Mnkpop handhaaft succesformule
Nederland krijgt eigen Sissi
Raz roept met
weinig middelen
veel sfeer op
3
Met Circus Renz
in 140 minuten
de wereld rond
Cultuur Kunst
Avonti 52
Star Wars breekt record
D. iosANGELES_i De nieuwe Star Wars-film The Phantom Menace
^eeft op zijn eerste dag in bijna 3000 Amerikaanse bioscopen
omgerekend ruim 57 miljoen gulden opgebracht. Het hoogste
bedrag ooit in de Amerikaanse filmgeschiedenis, aldus distribu-
leur 20th Century Fox. Jurassic Park was in 1997 goed voor ruim
52 miljoen gulden tijdens de eerste dag. De film ging woensdag
fén minuut na middernacht Amerikaanse tijd in première. De
uim 230 miljoen gulden kostende productie kreeg nogal wisse-
ende recensies, maar de vele duizenden fans stonden soms
iren in de rij om een toegangsbewijs voor de voorstelling te be-
nachtigen. Kenners verwachten dat The Phantom Menace in
Ie wereld zo'n twee miljard gulden zal opbrengen. De film gaat
eind september in Nederland in première.
icteur Henry Jones overleden
angeles Acteur Henry Jones is maandag op 86-jarige leeftijd
jde Verenigde Staten overleden. Jones speelde in meer dan
lertig films en 350 televisieseries. In de VS werd hij bekend met
pjn rol als rechter Johathan Dexter, de schoonvader van 'Phyl-
js' in de gelijknamige televisiereeks. In de jaren zeventig en
achtig was hij geregeld te zien in series als Codename: Foxfire,
alcon Crest en I married Dora. Op het witte doek was de acteur
nder meer te bewonderen in Vertigo, Butch Cassidy and the
undance Kid, Dick Tracy en The Grifters. Hoewel Jones' mo-
ioloog in Alfred Hitchcocks thriller Vertigo uit 1958 slechts vier
unuten duurde, werd de scène later gekozen tot één van de
jen beste optredens ooit van een acteur in een bijrol.
'Miss Saigonopgevolgd door musical 'Elisabeth
chef jan rijsdam, 071-5356444, plv chef annet van aarsen 071 -5356443
Theo Schelhaas:
archivaris in de branding
wenen hans visser
Nederland krijgt zijn eigen Sissi. Op 21 no
vember gaat in het Scheveningse Circus
theater de Nederlandse versie van de musi
cal 'Elisabeth' in première, het op muziek
gezette verhaal over de legendarische laat
ste Oostenrijkse keizerin, beter bekend on
der haar koosnaam Sissi. De voorstelling
komt in de plaats van 'Miss Saigon'.
Om deze nieuwe productie van Joop van
den Ende voor het Nederlandse publiek zo
toegankelijk mogelijk te maken zal op een
aantal punten worden afgeweken van de
oorspronkelijke versie die in 1992 in Wenen
zijn wereldpremière beleefde.
Regisseur Eddy Habbema heeft in ver
band daarmee tekstschrijver Michael Kun-
ze en componist Sylvester Levay een aantal
wijzigingen en aanvullingen voorgesteld,
die nu worden uitgewerkt. Seth Gaaikema,
die eerder voor Van den Ende een groot
aantal andere musicals vertaalde, maakt
ook voor 'Elisabeth' de Nederlandse tekst.
De titelrol wordt gezongen en gespeeld
door Pia Douwes die ook tijdens de wereld
première Elisabeth speelde. Ryan van den
Akker, die eerder de vrouwelijke hoofdrol
speelde in 'Cyrano, de musical', zal een
aantal voorstellingen van haar overnemen.
Jeroen Phaff gaat straks de rol spelen van
haar man, de laatste Oostenrijkse keizer
Franz Joseph.
De ldassieke sopraan Wilma Driessen is
straks te zien als zijn moeder. Addo Krui-
zinga, die eerder in 'West Side Story' in de
rol van Tony was te zien, gaat nu Sissi's
zoon Rudolf spelen. Een belangrijke rol is
ook die van de man die Elisabeth in 1998
vermoordde: de anarchist Luigi Euchini.
