'Rotterdam beste plek
centrum beeldcultuur'
Chicago, een musical zonder grootse effecten
'Laat niet het orgel met je spelen
Female Factory
petterend tot einde
Cultuur Kunst
IDAG 7 MEI 1999
unstbeurs in Voorschoten
riRscHOTENVoor de twaalfde keer heeft dit weekeinde de
orschotense Particulierenbeurs plaats. Er wordt zowel mo-
01 me. als traditionele kunst aangeboden waarvan de prijs vari-
t tussen de fl 20 en de fl 5000 gulden. De beurs gaat van-
>nd om 20.30 uur open in het Ambachts- en Baljuwhuis aan
:ik Voorstraat 12 in Voorschoten.
obert Haasnoot signeert in Noordwijk
rc^RDWUKSchrijver Robert Haasnoot signeert morgenmiddag
boekhandel Van der Meer in Noordwijk zijn nieuwste roman
aanzee'. De auteur is aanwezig van 15.00 tot 16.00 uur.
se DeLange zingt in Bacchus
leiden Country-zangeres
Ilse DeLange treedt 25 mei
op in het Leidse Grand Ca
fé Bacchus. Zij zingt een
aantal nummers van John
Hiatt. Hij schreef onder
meer songs voor The Ever-
ly Brothers, Bob Dylan en
Bonnie Riatt. Het optreden
valt in het kader van de
'Marlboro Flashbacks', een
concerttour langs acht ste
den waarbij een band/ar
tiest elke maand muziek
van een favoriete artiest
speelt/zingt. Kaarten 15
gulden zijn verkrijgbaar bij
Bacchus en bij muziekhan
del Plato. Het optreden be
gint om 22.00 uur.
10tM
k,
isgrc
chef janrijsdam. 071-5356444. plv chef annet van aarsen 071-5356443
Hollands landschap straks
alleen nog in museum?
Rotterdam is de beste plek om een centrum voor foto-,
film- en mediatechnologie te herbergen. Dat is het oor
deel van de Raad voor Cultuur. Het gebouw Las Palmas
op de Kop van Zuid in Rotterdam is volgens de Raad een
prima onderkomen. Behalve Rotterdam wil ook Amster
dam het nieuwe centrum graag hebben, maar als het
aan het adviesorgaan ligt maakt de hoofdstad weinig
kans.
financieel draagvlak biedt. Het
adviesorgaan is overigens
den haag anp
Volgens de Raad moet nog wel oordeel dat andere departe-
worden onderzocht of het bod menten dan alleen dat van Cul-
van Rotterdam voldoende aan- tuur financieel moeten bijdra-
vullend inhoudelijk, politiek en gen en dat er ook particuliere
bronnen moeten worden aan
geboord.
De Raad vindt het in elk geval
hoog tijd voor een „instelling
die een cultuurhistorische en
maatschappelijke context biedt
voor diverse uitingsvormen van
de beeldcultuur.'' Het centrum
moet vooral gaan fungeren als
laboratorium en platform voor
experiment, onderzoek, studie
en debat, al krijgt het ook een
museale functie. De Raad
spreekt verder nadrukkelijk
over een 'culturele' instelling,
omdat de culturele gevolgen
van de technologische ontwik
kelingen nader belicht moeten
worden.
Als partners voor samenwer
king denkt de Raad onder meer
aan de Rotterdamse foto-instel
lingen, het Nederlands Film
museum in Amsterdam en het
Nederlands Audiovisueel Ar
chief in Hilversum.
De Raad voor Cultuur advi
seert een stuurgroep in te stel
len die binnen drie maanden
vorm geeft aan een programma
van eisen voor het gebouw en
daarna gaat nadenken over een
inhoudelijk plan en een doel
matige organisatievorm.
Ton Koopman bespeelt Van Hagerbeerorgel in Pieterskerk
(fil ecensie sabine van den berg
zang ert Female Factory Gezien: 6/5,
Schouwburg, Leiden.
