Op de grens van geschiedenis en herinnering
Fotoboek geeft uniek beeld van Leiden en omgeving in de jaren 1890-1940
in korte tijd kan een wereldbeeld totaal
veranderen. Klepperden er in 1890 nog vele
paardenhoeven door Leiden, een kleine tien
jaar later was de eerste auto, een Benz Com
fortabele 3,5 pk met een maximum snelheid
van 30 kilometer per uur, eigendom van jonk
heer J. Schorer aan de Haagweg dé beziens
waardigheid in de stad. Gevolgd door een
heuse Stadsbusdienst met bussen die rond
1923 geen vaste haltes hadden: iedereen die
meewilde stak gewoon zijn hand op.
In het boek Leiden en omgeving in foto 1890-
1940 worden de ontwikkelingen van een klein
dorp naar een ondernemende studentenstad
in beeld gebracht. Veel tafereeltjes komen
nooit meer terug, zoals het dampende en
snuivende vee dat op een nieuwe eigenaar
wacht op de wekelijkse beestenmarkt in het
hart van de stad. Het karakteristieke water in
Leiden is niet verdwenen, al zijn sommige
grachten 'om hygiënische of verkeerstechni
sche redenen' voorgoed gedempt. Ook het
verleden van de omliggende dorpen komt tot
leven in nostalgische zwartwit-foto's van his
torische plekjes, waarvan sommige steeds
verder in de vergetelheid wegzakken.
Het boek hoort bij de expositie van histori
sche foto's van Leiden en omgeving in Stede
lijk Museum De Lakenhal. De foto's uit het
Gemeentearchief zijn geselecteerd ter gele
genheid van de tentoonstelling De Dageraad
van de Moderne Kunst die nog tot en met 29
augustus in het Leidse museum te zien is. De
plaatjes tonen de overgang naar een geïndu
strialiseerde maatschappij. We krijgen een
beeld van een samenleving 'op de grens van
geschiedenis en herinnering'.
Leiden krijgt er op 1 augustus 1896 in één
klap 8500 inwoners bij, als de stad buiten
haar singels treedt om het omringende platte
land van buurgemeenten te annexeren en
qua oppervlakte bijna drie keer zo groot
wordt. Het gaslicht op straat verdwijnt met de
komst van de electriciteit. De electrische tram
vervangt de stoomtram: de laatste maakte de
paardenkracht al tot een bezienswaardigheid.
Een dagje strand wordt bereikbaar door de
blauwe tram die naar Katwijk en Noordwijk
rijdt. Er worden nieuwe huizen, laboratoria
en scholen gebouwd. Vrouwelijke studenten
en algemeen kiesrecht doen hun intrede. Ook
de nijverheid en de industrie maken ontwik
kelingen door.
De welvaart groeit en emancipatiebewegin
gen komen tot bloei. Drie sociaal bewogen
hoogleraren stichten in 1899 het Leidse
Volkshuis dat onder de bezielende leiding
komt van directrice Emilie Knappert. Hoewel
de Leidse universiteit nog altijd een mannen-
bolwerk is, wordt in 1900 een Vereeniging
voor Vrouwelijke Studenten te Leiden (WSL)
opgericht, de vrouwelijke tegenhanger van
studentencorps Minerva. Prinses Juliana
wordt als Leidse studente in 1927 lid van de
WSL. Beroemde Nobelprijswinnaars zoals
Einstein en Lorentz doen in de jaren '20 aan
de Leidse universiteit baanbrekende vond
sten over de werking van de natuur en ons
heelal. In het boek zien we ook huiselijke tafe
reeltjes, zoals het plaatje van een moeder en
haar zoon. Ze zitten gemoedelijk bijeen. Het
moet rond 1915 zijn geweest. De streng kij
kende vrouw schilt de aardappelen, haar
zoon vult bëugelflessen met bier. Een klein
hondje parmantig tussen hen in. Zoveel is er
nou ook weer niet veranderd...
CAROLINE VAN 0VERBEEKE
Het boek Leiden en omgeving in foto 1890-1940 is
voor 27,50 gulden te koop in Museum De Lakenhal
aan de Oude Singel 28-32 in Leiden. Lezers van het
Leidsch Dagblad kunnen het boek vanaf 12 mei
voor 22 gulden aanschaffen op het kantoor aan de
RooseveTtstraat 82.
De Leidse Breestraat omstreeks 1929, met diverse winkels, zoals het borduuratelier, maatkleermakerij, beddenwinkel en De Bonneterie.
De Voorstraat in Voorschoten, met pomp, burgemeesterswoning, Ambachtshuis en café
Deurloo, in 1890.
Pensioen Kruyt/Zeerust in Katwijk aan Zee aan het eind van de 19de eeuw.
Veemarkt op de Leidse Beestenmarkt, circa 1910. (Gezien vanaf de Steenstraat richting Oude Singel.)
Arbeiders van de firma Hartevelt (De Fransche Kroon) lossen rond 1900 een schuit met vaten gedist
aan de Langegracht in Leiden.
De inmakerij van conservenfabriek De Sleutels (aan de Morsweg), omstreeks 1930.
Spoorwegovergang (met spoorlijn Leiden-Haarlem) aan de Rijnsburgerweg in 1930.
