s
A
Wostelen met inwendige warmte
Multi Media
Een dwaze tovenaar en klassieke sprookjes
WEBDESIGN
IN DE MATEN
XS-S-M-L-XL
(f ffedrijvig.nl
eolukt
ERDAG 22 MEI 1999
HNK BUURMAN
kt
deel
land fe.
-urn.
1252
irategiespellen met non-stop actie, allemaal afgeleid
de succesvolle producten van Westwood, zoals
ed Alert, zijn er in overvloed. Een softwarehuis dat
>n nieuwe variant op dit thema op de markt brengt
:oet dus met een heel erg goed spel komen om de
uncurrentie nog te kunnen aftroeven. Pumpkin Studi
es daar in geslaagd met Warzone 2100, een oorlogs-
lel dat qua beeld, bediening en opzet een absolute
pper is in dit populaire genre,
et verhaal achter Warzone 2100 is dat van een apoca-
ptische wereld na een atoomoorlog. Slecht een slor-
ige miljoen mensen heeft de nucleaire ramp over-
tefd. De mensheid heeft zich in het jaar 2100 verenigd
splintergroeperingen die proberen de verloren tech-
o] ulogie terug te vinden. Om elkaar vervolgens daarmee
te troeven in hectische veldslagen, natuurlijk. Overi-
:ns is het wel wat verwonderlijk dat de strijdende par-
beschikken over geavanceerde transportschepen,
naar toch opnieuw moeten uitzoeken hoe een simpel
inon of een vlammenwerper in elkaar zit.
speler begint met een basis en een fabriekje in een
er bergachtig terrein. Om geld binnen te krijgen
wet er naar olie worden gezocht. Dat is snel gevon-
?n. en dan is het een kwestie van een jaknikker' neer-
tten met een constructiewagentje en de dollars stro-
:en binnen. In het begin heeft de speler alleen de be-
hikking over wagentjes met mitrailleurs, maar bij el-
t geslaagde aanval op de vijand kan diens technologie
orden overgenomen. De vijand verschanst zich
stal in een compleet fort en heeft altijd betere wa
rns, dus het is een kwestie van heel veel troepen bou
ten en maar blijven stormen. Zodra een nieuwe tech-
ologie is gevonden kan de speler naar de ontwerpfó-
een nieuw type romp, wat rupsbanden er onder en
en sterk kanon er op, en zie daar: je hebt er weer een
ie tank bij. Ook kan je steeds meer gebouwen neer-
etten, zoals bunkers met raketlanceerders, muren met
gebouwde kanonnen en installaties die eenheden re-
areren.
lijs: 99 gulden. Beschikbaar gesteld door Atollsoft/Eidos
tractive/Grip Communications.
SAMENSTELLING FRANK BUURMAN EN IAN V
Problemen voor fabrikanten van notebooks
PAUL HOUKES
Warmte bestrijden. Dat is de be
langrijkste taak waar fabrikanten
van notebookcomputers zich voor
gesteld zien. Want warmte, dat is
de grootste vijand in het inwendi
ge van zo'n kleine, draagbare
computer. De miniaturisering die
nodig is om heel kleine ma
chientjes te maken waar je net zo
veel op kunt doen als op een vol
wassen desktop-pc, vergt op dit
punt zijn tol. In een kloeke pc-kast
is ruimte genoeg voor verkoelende
luchtstromen, maar in een note
book zijn alle componenten zó
dicht op elkaar gepakt dat het heel
moeilijk is om de zaak koel te hou
den.
Hoe groot het probleem in werke
lijkheid is, is goed te zien als je
rondkijkt in de assemblagefabrie
ken van notebookfabrikanten. Het
bouwen van een notebook is te
vergelijken met het vrijwel tot de
rand toe vullen van een doosje
met componenten, die er maar
nèt in passen.