•teem
uit de hele wereld komen
Dertien zangeressen. En niet
laar. Ze komen voor de re-
e van Female Factory. Het
cert dat twee jaar geleden
enorm succes boekte. Adel
en 1 Roosen en Leoni Jansen
igen opnieuw een kroes aan
Noord uren bijeen die waanzinnig
lensmelt. De vrouwen geven
weergaloze show, spette-
renkj* tot ^et einde- Geen won
dat de barstensvolle
juwburg gisteravond op
kop stond,
it het kleine lijf van de Zuid-
';aanse Busi Mhlongo breekt
enorme klank. Oerstem van
ka. Blootsvoets, met schelp-
1 >m de enkels. Doek om haar
fd gewikkeld. Janka Rupki-
ïeeft Bulgaars bloed. Opent
af het eerste balkon. Met
dikgeweven schort voor.
tinkjes onder haar kin, van
naar oor. Hoog stemgeluid,
it Schotland komt een veel
;ere zangeres met een in-
kwekkend diepe stem, die
irlijk vanachter haar navel
te komen. Zelf bespeelt ze
doedelzak. Je komt oren te-
De solisten zingen liede-
in hun moedertaal en wor-
begeleid door tien muzi-
ten. Opnieuw is de bezet-
grenzenloos. De mannen
onder meer afkomstig uit
li, Nederland, Portugal. Op
toneel oosterse kussens om
te liggen.
e danst als een strijkplank
jar zingen kan ze als de bes-
Rosie Flores uit Texas speelt
op haar lichtblauwe gitaar en
zorgt voor zo'n onvervalste
countrysound. Stampt met haar
ultrakorte laarsjes en laat de
melodie janken van eenzaam
heid. Hoe zwoel klinkt Braziliës
Lilian Vieira in de Latijns-Ame
rikaanse ritmes. Dat is zo eerlijk
aan deze voorstelling. Bijna ie
dere artiest klinkt solo ijzer-
sterk, brengt zijn eigen portie
bagage mee: cultuur, podium
ervaring, maai vooral talent. En
samen klinkt hefook nog eens
een keer harmonieus.
Adelheid Roosen wil daar ook
nog wel wat over zeggen. Dat
aanpassen zoiets is als verdwij
nen. Dat je als je in Nederland
komt eerst een paar regels uit je
hoofd moet leren. Dat je nooit
lachend over straat moet gaan
omdat onze cultuur daar niet
op is ingesteld. En vooral niet te
uitbundig moet zijn: 'want daar
kunnen de buren niet tegen'.
De spijker even hard op zijn
kop. Maar er wordt in dit pro
gramma niet veel gebabbeld.
Des te beter, want dan is er
meer tijd om te genieten van al
die karakteristieke stijlen. Van
al dat krachtig geluid. Onno
Krijn voorzag de popsongs, tra
ditionele liederen en elk num
mer uit het schemergebied er
tussen, van bonte arrangemen
ten.
Yulduz Usmanova uit Oezbe
kistan werd gisteravond vervan
gen door een jonge Turkse zan
geres. Deze Yesim Dönüs Inis
was weergaloos. In 1995 nam
zij deel aan het Eurovisie Song
festival, maar ze trad nu voor
het eerst op in Nederlands Wat
een grootse stem. Laat haar
alstjeblieft blijven. Zoveel kwa
liteit zie je zelden verzameld.
leiden maarten baanders
Hoe het komt dat hij zo vaak als
dirigent en clavecinist en zo
weinig als organist optreedt in
Nederland? „Toeval,'' ant
woordt de bekende barokmusi-
cus Ton Koopman nuchter. „Ze
komen meestal te laat als ze me
willen boeken voor een orgel
concert. Dan is mijn agenda al
vol. Buiten Nederland lukt het
wel. Binnenkort geef ik acht or
gelconcerten in Japan."
Het is dus iets bijzonders dat
Koopman op 11 mei in de Pie
terskerk het Van Hagerbeeror
gel bespeelt. Maar er is nóg een
reden waarom dit een bijzon
der concert wordt. Het pro
gramma geeft een breed beeld
van de componisten uit de tijd
waarin dit orgel werd gebouwd:
Jan Pieterszoon Sweelinck
(1562-1621) en tijdgenoten, zo
als Scheidemann, Frescobaldi,
Byrd en Buxtehude.
Onlangs is het Van Hager
beerorgel gerestaureerd. Het is
teruggebracht in de oorspron
kelijke staat. Dankzij de restau
ratie is het weer mogelijk Swee-
lincks composities te spelen zo
als ze in zijn eigen tijd geklon
ken hebben. Van verschillende
kanten is kritiek geuit op deze
ingreep. Het orgel is nu niet
meer bruikbaar voor muziek uit
latere tijd.
„Onzin," reageert Koopman.
