Vlordechai kan Israël tweede verkiezingsronde besparen
Buitenland
Gefrustreerde ex-spion prikt Britse geheime
dienst lek
PAG 15 ME11999
s voor mij een onverwacht
Dat was de reactie van Ser-
rvatii lasjin, tot woensdag eerste vi-
lier en minister van binnen-
saken van Rusland, toen hij
dat Boris Jeltsin hem tot in-
remier had benoemd,
verrassend kan het nu ook
;t zijn geweest voor de 47-ja-
st, die de rang van kolonel-
ilheeft. Een week tevoren
sin op bruuske wijze duide-
laakt dat hij zijn vertrouwen
akov totaal had verloren. Tij-
n zitting in het Kremlin on-
hij zijn toespraak, keek boos
sprak na een lange stilte
ïverheffing: „Waar is de per-
eerste plaatsvervanger, red.)?
tt dicht bij mij te zitten."
In, de altijd roze wangen nog
er gekleurd, stond op en nam
commentaar plaats vlakbij
tshoofd. Zo is zijn houding
weest. Stepasjin is absoluut
an het bejaarde staatshoofd,
kmoet hij de veiligheidsga-
oor Jeltsin zijn als deze vol
ar met pensioen gaat. Want
sve' in één ding vreest, dan is het
toekomst, vooral als de
n' blaten aan de macht komen,
leno: Teest hun wraak. Zijn naam
et verbonden aan de cata
strofaal verlopen privatiseringsope
ratie die een handvol figuren im
mens rijk heeft gemaakt, maar ook
tientallen miljoenen in de diepste el
lende heeft gestort. Maar ook stellen
zijn tegenstanders hem verantwoor
delijk voor het bloedvergieten tij
dens de slag om het Witte Huis in
1993. Het volk is ook niet vergeten
dat hij de man was die het startsein
gaf voor de bloedige oorlog in Tsje
tsjenië.
Misschien loopt Jeltsin fysiek geen
enkel gevaar na zijn vertrek uit het
Kremlin, maar of hij dat zelf ook zo
ziet is zeer de vraag. Minstens zo be
langrijk voor hem is dat hij niet de
geschiedenis in wil gaan als de man
met bloed aan zijn handen, maar als
de kampioen van de democratie en
als staatsman die het communisme
heeft verslagen. Wat dat laatste be
treft zal Stepasjin weinig voor hem
kunnen doen. Wat zijn veilige af
tocht in het jaar 2000 betreft, liggen
de zaken anders.
Stepasjin stond als minister van bin
nenlandse zaken aan het hoofd van
ruim een miljoen politiemannen en
van sterke para-militaire eenheden
met een omvang van enkele hon
derdduizenden. Daarnaast heeft hij
enkele jaren de geheime dienst KGB
geleid, en daar zitten nog veel vrien
den. In verschillende kranten werd
al gesuggereerd dat hij de ideale
man zou zijn om de noodtoestand
uit te roepen en het land - in naam
van het staatshoofd - per decreet te
regeren.
Gesuggereerd wordt dat hij zijn pro
motie te danken heeft aan de miljar
dair-politicus-intrigant Berezovski,
die na een paar moeilijke maanden
weer helemaal terug schijnt te zijn in
het Kremlin. Ook oud-vice-premier
Tsjoebais gaat prat op zijn her
nieuwde contacten met de Jeltsin-
clan, en onderstreepte de rol die hij
heeft gespeeld bij de val van promier
Primakov.
Is Stepasjin hun pion in het spel om
de macht en wie is deze bebrilde, al
tijd rustige man met zijn blozende
appelwangen eigenlijk? „Stepasjin
heeft de reputatie van een wat kleur
loze, eerlijke man, die niet erg door
tastend is, maar ook niet erg cor
rupt", zei de politieke commentator
van de krant Sevodjna in een inter
view.