De marktleider op het gebied van
draagbare computers, Toshiba,
nodigde onlangs een aantal jour
nalisten uit de Benelux uit om
rond te kijken in Regensburg, het
historische Duitse stadje aan de
Donau, waar voor de hele Europe
se markt de notebook- en desk
topcomputers van Toshiba wor
den gebouwd. De fabriek in Re
gensburg is uiterst modern van
opzet. Er is geen sprake van lopen
de banden waaraan verveelde
handen telkens hetzelfde schroefje
aandraaien alvorens het ding waar
ze aan werken verder wordt ge
transporteerd. Toshiba werkt vrij
wel uitsluitend met werkplekken
waar telkens vier mensen samen
verantwoordelijk zijn voor het
complete bouwproces, inclusief
de kwaliteitscontrole die daar op
volgt. Gemechaniseerde assembla
ge komt er niet aan te pas.
Christian Schiller, manager kwali
teitscontrole van de fabriek:
„Mensen zijn veel flexibeler dan
robots. En die flexibiliteit heb je
hard nodig als je regelmatig nieu-
Een aanval op de grootste vijand van het notebook: warmte
we modellen wilt bouwen. Het op
nieuw programmeren van een ro
bot kost veel meer tijd dan men
sen aanleren om een nieuw model
te assembleren."
In de fabriek in Regensburg wor
den momenteel zo'n 90.000 note-
book-pc's per maand geassem
bleerd. Ongeveer de helft van die
machines is al deels in Japan sa
mengesteld en wordt hier voorzien
van de juiste software en andere
aanpassingen. De rest wordt hele
maal in Regensburg gebouwd. In
de fabriek worden ook moeder
borden gefabriceerd.
Het warmteprobleem wordt vol
gens Schiller alleen maar groter,
naarmate de notebooks zelf al
maar compacter worden. Het is
een van de redenen waarom de
draagbare computers het qua ver
werkingskracht toch nog moeten
i tegen de desktop-pc.
Hogere snelheid
De warmte speelt bijvoorbeeld een
rol bij het overschakelen op moe
derborden met een zogenaamde
bus - de verbinding tussen proces
sor en andere componenten - die
op een hogere snelheid werkt. De
zogenaamde 100 MHz bus, die op
de pc langzamerhand als stan
daard kan worden beschouwd, le
vert in notebooks weer extra koe-
lingsproblemen op. Ook de over
schakeling op snellere geheugen
soorten gaat met extra warmte ge
paard.
Het warmteprobleem speelt ook
een rol bij de ontwikkeling van
nieuwe batterijen. Zo werkt Toshi
ba aan accu's van lithiumpoly-
meer, die aanzienlijk langer mee
gaan en die verder als voordeel
hebben dat ze in elke gewenste
vorm kunnen worden gegoten. De
nieuwe batterijsoort is echter nog
niet productierijp, omdat het ding
tijdens het opladen veel en veel te
heet blijkt te worden. In de labora
toria van Toshiba wordt met man
en macht aan gewerkt om daar
een oplossing voor te vinden.
De vraag naar notebookcomputers
blijft onveranderd groot. Volgens
Inno Frencken, product manager
van Toshiba Benelux, ziet het er
zelfs naar uit dat de markt voor
notebooks in de komende tijd nog
aanzienlijk zal groeien. Kantoor
werkers worden steeds mobieler,
en ze willen ook onderweg kunnen
beschikken over dezelfde facilitei
ten als op 'de zaak'.
Toshiba verwacht dat het zoge
naamde Bluetooth-initiatief, waar
in wordt samengewerkt door een
aantal fabrikanten van notebook
computers en andere mobiele ap
paratuur, een verdere groei van de
markt zal stimuleren. Bluetooth
staat voor een snelle radiografi
sche communicatie van note
books onderling en met gsm-tele-
foons, netwerken en tal van ande
re voorzieningen. Met de techno
logie is het niet meer nodig om ka
beltjes te gebruiken om dergelijke
apparatuur op elkaar aan te slui
ten.