„Er zijn genoeg andere orgels
waarop het oude èn het nieuwe
repertoire gespeeld kan wor
den. Er is bij deze restauratie
een krachtige keuze gemaakt.
Dit maakt het Van Hagerbeer
orgel tot een uniek instrument.
Als je in alle orgels het later toe
gevoegde pijpwerk laat zitten,
heb je een heleboel compro
mis-orgels zonder karakter. De
latere toevoegingen hoeven niet
verloren te gaan. Men kan met
de verwijderde pijpen en met
materiaal uit andere gerestau
reerde orgels een nieuw negen-
tiende-eeuws orgel samenstel
len. Het orgel in de Pieterskerk
heeft nu een beperkte maar
zeer waardevolle functie."
Koopman hecht aan speciali
satie. Dat geldt ook voor zijn ei
gen carrière. Hij speelt uitslui
tend muziek uit de Barok. „Het
is van het grootste belang dat
een musicus zijn richting kiest
en zich dan ook werkelijk ver
diept in de stijl waarin hij zich
specialiseert."
Koopman heeft een uitge
breide bibliotheek. Van de wer
ken die hij uitvoert, maakt hij
eerst grondig studie. Hij bekijkt
hoe de vingerzettingen, de regi
stratie en het tempo destijds
waren en probeert op die ma
nier zo dicht mogelijk bij de
oorspronkelijke muziekpraktijk
te komen. Deze degelijke
pak maakt Koopman para
doxaal genoeg tot een omstre
den organist. Veel orgelliefheb
bers zien hun visie op het in
strument aangetast door Koop
mans opvattingen.
„Er zijn diverse argumenten
aan te voeren om het orgel als
een normaal muziekinstrument
te bespelen. De meeste organis
ten van nu hebben het klavier-
spel op de piano geleerd. In
Sweelincks tijd bestond de pia
no nog niet. Men leerde de
toetsen bespelen op een clave-
cimbel. Dat maakt een groot
verschil. Op een clavecimbel is
de aanslag lichter en dieper dan
op een piano. Wie op een clave
cimbel het klavier heeft leren
kennen, bespeelt het orgel met
een snellere aanslag dan een
pianist."
„Daar komt bij dat kerken
vroeger anders klonken dan nu:
het interieur had veel bekleding
en balkons. Daardoor had de
ruimte minder galm, kon men
het orgel van dichterbij beluis
teren en hoorde men meer in
tieme klankdetails. En dan de
band tussen orgel en kerk
dienst. Sweelinck speelde vaak
door de week in de kerk en dan
kwamen de mensen binnen om
uit te rusten of te schuilen voor
de regen. En dan luisterden ze.
Heel informeel. Het was ge
woon 'Unterhaltungsmusik'.
Niet gewijd, zwaar of verhe
ven."
Door rationeel en historisch
verantwoord onderzoek, streeft
Koopman ernaar het directe
contact tussen de musicus, de
luisteraar en deze muziek te
herstellen. Door de authentieke
speelwijze te onderzoeken
komt het orgel weer dichter bij
de mens van nu te staan. Wat je
ontdekt is: gewone muziek,
waar je niet van hoeft te schrik
ken. Het orgel is in de loop van
de eeuwen zo'n groot, machtig,
onaantastbaar ding geworden!
Koopman stelt daar twee mot
to's tegenover: „Wees muzikant
op het orgel." En. „Laat niet het
orgel met je spelen, maar speel
met het orgel."
Ton Koopman in het kader
van de Internationale Con
certserie '99 in de Pieterskerk:
dinsdag 11 mei, aanvang 20.15
uur. Kaarten bij de Uitlijn: tel.
0900-0191.
Het Stedelijk Museum De La
kenhal doet mee aan landelijke
afspraken over specialisaties
van musea. In dat kader legt De
Lakenhal bij de collectievor
ming een accent
op het Holland
se landschap.
Vanuit een in
ternationale
ruimtelijke blik,
is Holland be-
langivekkend
door water
staatkundige
werken. het
Nieuwe Bouwen
en natuurlijk de
kleinschalige
steden uit de ze
ventiende eeuw.
Evenzeer ty
pisch Hollands
is de contramal
van de steden:
het Hollandse
platteland. Op
schilderijen in
buitenlandse
musea herken
nen we direct
Hollandse land
schappen.