Hij werd in 1952 geboren als zoon
van een marine-officier in de Siberi
sche havenstad Port Arthur (nu
Loesjoen in China). Stepasjin, ge
trouwd en vader van een zoon, stu
deerde rechten. Het grootste deel
van zijn beroepsleven was hij in
dienst van het ministerie van bin
nenlandse zaken. In de jaren zeven
tig werd hij 'politiek officier' bij de
'ideologische politie' van de com
munistische partij. Daarna doceerde
hij aan de militaire academie in Sint
Petersburg, waar hij promoveerde.
In de jaren negentig begon Stepasjin
zijn politieke carrière. Hij werd geko
zen in de Opperste Sovjet, de parle
mentaire voorganger van de huidige
Doema. In die tijd knoopte hij rela
ties aan met Jeltsin en andere libera
len. In 1994 werd Stepasjin hoofd
van de geheime dienst KGB. Met
toestemming van Jeltsin hervormde
hij de in FSB omgedoopte kolos.
Stepasjin was een van de voorstan
ders van de oorlog tegen de opstan
dige Tsjetsjenen, nadat zijn geheime
pogingen het bewind van de toen
malige Tsjetsjeense heerser Doeda-
jev omver te werpen op een fiasco
waren uitgelopen. In 1995, toen de
Tsjetsjeense tenorist Basajev de Rus
sische stad Boedjonovsk overviel,
duizenden mensen gijzelde en een
bloedige slag uitvocht met de Rus
sen, rolde ook Stepasjins politieke
hoofd.
In de luwte van het presidentiële ap
paraat likte hij zijn wonden om in
1997 terug te keren als minister van
justitie. Een jaar later volgde zijn be
noeming tot minister van binnen
landse zaken. Acht weken geleden
werd hij door Jeltsin tot eerste-vice-
premier bevorderd, een duidelijk
signaal voor Primakov dat diens da
gen waren geteld.
Woensdag volgde, tot verrassing van
Stepasjin, de bekroning voor zoveel
loyaliteit aan de Jeltsin-clan. Hij
werd benoemd tot interim-premier,
hoewel het zeer de vraag is of het
parlement akkoord zal gaan met zijn
kandidatuur. Mocht hij toch worden
bevestigd, dan krijgt Rusland een
politieman aan de top, die staat voor
wet en orde, maar beslist niet de kei
harde havik is waarvoor velen hem
verslijten. En Jeltsin heeft in hem
een premier bij wie zijn belangen -
ook zijn particuliere - in vertrouwde
handen zijn.
LONDEN HARM HARKEMA
CORRESPONDENT
De Britse geheime dienst voor
het buitenland, MI6, is in haar
hart getroffen door de publica
tie op het internet van tiental
len namen van geheim agenten
van de dienst. De publicatie is
vrijwel zeker het werk van een
wraakzuchtige oud-spion van
de dienst, de 35-jarige Richard
Tomlinson, die tegenwoordig in
Genève woont.
Op een Amerikaanse internet
site werden woensdag 115 na
men van Britse spionnen gepu
bliceerd. De woordvoerder van
MI6, schout-bij-nacht David
Pulvercraft, zei dat door de pu
blicatie levens in gevaar zijn ge
bracht. Volgens minister v^n
buitenlandse zaken Robin Cook
is een deel van de geopenbaar
de agenten onecht, maar klop
pen andere namen wel degelijk.
Cook repte van 'een bijzondere
onverantwoordelijke en gevaar
lijke daad'.
Pulvercraft riep de Britse media
op het internetadres niet te ont
hullen, en die hielden zich daar
keurig aan. Donderdag werd op
Brits verzoek de pagina afgeslo
ten door de betreffende Ameri
kaanse internetaanbieder. De
Britse regering vreest echter dat
in de tussentijd de namen al
zijn gekopieerd door organisa
ties en landen die daar belang
bij hebben.
De Britse kranten stonden bol
van het schandaal. Volgens The
Guardian is dit de grootste klap
ooit voor de geheime dienst.
„Een nachtmerrie-achtig sce
nario", aldus de krant. De Daily
Telegraph vergeleek de onthul
ling met het ontploffen van een
atoombom in het hoofdkwar
tier van de dienst.