Hij wordt gespeeld door Wim van den
Driessche. Elisabeth, die als keizerin een
ongelukkig leven leidde en zelf een soort
doodsverlangen zou hebben gevoeld,
wordt neergezet als een vrouw die een spel
speelde met de dood. Een beeld dat zicht
baar wordt gemaakt door Stanley Burleson
die als 'De Dood' in de voorstelling een be
langrijke rol heeft.
Net als Pia Douwes heeft hij nu nog een
belangrijk aandeel in de musical 'Chicago',
waaruit beide over drie maanden vertrek
ken. Zijn rol van de advocaat wordt dan
overgenomen door Tony Neef, nu nog te
zien als Chris in 'Miss Saigon'. Elisabeth'
wordt gespeeld door in totaal 34 zangers,
dansers en acteurs. De muzikale leiding
heeft Maurice Luttikhuis.
'Elisabeth' is een aantal jaren in Wenen
te zien geweest. Londen en New York, de
grote musicalcentra van de wereld, hebben
tot dusver geen belangstelling voor de
show getoond, omdat deze te Europees zou
zijn. Niettemin heeft Joop van den Ende als
Europees producent met voet op Broadway
toestemming om daar te onderzoeken in
hoeverre de nieuwe, Nederlandse versie de
voorstelling toegankelijk kan zijn voor het
Amerikaanse publiek.
-fvang mnisatie 30ste editie gaat veelvuldig op herhaling
iiayU
een megapopspektakel als Pinkpop komen veel toe
houwers niet eens voor de muziek. Zij komen voor wat
ii gemakshalve heet 'de sfeer' of om nog vagere rede-
n zoals 'mijn vriendjes en vriendinnetjes' gaan ook.
>r kmöa blijkt, hoe verrassend dat ook voor de doorgewin-
rde Pinkpopganger mag lijken, wel degelijk het pro-
ma een rol te spelen bij de overweging wel of geen
artje te kopen.
dcraaf jan hensels
Da* nt boekingbureau Mojo en
°'f o Pinkpop weten inmiddels
hoe ze de festivalweide vol
>nd4 leten krijgen. Een festival
zwijgt allemaal vooruitstrevende,
mieuwende en anderszins
stiek verantwoorde en poli-
correcte acts is tenslotte
maar mogelijk ook met-
de doodsteek. Namen als
ibie Williams, Skunk Anan-
en Alanis Morissette moet je
■too mwoordig wel op het affiche
iben wil je het grote publiek
eiden tot een retourtje
dgraaf. Pinkpopbaas Jan
tets onderstreepte onlangs
de voorverkoop dankzij der-
ke bekende namen beter
jeff en dan vorig jaar.
eze namen voor de duide-
ïeid, worden verguisd door
'serieuze muziekliefhebber',
zijn de acts, die zoals eer
de Haagse zangeres Anouk,
jtion - si meeste gevaar lopen op een
van eieren of groente en
waarvan de uiterste houd-
rheidsdatum is verstreken,
ibie Williams is bij velen
park Art lacht omdat hij deel uit-
jwe ontJ [kte van de aalgladde jon-
"S™ igroep Take That. Maar vo-
nï tijdens Parkpop in Den
loeg hij niet eens een
72 - 4471 ht figuur. Skunk Anansie
bij sommigen ook allergi-
reacties op. De opzichtig
edoste zangeres Skin van
jbject U
die band heeft fervente voor-
en tegenstanders. Veel (vrou
welijke) middelbare scholieren
zien in de militante zangeres
een vrouw waarmee ze zich
kunnen identificeren. Pop en
verzet, weet je wel.
