Tranen en lichtpuntjes van
prinses Margriet
7
934
ZATERDAG 8 MEI 1999
The power of humanity: 'Wat menslievendheid vermag'
,,Als er één moment is om te vragen naar vrede en medemenselijkheid dan is het nu", zegt prinses Margriet.
Tijdens de grootste Europese crisis sinds de Tweede Wereldoorlog starten het Rode Kruis en de Rode Halve
Maan-beweging vandaag, zaterdag, hun internationale millenniumjaar onder de noemer 'The power of
humanity'. Ofwel: „Wat menslievendheid vermag.Ondanks Kosovo. Een gesprek met de prinses (onder
voorzitter van het Nederlandse Rode Kruis en voorzitter van de Standing Commission van het
Internationale Rode Kruis) en Rode Kruisdirecteurvan Ham.
Prinses Margriet: „Wij maken geen onderscheid. Slachtoffers zijn slachtoffers voor het Rode Kruis. Allemaal moeten ze worden geholpen." fotogpd phil nijhuis
e was aangedaan in de vluchtelin-
genkampen. Tot tranen toe.
„Leed is leed. Je hebt geen over
treffende trap in leed. Maar toch was dit voor
mij het ergste wat ik tot nu toe heb gezien. Ik
kende de verhalen, had beelden gezien op
televisie, maar als je er dan in werkelijkheid
mee wordt geconfronteerd, is het nog erger.
Wat je in de ogen van mensen ziet... je schiet
meteen vol. En het laat je ook niet meer los.
Een televisiecamera laat één beeld zien,
maar het is én, én, én.
Op televisie zie je het beeld van een ge
sprek met mensen in één tent en niet hoe
dicht die tenten op elkaar staan. Hoe ze pro
beren de matrassen zo schoon mogelijk te
houden. De kinderschoenen netjes op een
rij. Heel pathetisch. De wanhoop van de
mensen, zoals je aangeklampt wordt. Er ko
men meteen mensen om je heen staan die
weer een verhaal vertellen. Mensen die een
normaal leven leidden in een normaal huis,
maar nu al wekenlang ongewassen samen
gepakt zitten in een sporthal. Zolang mensen
elkaar dit blijven aandoen, zullen er mensen
nodig zijn die hulp bieden."
Tijdens de grootste Europese crisis sinds
de Tweede Wereldoorlog starten het Rode
Kruis en de Rode Halve Maan-beweging van
daag hun internationale millenniumjaar.
Onder de noemer 'The power of humanity'.
Ofwel: „Wat menslievendheid vermag." Het
klinkt bijna cynisch in een Balkanoorlog die
juist laat zien hoe onmachtig de mens is.
Prinses Margriet: „Het is vreselijk te zien wat
mensen elkaar kunnen aandoen. Ik was
sprakeloos bij ons bezoek aan de vluchtelin
genkampen. Dit is geen conflict waarbij
mensen op de vlucht gaan. Dit is rigoureus
mensen uit hun land verdrijven. Dat druist
zó in tegen het gevóel van rechtvaardigheid."
Maar er zijn ook lichtpuntjes. Directeur J.
van Ham: „Op het moment dat wij in Tirana
waren, waren er 25.000 vluchtelingen, waar
van 23.000 bij mensen thuis." Prinses Mar
griet: „Dat was een heel groot contrast: wat
mensen elkaar kunnen aandoen en de hulp
die mensen spontaan bieden in zo'n straat
arm land. Dat contrast zag je ook in Gorin-
chem. Er gebeurt iets vreselijks 's avonds,
enkele mensen leggen bloemen en er komt
een massale stille tocht op gang. Als je alleen
naar het geweld kijkt, word je misschien cy
nisch, maar je moet het positieve benadruk
ken. En dan blijf ik optimistisch. Als' ik in
Macedonië en Albanië de hulppaketten zie
van zusterorganisaties uit Iran, Libië, IJsland
en Zuid-Amerika dan doet me dat goed. Dat
wereldwijde netwerk, dat is het mooie van
het Rode Kruis. Het is één familie. Je spreekt
dezelfde taal, ook al kun je elkaar niet ver
staan."