Tomlinson zei echter dat het al
lemaal wel meevalt, en dat MI6
de ernst van de onthulling
overdrijft. De nu genoemde na
men zouden ook in een verkla
ring staan die hij vorig jaar - in
het kader van een andere zaak -
heeft afgelegd voor een Parijse
rechtbank. Maar volgens de
Britse regering zijn die namen
toen nooit in verband gebracht
met MI6.
Hoewel Tomlinson later op de
dag stelde in het geheel geen
namen te hebben gepubliceerd,
was er niemand die dat nog ge
loofde. Temeer niet daar hij de
afgelopen weken heeft gepro
beerd de lijst via andere inter-
netkanalen te openbaren. Tot
eergisteren echter slaagde de
geheime dienst erin die pogin
gen te verijdelen.
Tomlinson geldt op het ogen
blik als een van de belangrijkste
Britse staatsvijanden. Reden
voor zijn gedrag lijkt een men
geling van wraak en wanhoop.
Tomlinson trad in 1991 in
dienst van MI6. Hij had daar
voor de perfecte papieren: hij
werkte in de City, maar belang
rijker was dat hij in Cambridge
was afgestudeerd in de lucht
vaarttechniek, en in de week
einden allerlei moorddadige en
overlevingstechnieken leerde
bij een vrijwillige divisie van de
SAS, het elitekorps van het Brit
se leger. Eenmaal in dienst ver
richtte Tomlinson onder de co
denaam 'T' James-Bondachtige
karweitjes in Bosnië, Moskou
en het Midden-Oosten.
Maar zijn bazen bleken not
amused toen hij intern drukte
maakte over vermeende Servi
sche schenkingen aan de Con
servatieven. Toen ook de infil
tratie van een netwerk van han
delaren in chemische wapens
in het Midden-Oosten de mist
in ging, werd Tomlinson in
1995 ontslagen. Hij zou een on
geleid projectiel zijn. De ont-
eerde spion wilde in beroep
gaan tegen zijn ontslag, maar
die mogelijkheid werd hem
onthouden door MI6: de natio
nale veiligheid zou dan in ge
vaar komen.
Sindsdien is het oorlog tussen
Tomlinson en zijn voormalige
werkgever. In 1997 ging hij voor
een halfjaar de gevangenis in,
nadat hij een Australische uit
gever de opzet had toegestuurd
van een boek dat hij over MI6
wilde schrijven. Tomlinson
werd daarmee het eerste slacht
offer sinds 1961 van de draconi
sche Wet op de Officiële Gehei
men die M16 en MI5 (de bin
nenlandse veiligheidsdienst)
een enorme en oncontroleerba
re macht toekent.
Na zijn vrijlating vond Tomlin
son de Britse grond te heet on
der zijn voeten geworden, en
week hij uit naar zijn geboorte
land Nieuw-Zeeland, van welk
land hij ook nog een paspoort
had. Maar MI6 bleef hem ach
tervolgen en liet hem daar ar
resteren, waarna hij uitgewezen
werd. Hetzelfde overkwam hem
vervolgens in de Verenigde Sta
ten en in Frankrijk. Als een op
gejaagd dier vond hij ruim een
half jaar geleden enige beschut
ting in het Zwitserse Genève.
Maar, claimt Tomlinson, ook
hier wordt hij geregeld gepest
en bedreigd.
Enigszins begrijpelijk is dat wel,
want sinds zijn vertrek uit
Groot-Brittannië, maakt de
voormalige spion de kwalifica
tie 'ongeleid projectiel' meer
dan waar. Verschillende malen
eerder al heeft hij via kranten of
internet voor MI6 bijzonder
pijnlijke beschuldigingen ge
daan. Zo was het Tomlinson die
stelde dat wijlen Henri Paul, de
chauffeur van prinses Diana tij
dens haar dodenrit, een MI6-
agent was. Tomlinson is voor
die bewering nog onder ede ge
hoord door een Parijse recht
bank. Ook claimde hij - al ver
voor de huidige Balkanoorlog -
dat MI6 een plan had om de
Joegoslavische.presidcnt Milo
sevic te vermoorden.
