'Natuurlijk
stemde Hans Wiegel tegen'
'Referendum laat politici beter op hun tellen passen'
Binnenland
intra
tfERDAG 22 MEI 1999
Gissen naar de drijfveren van een politicus aan de zijlijn
heeft getoond. Het is enorm
moeilijk om met zoveel druk
niet door de knieën te gaan.
Vier anderen deden dat wel".
Kamminga heeft groot res
pect voor de stellingname van
Wiegel. „Wiegel is de laatste
die een kabinet zou laten val
len om iets arbitrairs als bezui
nigingen. Maar dit is wat an
ders. Vanaf '66 beeft hij gestre
den tegen D66. Vooral de mo
dernistische staatshervormin
gen waren hem een doorn in
liet oog. Wiegel is niet de man
om na 33 jaar strijd zijn princi
pes te laten varen. Machts
woorden en dreigementen
brengen hem niet van zijn
stuk. Toen hij in de jaren '70
verketterd werd, hield hij ook
stand".
Van Mierlo noemde Wiegel
in een eerste reactie 'een kind
met een vuurwapen in zijn
hand'. Alsof zijn schot onver
wacht kwam. Maar zo onver
wachts was Wiegels keuze he
lemaal niet, zegt CDA-senatrix
Minnie Luimstra-Albeda. Ze
heeft geen moment getwijfeld
aan Wiegel stemgedrag. Voor
haar was het al weken lang
duidelijk dat de liberale coryfee
het kabinet zou doen vallen.
„Want iedereen die goed naar
Wiegel luisterde, wist waar hij
stond."
Drie dagen voor de stem
ming heeft Wiegel zich nog
openlijk tegenstander van een
referendum verklaard. Maar
veel mensen dachten dat Wie
gel op het laatste moment het
partijbelang zou laten prevale
ren. Wiegels actie kan de WD
voor jaren in de oppositie drin
gen, meent het Friese oud-
WD-statenlid Wander Blauw.
Hij meent de senator goed te
kennen, maar was toch min of
meer verrast dat Wiegel de
WD-belangen bij zijn uitein
delijke beslissing minder liet
meewegen. Hij kan zich slechts
drie beweegredenen voorstel
len. „In de eerste plaats is Wie
gel natuurlijk een verklaard te
genstander van het referen
dum. Dat staat voorop. Maar
hij is ook geen fan van dit kabi
net. Anders had hij wellicht het
regeringsbelang laten prevale
ren. En ten slotte heeft hij nog
één keer willen vlammen. Zo
van: ik zal ze nog één keer laten
zien wie ik ben."
WD-staatsrechtspecialist Brood sluit kabinet van PvdA met CDA en GroenLinks niet uit
ry van Bommel. Het in zijn eigen partij omstre
den referendum leende zich echter niet voor ver
bale hoogstandjes. Bij de behandeling in de
Tweede Kamer moest Brood zorgen 'vooral geen
brokken te maken'. Zijn redenaarstalent kwam
daar bij van pas. „Een goed debater moet vooral
goed kunnen luisteren en zich interesseren voor
wat iemand anders zegt. Je moet gericht kunnen
formuleren wat je wilt en vindt."
Hans Wiegel, die zijn partij deze week naar de
politieke afgrond voerde, is zelf zo'n meester in
het debat. Zijn slotwoord 'tegen' zal nog lang na
galmen over het Binnenhof, verwacht ook Brood.
I lij acht de kans aanwezig dat de WD voor jaren
buitenspel komt te staan als D66, indien het tot
verkiezingen komt, 'niet met ons verder wil'. „Ik
neem aan dat Wiegel dat bij zijn keuze heeft af
gewogen." Volgens het Kamerlid is voortzetting
van Paars na de verkiezingen denkbaar. „De
vraag is alleen hoe D66 zich herstelt en of ze een
gevaar blijft voor de PvdA. Dat is belangrijk. Dat
zie je nu ook. De PvdA wil met D66 en Groen
Links niet twee concurrerende partijen in de op
positie hebben. Daarom wil de PvdA niet alleen
met ons doorgaan." Brood verwacht in elk geval
dat zijn partij inzet op Paars. „Als de PvdA lel
heeft, doet ze dat ook. Maar ik denk niet dat ze
het zal doen en er stiekem met CDA en Groen
Links van doorgaat om de eigen linkervleugel te
vreden te houden. Wat dat betreft komt de crisis
de PvdA wel goed uit,"
„Ik ben niet zo bang voor nieuwe verkiezin
gen," vervolgt hij. „Wij hebben Nederland wel
wat te bieden. De kiezers moeten zich realiseren
wat het betekent wanneer wij niet meer in de re
gering zitten. Dat kan namelijk heel wat gevolgen
hebben," betoogt Brood. Hij denkt aan het rekr
ningrijden, dat in een mogelijk kabinet met
GroenLinks zeker weer op de agenda komt. „Hei
CDA wil tegen iedere prijs regeren en kan niei
voldoende tegengewicht bieden aan PvdA er
GroenLinks om dat tegen te houden. Belangrijl
is ook de herziening van het belastingstelsel
Daar hebben we nu nog invloed op. Een regering
met PvdA, CDA en GroenLinks doet dat anders
Dan valt de verlaging van het toptarief anders ui
bijvoorbeeld."