De kritiek dat de hulp voor de Kosovaren
te Iaat op gang is gekomen, vindt het Rode
Kruis onterecht. Van Ham: „De coördinatie
door de UNHCR was onvoldoende maar ik
zie niet hoe ze sneller hadden kunnen reage
ren. Twintig jaar geleden konden we bij het
Rode Kruis drie dagen nadenken over wat
voor hulp we zouden gaan bieden. Nu vra
gen media bij wijze van spreken al wat we
gaan doen voordat de ramp zich heeft vol
trokken. Mensen denken maar dat we hier
permanent helikopters hebben klaar staan
die elk moment kunnen uitrukken. Niet dus.
Onze kracht zit in de nationale en lokale ver
enigingen ter plekke. Vanaf de eerste dag van
de oorlog in Kosovo had het Rode Kruis drie
duizend vrijwilligers in 45 Albanese plaatsen.
Dat kan alleen als je tevoren aan zo'n net
werk hebt gebouwd. In het millenniumjaar
willen we meer aandacht voor de opbouw
van lokale Rode Kruisverenigingen in ont
wikkelingslanden. We weten na honderdder
tig jaar goed waar (natuur)rampen kunnen
terugkeren. Op veel risicovolle plekken staan
dan ook voorraden tenten en medicijnen
klaar."
Aanpassing
Het uitbundige feestprogramma in Neder
land bij de opening van 'The power of hu
manity' is geschrapt. Vandaag geen kinder
feest rond de Haagse hofvijver. Geen popfes
tival. maar een klein multi-cultureel muziek
evenement en vijfenveertig pijlers in de hof
vijver met daarop de uitgangspunten van het
Rode Kruis. Tegelijkertijd wordt er gedanst
op Cuba, Madagascar, in Hongkong, Mongo
lië. Thailand, aan de voet van de piramides
in Mexico. „Binnen het Nederlandse Rode
Kruis hebben we uitgebreid gesproken over
de campagne en de Balkanoorlog. Vandaar
dat het programma is aangepast. Maar inter
nationaal wordt die oorlog natuurlijk heel
anders ervaren. Wij denken niet in Europese
grenzen. Wij zijn een wereldorganisatie
zegt prinses Margriet, die een (onbetaalde)
fulltime baan heeft aan haar werk voor het
Rode Kruis.
Altijd is er wel ergens rampspoed in de we
reld. Dat de oorlog dit keer om de hoek is,
mag een internationale campagne niet in de
weg staan. „Wij willen in dit millenniumjaar
de medemenselijkheid benadrukken die lei
draad is in de grondbeginselen van het Rode
Kruis. Die menslievendheid is onze motiva
tie om hulp te bieden. Het is het gevoel dat
onze grondlegger Henri Dunant gehad moet
hebben toen hij vorige eeuw op het slagveld
in Solferino tienduizenden gewonde en dode
Oostenrijkse, Italiaanse en Franse soldaten
zag liggen die aan hun lot werden overgela
ten."
Onpartijdigheid is een van de uitgangs
punten van het Rode Kruis. Ondanks het feit
dat er in en na de Tweede Wereldoorlog er
kende fouten zijn gemaakt door het Rode
Kruis (oorlogsmisdadigers hebben onder
valse voorwendselen reispassen naar Zuid-
Amerikaanse landen gekregen), blijft neutra
liteit een grondbeginsel. Directeur Van Ham:
„Een organisatie die 135 jaar bestaat en 125
miljoen vrijwilligers en leden telt, maakt fou
ten."
Prinses Margriet: „Als bij het bloedschan-
daal in Frankrijk iemand van het Rode Kruis
in het verdachtenbankje zit, dan vinden we
dat heel vervelend. We bekritiseren elkaar
ook maar blijven onze grondbeginselen na
leven."
Maar is het niet moeilijk om onpartijdig te
blijven? Er zijn slachtoffers en slachtoffers
die tevens dader zijn. Van Ham: „Maak in
deze complexe oorlog maar eens uit wie da
der is en wie niet. De slachtoffers van giste
ren kunnen de daders zijn van morgen."
Prinses Margriet: „Een heleboel hulporga
nisaties die voorheen vraagtekens hebben
gezet bij onze neutraliteit hebben nu door
dat ze meer hulp kunnen bieden als ze zich
neutraal opstellen. Als je als handlanger
wordt gezien van een van de strijdende par
tijen, dan kun je niets meer. Je loopt zelfs het
gevaar zelf slachtoffer te worden. Onze neu
traliteit is vaak meer praktisch dan ideëel."