Op zich is dat niet onmogelijk:
MI6 heeft niet alleen in James-
Bondfilms, maar ook in het
echt een licence to kill. Wie
weet moet Tomlinson zich na
zijn nieuwste onthullingen dan
ook pas echt zorgen gaan ma
ken.
Partijleider Centrum Partij haalt slechts acht procent van stemmen in opiniepeilingen
zou kunnen rekenen op niet meer dan 8
procent. Een paar maanden geleden was
dat nog 20 procent. In de tweede ronde
zou Barak met 50 procent winnen van Ne
tanyahu (42 procent).
„Als we ervan overtuigd raken dat Morde-
chai niet langer de man is die Netanyahu
kan verslaan, dan sluit ik niets uit", ant
woordde Dalia Rabin vorige maand op de
vraag of de Centrum Partij zich uiteindelijk
achter Barak zal opstellen. Inmiddels heeft
ze laten blijken dat de partij, wat haar be
treft, Barak mag gaan steunen. Ook Am-
non Shachak is van mening dat Mordechai
er beter aan doet het voor gezien te hou
den.
De andere twee kopstukken in de partij,
Ronni Milo en Dan Meridor, twijfelen er
eveneens aan of het verstandig is op de in
geslagen weg voort te gaan. De CP-leiders
denken er hard over te bijten in het lokaas
dat 'Eén Israël' (een lijstverbinding van de
Arbeiderspartij met twee kleine progres
sieve partijen) heeft uitgezet.
Als Mordechai besluit Barak te steunen,
dan mag hij in een centrum-links kabinet
minister van defensie worden. De CP krijgt
nog één of twee andere ministerszetels,
plus een belangrijke ambassadeurspost.
Shachak ziet zich al als Israëls vertegen
woordiger in Washington. Barak heeft dui
delijk gemaakt dat deze aanbieding nog
maar een paar dagen geldt, dus de druk op
Mordechai van de kant van kandidaat-mi
nisters is enorm.
Mordechai is een koppige man, maar vol
gens peilingen zijn de meeste Israëli's er
nu van overtuigd dat hij snel het bijltje er
bij zal neergooien, gevolgd door Benny Be
gin, van de extreemrechtse Nationale
Unie, en de arabische nationalist Azmi
Bishara. Die laatste twee kunnen ieder re
kenen op hooguit 3 procent van de stem
men. Het aanblijven van Begin na een te
rugtreden van Mordechai zou het rechtse
kamp splitsen. Dat zou Barak al in de eer
ste ronde de benodigde 50 procent kun
nen opleveren. Het laatste wat de Nationa
le Unie wil, is een linkse overwinning.
'Eén Israël' is al druk aan het onderhande
len met Azrpi Bishara. De arabische kandi
daat is in principe bereid de strijd op te ge
ven en zijn aanhang te adviseren op Barak
te stemmen, ook in een eventuele tweede
ronde, maar alleen in ruil voor harde ma
teriële toezeggingen aan de arabische min
derheid. Barak heeft daar in principe geen
moeite mee, maar wil voorkomen dat wei
felende joodse kiezers hem gaan beschou
wen als 'kandidaat van de arabieren'.
aagd
m Yitzhak Mordechai kan overtui-
wiruien." De Centrum Partij belooft
)g steeds aan alle Israëliërs die ge-
hebben van premier Benjamin Neta-
i Het probleem is alleen dat nie-
het meer gelooft. De opiniepeilin-
jie Mordechai maanden geleden de-
esluiten een gooi naar het premier-
te doen, geven hem nu een schame-
t procent van de stemmen,
hij koppig verder gaan, of kan hij
beter bekendmaken dat hij kansheb-
tud Barak zal steunen? In het laatste
zullen waarschijnlijk ook de twee
e kandidaten' in de race om het pre-
chap zich terugtrekken. De verkie-
itrijd kan dan maandag al in de eer-
endelinde worden beslist.