De Canadese Alanis Moris
sette is een publiekslieveling
die een brug slaat naar het ou
dere publiek. De veertigers en
vijftigers die zijn blijven hangen
bij de Beatles en de Stones,
kunnen de verrichtingen van
deze dame wél waarderen. Ze
past in ieder geval in de singer-
songwriterstraditie zoals die
eind jaren zestig ontstond en ze
heeft genoeg jeugdige uitstra
ling om ook zoon- en dochter
lief te boeien. Tot de echte top
pers hoort ook Lauryn Hill die
met The Fugees hiphop voor
een breed publiek maakte. Op
haar soloplaat toont zij aan dat
populaire muziek nog altijd ook
heel smaakvol opgedist kan
worden.
De Limburgse publieksfavo
rieten Rowwen Hèze en De
Heideroosjes gaan op herha
ling. Jammer voor die vele ijve
rige bandjes in de regioDie
krijgen amper een kans, ook al
mag traditiegetrouw een Lim
burgse act het festival openen.
Maar ja wat moet je als organi
satie? Boek Rowwen Hèze en
punktrots De Heideroosjes en
de zaal verandert in een kolken
de, feestende massa.
dans recensie
maarten baanders
n gaand
Wee danseressen nemen
3d Mi elegante houding aan.
et lijkt of ze poseren voor
en foto. Een derde danse-
ezig n*t B betreedt de dansvloer,
laar mond beweegt alsof ze
ireekt, maar iets verstaan
oen we niet. Het is een ka-
akteristiek begin van del-
"eliquie' van Dansgroep
het nieuwste deel uit de
2, Den h« Mie 'Casa del Sogno', waar-
i choreograaf Hans Tuer-
igs zich laat inspireren het
ais van de Italiaanse dich-
i D'Annunzio. delle Re-
t)uie' is weer een voorbeeld
tnTuerlings' gave met wei-
tig middelen veel sfeer op te
Johnn luen
iwwave.1 "P' l
Ais decor heeft hij alleen
mi houten vloer eu een
tor keukenstoelen nodig,
e rest doet hij louter met
en astroM begingen. Deze zijn mooi,
g van act Miijk en afwisselend en la-
topiudt n een spannende wissel-
net nart erking tussen de drie dan-
jt rs en de drie danseressen
Ml Ze stralen een onge-
*ongenheid uit die ken
nend is voor de sfeer van
*nsen in de mooiste tijd
s an hun leven: speels, indi-
dualistisch, bewust van
"n uiterlijk, erotisch gela-
en stijlvol. Je ziet dat ze
een pose aannemen,
maar dat heeft niets van een
hol gebaar. De charme die
ervan uitgaat is ontwape
nend en heerlijk om te zien.
Opvallend zijn de passa
ges waarin vertraagd bewo
gen wordt. Net als de po
seerhoudingen scheppen
deze het gevoel dat het alle
maal ver weg is, voorbij, een
eindeloze herinnering. Her
inneringen aan mooie tijden
"kunnen uiterst gedetailleerd
zijn. Dit geldt ook voor de
bewegingen die variëren van
swingend en bruisend tot
verstild, intiem, introvert.
De muziek van Eddy de
Clercq, uiteenlopend van
dwingend ritmisch tot ly
risch. sluit hier prachtig op
aan.
Slechts één keer roept de
voorstelling een vraagteken
op, namelijk in de scène
waarin de drie dansers een
discussie uitbeelden. Het
lijkt even of er een wending
komt, een soort verhaal, ook
doordat deze scène er een
beetje sketch-achtig uitziet.
Maar die wending komt
niet. De conflictloze dans
gaat door. Even voel je je
hierdoor op het verkeerde
been gezet.
delle Reliquie' is een
sterke choreografie, waarin
de mooie bewegingen nog
eens extra mooi worden
doordat ze uitgevoerd wor
den door mensen die zich
zichtbaar in deze dans
thuisvoelen.
Lauryn Hill.
De vele herhalingsoefenin
gen, onder meer Luka Bloom,
Red Snapper, Faithless, Kula
Shaker en Heather Nova geven
ook wel een beetje blijk van ar
moede. Een organisatie die op
safe speelt slaagt er blijkbaar
niet in andere aansprekende
acts neer te zetten.
