'Het is ongelooflijk snel gegaan'
Shakespearesonnetten uit meer dan 50 Leidse kelen
De stille kracht van G5
Cultuur Kunst
De Trapeziste blijft
te veel buitenkant
Minuutje in de film kost soms dagen'
NDERDAC 27 MEI 199!
chef jan rijsdam, 071-5356444. plv chef annet van aarsen 071-5356443
wijfels over Rietveld-stoelen
sterdam Er zijn twijfels girezen over de authenticiteit van
t Rietveld-stoelen die veilhghuis Christie's gistermiddag
gad or hoge bedragen veilde. Volgens Christie's gaat het om origi-
le vroege Rietvelds. Maar Da van Zijl, adjunct-directeur van
eel i Centraal Museum in Utrcht en conservator van de grootste
n h 'tveld-collectie ter wereld, jetwist dat. Van Zijl heeft sterke
be nwijzingen dat de meubeltes niet in de jaren twintig maar
ssen s na de oorlog zijn vervaarrigd door Rietvelds uitvoerder Ge-
?rrei d van de Groenekan. Tweegeraadpleegde experts durven
ft niet te zeggen of de stoekn van voor- of na de oorlog zijn.
meubelstukken waren ingbracht door familieleden van
etveld die volhouden dat ztgemaakt zijn in dezelfde periode
waarin ze zijn ontworpen jn de jaren twintig dus.
idanks de vraagtekens zetti Christie's de veiling gistermiddag
ivoon door en telden Ameikaanse particulieren 90.000 gul-
n neer voor de lattenstoel ei 48.000 gulden voor de rode
iel. De zigzagstoelen wissefien voor 38.400 gulden per paar
n eigenaar.
,eids Verleden' lekroond
*e e jen De boekenserie 'LeidiVerleden' is bekroond door de
e chting De Best Verzorgde loeken. De opvallend vormgege-
:ren n miniboekjes, een initiatif van de dienst Bouwen en Wonen
n de gemeente Leiden, besrijken verschillende Leidse onder
open - van muurgedichteittot stadsuitbreiding. Vormgeefster
Caroline de Lint.
laatste deel uit de inmidels elfdelige serie is vanmiddag
gereikt aan burgemeesterPostma en gaat over Leidse affï-
p es. De prijs van De Best Vezorgde Boeken bestaat uit een
f rkonde en een expositie inhet Stedelijk Museum in Amster-
m en op de internationale >oekenbeurzen Frankfurter Messe
Leipzigger Messe. De Leide boekenserie krijgt ook een ver-
ilding in de tweetalige boelcatalogus van de Stichting,
prijzen wordt in septembr in het Stedelijk Museum uitge-
la kt.
ïfee
leiden caroline van overbeeke
Dat Shakespeare dit jaar zoveel zoveel
aandacht zou krijgen, had de Leidse
Stichting Tegen-Bëeld niet verwacht.
Maar de organisatie van Sessions of
Passion, de voorleesavond van de Sha-
kespeare-sonnetten in de openlucht,
vindt het wel een leuke bijkomstig
heid. De succesvolle kostuumfilm Sha
kespeare in love ging immers niet echt
over de literaire erfenis van Engelands
bekendste schrijver. En dat werk, die
vele dichterlijke zinnen die uit zijn pen
vloeiden, wordt dinsdagavond nu juist
wel op de Koornbrug, in het hart van
de Leidse binnenstad ten gehore ge
bracht. Uit vele Leidse kelen zullen 154
bekende en minder bekende sonnet
ten klinken die Shakespeare in het jaar
1609 publiceerde.
De beroemde sonnetten - een ervan
is in Leiden te zien op de gevel aan het
Rapenburg/ Houtstraat - verhalen van
twee liefdesgeschiedenissen. In het
eerste deel vlamt de liefde van de dich
ter voor een jonge man wiens jeugd hij
roemt, In het tweede deel komt er een
mysterieuze Dark Lady ten tonele en
rept de schrijver van een moeizame
driehoeksrelatie. De dichter aanbidt
zowel de donkere schone als de jonge
man en wordt gek van jaloezie als uit
gerekend deze twee een relatie krijgen.