'uï [aal-majoor buiten dienst Mordechai
n man van overhaaste beslissingen,
ote ma inister van defensie in Netanyahu's
et dreigde hij menigmaal met aftre-
aa' Is er geen vaart zou worden gezet
2e rhet vredesproces, maar hij voegde
de daad bij het woord. Uiteindelijk
de premier hem in januari van dit
n jgenhandig het kabinet uitbonjouren.
ia kostte het Mordechai nog een
d wikken en wegen voor hij de Likud
fl pen toetrad tot de nieuwe Centrum
de opiniepeilingen in februari lie-
en dat hij de meeste kans maakte om
aken" verkiezingen te verslaan,
cature' Wjmeteen tot partijleider benoemd,
■noeming ging ten koste van de po-
:e luitenant-generaal en oud-stafchef
in Shachak, die tot dan toe werd be-
wd als de stemmentrekker van de
Je in het Koerdische deel van Irak ge
il i iMordechai geniet hoog aanzien on-
I e uit de Arabische wereld afkomstige
a V Üsche joden.
lak is een typische vertegenwoordi-
nde ashkenazische (uit Oost-Europa
istige) gevestigde orde in Israël. Hij
"Drllestijds een goede vriend van de in
vermoorde premier Yitzhak Rabin,
Arbeiderspartij, en nog steeds van
vrouw Lea en hun dochter, Dalia
/mooAof-Rabin.
eemt het Shachak kwalijk dat hij
ma meegeholpen aan de oprichting van
'erl ntrum Partij, in plaats van Ehud Ba-
steunen. Pijnlijker nog voor haar is
ichter Dalia nu de zesde plaats bezet
ïjn m CP-kandidatenlijst. Die laatste ver
Verscheurde posters in Tel Aviv brengen de prognose voor de Israëlische verkiezingen onbedoeld aardig accuraat in beeld. Barak (links) lijkt een forse overwinning te gaan halen op
Netanyahu, wiens beeltenis hier vrijwel is verdwenen. foto epa sven nackstrand
klaart haar besluit uit tactische en emotio-
nee overwegingen. Ze wilde met een scho
ne lei beginnen.Als ik in de Arbeiders
partij was gebleven, was iedereen me blij
ven behandelen als Yitzhaks dochter", zei
ze vorige maand.
„Het zag er bovendien begin dit jaar naar
uit dat de Arbeiderspartij niet zou kunnen
winnen. Dat gaf ons het idee voor de Cen
trum Partij. Het moest een politiek tehuis
worden voor mensen die om enigerlei re
den niet voor de Arbeiderspartij of de Li
kud wilen kiezen, maar die een andere re
gering willen en een andere minister-pre
sident. Eerst moeten we van Netanyahu af,
en daarna moet er het een en ander veran
deren zodat Israël een democratie kan blij
ven. Dat was de idee achter de Centrum
Partij."
Het leverde alles bij elkaar een nogal ma
ger partijprogramma op. Premier Neta
nyahu maakte daar dankbaar gebruik van
in een televisiedebat dat hij twee weken
geleden aanging met Mordechai. Maar tot
verrassing van de televisiekijkers behield
de CP-leider het overwicht door te blijven
hameren op Netanyahu's onbetrouwbaar
heid. Het leverde hem in de opiniepeilin
gen geen meetbaar voordeel op, maar het
schaadde wel het aanzien van de premier.
De laatste paar weken heeft Ehud Barak
langzaam maar zeker zijn kleine voor
sprong weten uit te breiden. Deze week
gepubliceerde peilingsresultaten geven
hem in de eerste ronde 42 procent van de
stemmen, tegen Netanyahu 37. Mordechai
Een vrolijk moment op een verder voor Rusland donkere politieke woensdag: vetrekkend premier Primakov omhelst vice-pre
mier Valentina Matvijenko. Zijn beoogde opvolger Stepasjin (uiterst rechts) lacht wat zuinigjes mee. foto »ap» it ar tass
