irante sporten
Doping
Onuitputtelijke drang naar records
De verbeeldingskracht van radioreportages
TOP-10 SPORTBOEKEN
1. Fever Pitch - Nick Hornby (voetbal)
2. De Renner - Tim Krabbé (wielren
nen)
3. De AFC'ers, De Katjangs, Hoe de
Katjangs op de kostschool van Bui-
kie kwamen - J.B. Schuil (voetbal)
4. Mysterieuze krachten in de sport - I
Joris van den Berg (algemeen)
5. BEST - An intimate biography - Mi
chael Parkinson (voetbal)
6. De Goddelijke kanarie - August Wil-
lemsen (voetbal)
7. Kampioen van Colombia - Gabriel
Garcia Marquez (wielrennen)
8. Cruijff, Hendrikus Johannes Feno
meen - Nico Scheepmaker (voetbal)
9. Playing for Keeps - David Alberstam
(basketbal)
10. Ball Four - Jim Bouton (honkbal)
De definitie van doping: Het toedienen van
bedwelmende of stimulerende middelen om
hogere prestaties te leveren.
Maar wat is de prijs die we voor een hoge
re prestatie willen betalen? Hoe ver wil de
topsporter gaan om zijn eigen lichamelijke
barrières te doorbreken? Hoe groot is de
sterfbereidheid onder de atleten in een tijd
waarin winnen belangrijker is dan deelne
men? Niemand die het weet zolang de spor
ter zwijgt. Op de drempel van een nieuw mil
lennium is doping nog altijd taboe.
Doping is niet van vandaag of gisteren.
Ook de Tour de France van 1950 werd niet
uitgereden op twee bruine boterhammen en
een glas melk. En doping zal er ook morgen
zijn. Het is onuitroeibaar kwaad, in sportief
(competitievervalsing) èn in ethisch opzicht.
De medische wetenschap kan niet voorspel
len - laat staan onomstotelijk bewijzen - wat
de lichamelijke en geestelijke gevolgen op de
lange termijn zijn voor de sporter die syste
matisch stimulerende middelen gebruikt.
Amfetamine, anabole steroïde en EPO. Dat
zijn de drie stimulantia die de afgelopen de
cennia in grote dopingzaken naar voren
kwamen.
Amfetamine heeft dezelfde uitwerking als
cocaïne: het geeft de gebruiker een onver
moeibaar en onverslaanbaar gevoel. Maar
het is niet meer dan een gevoel. Het lichaam
raakt wel degelijk (en net zo snel als nor
maal) uitgeput, alleen het signaal van die
vermoeidheid wordt door de hersenen niet
vertaald naar 'gas terugnemen'. Het gebruik
van amfetamine is tegenwoordig via doping
controle eenvoudig vast te stellen.
Anabole steroïde is een middel dat de
weefselopbouw in het menselijk lichaam
versnelt. Het werkt spierversterkend. In het
verleden zijn atleten (Ben Johnson in 1988),
zwemmers, krachtsporters en vrij recent ook
twee Braziliaanse voetballers en een Austra
lische honkballer betrapt op het gebruik van
anabolen.
Sinds de Tour de France van 1998 heeft ie
dereen de mond vol van EPO, een vorm van
bloeddoping. EPO zorgt voor de toename
van het aantal rode bloedlichaampjes in het
bloed, waardoor sneller en meer zuurstof
kan worden opgenomen. Het is dezelfde
aannpassing die het lichaam van een sporter
ondergaat als hij/zij op grote hoogte - in de
ijle lucht - enkele dagen achtereen een zware
fysieke inspanning levert. Alléén: met EPO
kan een sporter vrij eenvoudig het aantal ro
de bloedlichaampjes in zijn of haar bloed re
guleren. Bovendien is de pakkans via do
pingcontroles uiterst klein.
Het bewijs dat een wielrenner met behulp
van EPO direct tot een grotere prestatie
komt, staat zo goed als vast. Wat morgen en
overmorgen de consequenties kunnen zijn
voor diezelfde sporter, daarover verschillen
de deskundigen (zoals meestal) van mening.