De communicatie vindt plaats op
zeer hoge radiofrequenties in de
zogenaamde 2.45 GHz-band. De
verbinding die daarmee kan wor
den opgebouwd, heeft een reik
wijdte van ongeveer tien meter.
Draadloos
De eerste Bluetooth-producten
worden eind dit jaar verwacht. Er
komen onder andere PCCards op
de markt, die de radiografische
communicatie verzorgen. Overi
gens zijn deze insteekkaartjes uit
eindelijk niet meer nodig. Toshiba
heeft bijvoorbeeld al plannen om
de Bluetooth-communicatie stan
daard in te bouwen op de moeder
borden van de toekomstige note
bookcomputers. Op dat moment
is zo'n systeem dus zonder verde
re voorziening in staat om draad
loos met zijn omgeving te commu
niceren.
Toshiba werkt ook hard aan nieu
we soorten beeldschermen die in
de toekomst in notebook-pc's
worden ingebouwd. Een veelbelo
vende ontwikkeling is het polysili-
con tft-scherm.
Dergelijke schermen geven een
nog helderder beeld in veel hogere
resoluties dan nu met tft-scher-
men mogelijk is. Ook wordt met
polysilicon-tft het probleem geëli
mineerd van 'dode' beeldpunten,
die nu op tft-schermen nogal eens
voorkomen.
ransport
rij uniek is het feit dat de speler niet steeds opnieuw
n basis hoeft te bouwen, maar zijn huidige basis be-
oudt en uitbreidt en vandaar uit acties onderneemt,
moeten regelmatig troepen per transportschip naar
in ander gebied worden gebracht om daar een op-
acht uit te voeren. Ook doet de vijand incidenteel
n tegenaanval op de basis en het is dus zaak om zelf
Dk een fort te bouwen. En de oliebronnen moeten be-
:hermd worden.
ijzonder handig is de commandotank, die kan wor-
;n gekoppeld aan een groep eenheden. De comman-
fc int richt een soort laser op een doel, waarna zijn een-
I eden gecoördineerd de aanval inzetten: de tanks en
e cyborgs voorop, de kwetsbare mortieren veilig een
ar eel uk daarachter, terwijl ze hun granaten van grote af-
and op het doel laten ploffen. Zo hoefje dus bij een
^^Bnval alleen maar de commandotanks orders te geven
^^^ior een optimaal effect. Eenheden doen verder erva-
j op en kunnen steeds worden opgewaardeerd: zo
ntstaan er echte elitetroepen.
ïarzone 2100 heeft indrukwekkende driedimensiona-
tbeelden, een aardige verhaallijn en een verslavende
leelstijl. Ook in een netwerk met menselijke tegen-
anders loopt het programma als een trein. Het zal
Dor de concurrentie (Tiberian Sun van Westwood en
arth 2150 van Topware) niet makkelijk zijn dit spel te
'ertreffen.
uüm NOERWERK
JAN VAN DER NAT
VALERIUSLAAN 84. 1985 EX. DRIEHUIS
TEL. 0255 540 144 FAX 0255 540 146
E-MAIL: INFO@BEDRIJVIG.NL
Als een succesvol goochelaar iets
niet kan hebben, dan is het wel dat
zijn geheugen hem in de steek
gaat laten. Dat nu is precies wat er
gebeurt met de oom van Dennis.
Teleurgesteld trekt hij zich terug in
de kelder van zijn huis en leeft in
eenzaamheid. Tot Dennis en zijn
ouders bij hem intrekken. Dennis
maakt veel lawaai en zijn oom er
gert zich groen en geel. Dan'moet
je natuurlijk oppassen en al hele
maal als je te maken hebt met een
goochelaar.Het huis verandert
door toedoen van oom in een
merkwaardige plek, waar de gekste
dingen gebeuren. Het allergekste
is de verdwijning van Dennis. En
dië moet je gaan zoeken. Maar dat
is niet zo simpel als het lijkt.
