'Ik denk dat ik niet onopgemerkt in Leiden ben geweest'
>s
Landini Consort: helder en ontroerend
M ens en [ie f
Leiden Regio
1
wie zoekt
wat zich hier laat vinden
zal blijven
Cowboys
aan de
Oude Vest
v i-t ii?
DINSDAG 25 MEI 1999
- v-v.
Leids gemeentearchivaris Theo Schelhaas neemt afscheid
Een gedicht van Bram Vermeulen siert de uitnodi
ging voor het afscheid van Schelhaas (58). De laatste
regels luiden: Ik heb een steen verlegd in een rivier
op aarde./ Nu weet ik dat ik nooit zal zijn vergeten./
Ik leverde bewijs van mijn bestaan,/ omdat door het
verleggen van die ene steen/ de stroom nooit meer
dezelfde weg zal gaan. „Het gedicht verwoordt mooi
mijn geloofsbelijdenis", aldus de scheidend archiva-
Ik wil niet zomaar leven. Dat kan ik niet. En in
Leiden heb ik wel degelijk een steen verlegd. Ik denk
dat ik niet onopgemerkt in Leiden ben geweest."
„De archieven moeten voor elke burger gratis toe
gankelijk zijn. Dat hoort bij de wezenlijke kenmer
ken van een eerlijke maatschappij. En dat moet je
waarborgen." Een typerende uitspraak voor Schel
haas, die altijd de maatschappelijke relevantie van
het archief gestalte heeft willen geven. Dat is hem, zo
vindt hij, op twee momenten goed gelukt: Leiden
Stad van Vluchtelingen en het bezoek van president
Bush aan Leiden. „Op die momenten heb ik vanuit
het archief de belangrijke plek die Leiden inneemt in
de geschiedenis van het ontstaan en voortgaan van
de democratie naar voren gebracht."
Het bezoek van Bush aan Leiden was een mooi
moment in het leven van Schelhaas. Hij had via
stamboom-onderzoek aangetoond, dat de familie
van Bush afstamde van de Pilgrims in de zeventien
eeuw. „Dus ik kon de mens Bush betrekken bij de
historie van de Pilgrims en de ontstaansgeschiedenis
van Amerika." Toch was deze episode niet een hoog
tepunt in zijn tijd bij het Leidse gemeentearchief.
Want door het bezoek van de president raakte hij
overspannen. „Het heeft zoveel van mijn energie ge
vergd, dat ik ingestort ben en dat heeft ongeveer een
halfjaar geduurd. Een hele vervelende periode, maar
je leert er wel van. Ik weet nu waar mijn grenzen lig-
en kan daardoor zo goed onderkennen, dat ik
nü met vervroegd pensioen moet. Omdat ik gewoon
op ben. Niet geestelijk, want ik heb nog zoveel ge
dachten over hoe het verder moet, maar lichamelijk
ben ik op."
Ik verwijt dit de maatschappij en ook de gemeen
te Leiden. Ze laten toe dat de norm van wat je moet
presteren gelegd is op het niveau van een veertigjari
ge, die op het toppunt van zijn krachten is. Daar
moet iedereen aan voldoen, ook de wat oudere
werknemer. Bij de gemeente Leiden praten ze wel
over een goed personeelsbeleid, maar in feite is het
droefenis. Als baas, wil ik me tegenover mijn men
sen wel goed gedragen. Ik drijf ze niet over hun
grens heen. De gemeente Leiden heeft mij wel over
een grens heengejaagd. Nu ik door mijn vertrek me
niet meer hoef in te houden, komt er een stuk agres
sie boven. Zo van: ik vind dat niet goed. Maar ja, als
gereformeerde weet ik, dat we in een zondige wereld
leven. Ik denk dat je atè mens de plicht hebt je'daar-
tegen te blijven verzetten."
.Leiden Stad van Vluchtelingen, een naam die ik
heb bedacht, is voor mij wel een echt hoogtepunt.