Het zijn in ieder geval consequenties die
sommige sporters als 'aanvaardbare risico's'
beschouwen.
Daarom is de volgende, en laatste, stap
minder ver weg dan veel mensen vermoe
den. De wetenschap is immers in staat om
de mens te kopiëren (klonen). En wat zou
het niet mooi zijn als Piet Keizer, Johan
Cruijff, Marco van Basten en Dennis Berg
kamp over twintig jaar in één elftal kunnen
spelen....
Of gaan we nu een stap te ver?
DICK SINTENIE
wetenschap. Onder leiding van
professor Conconi investeerde
Checco in 1983 miljoenen lire's
op trainings-, voeding-, medisch
en materieel terrein.
De resultaten waren verbluf
fend, grensverleggend. De intre
de van de futuristische fiets (de
introductie van het ossekopstuur
en de dichte wielen ontketende
een ware revolutie), een gedisci
plineerd dieet en een geavan
ceerd trainingsprogramma be
wezen de waarde van de metho-
de-Moser. Want wat niemand
voor mogelijk had gehouden, ge
beurde. Moser verpulverde het
werelduurrecord van Merckx en
bracht het in de ijle lucht van
Mexico tot de nieuwe hoogte van
51 kilometer en 151 meter.
Een aantal critici kon weinig
waardering opbrengen voor 'de
ze hulp van buitenaf die de Itali
aanse campionissimo had ont
vangen. Die rare fiets en dat we
tenschappelijke gedoe zou zelfs
verboden moeten worden. Mo
ser reageerde laconiek op de kri
tiek. „Het is als met de Formule
1: toen sommige renstallen tur
bo-motoren gingen gebruiken,
kon men dat toch ook niet te
genhouden? Maar laat één ding
voorop staan: in de Formule 1
kan de motor het doen, op de
fiets zijn het het altijd nog de be
nen. Ik heb het uurrecord toch
niet op de maan gereden?" Had
Moser dót gedaan, was hij op
380 kilometer uitgekomen - is la
ter berekend. Dat was nog eens
grensverleggend geweest. Bui
tenaards zelfs.
MARC KOK
in het
Jiinium
ale 0.000 geselecteerde par
ting, per speler, zijn ge-
}gec rorden. De gehele eind-
i Chéron. een levens-
de huidige beginnende
één vingerbeweging te
leeft
pen
:trai|_
lenken in de bestaan-
voorheen het resultaat
lijkej^d. Dan was je trots op
als «pelde je soms een jaar
de betreffende stelling
als tam. Dan was het erg als
tnd lindere speler jouw stel-
erd. je je nieuwtje niet weg
maar iets anders
men voor het slapen de
ipdracht om op de 26ste
igslndisch met iets
,eeg®en s Ochtends 1
tten olgorde van correctheid
m klaar. Het praktische
nadeel is dat er tegen-
nieuwe wegen worden
teel w speelt meer met i
beit sco's. Grenzen worden
is een ander mens ge-
schnabbelende bohé-
de maatschappelijke
leven, tot keurige goed-
npak.
■elijfe heeft het huidige schaak
knie, hetgeen pijnlijk
door de overwinning
e op wereldkampioen
T Het doet niet ter za-
toekomst, als de mens
I voorbereiden op het
1 eens gewonnen kan
aani ;ts dat zo snel gaat als
^gelijkheden per secon-
zonder twijfel binnen -
versnelling in reken-
trond 2010 is de mens
'gen, zoals de computer
torspelde in 1990.
Jpelijke wereld mag het
'schaakspel dankbaar
zijn: het puur logische denken van de
computer, ondersteund door brute re
kenkracht, is vooral ontwikkeld met
behulp van de schaaksport. Een ideaal
testgebied, met vaste regels en onein
dige mogelijkheden.
Hoe nu verder? Door alle tijden heen
heeft ons edele denkspel zich kunnen
handhaven door aanpassingen. Het is
de hoogste tijd voor wederom een im
puls. Er wordt al geëxperimenteerd
met mens plus computer tegen mens
plus computer. Dat lijkt me niet de op
lossing, dat druist tegen de gouden re
gel in dat je niets of niemand mag
raadplegen tijdens de partij.