De dwaze tovenaar en het geheim
van het vermiste jongetje is een
bijzonder vermakelijk adventure,
dat zeer geschikt is voor kinderen
uit de bovenbouw van de basis
school, maar dat ook door jongere
kinderen, die een beetje logisch
kunnen nadenken, prima is te spe
len. De basis is, zoals in feite bij
elk adventure, het voortdurende
aanklikken van allerlei voorwerpen
en dan maar zien wat er gebeurt.
Het door A.W.Bruna op de markt
gebrachte Savannah-spel bestaat
uit 25 verschillende spelletjes en
zit vol met grappige lied
jes en aardige animaties.
Min.systeemeisen: pc
486/66, Windows 3.11 of
95/98,16 Mb ram-geheu-
gen, 256 kleuren, 4-speed
cd-ronspeler, geluids
kaart. Prijs: 59.95 gulden.
Beschikbaar gesteld door
A.W. Bruna.
Het is natuurlijk geen ge
heim dat Disney zich bij
het maken van de grote
succesfilms vaak baseert
op zeer oude sprookjes
van de grote verhalenver
tellers uit deze en zelfs de vorige
eeuw. Het Haarlemse bedrijf PMR
speelde daar een tijdje geleden al
zeer handig op in door
een weekje voor de
première van Mulan
met een aantrekkelijk
geprijsd schijfje te ko
men, waarop het origi
nele avontuur staat
plus tal van leuke spel
letjes en activiteiten.
In het verlengde daar
van en aangemoedigd
door het succes ver
schenen er onlangs nog drie van
dit soort cd-roms met verhalen,
die vooral bekend werden door de
films van het entertainment-bol-
werk uit Florida, maar die bijzon
der aardig zijn voor kinderen die
net een beetje leren om te gaan
met een computer.
Vanaf 4 jaar wordt gesteld en dat is
zondermeer waar. Ze kunnen er
een aantal jaren mee vooruit, te
beginnen met het simpel alleen
maar kijken naar de tekenfilm. Dat
is namelijk de basis. 50 minuten
liefst en op elk moment af te bre
ken en af te wisselen met een
spelletje (memory of
een schuifpuzzel),
een kleurplaat of
een legpuzzel. En er is voor alle
'smaken' iets. Voor indianenlief-
hebbers Pocahontas, voor stoere
ridders Camelot en voor
romatische zwijme-
laars in de dop Anas-
tasia. De cd-roms
draaien behoorlijk
op elke
pentium-machine,
maar voor het beste
beeld bij de teken
film wordt een Penti
um 100 aangeraden.
Min.systeemeisen: Pentium
100, Windows 95, 30 Mb vrije
ruimte op de harddisk, 16 Mb ram-
-geheugen. Prijs: 24,95. Beschik
baar gesteld door PMR.
Strategiespellen zijn er natuurlijk
in overvloed, maar de meeste zien
er bloedserieus uit en zijn
meestaai daardoor niet echt ge
schikt voor kinderen. Met Skull
Caps van Ubi Soft is er nu wel een
spel in dit genre te koop, dat ook
leuk is voor kinderen. Die moeten
wel wat ouder zijn, want echt een
voudig is het natuurlijk niet om
een oorlog te
Een wekelijkse rubriek waarin
ongeveer vijf websites worden
belicht die nieuw of origineel
zijn, dan wel inspelen op de
actualiteit.
winnen, waarin ondermeer ont
ploffende koeien worden ingezet
als wapens.
Het gaat om een oorlog tussen de
Skullies (de
Kalen) en de
Hairies (de Be
haarden). De
Skullies vor
men een
vreedzaam
volkje, dat ei
genlijk aleen
maar rustig wil
vissen. De be
haarde tegen
standers heb
ben het voorzien op de vangst. Dat
is het verhaal van dit spel, dat zich
afspeelt in een cartoonachtige we
reld. Er kan op 40 niveaus worden
gespeeld en het aardige is dat er
nog een tien oefenlevels aan zijn
toegevoegd. Een soort soldaatje
spelen, voor je de echte oorlog in
gaat dus.