De marathonsessie in de openlucht
wordt gehouden op dezelfde locatie
als vorig jaar: de Koornbrug aan de
Nieuwe Rijn. De sonnetten worden
door meer dan vijftig deelnemers in
series van drie gelezen en gezongen in
zowel het Engels als het Nederlands,
Spaans, Japans en Chinees. Carola van
der Heyden: „Deze sonnetten zijn zó
internationaal, dat dat wel kan. Het
werk is erg mooi in andere talen, ook
al versta je het niet."
Vrouwen waren vorig jaar uitgeslo
ten van deelname: de Mei van Gorter
was bij uitstek een mannengedicht, zo
oordeelde Tegen-Beeld. Bekeek de
dichter het meisje Mei immers niet
vanuit een puur manlijk standpunt?
Louter manvolk bevolkte het katheder
om die reden. Vrouwen waren slechts
toehoorder. Dit jaar zijn zij wel van de
partij. Een bont gezelschap van allerlei
kunnen onder wie de schrijfster Pauli
ne Slot, beeldend kunstenaar Nicole
Carvajal, boekverkoopster Mieneke
Hage, schrijfster (en echtgenote van
Rudy Kousbroek) Sarah Hart, arbome-
dewerkster Petra Haasnoot, studente
Eileen Grace Fox, Hilde Jansen van het
Leidse Volkshuis, lerares en zangeres
Stella van der Veer, vertaalster Tanja
Wezel en apotheker Cordula Jüngin-
ger.
Onder de manlijke deelnemers tref
fen we onder meer burgemeester Jan
Postma aan, schrijver Kousbroek,
diens collega Abdelkader Benali, Rens
Heruer van de 3 October Vereeniging,
hoogleraar Chinese taal en letterkunde
Wilt Idema, en minder bekenden zoals
de lexicograaf Hans Heestermans, on
dernemer Peter Lanbottom en liefheb
ber Rick van Vliet.
Carola van der Heyden meent dat de
voordragers dit jaar meer een afspie
geling van de Leidse samenleving zijn.
„We willen niet alleen maar bekende
Leidenaren laten lezen. Ik ben dan ook
net zo blij met de deelname van de
leerlingen van het Da Vinei College als
met Rudy Kousbroek. Maar helemaal
gelukt is die afspiegeling niet. De
groep allochtonen bijvoorbeeld, is niet
goed vertegenwoordigd. Volgend jaar
willen we ons best doen om geestelij
ken - zowel de dominee als de imam -
erbij te krijgen. We denken eraan in
het jaar 2000 werk van Leidse dichters
'door de eeuwen heen' ten gehore te
brengen."
De marathonsessie, Sessions of
Passion, begint dinsdagavond om
18.30 uur en eindigt om circa 23.15
uur. Van 1 tot en met 30 juni is de ex
positie Shakespeare, in tekens ver
taald van kunstenaar Piet Franzen te
zien in de Leidse Universiteitsbiblio
theek aan de Witte Singel 27. In juli
en augustus exposeren verschillende
Leidse kunstenaars hun werk geïn
spireerd op de Shakespeare-sonnet-
ten in Sidac Studio aan de Hoge-
woerd 77 in Leiden.
Katwijker Clifford Stein speelt in Londense 'Cats
theater recensie
SUSANNE LAMMERS
telling De Trapeziste door Maart
;n Brink. Regie: Irma Nijenhuis. C>
:ien: 26/5. LAKtheater, Leiden.
hte
hebben een monoloog ge
van de laatste arbeider va;
eidse Meelfabriek, van Ma
is van der Lubbe, van eei
Jtse arbeider, maar eei
w is in de huidige haussi
theaterdocumentaires no|
aan het woord geweest. Dt
;e theatermaakster Maartji
den Brink past het procédi
op een interessante dame
interviewde een bejaardt
us-artieste en speelt deler
het gesprek, en zelfs eer
stukje trapeze-act, na.
at doet ze prachtig. In eer
uur komen vele facetter
het lange en volle leven var
(sensation Gina', alias Jean
Jos, aan de orde. Het b'egini
haar voeten, of liever die
voet die niét meer wil, van
dat ongeluk. Van den
k wijst en doet voor, springl
de hak op de tak, zoals ou-
nensen doen die hun eigen
laai van binnen en buiten
ran achter naar voren ken-
Ze doet in een mooi geda-
d pakje met mutsje, bege-
door een ouwe draagbare
-up, een bescheiden trape-
ct.