Het is bedoeld om de negatieve gevoelens over de
toestroom van asielzoekers en vluchtelingen bij te
stellen. Dat ik daar een rol in heb kunnen spelen,
Functie en persoon kan en wil
hij niet scheiden. Theo
Schelhaas is
gemeentearchivaris van
Leiden. Althans tot morgen,
want dan neemt hij na
veertien jaar afscheid. „Dat is
toch een beetje doodgaan."
Hoe zwaar het afscheid hem
ook valt, het moet, want hij is
op. „Niet geestelijk, maar
lichamelijk ben ik op." „De
gemeente Leiden heeft mij
over een grens gejaagd." Een
terugblik van een sociaal-
voelende en eigenwijze
Haarlemse Leidenaar, die
vocht en vecht voor zijn
principes.
FOTO MARK LAMERS
daar ben ik erg dankbaar voor. Ik heb ook best veel
voor mijn eigen personeel kunnen betekenen. En
heel bewust heb ik willen werken met de mensen
van de Zijlbedrijven, de sociale werkvoorziening. Ze
hebben allemaal een handicap op een bepaald ge
bied en daardoor worden ze in deze harde wereld
opzij geschoven. Maar je moet gewoon een plek
voor ze vinden waar ze hun beste kanten kunnen
profileren, dan komt er heel veel uit. Nu wordt dat
weer door de politiek vercommercialiseerd en daar
door onder je handen afgebroken. Je kunt die men
sen alleen in dienst nemen, als je belooft dat je ze na
twee jaar echt een baan geeft. Nou, dat doet nie
mand, dan is het af en uit met de pret"
„En ja, dieptepunten zijn er geweest. Maar daar
zeg ik liever niets over. Dat doet nog steeds zeer."
Dadendrang, strijdlust, moreel besef, het zijn ka
raktertrekken waarvan de bron in Schelhaas' jeugd
ligt. „Ik ben tussen de kool van Broek op Langedijk
geboren", schertst hij. „In een calvinistisch milieu,
blijmoedig calvinistisch weliswaar, maar toch ook
streng in wat je doet en wat je niet doet. Dat is me
wel voorgeleefd. Net als mijn vader, burgemeester
van het plaatsje Langedijk in Noord-Holland, ben ik
een doener. Nu zou hij dat niet meer kunnen zijn,
want tegenwoordig ben je als burgemeester - aldus
mijn vader - een soort veredelde lintdoorknipper. In
zijn tijd was de taak ook veel minder verpolitiekt. Nu
wordt iemand van de Partij van de Arbeid tot burge
meester benoemd en die mag in volle openheid ook
Partij van de Arbeid zijn. Mijn vader was calvinist,
maar zou dat nooit als burgemeester hebben willen
uitdragen. Hij was er voor iedereen, een burgerva
der. En grenzeloos populair. Eenderde van de bevol
king van de gemeente Langedijk was bij zijn afscheid
aanwezig."
Schelhaas wilde altijd al bij de overheid werken.
Want daar gebeurde het, daar kon je je idealen ver
wezenlijken. Maar de politiek zag hij niet zitten. „Ik
kan niet toneelspelen. Dat kan ik echt niet." En dus
ging hij rechten studeren. Maar ook als overheidsju-
rist kon hij niet bereiken wat hij wilde. „Ik maakte al
lerlei plannen en nota's, maar de politiek ging ermee
aan de haal." Dus koos hij voor zijn andere ambitie,
de geschiedenis en het archiefwezen. „Mijn eerste
indruk van een archief was, dat mensen die daar
werkten een beetje monomaan waren. Dat wilde ik
niet. Uiteindelijk heb ik besloten om toch het ar
chiefvak te kiezen, maar om daarnaast in de maat
schappij nog allerlei dingen te doeil."