Min.systeemeisen: Pentium 133,
Windows 95/98,16 Mb ram-ge-
heugen. Prijs: 79,95
gulden. Beschikbaar
gesteld door Ubi
Soft/MVSP.
ten, maar wel in de hele wereld.
Voor aanbiedingen en combi
naties moet toch nog even con
tact worden opgenomen.
www.montys.nl
Volgende week zaterdag gaat
zangeres Marlayne proberen de
Nederlandse eer hoog te hou
den tijdens het Eurovisie Song
festival in Jeruzalem. Dat gege
ven is natuurlijk 'One good Re
ason' om even een kijkje te ne
men op haar eigen site. Het is
ook aardig om te kijken wie
haar concurrenten zijn en om
te luisteren hoe bijvoorbeeld de
Turkse inzending klinkt. Dat
kan (ook instrumentaal) dus al
lemaal op de speciale site van
het songfestival. Een mooie pa
gina en leuk om te luisteren
(met Real Audio).
www.marlayne.nl
www.worldonline.nl/sites/song
festival
Wie geheel zelfstandig een
vliegreis wil boeken heeft nu via
het Haarlemse reisbureau
Monty's Travel een unieke gele
genheid dat te doen. Je kunt op
veel plekken op het net reizen
boeken, maar op deze site kruip
je achter de computer, waar de
meneer of mevrouw van het
reisbureau haar informatie van
daan haalt en uw vlucht kan
boeken. Je ziet dus op elk ge
wenst moment of een een
plaatsje in het toestel is en je
kunt direct met een creditcard
betalen. Doe je dat, dan vinden
ze in Haarlem de volgende dag
een mededeling en een ticket,
dat vervolgens wordt opge
stuurd. Het gaat hier voorlopig
alleen om de standaardvluch-
IRvilt kijken hoe het
er ter plekke uitziet, is Geo-
graphia een leuk uitgangspunt.
Een Amerikaanse site met heel
veel informatie van allerlei lan
den (behalve de VS). Uitge
breid, goed voorzien van nutti
ge informatie en niet te veel fo
to's, zodat de informatie rede
lijk snel tevoorschijn komt. Met
Real Audio zijn ook leuke gelui
den te beluisteren.
www.interknowledge.com
Geen paraplu, waarmee je
zichtbaar aantoont dat je NIET
hebt gewonnen, geen rode,
blauwe en groene ballen en ook
geen Francois Boulangé. En
dan toch Lingo kunnen spelen.
Het kan op het internet en niet
alleen in het Nederlands, maar
ook in het Duits of Engels. Je
speelt met een tijdslimiet en dat
valt niet altijd mee.
people.a2000.nl/dange
Om de kleine een half uurtje
bezig te houden is een bezoekje
aan de vernieuwde site van Se
samstraat een aanrader. Het
complete decor van de populai
re kinderserie is te bekijken en
daar kun je virtueel doorheen
wandelen. Een duidelijke ver
betering van de site, die al een
aantal jaren bestaat. Veel audi-
ofragmenten, korte filmpjes,
verhaaltjes van Dikkie Dik, enz.
Voor veel zaken heb je hulppro
gramma's nodig (Real Audio,
enz.), maar die kunnen simpel
worden binnengehaald via een
overzichtelijke helppagina.
www.nps.nl/sesamstraat
Optische muis
Microsoft komt met een ge
heel nieuw ontwerp van de
computermuis. Op de Ameri
kaanse computerbeurs
Comdex presenteert de on
derneming een muis die zon
der balletje aan de onderkant
door het leven gaat. Het in-
voerappai aat werkt optisch:
de muis 'kijkt' zelf naar zijn
positieveranderingen en geeft
die met een nauwkeurigheid
van 18 miljoen keer per se
conde door aan het compu
tersysteem. Een gewone muis
verwerkt 'slechts' anderhalf
miljoen instructies per secon
de.