Pinkpop legt verder de na
druk op gitaarpop en zangers
foto reuters Alanis Morissette.
en zangeressen waarbij 'het
liedje' centraal staat. Zeker op
de maandag is dat het geval.
Het aandeel van met name de
vrouwelijke popsterren op
Pinkpopmaandag is overigens
opvallend groot met onder an
dere Jewel, Ilse DeLange,
Heather Nova en Lauryn Hill.
De sector dance is vrijwel ge
heel verbannen naar de zon
dag. De in het genre grote na
men, zoals Underworld, horen
eigenlijk op de slotdag thuis.
Het stevigst gaat het er mor
gen aan toe met onder meer
System of a Down, Nashville
Pussy en Right Direction. De
wat meer alternatieve acts staan
dus vooral op zaterdag en zon
dag geprogrammeerd. Een an
dere trend is het aandeel van de
alternatieve Belgische scene:
Die Anarchistische Abendun-
terhaltung, Zita Swoon en Soul-
wax. Het klinkt wat blasé om nu
al te moeten concluderen dat
de 30ste Pinkpop amper verras
singen zal tellen. Maar daar
gaat het de meeste van de tien
duizenden bezoekers ook niet
om. Die willen gewoon lekker
drie dagen uit je dak gaan.
Het tamelijk uitvoerige Leidse
collegeprogramma 'op koers
naar 2002' kent slechts een be
scheiden paragraaf over cul
tuur. Het zo belangrijke eigen
organ isatieonderdeel Gemeen te-
archief wordt in dat program
ma zelfs niet genoemd. Nu is het
maar de vraag of het voor een
instelling zo erg is, als de poli
tiek haar overslaat. Indien poli
tici zich met een instelling gaan
bemoeien, kiezen zij - met veel
omhaal van woorden - in essen
tie altijd voor één van de vol
gende vier modelredeneringen.
A: Het gaat slecht
en daarom moe
ten we er meer
aan doen. B: Het
gaat slecht en
daarom kunnen
we het maar be
ter afbouwen. C:
Het gaat goed en
daarom kan het
wel met wat
minder. D: Het
gaat goed en
daarom moeten
we deze sterkte
verder uitbou
wen. Voor het
Gemeentearchief
is natuurlijk
mogelijkheid D
het goede ant
woord. Maar an
ders dan bij een
echte multiple
choicevraag, be
staat het risico
dat de politiek een ander ant
woord tot het juiste uitroept.
Nationaal geniet het Leidse
Gemeentearchief groot prestige.
Zowel om zijn bezit, als om de
kwaliteit van zijn archiefzorg.
Het Leidse archief heeft een ster
ke traditie opgebouwd van opti
male dienstverlening aan ge
bruikers en bezoekers. Ik vond
dat vanzelfsprekend in de jaren
dat ik namens de Leidse Raad in
de Commissie voor het Gemeen
tearchief mocht zitten. Pas toen
ik in mijn Deventer-tijd lid van
de Archief raad werd en de ar
chiefwereld beter leerde kennen,
zag ik scherper hoe bijzonder de
klantgerichtheid van het Leidse
Gemeentearchief is. De landelij
ke archiefwereld laat zich pri
mair leiden door het centrale
thema van het vernietigen van
stukken. (Aan het gebruik van
de term vernietigen in plaats
van bewaren herken je direct de
echte archiefdeskundigen).
Door modieuze organisatie
theorieën te volgen, hebben
raadsleden zich de leuke genoe
gens van commissies als die
voor het Gemeentearchief en
ook voor bijvoorbeeld De Laken
hal) laten afnemen. Nu heerst
teveel het afgrijselijk misver
stand dat het gemeenteraads
werk niet leuk mag zijn. Geluk
kig zijn er altijd weer Leidse po
litici die zelf ontdekken hoe in
teressant het Gemeentearchief is
meentearchief drastisch werd
gemoderniseerd en uitge
breid. Het gereedkomen van de
(ver)nieuw(d)e huisvesting is
één van de hoogtepunten in de
ambtsperiode van gemeentear
chivaris mr T. N. Schelhaas. Op
26 mei a.s. neemt hij na 14 jaar
archivariaat afscheid. In ver
band hiermee vindt onder an
dere die dag in de Lokhorstkerk
het symposium 'Een archivaris
in de branding' plaats.