Naast zijn werk bij verschillende archieven blee,
hij bijvoorbeeld voorzitter van een diakonie en se
cretaris van gezinsverzorging in Haarlem. „En voo
de 'Wende' hadden mijn vrouw en ik - samen mej
anderen - contact met een kerkelijke groep in Oost
Duitsland, die eigenlijk een ondergrondse verzets
groep was. We waren voor hen het lijntje naar dj
vrijheid, waarnaar ze zo verlangden. Mijn vrouw er
ik staan ook in Stasi-dossiers, daar ben ik best trot,
op." j
In de tijd dat Schelhaas het Leidse gemeentea^
chief leidde, is er veel veranderd. De nieuwe huisveSj
ting, bijvoorbeeld. Een goed gebouw, vindt hij, a
doet de zo essentiële klimaatbeheersing het nog al
tijd niet naar wens. En eindelijk heeft het archie
binnen de gemeentelijke organisatie zijn juiste piel
gevonden, waardoor een goede archiefvorming i
gegarandeerd. „Het is nuttig, dat je er nu voor zorgt
dat je voldoende materiaal overhoudt van het reilei
en zeilen van de overheid, zodat toekomstige gene
raties in staat zijn om de geschiedenis van deze tijt
te schrijven." En al heeft hij zelf niet veel historiscl
onderzoek kunnen verrichten - wat ook niet de taal
van een archivaris, maar van een historicus is - hl
heeft wel onderzoek mogelijk gemaakt. Door de op
richting van Stichting Industrieel Erfgoed Leiden ei
de vereniging Jan van Hout bijvoorbeeld. „En ik hel
het initiatief genomen om de geschiedenis van Lei
den te schrijven. Dat is toch wel mijn geesteskind
Opgezet in de vorm van een stichting en op com
merciële basis." Het eerste deel van dit vierdelig'
standaardwerk over Leiden verschijnt in 2002.
Toch blijven bij zijn vertrek nog problemen liggen
De belangrijkste is dat er eenvoudig te weinig gel*
voor het archief is. „Ik heb wel gezegd, dat het Leid
gemeentearchief een reus op lemen voeten is. Voo
de buitenwereld ziet het archief er prachtig uit. Ei
dat is het ook. Leiden kan er trots op zijn. Maar eei
goede financiële basis ontbreekt. Alleen al het pro
bleem van het tegengaan van de verzuring kost 1(
miljoen gulden. Dat zie ik de gemeente Leiden nie
op tafel leggen. Het gemeentearchief is ook d-
slechtst bemensde organisatie binnen de gemeent<
Leiden. Vijftig procent onderbezetting. De politiel
huilde krokodillentranen. 'Daar moet wat aan ge
daan worden' riepen ze allemaal, maar dat is no;
niet gebeurd. Onze normale taken kunnen we daar
door nauwelijks aan, laat staan iets extra's. We gaai
achteruit. Er komt meer het archief binnen, dan da
we toegankelijk kunnen maken."
Na zijn afscheid gaat hij een nieuw leven begin
nen. „Ik zal moeten afkicken van het harde werken
maar vooral van dat je nuttig bezig moet zijn. Vana
nu wil ik gewoon dingen doen voor de lol. Op dez>
14 jaar van mijn leven zal ik - zeker over een paa
maanden - met plezier terugkijken. Ik laat een dijl
van organisatie achter met fantastische mensen ei
zal dat straks allemaal best missen. Het is toch eei
beetje doodgaan."
leiden Wie niet naar Pinkpop
in Landgraaf afreisde, kon
zondag naar de Oude Vest in
Leiden. Café Sus Antigoon en
Café 't Vossie organiseerden
daar voor de vijfde maal hun
eigen "Pinkster Vestival'. De
Haagse coverband Magie trad
op, net als The Backdoor
Sneakers uit Leiden. De zanger
Bony Cornelia zorgde voor de
Caribische noot. En anders
dan bij Pinkpop, was er mu
ziek voor cowboys. De Count
ryband Mustang speelde een
deuntje en The Key City
Country Dancers waagden een
dansje.
FOTO TACO VAN DER EB
muziek recensie
li dy van der spek
Concert: Landini Consort met Lara Morris,
Clémence Comte en Heiko ter Schegget,
blokfluiten. Gehoord. 22/5, Huys Dever,
In de kapelzaal van 't Huys De:
ver valt het gouden avondlicht
nog onvermoeid naar binnen
wanneer het Landini Consort in
stemmig anthraciet/zwart aan
treedt. Voor een blokfluitcon-
sort ligt er een overzichtelijk
aantal houten fluiten onder de
stoelen startklaar. De hele dikke
in iconcLin^Ji^rin Ld
fLö d/ticJft nod- nui£.