De kabinetscrisis zal zeker de Europese verkie
zingen op 10 juni beïnvloeden. „Alleen is moei
lijk te zeggen op welke manier. Het kan zijn da
de verkiezingen een uitlaatklep of katalysator zijl
voor wat er nu is gebeurd. Na de vakantie bepa
len de kiezers dan hun standpunt opnieuw. He
kan ook zijn dat deze verkiezingen een verster
kend effect hebben op de parlementsverkiezin
gen later in het jaar", filosofeert Brood. Aan ver
dere bespiegelingen waagt hij zich niet. „De situ
atie verandert hier van uur tot uur". De telefooi
rinkelt. De partij roept.
Is Hans Wiegel zo'n
standvastig man als hij
zelf beweert of was het
zijn ijdelheid die hem
tijdens de 'Nacht van
Wiegel' dreef? Veel po
litici zijn stomver
baasd over het optre
den van de WD-sena-
tor. Maar degenen die
hem persoonlijk ken
nen, menen dat hij
geen andere keus zag
dan tegen te stemmen.
DEN HAAG MONIQUE DE KNEGT
NICO HYLKEMA
Hij bestudeert het gedrag van
politici, maar dat van Hans
Wiegel noemt hij onverklaar
baar. „Stomverbaasd" is politi
coloog prof. dr. Rudy Andeweg
over die ene tegenstem van
Wiegel die de val van het kabi
net inluidde. „Ik heb altijd re
kening gehouden met tegen
stemmen, maar niet die van
Wiegel. Hij heeft al met al een
merkwaardige dubbelrol ge
speeld. Eerst heeft hij het refe
rendum flink uitgekleed en
vervolgens veegde hij het van
tafel". Andeweg had verwacht
dat Wiegel met een kwinkslag
door de bocht zou gaan. Zo
kent hij hem: als een flexibele
man die sterk relativeert. „Het
is niet iemand met een verstar
de psyche. Zijn principes zijn
hem niet heilig. Het partij
belang heeft hij altijd scherp
voor ogen gehad. In het eerste
kabinet-Van Agt ging hij bij
voorbeeld niet mee met minis
ter van financiën Andriessen,
die opstapte uit onvrede met
het financieel-economische
beleid".
Iets anders dan principes
moet Wiegel in de nacht van 18
op 19 mei hebben gedreven,
meent Andeweg. Maar wat? In
een dieper complot gelooft de
hoogleraar niet. „Als er nu een
helder verder liggend politiek
doel zou zijn... Maar ik zie het
niet. Dat er na vervroegde ver
kiezingen een kabinet WD-
CDA komt, Wiegels favoriete
combinatie, is immers vol
strekt onzeker". Is Wiegel mo
gelijk uit op wraak? „Bolkestein
heeft dit kabinet bedacht, het
Bij zijn aantreden als lid van de Eerste Kamer in juni 1995 nam Wiegel het boek 'Vernieuwing en Eerste Kamer* in ontvangst. Achteraf beschouwd een omineuze titel, gezien Wiegels opnieuw gebleken geringe animo
voor staatsrechtelijke vernieuwing. archieffoto anp
akkoord ondertekend en de te
rugkeer van Wiegel tegenge
houden. Maar Wiegel is geen
rancuneus persoon". IJdel
heid? „Alle politici zijn ijdel,
maar ijdelheid is in deze geen
verklaring. De Nacht van Sch-
melzer uit 1966 staat weliswaar
in de geschiedenisboeken,
maar heeft geen positieve na
klank. En dat willen politici
toch". De naamgever van de
nacht van Schmelzer is zelf
niet thuis om zijn visie te geven
op de drijfveren van Wiegel.
WD-senator Lammert Hila-
rides zat dinsdagnacht achter
zijn tegenstemmende fractie
genoot. Hij kent hem al lang.
Als gedeputeerde in Friesland
leerde hij de bestuurder Wiegel
kennen als commissaris der
koningin en later zaten de twee
weer dicht bij elkaar in de poli
tieke banken van de Eerste Ka
mer. „Ik had nog hoop dat hij
toch mee zou stemmen, maar
verbaasd dat hij dat niet deed
ben ik niet. Al tientallen jaren
is hij een verklaard tegenstan
der van het referendum. Vanaf
de oprichting van D66 heeft hij
zich tegen de voorgestelde po
litieke vernieuwingen gekeerd,
als fractievoorzitter van de
WD én als minister."
Wiegels opstelling heeft alles
te maken met zijn standpunt
over de democratie, meent Hi-
larides. „Voor hem is de verte
genwoordigende democratie
met gemeenten, provincies en
rijk perfect. Sinds de liberale
staatsman Thorbecke heeft dat
in zijn ogen goed gefunctio
neerd. Daar hoefde niets aan te
worden veranderd, zeker niet
per grondwetswijziging." Hij is
ervan overtuigd dat Wiegel
vooral door die grondwetswij
ziging in 'gewetensnood'
kwam. De oud-minister vond
dat je daarmee niet voorzichtig
genoeg kon zijn. „Ie kunt het
moeilijk voorzichtig noemen,
als slechts één stem de door
slag moet geven," aldus de col
lega-senator.