Het ooit zo scherpe onder
scheid tussen stad en land
wordt steeds vager. Steden brei
den uit ten koste van het platte
land: dorpsbestuurders willen
hun gemeente steeds meer op
een stad laten lijken. Dorpen
imiteren niet alleen de stad,
maar concurreren er ook mee.
Honorering van alle ideeën over
bouwen in open ruimten zou
betekenen dat we straks het Hol
landse landschap alleen nog
maar via de schilderijen in De
Lakenhal kunnen kennen.
(Voor De Lakenhal misschien
wel een aantrekkelijk perspec
tief.
Zoivel voor de stad als voor
het land is de vraag aan de orde
wat zo waardevol is, dat be
scherming tegen aantasting is
geboden. Vanwege de monu
mentale waarden zullen groot
schalige n ieu wbouwprojecten
beter passen in de Nieuwe Stad
tussen station en Rijksweg 44
dan in de oude binnenstad. Ook
bij landelijke gebieden zijn er
relevante verschillen in waar
destelling, die bepalen of bou
wen al dan niet toelaatbaar is.
Niet elk grassprietje hoeft te
worden gespaard.
Recentelijk (maart 1999) ver
scheen de nota 'Made in Hol
land' van de Raad voor het lan
delijk gebied. Het is een wervend
pleidooi voor behoud en verster
king van verscheidenheid en
identiteit van landelijke gebie
den. Op verschillende departe
menten werken ambtenaren
ijverig aan de nota 'Belvedere,
beleidsnota over de relatie cul
tuurhistorie en ruimtelijke in
richting'. Heel concreet zijn 74
cultuurh istorisch waa rde volle
gebieden in Nederland in kaart
gebracht. Onder nummer 54
van het concept vinden we 'Zoe-
terwoude - Weipoort', met een
enthousiasmerende beschrijving
van de cultuurhistorische iden
titeit van dit gebied. Niet eerder
ivas er zo'n helder en daardoor
CEES WAAL
zo'n overtuigend pleidooi voor I
bescherming van dit gebied. En I
daarmee een pleidooi tegen be- j
bouwing voor en door Leiden j
Het gebied is aanmerkelijk
waardevoller
dan eerder al
gedacht.
Wie de
prijsontwik
keling van
de huizen in I
Leiden volgt,
begrijpt
waarom het
noodzakelijk I
i is dat Leiden
nieuwe
m bouwlocaties j
HK krijgt. Au
y ders wo-
nen
j I den straks
alleen nog
voor de rij
ken. Regel
matig lezen j
we dat het
vliegveld
Valkenburg
zo'n goede
bouwlocatie
zou zijn. Het is algemeen be
kend dat Hare Majesteit tegen
opheffing van haar vliegveldje
is. Al bij haar lobby bij kamerle
den tegen de gekozen burge
meester bleek dat zij zich niets j
van het officiële regeringsbeleid
hoeft aan te trekken: kamerle
den mogen van MP Kok zelfs
niets over haar acties tegen het
beleid zeggen. Ik sla de macht
van bouwwethouder Tjeerd van
Rij hoog aan, maar ik denk niet
dat hij het redt tegen Hare Ma
jesteit. Majesteit kan zelfs sinds
vorig jaar een nieuw, steekhou
dend argument gebruiken: de
aanwijzing van Den Haag als
zetel van het internationale i
recht - de belangrijkste gebeur -
ten is voor Nederland in 1998
maakt een vliegveld bij Den
Haag voor de bijzondere cliënte
Ie van de internationale juristen
gewenst.
Het stadsbestuur probeert na t
te denken over de toekomst en is
daartoe het project Leiden 2030
begonnen. Sommige burgers
mogen meedenken. Een majeur
aspect is uiteraard: wat zijn de
nieuwe bouwlocaties. Het is na
tuurlljk lachwekkend dat het
project Leiden 2030 heet; het
had Rijnland 2030 moeten he
ten. (Óf hoopt Leiden op een wel
zeer forse gemeentelijke herin
deling?). Bouwlocaties kunnen
wel gevonden worden, indien de
regio Rijnland - van oudsher
het natuurlijke achterland van
Leiden - ais uitgangspunt wordt
genomen. In een breder, regio j
naai perspectief worden niet al
leen realiseerbare nieuwe bouw
locaties gevonden: er blijkt vast
een betere locatie voor de stort
van slib te zijn dan de Oost vliet
polder. Vooral blijkt bij de in
valshoek Rijnland 2030 dat de I
regio Rijnland trots mag zijn op i
het bezit van tiodtparken al
Cronesteyn en het nog in tie
21ste eeuw bestaand, typisch
Hollands landschap bij Zoeter
woude - Weipoort.
e,p* recht.