Ik stel een geheel nieuw stuk voor. een
fantasy-figuur met kameleon-achtige
verschijnselen, die in kracht en waarde
kaiï veranderen. Tenslotte is het tegen
woordig bij oorlogen ook niet meer zo
duidelijk wie nu, computergestuurd,
ten goede of ten kwade bombardeert
Ik zingh vandaegh de Lof van Broeder Jan Cottaar,
Die in de Microphoon de Naemen staet te hygen
Van allen, die de Roem der gele Truy bedreyghen:
Hoort, hoe hy ons verkwickt met kundigh Commentaer
Op Wouter Wagtmans styl en hoe met veel misbaer
Van Breenen dreyghde halverwege af te styghen,
Doch Pellenaers wist hem weer op den Wegh te
kryghen
En Tarzan peesde door en bracht het voor elkaar.
Wie in zijn Clubfauteuil in Hooghheydt is gezeten
En slechts naer P.H. Ritters wyze Woorden hoort,
Weet niet wat hij ontbeert: wie kan zich met hem me
ten,
Die ons in Metz beschryft hoe Wim van Est most zwe
ten?
Vreest niet, hoe hij oock hyght, zyn Stem raeckt niet
versleten,
En Jan jaeght met zijn Troep tot 't Parck der Prinsen
voort.
'Joost', in de Groene Amsterdammer van 9 juli
1955)
Radioverslaggevers in de sport waren helden in de jaren
vijftig, zo blijkt uit de lofzang op Jan Cottaar. De televisie
moest zich nog een plaats veroveren in de huiskamers
waar de radio het voor het zeggen had. In de jaren dertig
was het Han Hollander die de natie aan het toestel kluis-
illustrate incridioustra ter<le met zijn voetbalreportages, in de jaren vijftig deed
Jan Cottaar dat met zijn radioverslagen van de Tour de
France. Voor de wielerliefhebbers in die tijd geen tv-uit-
zendingen van de Ronde (die kwamen pas beginjaren
zestig) maar de radiostem van Jan Cottaar.
Het werk van Cottaar en zijn collega's - mannen met
gleufhoeden, sigaren en in het geval van Cottaar een
vlinderdas - werd (dus) nog niet beconcurreerd en ge
controleerd door de televisie. En zo konden ze de werke
lijkheid soms naar hun hand zetten en zwaar romantise
ren. Altijd snikheet daar in Frankrijk, ook als de tempera
tuur bij een graad of twintig bleef steken. Was het eens
wat kouder dan gewoonlijk in Frankrijk, dan werd ge
sproken over 'barre omstandigheden'. Versloeg Wout
Wagmans zijn medevluchter in de sprint met een fiets-
lengte, dan had Cottaar het over 'een banddikte'. En als
Wim van Est 'demarreerde dat het kraakte' bleek hij naar
voren gereden om een boterham te nuttigen. De waar
heid werd een beetje mooier gemaakt.
Maar de reporters konden zich ook toen geen blunders
veroorloven. Door pech met de auto bracht Cottaar ooit
een van de Tourdagen in de garage door in plaats van
achter het peloton. Tijdens zijn doldwaze inhaalrace aan
het slot van de etappe ontging het Cottaar dat Wout
Wagtmans was uitgevallen, terwijl zijn krantencollega's
daarover inmiddels grote stukken naar het thuisfront
Hans Böhm is ex-be
roepsschaker, presenta
tor en freelance-publi
cist.
hadden doorgebeld.