Beggin' Strips
Kauwscrips als snack voor uw hond.
Kies uit original bacon, turkey bacon
of cheese bacon. Zak 8S gram.
Met Klantenkaart
50% korting.3-29 j h
grote contrabassen zijn voor dit
programma niet uit de kast ge
haald.
Voor de pauze is de
cantus-firmusstijl, afkomstig
uit de oude kerkmuziek, opval
lend aanwezig. Kortweg bestaat
deze techniek uit het omspelen
van een bestaande melodie in
de tenor, die meestal heel rustig
en bijna statig verloopt. Het
streven naar gelijkwaardigheid
van alle stemmen, in de 14e,
15e eeuw bon ton, wordt dan
nog niet vergemakkelijkt door
duidelijke harmonische samen
klanken. Die zogeheten 'men-
surale notatie' maakt een
nauwkeurig bijhouden van de
tijdsduur noodzakelijk. En daar
is het Landini Consort een
meester in. Helder zijn de drie
stemmen van elkaar te onder
scheiden. zonder die hechte
eenheid van tijdsduur te scha
den.
In 'Una Panthera' van Joh.
Ciconia wordt de cantus firmus
door de basfluit gespeeld. De
lange doordeinende soepele lij
nen worden afgeremd door
korte grijpgrage frasen. Je ziet
de roofkat in aktie. Transparant
is het stemmenweefsel in 'Con
tent desir' van ene Thomas
Crecquillon waarin (ook hier
weer) de basfluit een volwaardi
ge melodie aan de twee andere
fluitmelodieën toevoegt. Bij
zonder mooi wordt de samenk
lank als de blazers elkaar ont
moeten en samenkomen in één
toon. De Fran<;aise, Clémence
Comte maakt vóór de pauze de
meeste indruk terwijl Lara Mor
ris (Israël) haar muzikale inle
vingsvermogen veel meer na de
pauze de vrije loop laat.
In de renaissance maakt de
objectiviteit van de vocale
gothische stijl plaats voor een
sterker individualisme. Comte
drukt een bijzonder stempel op
'El pietoso' van Vincenzo Ruffo,
Al het leed van de wereld legt ze
hier in haar spel. Het drama
opgeroepen door de kracht van
de compositie weet zij roerend
te vertolken.
'O rosa bella' van Dunstable
wordt een speelse losjes in el
kaar gevlochten guirlande,
waarin de strengen stuk voor
stuk rijkelijk zijn versierd. En
Lara trekt je mee in hoofse in
getogenheid door loepzuivere
loopjes en droefgeestige dwaal
wegen (o.a. in 'Tender naken'
van Henry VIII
Onder, boven en mét Morris
en Comte blijft Heiko ter
Schegget een stabiele, betrouw
bare constante in spel en uit
straling.
DUIVENBERICHTEN
P.V. De Rijnklievers
Ladan I, 3, 4; Hogenboom 2; H.
van Goozen 5, 8. 9; J. van Ley-
den 6: van der Star 7: W. Dok-
kum 109.
P.V. De Vriendenclub
Th. Habraken 1, 3; IJ. Vinkestijn 8, 9.
2: R. vd. Nieuwendijk 4. 10: F. P.V. Het Oosten
vd. Nieuwendijk en zn. 5, 6, 7, B. van Putten 1, 5, 8, 10; N. de
8: comb, van Weeren/Pracht 9. Groot en zn. 2, 3, 4, 6, 7, 9.
P.V. Blauwkras P.V. De Rijnklievers
Groenendijk-Pikaar 1, 4: H. Sla- Ladan 1, 3, 4; Hogenboom 2; H.
dek 2: comb. vd. Blom 3; P. de van Goozen 5, 8, 9; J. van Ley-
Mooy 5, 10: A. Houweling 6: J. den 6; van der Star 7; W. Dok
van Polanen 7: P. Landesbergen kum 10.
t de Leidsch Dagblad
ANNO 1899
Donderdag 25 Mei
AARLANDERVEEN De Harmonie-Vereeni-
ging 'Beethoven' hield 2den Pinksterdag haar
3de festival, ter gelegenheid van haar tienjarig
bestaan. Het feestterrein was in het weiland
achter het hotel 'De Vergulde Wagen'. Tot de
deelneming aan het festival hadden zich aan
gemeld elf Harmonie-gezelschappen, zes fan
fare-corpsen en acht zangvereenigingen.