Simone Kleinsma: „Ik kan hier alles in kwijt"
FOTO GPD/RAY CHRISTIAAN/DE KROON STUDIO
Ann Reinking, de 'dansmoeder' van Chicago.
FOTO GPD
en mijn komisch talent. Alles
valt op z'n plek. Wat wil je nog
meer?"
Ze vertelt dat Joop van den
Ende drie jaar geleden naar
New York was geweest. Hij
vond Chicago' meteen fantas
tisch. In 1997, toen ze nog vol
op in Joe. de musical zat, zijn
ze nog eens samen gaan kijken.
Het was meteen duidelijk. Zij
zou die rol van Roxie Hart krij
gen. Hoefde niet eens auditie te
deen.
„De eerste try-outs gingen
heel goed. Het musicalpubliek
heeft de laatste jaren heel veel
spektakel voor de kiezen ge
had. Deze musical is wat dat
betreft soberder van opzet. Er
valt geen kroonluchter van het
plafond. Er staat geen helikop
ter te klapwieken. We zijn veel
meer op onszelf aangewezen.
Met z'n allen bijna twee uur op
het podium."
„Pia Douwes en ik spelen ie
der een figuur die echt bestaan
heeft. Twee dames die ergens
in de jaren twintig een carrière
in het variété hadden, maar
daarvoor wegens moord in de
gevangenis hadden gezeten. In
feite gaat deze musical over het
bespelen van de jury en het
misbruiken van de media. Er is
over dit gegeven een film ge
maakt ooit. met Ginger Rod-
gers. Die heb ik bekeken. En
ook heb ik wat over de Figuur
gelezen. Maar voor mij ontstaat
zo'n Roxie pas echt tijdens de
repetitieperiode. Hectische tij
den zijn dat. De eerste zes we
ken kan ik een sociaal leven he
lemaal vergeten. Hele dagen
repeteren en dan 's avonds
doodmoe thuiskomen. Maar
als de première eenmaal is ge
weest, dan komen we in iets
rustiger vaarwater. Dan is er
wel weer tijd om er iets naast te
doen. Maar veel is het niet. De
ze musical eist fysiek nogal
wat."
'Chicago' is geschreven door
het duo Kander en Ebb, de ma
kers van 'Cabaret'. Maar het
was de danser, choreograaf en
regisseur Bob Fosse die de
show in 1975 vorm gaf. Een
theatervernieuwer, die sterren
als Liza Minelli en Shirley
Mclaine liet schitteren. Ann
Reinking werkte nauw met
hem samen. Op basis daarvan
herschiep zij 'Chicago'.
Tijdens haar klassieke ballet
opleiding stond ze met één
been in de amateurmusicalwe-
reld. Maar toen ze een kans
kreeg op Broadway raakte ze
definitief in de greep van gla
mour en klatergoud, zeker toen
ze Bob Fosse leerde kennen en
diens stijl, met uitdagende
dansen en voorstellingen waar
in dansers worden geacht te
kunnen zingen en acteurs be
horen te dansen. „Ie moet in
dit vak twee, liefst drie discipli
nes beheersen."
'Chicago' met zijn meedo
genloos hoge tempo, slaat of
valt bij de kwaliteit van de spe
lers. „Ik werk hier met rijk getn
lenteerde mensen. Je snijdt de
diverse rollen toe op de speci
fieke kwaliteiten van de men
sen die je tot je beschikking
hebt. Neem Simone Kleinsma.
Achter haar ogen schuilen heli-
verhalen. En met haar humor
Mijl is ze
van Koxie.
ook humor, maar is daarnaast j
meer een vrouw met pit."
Een Broadway-choreografe j
in Nederland. „De manier van i
werken is bijna gelijk. Al heb
ben de dansers hier de neiging
om in discussie te gaan. In i
Amerika ken ik dat juist van ai i
teurs. Maar dansers? Als het te
gek wordt, zeg ik gewoon:
'Kom, aan het werk'. Toch zijn
het uitstekende mensen, die j
niet schrikken van het tempo j
in deze voorstelling."
'Chicago', Beatrix Theater,
Utrecht. Dagelijks behalve
maandag; zondag matinee.
Kaarten: 0900-30050<X) (60
cent p.m.).