In de tijd van Jan
Cottaar vertoefden
de verslaggevers de
hele dag vlakbij het
peloton. Dat kon
toen nog omdat de
volgerskaravaan niet
de gigantische om
vang had van tegen
woordig. Met die
ideale positie werd
overigens weinig ge
daan: van directe ra-
dioflitsen - zoals te
genwoordig - was
geen sprake. De ra
dioverslaggeving tij
dens de Tour be
perkte zich tot de fi
nish-reportage met
als hoogtepunt van
de uitzending het in
terview met de ren
ner van de dag. Veel
al waren dat onver
staanbare mannen die in het Brabants (Wim van Est) of
plat Amsterdams (Hein - 'Tarzan' - van Breenen) hun
verhaal vertelden. Toen Faanhof na zijn etappezege in
1954 in Bordeaux de microfoon onder zijn neus gedrukt
kreeg, waren zijn eerste woorden: Annie, ik hèb 'm.
Cottaar haalde ook renners voor zijn spreekijzer die
die dag onzichtbaar waren geweest, maar zó lang had
den staan draaien rond de commentaarpositie dat hij
zich wel verplicht voelde ze voor de microfoon te halen.
Het gesprek met Cottaar was voor hen dé kans met thuis
in contact te komen. Aan het einde van het interview
vroegen ze dan ook altijd: Mag ik even de groeten doen
Jan Cottaar, een verslaggever die
de verbeelding liet spreken.
foto archief anp
De verslaggevers waren één met de renners. Ze sliepen
met ze, aten met ze, leden met ze mee, moedigden ze
aan en voorzagen ze tijdens de koers van eten. Soms
mislukte dat. Uit het boek '10 x l our' van Jan Cottaar:
'Wij stonden op de Tourmaler klaar met een verschrik
kelijke perzik voor Henk de Hoog, die als een van de laat-
sten naar de pashoogte klom. Hij had zijn begerig oog al
op de sappige vrucht gericht toen achter hem plotseling
een Italiaanse renner - wij zullen nooit vergeten dat zijn
naam Ronconi was - achter hem vandaan kwam schieten
en met een klauwende greep de perzik uit onze handen
graaide'.
De verslaggevers waren tevens supporters. Er was veel
minder concurrentie waardoor veel binnenskamers
bleef. Toen de televisie zijn intrede deed, kon alleen
Theo Koomen de concurrentiestrijd met de camera's nog
aan. Met zijn drang tot overdrijven, zijn enthousiasme en
zijn gevoel voor drama hield hij de romantiek in het wiel
rennen levend. Met zijn overlijden in 1984 stierf ook de
radioverslaggeving in de Tour.
FRED SEGAAR
21-6-88
O hoe vergeefs
des doel mans hand
zich strekte naar de bal
die één minuut
voor tijd die Duitse
doellijn kruiste
Zij die vielen
rezen juichend
uit hun graf
(Jules DeelderJ
Het moet almaar verder, hoger,
sneller en beter. Er is op de tele
visie geen sportevenement of de
commentator pakt het schema
van het wereldrecord erbij. Maar
waarom toch? Is het man-tegen-
man-gevecht niet mooi genoeg
om te aanschouwen? Blijkbaar
niet. De mens herbergt een on
uitputtelijke drang om zich te
willen profileren. En hoe kan dat
beter dan door records te verbe
teren.
Om in de rijen der onsterfelij-
ken te worden opgenomen, is
echter meer nodig dan zo maar
een record vestigen. Dat de Bra
ziliaan Ricardinho Neves in 1994
ruim 19 uur lang een voetbal
wist hoog te houden, valt in de
categorie knap maar zeker niet
interessant.
Dit in tegenstelling tot spor
ters, die tijdens hun actieve car
rière het aureool 'onverslaan
baar' verwerven. Wat te denken
van de Amerikaanse atleet Edwin
Moses, die liefst 122 keer achter
een een wedstrijd over 400 meter
horden winnend afsloot. Of
polsstokhoogspringer Sergei
Boebka, die jarenlang op eenza
me hoogte door het luchtruim
zweefde.
Desondanks blijven ander
soortige records langer in het ge
heugen van het publiek hangen.
Vooral onverwachte gebeurte
nissen hebben een grote impact.
