vrouwen met
elf procent, onder de mannen met één procent. En
dat betreft nu alleen de dronkenschap in het pu
bliek! Men moet hier dus o.a. nog bijrekenen die
moeders, welke stilletjes te huis te veel jenever
schenken uit thee- of kofflepotje; verder enkele jon
gedames, welke, zonder long- of borstkwaal, toch
den cognac tegen die kwalen zóó copieus nemen,
dat zij de Tramontane kwijt raken; die lieve opoes
eindelijk, welke zich, door de werking van den aller
wonderlijkst slaapmutsje, des avonds, zoowel aan
Bacchus als aan Morpheus toevertrouwen.
ANNO 1974
Donderdag 30 mei
LEIDEN - Met ingang van 1 september zal
een geheel nieuw college van wethouders
functioneren. Dat mag geconcludeerd wor
den uit de uitslag van de verkiezingen van
gisteren enerzijds en de afspraken die de
linkse partijen in de afgelopen periode
hebben gemaakt anderzijds. Er zal een col
lege gaan regeren, dat zal bestaan uit ver
tegenwoordigers van de PvdA en de combi
natie PPR/PSP/D'66, de oppositiepartijen
van thans. De vier partijen, die zich verza
meld hebben in het PAK, zijn met negen
tien zetels uit de bus gekomen: vijftien
voor de PvdA en vier voor de andere drie.
De overige achttien zetels zijn toegevallen
aan CDA (negen), WD (zeven), CPN (een)
en de combinatie van SGP en GPV (een).
DS'70 keert niet in de raad terug, een po
ging daartoe van de Boerenpartij (lijst Kop
pen) slaagde evenmin. Ook de newcomers
Socialistiese Partij en de Progressieve Her
vormingspartij verzamelden onvoldoende
zielen-om hun intrede in de raad te doen.
De PvdA behaalde 15 zetels, een winst
van 2, terwijl het CDA van 13 terugging
naar 9. De VVD ging van 6 naar 7.
PPR/PSP/D'66 bleef met 4 zetels gelijk en
de CPN leverde een zetel van de twee in.
SGP/GPV komt met een zetel in de raad,
terwijl DS'70 zijn plek verloor. De opkomst
bedroeg 62.6 procent, dat is 2.9 procent
meer dan in 1970.
LEIDEN - De gemeenteraad van het West-
duitse Krefeld heeft met algemene stem
men besloten om met Leiden een jumelage
aan te gaan. Dit houdt in dat de beide ge
meenten, die al enkele jaren ambtelijke
contacten onderhouden, de banden nog
nauwer gaan aanknopen, m die zin dat er
bv. wederzijds geld beschikbaar wordt ge
steld voor bepaalde projecten. De gemeen
teraad van Leiden zal waarschijnlijk in de
vergadering van 24 juni in principe tot een
jumelage besluiten, hetgeen op 3 oktober,
wanneer de Duitsers hier te gast zijn, for
meel bekrachtigd zal worden.
LEIDEN - Voor de kleuters van de Prinses Marijkeschool aan
de Anthony Duiklaan was het gisteren groot feest. Hun
leidster mejuffrouw M. Hack (23) trad in het huwelijk met J.
Bruintjes, een gebeurtenis die de kleuters mochten opluiste
ren met bloemen en erebogen. Als beloning maakte het
bruidspaar met de kinderen een tochtje over de Kagerplas-
sen. roro ah> iiiu kidS( HDAGBLAD
Foto's in deze rubriek kunnen worden nal>csteld door binnen veertien dagen
overschrijvingskaari j ter waarde van vijf gulden (voor een exemplaar van 13 bij I
Dagblad, t.aLV. Ix-idsch Dagblad Archieven, postbus 54, 2300 AB leiden of door
Dagblad aan de Roosevellstraal 82. IJ ontvangt de foti
plaatsing een Ingevulde cheque (geen
II /W-art Wit) op te sturen naar liet i I iiIm Ii
betaling aan de balie van het leidsch
drie weken.