De IntelliMouse Explorer
heeft een oplichtende rode
onderkant en een staartlicht.
Het rode licht dat door de
muis wordt uitgezonden
speelt een rol in de IntelliEye-
techniek, waarmee de muis
bewegingen worden gevolgd.
Het heen en weer bewegen
Design Studio
De forse instructieboeken die
veel 'doe-het-zelf-program
ma's vergezellen, schrikken
nogal wat gebruikers af. Dat
het ook anders kan bewijst
Easy Disk al enige tijd met een
serie software voor, zoals het
bedrijf zelf zegt, iedereen en
voor elke pc. De ontwerpserie
van het Haagse bedrijf werd re
centelijk uitgebreid met Design
Studio, waarmee de (be)druk-
ker van briefkaarten, visite
kaartjes, briefpapier en zelfs
T-shirts op slag werkloos
wordt gemaakt. Nu zijn er tal
van dit soort programma's,
maar Easy Disk doet de naam
eer aan. De moeilijkste toeters
en bellen zijn weggelaten en
met een boekje van niet meer
dan 16 pagina's is het hele ver
haal verteld. De cd-rom, die op
een dubbeltje na voor 60 gul
den in de winkel ligt, wordt
van het aanwijsapparaat kan
op praktisch elk oppervlak ge
beuren. Je hebt dus ook geen
muismatje meer nodig om het
apparaat soepel te kunnen be
wegen.
Ook worden er niet langer
broodkruimels, stofdeeltjes en
papiervezels in het inwendige
verzameld, zoals met gewone
muizen wel het geval is. Deze
vervuiling zorgt bij de gewone
computermuis nogal eens
voor storingen.
De Explorei -uitvoering heeft
twee functieknoppen die de
gebruiker zelf kan program
meren. De muis krijgt een ver
koopprijs in de buurt van de
150 gulden. Er komt ook een
model zonder extra knoppen,
dat rond de 110 gulden gaat
kosten.
Geïnteresseerden moeten nog
wel even wachten. De muizen
komen pas in september op
de markt.
verkocht met een extra doos
om direct aan de slag te kun
nen. In die doos diverse soor
ten speciaal papier, envelop
pen en zelf een (wit) T-shirt.
Een 'vooroorlogse' 386'er met
Windows 3.1 en 4 Mb ram is
voldoende om dit programma
te kunnen draaien.
Kruiswoordraadsel
HORIZONTAAL:
Tibetaans rund; 5. vleesnat; 7. soort vlees; 10. landbouwwerktuig; 12. Ja-
inse parelduikster; 14. op deze wijze; 15.flink; 17. roofdier; 19. voorzet-
*1: 20. Japans bordspel; 21.wijnsoort; 23. gekheid; 25. waterstand; 26.
wiel; 28. bijwoord; 31. toestemmend antwoord op een huwelijksaanzoek;
B straalvliegtuig; 34. soort papegaai.
VERTICAAL:
Voertuig; 3. deel v.h. hoofd; 4. levenslucht; 5. draagwerktuig; 6. klein
tind 8. scheidsrechter; 9. hoofddeksel; 11 persoonlijk vnw.; 12. ternau
wernood: 13. idool: 14. persoonlijk vnw16. strijdpaard: 18. vlaktemaat:
rivier in Siberië; 24 muzieknoot; 27. dwergbuffel: 29. dandy; 30. woon
schip: 31. persoonlijk vnw.: 32. lidwoord.
ij Oplossing van vrijdag:
Horizontaal: 1. Karossen: 5. navieren; 6. kast; 8. snee: 10. rumba: 12. stelt.
Verticaal: 1. Kennis; 2. ravage; 3. sterk; 4. ezels; 7. armee: 9.Eros; 11. alt.