De gouden recordoogst van
schaatsster Yvonne van Gennip -
vlak voor 'haar' Olympische Spe
len van Calgary in 1988 nog ziek,
zwak, misselijk en geblesseerd -
was iets waar werkelijk niemand
op had gerekend. Net als de
r0. „football is een uiting van de onafhankelijkheid van de Amerikaanse cul-
foto archief reuters
gb) eeuw een elitaire sport.
foto archief reuters
ui versteiten in Noord-Amerika aan
ui populariteit. Yale, Harvard, Prin-
lits I ceton en Columbia richten een
jaar later de Intercollegiate Foot
ball Association op en gaan, met
aanpassingen, volgens de regels
van de Rugby Football Union in
Engeland spelen.
In 1880 begint de evolutie van
kal- American Football pas echt.
e Walter Camp van Yale introdu
ceert de quarterback (spelverde-
otbfi Ier) en brengt het aantal spelers
van vijftien terug tot elf. Het ac
cent in het American football, in
■erd| vergelijking met rugby, wordt
meer op planning, tactiek en
strategie gelegd. De sport eist in
de beginjaren enkele tientallen
slachtoffers, waardoor de sport-
kleding (onder andere de helm)
wordt aangepast. American foot
ball groeit in de 20e eeuw met
honkbal uit tot de meest popu
laire kijksport van Noord-Ameri
ka.
Maarten van Bottenburg, so
cioloog en auteur van het boek
Verborgen competitie (1994), ver
klaart het ontstaan en de ver
spreiding van American football
door de ontwikkeling van de
Verenigde Staten als vooraan
staande natie. 'Amerikanen be
nadrukten hun zelfstandigheid
en cultiveerden hun bijzonder
heden'. Mede om die reden
slaan ook typisch Amerikaanse
sporten als basketbal (via sociale
instellingen als de YMCA) en
honkbal (via het leger) aan.
De nieuwe bevolkingsgroepen
van Australië en Nieuw-Zeeland
zijn historisch gezien nauw ver
weven met Engeland, meer dan
de Amerikanen. Zij nemen de
Britse sportcultuur over en rui
men plaats in voor met name
rugby en cricket. De populariteit
van een inheemse variant van
voetbal in Australië - Australian
rules op een groot cricket-ovaal -
is in dat opzicht opmerkelijk,
maar niet geheel onlogisch. Het
eigenzinnige Australian rules
football - evenals het Gaelic foot
ball in Ierland een afstammeling
van het wilde voetbal - bestond
al voordat in Engeland voetbal
en rugby werden gestandaardi
seerd. En heeft zijn plaats in de
Australische cultuur nooit afge
staan.
GIJS VAN OOSTEN
waanzinnige uitschieter van ver
springer Bob Beamon, die tij
dens de Spelen van 1968 in
Mexico de ongelooflijk geachte
afstand van 8.90 meter overbrug
de.
Maar hoe buitenaards een re
cord ook is, eens komt de tijd dat
de wetenschap haar inhaalt.
Lichtend voorbeeld van deze
stelling is Francesco Moser. De
Italiaanse wielrenner leek op 32-
jarige leeftijd over zijn hoogte
punt heen, maar weigerde zich
met deze gedachte te verzoenen.
Sterker: Moser wilde koste wat
kost het onaantastbare we
relduurrecord van de grote Eddy
Merckx verbeteren en en passant
de magische afstand van 50 kilo
meter doorbreken. Om z'n har-
tewens te verwezenlijken,
schonk Moser zijn benen aan de
Francesco Moser was in januari
1984 in Mexico City de eerste
wielrenner die de magische 50 ki
lometer-barrière van het we
relduurrecord doorbrak.
foto archief ap
1964: Anton Geesink wordt in Tokyo
olympisch judokampioen. Geesink groeit op
grond van zijn status uit tot 'ambassadeur'
van het Nederlandse bedrijfsleven in Japan.
1968: Jan Janssen wint als eerste Nederlan
der de Tour de France.
Bob Beamon springt in Mexico de onwaar
schijnlijke afstand van 8.90 meter. Het we
reldrecord zal liefst 23 jaar standhouden; op
30 augustus 1991 landt Mike Powell tijdens
het WK in Tokyo vijf centimeter verder dan
zijn legendarische landgenoot.