De vastgevroren glimlach en
de kokette poses zijn helëmaal
raak en na haar nummer
strompelt ze weer als een oud
wijfje naar haar stoel terug. En
heel langzaam werkt ze naar de
climax toe. Het ongeluk.
'Zweefartieste doet erge val',
zoals de kranten kopten. Tij
dens de afdaling lieten ze haar
schieten. Het ging waarschijn
lijk te snel, de jongens die het
touw bedienden verbrandden
hun handen en daar ging Gina.
Ze lag zes maanden in het zie
kenhuis en werkte daarna ge
woon weer door. Ook al brak de
oorlog uit.
Helaas wordt het na de val
veel gewoner, ook al horen we
nog over optredens boven de
leeuwen. Het verhaal gaat lijken
op het verhaal van heel veel an
dere oma's in bejaardenhuizen.
En dan wreekt zich dat Van den
Brink zich voornamelijk toelegt
op het heel knap imiteren van
de oude dame en er verder niet
zo veel aan toevoegt. Daarom
maakt deze voorstelling je voor
al nieuwsgierig naar de echte
Jeanne Mos, want hoe sympa
thiek en innemend Van den
Brink haar ook presenteert, ze
is de echte niet en daar blijf je
je voortdurend van bewust. Van
den Brink bewijst uitstekend te
kunnen observeren, maar door
alleen maar na te spelen, blijft
het toch een beetje buitenkant.
Tien jaar geleden, toen
Clifford Stein (26) uit Kat
wijk zich aanmeldde bij de
amateur balletschool van
Carol Schrijnemakers in
Leiden, kon hij alleen nog
maar dromen van een
grootse carrière als enter
tainer. Maar dromen wer
den werkelijkheid. Sinds
ruim een jaar danst en
zingt hij in het hart van de
musicalwereld, West End
in Londen. Zijn werkter
rein: het New London The
atre in Drury Lane. Zijn
baan: twee rollen in de
langst lopende musical al
ler tijden, Cats. „Ik voel mij
ontzettend vereerd dat ik
hier mag spelen."
londen imco lanting
In Londen ruikt het naar musi
cals. Vooral tussen de metrosta
tions Piccadilly Circus en Hol-
born, waar Zich de meeste thea
ters bevinden. Theaterliefheb
bers kunnen hier kiezen uit bij
na 60 voorstellingen die spelen
in theaters met klinkende na
men als 'Her Majesty's', 'Thea
tre Royal', 'Palladium' en, jawel,
'New London Theatre'. De mu
sical 'Cats' trekt hier nog volle
zalen. Zelfs na 18 jaar weet het
verhaal over de op een vuilnis
belt levende huisdieren nog
steeds te boeien. Het record
van 'langst lopende musical'
werd in 1996 gebroken en de
voorsprong op 'Les Miserables'
(nummer 2 op de ranglijst) is
na ruim 7.000 voorstellingen en
8 miljoen bezoekers (winst:
ruim 100 miljoen pond), aan
zienlijk.
Het onvoorstelbare succes
van 'Cats' heeft de show bijkans
mythisch gemaakt in het musi
calcircuit. Moesten dansers en
zangers in 1981 nog worden
overgehaald om aan de risico
volle onderneming mee te
doen, anno 1999 wordt met
eerbied over de creatie van An
drew Lloyd Webber gesproken.
Clifford Stein: „'Cats' in Londen
is de enige echte originele ver
sie. Hier is het succes begon
nen. Elaine Paige en Sarah
Brightman stonden in de eerste
cast. Daarom voel ik me ontzet
tend vereerd dat ik hier mag
spelen."
Acht keer per week staat Clif
ford op de planken om dan de
ene rol, Mr. Mistoffelees, dan
weer de andere, Carbucketty, te
spelen. Clifford: „Carbucketty is
een jong speels katje die ieder
een pest, aan staarten trekt en
gekke bekken trekt. Een heerlij
ke rol met veel vrijheid. Mr. Mi
stoffelees is acrobatisch een erg
zware rol, waar ik m'n hoofd
continu bij moet houden. Ei
genlijk is werken op West End,
in zo'n moordend tempo, heel
vermoeiend. Op zondag, m'n
enige vrije dag, lig ik meestal
maar wat op de bank te zap
pen."