Theo Schelhaas trok bij het
bezoek van de toenmalige presi
dent van de Verenigde Staten
George
Bush lande
lijk de aan
dacht met
een staaltje
vakman
schap. Hij
vond in de
archieven
dat Bush
Nederlan
ders onder
zijn voorou
ders telde.
Naast vak
man is Theo
Schelhaas
een inspire
rende initi
ator. Soms
is voor het
publiek het
effect van
zijn initia
tief nog niet
zichtbaar.
Zoals bij het project nieuwe ge
schiedschrijving van de stad
Leiden.
Wel waarneembaar is het be
staan van de Vereniging Jan van
Hout. Tien jaar geleden richtte
Theo Schelhaas deze vereniging
op, genoemd naar stadssecreta
ris (maar toen ook archivaris)
Jan van Hout (1542 - 1609). De
vereniging heeft zich ontwikkeld
tot een bloeiende club van
vrienden van het Leidse Ge
meentearchief. De oplettende le
zers van deze krant zullen zich
herinneren dat de Vereniging
Jan van Hout enige maanden
geleden bij haar tienjarig be
staan vier bijzondere perka
menten oorkonden aan het
Leidse archièf schonk. De Ver
eniging Jan van Hout heeft ook
een restauratiefonds. Typerend
voor de betrokkenheid van Theo
Schelhaas bij het archief en de
Vereniging Jan van Hout tot en
met zijn afscheid, is de cadeau -
tip: versterk het restauratiefonds
van de Vereniging Jan van
Hout!
CEES WAAL
op de staat waarin hij het Leidse
Gemeentearchief achterlaat. De
leiding kan hij met een gerust
hart overlaten aan zijn al be
noemde opvolgster, drs A. 11.
(Ariela) Netiv, na Annie Ver
sprille de tweede vrouwelijke ge
meentearchivaris van Leiden.
De Leidse politici zetten de tra-
en hun nek voor het archief ditie van het benoemen van be
duiven uit te steken. Ik noem
Hennie Koek, die midden jaren
kwame gemeentearchivarissen
voort. Zolang dat het geval is, is
negentig als PvdA-wethouder het niet zo erg dat de Leidse po-
het politiek voor elkaar kreeg,
dat de huisvesting van het Ge-
leiden sabine van den berg
Het circus is in de stad. Met
meer dan vijftig vrachtwagens
vol dieren, tentzeil en een
bloedstollende trapeze strijkt
een internationaal gezelschap
tot en met maandag neer op
het terrein bij de Groenoord-
hallen. Nederlands nationaal
circus Herman Renz maakt een
reis om de wereld in 140 minu
ten. In de voetsporen van twee
paar flapschoenen eindig je bij
het bolaspel in het onweer
staanbaar warmbloedige Ar
gentinië. De Dancing Devils tik
ken met stokken op hun drums
en slaan vurige ritmes met flit
sende andere instrumenten;
bola's, lasso's met kogels aan
de uiteinden. Hun handen grij
pen het midden van deze snoe
ren en laten de bolletjes tegen
de grond ketsen. Een uitgebrei
de lichtshow versterkt het ef
fect, verhoogt de snelheid van
de act. Wat een pit, wat een
bravoure.
Buiten ruik je popcorn. Bin
nen geurt het verse zaagsel. In
de piste acht glanzende paar
den die de dresseur niet nodig
lijken te hebben. Als vanzelf
draaien ze hun rondes. De grijs
gekreukte huid van twee grote
olifanten komt heel dichtbij. Al
leen om de tijgers wordt een
hek gezet. Poezelig zacht is hun
vacht. Om te aaien. Tijger Bian-
ca is witter dan de rest. Een
zeldzame soort. En nog slim
ook. Met haar poot duwt zij het
deurtje van de kooi open als
haar kunstje klaar is. Tijd om te
gaan.