1969: Ajax haalt als eerste Nederlandse club
de Europa Cup l-finale en verliest met 4-1
van AC Milan. In 1971, '72, '73 en '95
slaagt Ajax er wel in de Europa Cup voor
landskampioenen te winnen. In 1972 en
1995 wordt tevens de Wereldbeker veror-
verd.
1970: Feyenoord verslaat Celtic in Milaan
(2-1) en wint als eerste Nederlandse club de
Europa Cup I; een paar maanden later ver
overt Feyenoord ook de Wereldbeker ten
koste van Estudiantes.
1972: Een gijzelingsactie van de PLO in het
Olympisch Dorp in München eist het leven
van elf Israëlische atleten.
Schaatser Ard Schenk wint drie maal goud
op de Winterspelen in Sapporo.
1974: Het Nederlands voetbalelftal verliest
de WK-finale van West-Duitsland (2-1).
1979: Boston Red Sox-pitcher Win Rem
merswaal uit Den Haag debuteert als eerste
Nederlander in de Major League.
1980: Schaatser Eric Heiden haalt vijf gou
den medailles op de Winterspelen in Lake
Placid.
Joop Zoetemelk wint als tweede Nederlan
der de Tour de France.
1985: De Europa-Cupfinale in het Heizel-
stadion in Brussel tussen Liverpool en Ju-
ventus loopt ernstig uit de hand. Britse
hooligans drijven op de tribune Italiaanse
voetbalsupporters in de val: 37 doden.
1988: Na Feyenoord en Ajax wint ook PSV
de Europa Cup I. In de finale wordt Benfica
verslagen na strafschoppen.
Schaatsster Yvonne van Gennip wint drie
keer goud op de Winterspelen in Calgary.
Sprinter Ben Johnson wordt tijdens de
Olympische Spelen in Seoul betrapt op het
gebruik van doping. Hij moet zijn gouden
medaille, die hij won op de 100 meter
sprint, inleveren.
1990: Arie Luyendijk wint als eerste Neder
lander de Indianapolis 500.
1994: De Braziliaanse autocoureur Ayrton
Senna verongelukt op het circuit van Imola.
Door het zogenaamde 'Bosman-arrest' gaat
het transfersysteem in het professionele
voetbal op de helling.
1996: Tennisser Richard Krajicek schrijft his
torie door als eerste Nederlander een Grand
Slam te winnen. De Hagenaar is op het hei
lige gras van Wimbledon de sterkste.
1997: Tiger Woods wint als eerste gekleur
de golfer de US Masters in Augusta, één
van de vier zogenoemde Majors.
2002: Japan wordt in eigen land de eerste
Aziatische wereldkampioen voetbal.
2003: Na een langdurige operatie wordt
met succes de schuifdakconstructie van de
Amsterdam ArenA verwijderd.
2008: Feest in de ArenA waar al vijf jaar op
dezelfde grasmat wordt gevoetbald.
2010: Jeroen Bleekemolen wint als eerste
Nederlander de wereldtitel Formule 1
2012: Alle 411 in Tokyo gestarte deelne
mers aan de Tour de France worden in New
York wegens overtreding van de opiumwet
uit de koers gehaald.
2017: Er wordt in Nederland een verbod af
gekondigd op wielerwedstrijden op de
openbare weg. Door de toenemende ver
keersdrukte is het niet langer mogelijk weg
wedstrijden te laten verrijden. Het baan-
wielrennen floreert.
2026: In Johannesburg wordt de eerste
overdekte 400-meter-ijsbaan op het Afri
kaanse continent en het zuidelijk halfrond
geopend. De Peruaan Oscar Gonzalez wint
de 500 meter in 32.33 seconden, net geen
wereldrecord.
2030: Het Nederlands voetbalelftal wordt
wereldkampioen in Australië, met de volle
dig 'gekloonde' viermansvoorhoede: Keizer,
Cruijff, Van Basten, Bergkamp.
2033: De Kinheim Orioles winnen de eerste
Europe Series van de Parma Dodgers.
2037: De laatste onoverdekte ijsbaan ter
wereld (Zakopane in Polen) wordt gesloten.