Zittend in een eetcafé om de
hoek van 'zijn' theater lijkt Clif
ford Stein nog steeds verbaasd
over hoe snel zijn carrière berg
opwaarts is gegaan. Vanaf het
moment dat hij op z'n 15de de
atletiek aan de wilgen hing ('ik
verzon smoesjes om maar niet
naar wedstrijden te hoeven') en
voor de balletschool koos, ging
het hem voor de wind. Clifford
lacht: „Het is echt ongelooflijk
snel gegaan. Van m'n lerares op
de balletschool in Leiden kreeg
ik na twee jaar het advies om
professioneel te gaan dansen.
Ze had me na een paar maan
den al in de medium groep ge
plaatst omdat ik zo snel leerde,
enorm soepel bleek te zijn en
geen problemen had met moei
lijke stretch-oefeningen. Ik
deed in die tijd het VWO op
College Leeuwenhorst in
Noordwijkerhout. Toen ik audi
tie deed voor de Theaterschool
in Amsterdam, waarvoor 400
mensen zich hadden aange
meld, kwam ik met slechts 15
anderen door de selectie. Ik was
vooral verbaasd omdat ik rela
tief laat ben begonnen met
dansen. Normaal moet je, als je
het vak in wilt, op je vierde of
vijfde beginnen."
„In Amsterdam leerde ik zin
gen, dansen, tappen, jazz, dra-
1 >ureren bij Kruimdtje: een kwestie van geduld
«annet van aarsen
een kwestie van geduld. De
derdzestig figuranten, die
en kwamen opdraven
opnames in de Leidse
voor de film Krui
pt tje, weten er alles van. De
1 Ie kleding (jaren twintig) is
yLJ ezocht, de haren zijn netjes
I let PPkfct» echtgeno-
of echtgenotes uitgezocht
ian begint het grote wach-
Maar ze hebben het el
ig voor over. „Een minuutje
le film kost soms dagen,
ir ik heb het er graag voor
wd\\x zegt Robert van Nimwe-
og maar vier maanden in-
j ihreven als Figurant bij cas-
1 ureau FTV is hij inmiddels
'professional'. „Ik ben al
keer opgeroepen, telkens
deze film. Opnames in
*.ht, in Maassluis... Het is
maal reuze interessant. Ik
in de kleinmetaal, maai
hobby doe ik wel eens iets
video. Ik kan nu mooi be
en hoe de professionals hei
zo'n adept, Pieter Jonge
er: „Het is vreselijk leuk
doorbreekt je dagelijks be
n. Maar je moet veel wach
veel geduld hebben. Ik het
en keer in Document ge
ïld, van de NCRV. En in eer
umentaire over jeugdge
Dat is eigenlijk nog leu
ts kleins. Jckrijgt bij zulki
cties zelfs als figurant t<
wat er allemaal gaat ge
fdrolspelers zijn er deze
ook: de Schouwburgscèm
één van de ontroerendst»
enten in de film worden
eitje, het boefje, ziet voo
rste keer zijn moeder, d<
rtpianiste, zegt één vai
figuranten. En dan ver
„Maar ik weet niet of il
ag vertellen." De produ
Vijf Leidse kunstenaars exposeren bij LU MC Galerie
RECENSIE BEELDENDE KUNST
t/m 13/6, dagelijks, Galerie van het
Leids Universitair Medisch Centrum, Al-
binusdreef 2, Leiden
centen hebben alles aan ge
daan om iedereen, die niet op
de set thuishoort, te weren. Op
names binnen zijn - zo stellen
ze - van een heel andere disci
pline dan buiten filmen. Pot
tenkijkers zijn ongewenst.
De grote groep figuranten
speelt, hoe kan het anders, voor
Schouwburgpubliek. Voor een
schijntje, 65 gulden. Straks, als
ze de film gaan bekijken, mo
gen ze waarschijnlijk van geluk
spreken als ze een glimp van
zichzelf opvangen. „In zo'n ge
vulde zaal zie je jezelf niet meer
terug", voorspelt figurant Nico
van de Merwe, in het dagelijks
leven onderhoudstimmerman.