Om twaalf uren waren alle vereenigingen bij
elkander en werd een aanvang gemaakt met
den optocht, die leidde over Aarlanderveen
naar villa 'Nuova' van den heer J.W.C. Bloem,
burgemeester van Oudshoorn, en van daar naar
het feestterrein.
Na den afloop voerde ieder van de medewer
kende vereenigingen twee stukken uit. Bijna
alle vereenigingen gaven zeer goede muziek en
er werd kranig gespeeld.
ANNO 1974
ru zA -ür 'TjjL. i. ",*j - r_
5
iJaiJ V
Het team van ZLC dat gisteren kampioen van de tweede klasse, afdeling Leiden werd. Staand v.l.n.r.: trai
ner Ruud de Groot, A. v. Oostenrijk, C. Crama, J. Sierat, K. v.d. Voort, D. de Kier, J. Verhoeven en P. Duy-
venstein. Gehurkt v.l.n.r.: R. Pegt, L. den Os, R. Crama, L. Vermeren, M. Verhoeven, E. Sinteur en S. Bou-
sie. FOTO ARCHIEF LEIDSCH DAGBLAD
Zaterdag 25 mei
LEIDEN - Jan Schaefer, staatssecretaris op het
ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke
Ordening, was gisteren weer eens in Leiden.
"Even" op bezoek bij zijn partijgenoten, aan
de vooravond van de gemeenteraadsverkiezin
gen is een steuntje in de rug nooit weg. Hij
kwam ondermeer vertellen dat "in tegenstel
ling tot het CDA wij (de PvdA) ons aan de lijn
houden, dat landelijke politiek buiten de ge
meenteraadsverkiezingen moet worden gehou
den. Andriessen en Aantjes lopen er zich elke
dag mee te bemoeien, dat begrijp ik niet erg.
Ik heb me tenminste nergens mee bemoeid.
Schaefer wenste ook buiten de keuze pro
grammacollege of afspiegelingscollege te blij
ven: „Hoe die dingen (colleges van B. en W.)
samengesteld gaan worden, gaat ons niet aan
Ik heb te maken met wethouders en het maakt
me niet uit van welke partij ze zijn. Al is het al-
Foto's in deze rubriek kunnen worden nabesteld door binnen veertien dagen na plaatsing een Ingevulde cheque (geen
overschrijvingskaart) ter waarde van vijf gulden (voor een exemplaar van 13 bi) 18 in zwart wit) op Ie «turen naar het LekUch
Dagblad. t.a.v. Leidsch Dagblad Archieven, postbus 54. 2300 AB leiden of door contante betaling aan de balie van het l/sldac h
MUfeÉHÉla ie weken.
tijd prettiger als er gelijkgestemden zitten."
Onderwerp van de bijeenkomst was stadsver
nieuwing, die, aldus Schaefer aardig op gang
begint te komen. „Financieel is er voor Leiden
nu geen enkele barrière meer." Schaefer kon
digde voorts aan dat zijn collega Marcel van
Dam vanmiddag een aantal regelingen bekend
zou maken, „waarmee we best eens wat din
gen kunnen uithalen tegen redelijke huren."
Cees Waal, altijd strijdlustig, wees nog eens op
een tegenstelling binnen het huidige CDA, tus
sen wethouder Kret enerzijds en diens collega
Ham anderzijds. „Ham wil, net als wij, op de
eerste plaats woningbouw voor de Leidse inge
zetenenen en Kret wil mensen van buiten hier
heen halen om het gemiddeld inkomen om
hoog te brengen. Een beetje vreemde zaak dat
er tussen mensen van een lijst zulke grote me
ningsverschillen bestaan op een dergelijk fun
damenteel punt."
Dagblad aan de Rik
raai 82. IJ ontvangt de foto binne