Commissaris van de konin
gin in Gelderland en partijge
noot Jan Kamminga is ver
baasd over de verbazing. Na
tuurlijk heeft Wiegel tegen ge
stemd. Niet uit rancune, niet
uit ijdelheid. „Dat doet geen
recht aan het karakter dat hij
Kooimeerlaan 17 Alkmaar-Zuid Telefoon: 072 51 55256
Langs de ringweg richting Heiloo Q Donderdag koopavond
cot-cb. £2 ccrt*scb-
De telefoon is binnen handbereik. Philippe
Brood moet in deze dagen van politieke com
motie en verwarring in de buurt blijven van
zijn fractievoorzitter Hans Dijkstal. Het Leidse
Kamerlid geldt als deskundig op het gebied van
staatsrecht. Hij was het ook die het referen-
dumvoorstel bij de tweede behandeling voor de
WD door de Tweede Kamer loodste. En ook al
lijken nieuwe verkiezingen logisch, de liberalen
houden Brood toch nog even achter de hand.
Misschien kan er nog worden gelijmd.
Philippe Brood volgde het zenuwslopende de
bat in de Eerste Kamer met voorman Hans Dijk
stal en andere fractieleden in het Tweede-Kamer
gebouw. Korte tijd kroop hij ook op de publieke
tribune van de Senaat om dichter bij het vuur te
zitten en zelf de sfeer te proeven. Dijkstal, die uit
eindelijk zelf ook de oversteek naar de Eerste Ka
mer maakte om de dissidente senatoren te over
tuigen, wilde Brood ook op dat moment dicht in
zijn buurt hebben. „Voor het geval er nog staats
rechtelijke vragen waren," zegt Brood.
„Wij waren met zijn allen verrast door de uit
slag. Zelfs toen fractievoorzitter Ginjaar de stem
verklaring aan het voorlezen was, hoopten we
nog op een goede afloop. Op het moment dat
Wiegel zijn tegenstem uitbracht, konden we dat
in eerste instantie niet eens geloven. We ver
wachtten dat hij het hoog zou spelen, maar niet
dat hij het zover zou laten komen. Het gebeurde
dus wel."
„Op dat moment dacht ik aan onze reputatie
als partij. Je maakt afspraken met de coalitiepart
ners. Je moet dan ook zorgen dat ze worden na
gekomen. Je kunt elkaar binnenskamers alle hoe
ken van de kamer laten zien, naar buiten toe
moet je één front vormen." Brood noemt het re
ferendum een 'nuttig instrument'. Voor politici
gaat er een preventieve werking van uit. „Je moet
nog beter op je tellen passenBrood ziet het an
ders dan Wiegel als 'allerlaatste middel, voor
wanneer de politiek echt rare dingen doet'.
Pas in een later stadium dacht Brood ook aan
zijn eigen toekomst. „Ik heb nog geen jaar gele
den mijn bedrijf opgegeven voor de politiek. Als
ik niet in de Kamer terugkom, moet ik opnieuw
beginnen, maar ja. dat hoon erbij." relativeert hij
zijn positie. Brood denkt overigens wel dat hij
een goede kans maakt na de verkiezingen terug
te keren. „Ik heb in korte tijd toch wel wat voor
elkaar gekregen. Maar uiteindelijk beslist natuur
lijk de partij", weet hij.
Philippe Brood (34) is een 'nakomertje' in de
Tweede Kamer. Dat wil zeggen dat hij met zijn
44ste plaats op de kandidatenlijst pas na de vor
I
"Intra Woonkunst
2e Pinksterdag geopend"
woonkunst
De VVD-specialist op het gebied van het staatsrecht, de Leidenaar Philippe Brood. fot> wo archief
ming van het tweede Paarse kabinet, door het
vertrek van de nieuwe bewindslieden, een zetel
kreeg in de Kamer. De al vanaf jonge leeftijd
meer dan gemiddeld in politiek geïnteresseerde
Leidenaar had zich zelf niet bij de partij aange
boden. Ze kwamen hem 'halen', maar de kandi-
datencommissie hoefde daarna niet veel moeite
te doen om Brood over de streep te trekken.
Tegen die achtergrond is het dan ook opmer
kelijk dat Brood nu zo dicht bij het vuur zit. „Er is
kennelijk vertrouwen in mij", zegt hij bescheiden
in zijn snikhete kantoortje in een zijgang van het
Kamergebouw.
Hij oogt ontspannen, voert zijn betoog in
hemdsmouwen. Brood geldt als goed gebekt Hij
heeft op radio en televisie furore gemaakt als 'de
bater'. Eind februari won hij het Parlementair
Debattoernooi voor nieuwe Kamerleden. De jury
oordeelde dat Brood in de finale 'consistenter,
rijker en logischer' was dan SP-tegenstrever Har-