,»Als je met minder figuranten
bent, heb je meer kans. Laatst
had ik meer 'geluk', ook bij een
opname voor deze film. Toen
stond ik mer een andere figu
rant op straat en liep Kruimeltje
bijna tegen me aan. En onlangs
werd ik opgeroepen voor de
film 'Soekamo in Holland', die
eind van het jaar op tv te zien
is. Ik ben er als bewaker in een
Indonesische gevangenis goed
in beeld."
Anderen hebben minder erva
ring. Zoals Gijs Hietkamp, stu
dent werktuigbouwkunde. Nog
maar twee weken geleden
moest de vriendin van zijn
huisgenoot naar het castingbu
reau om haar inschrijving te
verlengen. Hij ging mee. „In de
twee weken daarna ben ik een
keer opgeroepen voor de tv-se-
rie 'Combat'. Maar to.en kon ik
niet, ik had als souffleur een to
neelvoorstelling." Als hij wel
was gegaan, had hij nu een ste
keltjescoupe en was de figuran
tenrol in 'Kruimeltje' niet voor
hem weggelegd geweest.
Sommige figuranten dromen
stilletjes van een carrière als ac
teur of actrice. „Ik zou het best
willen", zegt Astrid van Dorp.
„Maar ik denk niet dat het ge
beurt, als je je als figurant aan
meldt. Ik hoop wel dat ik straks
mezelf in de film terugzie."
Als grijze muizen lijken ze over
de witte wanden van de LUMC
Galerie te zweven. Hier en
daar gestreept, met een randje
rood of groen of met miniscule
roze oortjes. Sec beschouwd
lijken deze ruimtelijke werken
van Herby Nijenhuis door hun
vorm, kleur en materiaal nau
welijks aanwezig. Toch heeft
het effect dat ze sorteren niets
van doen met 'grijze muizen'.
Nijenhuis' werk krijgt eerder
de lading van gladde kiezels
gevonden in een bergbeekje of
in zee. Intrigerend, ingetogen
en vooral stil laten ze van zich
horen. Net als de andere wer
ken die er op deze G5 tentoon
stelling te zien zijn.
Nog niet eerder hebben ze
zo samen geëxposeerd, deze
vijf kunstenaars die al langer
een rol spelen in de Leidse
kunstwereld: Renata Bauer,
Piet Franzen, Herby Nijenhuis,
Marijke Verhoef en Rob van 't
Zelfde. Hoewel het werk van
deze Groep van Vijf duidelijk
van elkaar te onderscheiden
valt, past het tegelijkertijd zeer
goed bij elkaar. Het is allemaal
abstract. Geen koele abstractie
van de zichtbare werkelijkheid,
maar een abstractie waarin in
tuïtie en persoonlijke symbo
liek de boventoon voeren.
Waar het grijs van Nijenhuis'
werk meer op de achtergrond
blijft, vragen het felle fuchsi-
aroze, het kanariegeel, het he-
melswit en het cobaltblauw
van de vierkante schilderijen
van Rob van 't Zelfde direct je
aandacht. In combinatie met
de uitgesproken kleuren van
gen oesters, lood, opgekruld
zilverdraad, stukjes bont en
fragmenten van een Delfts
blauwe tegel je blik. Van het
een duikt je oog in het ander.
Om vervolgens verschillende
associaties op te roepen en
over elkaar heen te laten buite
len. Onduidelijk blijft of je je
eigen verhaal aan het beden
ken bent of dat er honderden
voor jou datzelfde hebben ge
hoord, gedacht of gelezen. Zo
perfect als de werken van Rob
van 't Zelfde tonen, zo onaf
zijn de gedachten en verhalen
die ze oproepen. Dat maakt
deze kunst tegelijkertijd irri
tant en intrigerend.
Marijke Verhoef neemt je in
haar kleine schilderijen mee
op de tochten die ze zelf ge
maakt heeft. Ver weg of dicht
bij huis; langs de Burcht, een
sterrenhemel of door India.