De huidige hulp van de NAVO-millitairen
aan vluchtelingen is voor het Rode Kruis al
les behalve vanzelfsprekend. Prinses Mar
griet: „We voeren er uitgebreid discussie
over. Eigenlijk is de coördinatie van de
vluchtelingenhulp een taak van de UNHCR
die de hulp uitbesteedt aan niet-gouvertnen
tele-organisaties (NGO's) en het Rode Kruis.
Met NAVO-hulp riskeer je het verlies van
neutraliteit. Als de Serven vinden dat de
hulpverlening zich lieert aan de NAVO dan
worden wij beschouwd als handlangers van
de aanvallers en kunnen ze ons de toegang
weigeren tot krijgsgevangenen die misschien
wel worden gemarteld. Het Rode Kruis is nu
heel actief in Joegoslavië. Op het moment
dat we partij kiezen, heb je kans dat we daar
niet meer kunnen helpen. Overigens staan
de etnische zuiveringen wel op de agenda
voor onze grote conferentie in november
waar de conventie van Genève en het huma-
jiitair recht aan de orde komen."
Door het uitgebreide netwerk aan vrijwilli
gers op de meest omstreden plekken be
schikt het Internationale Kruis over een
schat aan informatie. Informatie die nooit
bekend wordt gemaakt, „want daarmee ver
speel je de toegang tot gebieden waar nie
mand komt." Rode-Kruismensen treden in
principe ook niet op als getuigen tegen oor
logsmisdadigers. Van Ham: „Het is zoals
Mandela bij zijn vrijlating zei: het was niet
wét ze deden, maar het feit dat ze er altijd
waren. Zolang mensen van het Rode Kruis
Mandela konden bezoeken, bestond hij."
Tolerantie
Prinses Margriet heeft niet de indruk dat alle
voorgeschotelde ellende mensen apathisch
maakt. „Juist in deze crisis worden mensen
niet moedeloos. Bijna iedereen wil iets doen.
Op de vrijmarkt zag ik mensen die de op
brengst bestemden voor Kosovo. Zelfs kleu
terscholen zijn bezig geweest met inzamelin
gen."
Aan betrokkenheid is geen gebrek. Zeker
niet als het natuurrampen of oorlogen be
treft. Maar het Rode Kruis wil meer dan al
leen branden blussen. De hulporganisatie
wil een samenleving waar mensen altijd oog
en oor voor elkaar hebben. Van Ham: „Als
het conflict morgen over is, duurt het voor
de slachtoffers nog heel lang. Nu al zie je dat
Kosovo aan het wegzakken is in de publieke
aandacht, l.aat slaan als er een vredesak
koord wordt getekend. In het komend mil
lenniumjaar hopen we daarom niet alleen
op meer leden en vrijwilligers, maar vooral
op meer steun van de idee dat de onder
stroom in de samenleving compassie moet
zijn: zorg voor mensen die kwetsbaar zijn,
die het minder hebben getroffen. Dat kun
nen ook de buren zijn. Geef ze aandacht, tijd
en menselijkheid. Er is in onze westerse sa
menleving zoveel individualisme, competitie
en concurrentie."
Het Rode Kruis Nederland wil in het mille-
niumjaar met 'Power of Humanity' vooral
ook laten zien wat ze om de hoek doet. Zorg
voor daklozen, eenzame mensen en chro
nisch zieken. Een beleid dat jaren geleden in
een vreedzaam Europa is uitgestippeld. „Ik
dacht dat er een kentering kwam en dan ge
beurt er dit. We hadden onze accenten an
ders gelegd", verzucht prinses Margriet.
De oproep tot compassie en medemense
lijkheid komt in een tijd waarin politici en
ethici hardop vragen of Nederland geen keu
zes moet maken in hulp. „Wie is onze naas
te?", legt ethica Heieen Dupuis de natie
voor. Prinses Margriet: „Die discussie speelt
bij ons niet. Wij maken geen onderscheid.
Slachtoffers zijn slachtoffers voor het Rode
Kruis. Allemaal moeten ze worden geholpen.
Als Rode Kruiser zeg je in principe: zet de
grenzen open." Van Ham: „Dat kan wellicht
niet, maar we hebben de staatssecretaris wel
laten weten dat de discussie over duizend of
tweeduizend Kosovaren naar Nederland van
weinig ruimhartigheid getuigt. De tanende
tolerantie in Nederland is een punt van
zorg''
MONIQUE DEKNEGT
De emoties worden prinses Margriet te veel tijdens een bezoek aan een vluchtelingenkamp bij
de Albanese hoofdstad Tirana. fotonos anp