Twee clowns stappen jolig
tussen de acts door en doen
vooral leuk voor de allerklein
sten. De kortste. Milko, heeft
geschminkte lachrimpels. En de
grootste, Christaan, draagt een
rooie wipneus. Ze kiezen graag
wat mensen uit het publiek. Bij
sommige nummers heb je nu
eenmaal assistentie nodig. De
kinderen in de tent lachen zich
rot om de grote kinderwagen
waaruit een parmantig water
straaltje spuit. Uit Australië ko
men de trapezewerkers die
zonder net in de nok hangen.
Spieren als koorden op hun
rug. Een beetje magnesium
voor een betere grip. Het duo
Glawatzki lijkt geen vrees te
kennen.
Het Hongaarse Trio Tirano
concentreert zich op de salto
mortale. Twee mannen dragen
horizontaal de Russische stang;
een doorbuigende evenwichts-
balk waar de kleinste op landt
na zijn fabuleuze drievoudige
salto. Aan één stuk door speelt
het zevenkoppig circusorkest
onder leiding van Robert Rzez-
nik instrumentale begeleidings-
muziek. Tango, "Banger hart'
van Rob de Nijs, een covertje
van Whitney Houston. De mu
zikanten staan opgesteld boven
het rode glittergordijn met de
goudgele franje waarachter de
artiesten wachten vlak voor zij
aan de beurt zijn.
Spreekstalmeester Robert
Ronday heet iedereen welkom
aan boord van Renz Airlines.
Eén van de vier bevallige ste
wardessen zal later in een hoe
pel opgehesen worden. Zij doet
een Russische acrobatenact. Ei
genlijk helemaal niet vreemd
dat al die internationale sterren
hun liefde voor het circus de
len. Het brengt wat romantiek:
gisteren in Gouda, vandaag in
Leiden. Kortgeleden in Parijs. Je
zou zo instappen. In één van
die vrachtwagens van de familie
Renz. Al was het alleen maar
om alle paarden een klontje te
mogen geven.
Circus Renz is nog te zien (op
het terrein bij de Groenoord-
h allen): vandaag 16.30 en
19.30 uur, morgen 15.00 en
19.30 uur, zo en ma 14.00 uur.
litici zich afzijdig houden van
het Gemeentearchief.
Onwaarschijnlijke
toeren in
Fata Morgana
THEATER RECENSIE
maarten baanders
Voorstelling: 'Fata Morgana' door Cor
pus. Gezien 20/5 Leidse Schouwburg.
Corpus kondigt zichzelf aan als
'acrobatie dance theatre'. Deze
woorden geven inderdaad weer
wat deze groep brengt: acroba
tiek, dans en theatrale elemen
ten. 'Fata Morgana' is een fan
tasiemythe over de aarde en
over het ontstaan van levende
wezens met als eindpunt de
mens. Het oergevoel dat bij dit
soort verhalen hoort, wordt op
geroepen door enorme doeken,
een doorzichtige vulkaan, rook
en wind.
Veruit het meest indrukwek
kende element in deze voorstel
ling is de acrobatiek. De meest
onwaarschijnlijke toeren volgen
elkaar op. De twee vrouwen en
drie mannen voeren ze zo
moeiteloos en vlekkeloos uit,
dat je soms bijna vergeet dat
hier enorme prestaties geleverd
worden.
Ook het tweede aspect, de
theatereffecten, fascineren van
af het begin. Twee mythische
Atlas-figuren komen het toneel
op, niet met een zware aardbol
op hun schouder, maar met
een ongewoon grote ballon. (Jit
de hemel komt nog een ballon
afzakken, met een vrouw erin.
Het is zeer bijzonder om te
zien. 'Fata Morgana' is vooral
een voorstelling van effecten,
zowel in de acrobatiek als in het
decor. Een veel minder geslaag
de kant vormt de dans. De ge
baren zijn eigenlijk niet meer
dan een versiering rondom de
rest. Maar voor het overige is
'Fata Morgana' een voorstelling
met de grootsheid die bij een
mythe past, en met een verras
sende afloop.