Met haar 'plattegronden', de
kleuren en de fragmenten van
zaken die zij is tegengekomen,
lijkt ze een reconstructie te
maken van haar reizen. Dat ze
daarbij niet zomaar alles op
doek zet, is duidelijk te zien.
Regelmatig schemeren de fij
nen van eerdere pogingen nog
door de verf heen. Alsof niet
alleen de geziene werkelijk
heid, maar ook haar herinne
ring een geschiedenis kent.
Het ene werk mag dan mis
schien wat harder fluisteren
dan het andere, van het geheel
van deze G5 gaat zeker een
stille kracht uit.
ma en acrobatiek. Het eerste
jaar zat ik overdag in Amster
dam en leerde ik 's avonds voor
m'n eind-examen op een
avondschool. Dat lukte abso
luut niet en dus heb ik m'n
VWO opgegeven. Ik heb het al
tijd erg belangrijk gevonden
steun te krijgen van m'n ou
ders. Hoewel het m'n zus was
die me uiteindelijk over de
streep trok, stonden zij ook
achter m'n keus. Nu zijn ze heel
trots."
De toekomst van Clifford
Stein als zanger/danser nam
vastere vormen aan toen hij in
1994 de internationale Philip
Morris Scholarship won. Daar
na was het een kwestie van tijd
voor hij doorbrak. Vanaf 1995
verdient Clifford z'n brood met
dansen en zingen in Joop van
den Ende=producties als de
Soundmixshow en Loveletters,
als danser in discotheek IT in
Amsterdam, maar bovenal in
musicals. Eerst in 'Gaudi' van
Eric Woolfson in Duitsland, ge
volgd door 'Cats' in Antwerpen,
de Nederlandse tour van 'West-
side Story' en sinds vorig jaar
'Cats' in Londen. Clifford: „Ze
belden naar Katwijk om te vra
gen of ik 'swing' wilde worden
in Londen. Dat wil zeggen dat
je meerdere rollen kent en in
valt op het moment dat een
danser geblesseerd raakt of ziek
is. Ik hing op en ik kon alleen
maar gillen. Geweldig was dat.
En nu zit ik hier alweer een
jaar."
Weer die verbazing op z'n ge
zicht: „Londen is een fantasti
sche stad, ik heb te gek werk,
verdien goed, ontmoet af en toe
bekende mensen, zoals Melanie
Griffith en Emma van de Spice
Girls, die de show komen bekij
ken. Ik heb nog regelmatig mo
menten dat ik om me heen kijk
en denk: tjee zeg..."
Intendant
filmfonds
kiest voor
entertainment
AMSTERDAM ARP
De recent benoemde intendant
van het Nederlands Fonds voor
de Film, Richard Woolley, kiest
'entertainment' als norm voor
de beoordeling van ideeën. Hij
heeft „alle producenten, schrij
vers en regisseurs" uit de Ne
derlandse film- en lelevisiewe
reld opgeroepen vóór 1 augus
tus ideeën in te dienen voor pu
blieksfilms: „Films die toegan
kelijk en onderhoudend zijn en
in staat een groot publiek te be
reiken."
„Culturele of artistieke crite
ria staan niet voorop. De inten
dant is meer geïnteresseerd in
ideeën waarbij de producent,
schrijver en/of regisseur ge
dacht heeft in termen van en
tertainment. Goed uitgewerkte
ideeën en verhalen die iets los
kunnen maken bij het publiek.
De intendant is vooral op zoek
naar komedies, romances en
thrillers", aldus een woordvoer
der van het fonds.
Woolley treedt op 1 septem
ber pas officieel aan. Zijn taak is
marktgerichte filmprojecten sti
muleren. In deze voor het film
fonds nieuwe taak zal hij nauw
samenwerken met de FINE BV,
een investeringsmaatschappij
opgericht door Economische
Zaken die filmproducenten en
private investeerders met elkaar
in contact moet brengen. Nieu
we geldstromen moeten de
kwakkelende Nederlandse film
industrie nieuwe impulsen ge
ven.
Met zijn oproep wil hij alvast
„iedereen met kennis van en
ervaring met het schrijven van
drama uitnodigen tot het indie
nen van ideeën: zowel nieuwe
als gevestigde producenten,
schrijvers en regisseurs, starters
als cracks".
